NIEU WSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 110. 1898.
Menfog 18 lutn.
ftööaffifc ^itargimg.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
De vier „Kerkbemirmaars"
Hoe men Kiezertjas lokt.
Bïiitenlandsch Overzicht.
LANDBOUW.
Bekroningen.
LANDBOUWPAARDEN.
■KqtLI» *errT5rnT?-tg>l—i. >vr*t
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Wfcgagg**» Zij die zich met I
Juli a.s. op ons blad
abonneeren, ontvangen de nog
voor dien datum verschijnende
nummers gratis.
of
O
In de Goesclie Crt. van Donderdag, te
laat om 't te weerleggen, stond het vol
gende stuk
„Hat zal goed zijn als lid dor Hervormde
kerk b(j de a. s. verkiezing ook rekening te
houden met het standpunt, dat
de candidaten tegenover die
kerk innemen. Welnu, hooren wq
hoe de atgescheidenen over die kerk, over
hare predikanten, over wat door haar wordt
verricht, denken.
Ik neem daartoe over een stukje uit het
no. van 10 Juni 11. van Gideon, een
weekblaadje, dat wordt uitgegeven door
dhr. G. M. Klemkerk te Goes.
Ziehier den letterlijken inhoud
„Aan Americus
Waarde Vriend!
De oude Ned. Herv. Kerk, die zich in
sommige opzichten als een oerwaarde oude
voordoet en zich zoo gaarne als de vader-
landsche kerk aandient, toont na de ker
kelijke beweging van 1886 weer meer
werkzaamheid. Het is of de mannen, die
tot eiken prijs de kerk van een wissen
ondergang willen redden, het gevoelen,
dat haar bestam ernstig wordt bedreigd
en dat wel langzaam maar toch zeker haar
einde wordt voorbereid. In de bladen hebt
ge zeker wel gelezen welk antwoord de
heer Donner van de regeering ontvangen
heelt in zake het door de Regiering uit
schrijven van een gebedsure bij de inhul
diging van onze jeugdige Koningin. Dat
antwoord was een ernstig dienaar der Kroon
on waai dig. Die hearen begrepen heel goed
waar het dhr. Donner om te doon was,
maar ze heoben, om het plat uit te drukken,
om de kaars heengedraaid en zich ve scholen
achter de uitnoodiging tot gebed, die van
wege do Synodale commissie der Ned Herv.
Kerk was gezonden aan de verschillende
Kerkgenootschappen.
Daarmede heeft de regeering aan de Herv.
Kerk weer eea hart onder den riem ge
stoken en haar versterkt in de meening
dat zjj is de vaderlandsche Kerk en de
roeping heeft om het gansche leven van
ons volk te omvatten, die dat leven moet
ontwikkelen en de baan aanwijzen, waar
langs ons volk vruchtbaar kan zijn. Och,
zegt ge zeker, had ze die roeping beter
oegrepen en behartigd 1 Nu ze aan het
zinken is helpen zulke mueningen en ont
boezemingen niet meer, ze heeft haar eigen
kinderen uitgestooten en vervolgd. Maar
nog houdt ze zich aan iedere stroohalm
vast, zells dat de inhuldiging der Koningin
plaats heeft in een der kerkgebouwen van
de Herv. Kerk is een teit om zich als kerk
op te verheffen, hoewel erkend nfoet worden
dat geen officiéél verband tusschen de Herv.
Kerk en de kroning bestaat.
Nu begrijpt, ge toch wel, dat niet alleen
eenvoudige lieden maar zelfs mannen en
vrouwen van helder doorzicht en verstand,
die kerk nog liefhebben; zij omhult zich
nog met zooveel schoons ea aantrekkelijks.
Bovendien is ze werkzaam geworden méér
dan vroeger en wel op verschillend gebied.
Het 2de kerkelijk congres is onlangs ge
houden en ongetwijfeld is daar gebleken,
dat er door de Herv. broeders op menig
gebied hard wordt gewerkt. Mannen, van
•wie men vroeger niets anders wist dan
dat ze er waren, treden nu op den voor
grond en vullen de rijen aan, die na 1886
aardig gedund waren. Op zich zeil genomen
voortreffelijk. We mogen niet veroordeelen
wat er goeds van die zijde wordt gedaan,
al is het dat we soms den indruk krijgen
dat het minstens evenveel te doen is opdat
de macht en invloed der Gereformeerden
niet te groot zou worden.
Ge kunt dat zien, als in een plaats, waar
de Herv. Kerk reeds jaren de grond braak
heelt laten liggen, eens door zondagschool
en evangelisatie wordt begonnen to werken,
dan is men er vlug bij om ook te beginnen,
dan worden allo zeilen bijgezet en dan eerst
ontwaart men niet alleen de oude vijand
schap tegen gescheidenen of gereformeerden,
maar wordt het openbaar, dat men zich
zeil beschouwt als de kerk. die het gehoele
proteetantsche volk omvat. Ieder schaapje
wordt dan geteld, opgezocht on vermaand
toch niet hot evangelisatie-werk der gere
formeerden te bevorderen, want dat het gelijk
staat met at breken der Ned. Herv. kerk.
De doleantie heeft alzoo in tweeërlei richting
gunstig gewerkt, want wat waar is van de
enkele piaatseu is ook zoo over het alge
meen. Zal dit alles m. i. nu toch niet
baten om de Ned. Herv. kerk te stuiten in
haar zinken, toch zal het het ongetwijfeld
wel eenigszins ons volk ten goede komen.
De Heere weet alles te gebruiken en te
leiden tot Zijne verheerlijking en de uit
breiding van Zijn Godsrijk.
Uw Vriend,
JAN ORANJE."
Den Haag. 9 Juni '98.
Mij dunkt dat ieder die, ook i>ij
erkenning van kare gebreken, nog
iets voor de Hervormde kerk ge
voelt, die nog eenig respect hoeft voor
zooveel uitnemende predikanten in die k«rk
en die dan lid derzelve is, onmogelijk
zijn stem kan geven, aan mannen
die zoo smadend over haar dur
ven spreken. Het is natuurlijk voor
den christen ook onmogelijk om zijn stem
uit te brengen op iemand, die zich vijandig
toont tegenover al wat godsdienstig is, en
waar men staat voor een keuze tusschen
twee bovenganoemden, daar stemme men
noch den afgescheidene, noch den liberaal.
Doch waar men den liberaal kent als een
ernstig degelijk man, die onze kerk een goed
hart toedraagt, wij willen het natuurlijk
van de gescheidenen niet vergen, maar
als lid der Hervormde kerk doet men m. i.
dan beter zoo iemand te kiezen dan wel den
gescheidene, die volgens zijn begin
sel niet anders kan dan de Her
vormde kerk zooveel mogelijk
afbreken, een kerk van welke nog zulk
een machtigen invloed ten goede uitgaat,
dat wy er liever van zeggen en dan
ook naar dat zeggen handelen en stemmen
Verderf haar niet, er is een zegen in.u
EEN KIEZER
Dit stuk spreekt voor zichzelf.
Of 't geholpen heeft, zal morgen blijken.
Men moet weten 't gold een aanbeveling
van candidaten voor een synode? neen
voor de provinciale staten.
De vier candidaat-ouderlingen neen
candidaat-statenleden heeten Geill, Kake-
beeke, Lenshoek, Wagtho, die „de kerk
een goed hart toedragen"
Wat men al niet te baat neemt, wan
neer men zich zwak gevoelt.
En wat deze „kerkbemin naars" wei ge
dacht zullen hebben
Dat het met de expeditie in Pedir
(Atjeh) om Oemar en Polirn te pakken,
steeds sukkelen blijft, zeggen de berichten
die elkander opvolgen.
Wel is 't leger actief en wordt er braaf
geschermutseld, doch't slot van alles blijft:
de vogels zijn weer gevlogen.
Het laa ste bericht meldt dat de beide ko-
lonnes Kemala, den zetel van den preten
dent-sultan, hebben bereikt, doch dat Oemar
ontsnapte, kolonel Van Heutsz gewond
werd en eenige soldaten buiten gevecht
gesteld werden.
Zou dit niet eene vingerwijzing knnnen
zijn tot krachtdadiger optreden?
Nu in de Middelburgsche Courant W.
W. wee wee! roept over't „valsche" licht
dat wij door een aanhaling van Beets'
Leerplichtparodie naar zijn (of haar) in
zien op deze quaesrie wierpen, geven
wij gaarne alle drie de coupletten,
waarvan wij er twee maakten in hun ge
heel. Wij schrijven boven deze geestige
regelen
De eeredienst van het verstand.
Nu is de groote zonde ontdekt,
De moeder aller zonden
Het kwaad, dat alle kwaad verwekt
En aanvoelt, is gevouden;
Want Hebzucht, Heerzncht, Nijd en Haat,
Zijn slechts gevolgen van dit kwaad;
Maak ielereen schoolplichtig,
En alle ding is richtig.
Verzuim geen schoo;! leergrage jeugd
Wier lof wij daa&tijks zingen,
Is niet de kennis macht en deugd
En alle goede diiigen
Verzuim geeu schooi, en moord en roof
Met lengen, ontucht, kerkgeloof
En diergelijke schande,
Verdwijnen uit den lande!
De gouden eeuw, het paradijs
ZaJ voor de wereld keeren,
Zoo maar de kindren dezes tijds
Goed schoolgaan en g ,ed loeren.
Dies prikkien wij tot schoolbezoek,
Met chocolade en krentekoek,
Belovende alle straffen,
Geregeld af te schaffen.
Men ziet dat Beets reeds eon kwarteeuw
geleden te velde trok tegen de leerplicht
beweging die met chocolade werkte.
Dit was het toonstelsel.
Consequent moet hieruit volgen dat onze
dichter met grooter af keer tegen diezelfde
beweging moet zijn, nu zij wil werken
door een wet.
Dit is het dwangstehel.
Wij wierpen, door zijn woorden aan te
halen, dan ook geen valsch licht, maar een
te flauw licht op de zaak.
Nu is 't helderder, doch 't streven der
liberale partij komt er nog vrij wat on
gunstiger door uit.
Het leerplicht-ontwerp is niet te ver
dedigen.
x
•s
Minister Roëll heeft zijn pantserschepen
er door gekregen.
Dr. Kuyper verklaarde namens de anti-
revolutio-aire partij dat zij door dit schip
toe te staan niet geacht wensehte te wor
den gebonden te zijn aan des ministers
verdere plannen.
Toen de heer v. d. Zwaag tegen de
uitgifte van dit geld had geprotesteerd,
dewijl geen buiienlandsche vijand maar
een binnenlandsche het gebrekdient
bestreden te worden, antwoordde de mi
nister dat hij weldra met een voorstel
zou komen om nog zoo'n schip er bij te
bouwen.
Een paar liberalen met de Roomschen
en socialisten stemden tegen de groote
meerderheid stemde voor.
De interpellatie Troelstra in zake de
rechterlijke uitspraak op 't onderzoek van
't vonnis der Hogerhuizen leidde tot geen
resultaat. Een motie om de invrijheids-
stelhng dier gebroeders te gelasten werd
slechts door 2 leden (en er moeten er 5
zijn) gesteund, zoodat zij niet in behan
deling kwam.
De soms heftige rede van den parlemen
tairen socialist Troelstra werd door een
bezadigde rede van den revolutionairen
socialist v. d. Zwaag gesteund doch soud
geen weerklank.
Het bewijs der onschuld van de Hoger
huizen werd niet geleverd.
Wat mr. Troelstra nu doen zal
Gaarne voldoen wij aan 't tot ons ge*
komen verzoek om te melden dat in het
Verkiezingsnoinmer onder ue advertentie der
a. r. kie8vereenigingen ten onrechte voor
kwam de naam van J. A. Zuijdijk te
Wemeldinge, die toch sedert kort geen
lid meer is van de antirevolutionaire
kiesvereeniging aldaar. De plaatsing van
dien naam berustte op een vergissing bij
het Centraal Bestuur.
Wanneer Amerika er toe overgaat de
Philippijnen te bezetten zal 't Duitschland
tegenover zich vinden.
Een Duitsch oorlogsschip, de „Darmstadt"
wordt te Cavite verwacht, zoodra de inlij
ving zal hebben plaats gehad.
Ook moet reeds een Duitsch transport
schip, met 1400 man aan boord, daarheen
op weg zijn.
Ook liggen er reeds twee Duitsohe oor
logsschepen inet 1500 man te Manilla zoo
dat 'tallen schijn heeft dat deze oorlog
een muisje met een staartje wordt.
In ieder geval zal de tegenwoordigheid
dezer Duitscbe vloot een groote belemme
ring voor Amerika zijn.
Toch is 'tniet. onmogelijk dat 't slechts
een los gerncht is, uitgestrooid door En-
gelsche bladen om Duitschland tegen Ame
rika op te hitsen en zoodoende zijn aan
dacht van China af te trekken.
Maar de Duitscbe adelaar is ook niet
suf. Hij zal zich door den Engelschen
luipaard wel niet laten beetnemen.
Intusschen blijft het oorlogsnieuws mager,
door gebrek aan telegrafische gemeenschap
met Europa.
De gelande Amerikaansche troepen op
Cuba verkeeren in een moeilijke positie.
Zij zijn meer de aangevallenen dan de
aanvallers, al weten zij zich de Spanjaar
den tot nog toe aardig van het lijf te
houden.
Een telegram uit Manilla meldt, dat de
opstandelingen onder Agninaldo op 5 Juni
de rivier Lapoté, overstaken, met groote
macht op Laspanas en Laranagac aantrokken
en zich er, na heldhaftige verdedigingdooi-
de Spanjaarden, van meester maakten. De
Spanjaarden trokken zich terug tegonover
de numerieke meerderheid van den vijand.
De schermutselingen honden niet op, dot h
de Spanjaarden zijn door gebrek aan le
vensmiddelen en ammunitie verplicht zich
terug te trekken, hoewel zij desondanks
moedig vochten.
De kerken en kloosters zijn in hospitalen
veranderd en overvuld met gewonden. De
aartsbisschop scheepte zich in om den baat
der insurgenten te stillen. De Jezuïten zijn
uit de provincie Latanzas gevlucht en de
geloovigen uit de provincie Laguna. Men
gelooft dat de overgave van Manilla slechts
plaats zal hebben, wanneer de Amerikanen
zullen aangekomen zijn, ten einde de wet
tigheid van de inbezitneming te verzekeren.
Een lid van de regeering zegt, dat het
onmogelijk is, dat de Amerikaansche vloot
Caaix zal komen bombardeeren, daar deze
gebrek aan kolen heeft.
Een telegram uit Guantanamo, 16 Juni
te New-York ontvangen, zegt, dat de ver
dedigingswerken van Caimanera door de
Texas, Marblehead en Suwance zijn ver
woest. De oorlogsschepen openden te twee
uur in den namiddag het vuur eu gaven
negentig schoten af. Een steenen fort en
de aarden verschansingen, die de verde
digingswerken uitmaakten, werden ver
nietigd.
Het Amerikaansche departement van oor
log bespoedigt de voorbereidselen voor een
groote samentrekking van troepen te Ferdan-
dina, waar 20000 man heengezonden zullen
worden. Men deelt mede, dat de expeditie voor
Portorico vertrokken is, welke drie oor-
logs ballons heeft medegenomen, die op
Cuba eu Portorico zuilen worden gebruikt.
De Senaat zond de resolutie betreffende de
annexatie van Hawaï naar de commissie
voor buitenlaiidsche zaken terug.
De beroemde ezel, eenig slachtoffer
bij een bombardement van Amer kaansche
oorlogsschepen in het begin van den oorlog,
heeft zijn tegenhanger gekregen bij Santi
ago, toen daar Dinsdagavond een Amert-
kaansch schip de baai naderde. De batte
rijen vuurden vijf schoten af, welke het
beantwoor 1de met twee schoten. Een dezer
doodde eer. paard.
Bunu koning ran Swazieland.
De koning der Swazies bezorgt door zijn
uitdagend optreden de regeering der Traus-
vaalsche Republiek weer eens wat last.
Bij de Conventie van'93, met Engeland
gesloten, kwam Swazieland onder Trans-
vaalsch bestuur echt-r met dien verstan
de dat de Swazie-inboorlingen het recht
zouden bezitten van zelfbestuur, van rege
ling hunner eigen, inwendige zaken, mits
dit geschiedde op een wijze, niet in stryd
mot beschaafde wetten en gebrniken.
Etmigen tijd geleden nu hoeft Bunu,
Koning der Swazies, die een vorstelijk
jaargeld uit de Transvaalsche schatkist
trekt en daarmede dan ook op inderdaad
vorstelijken voet leeft, een zijnerIndunas,
raadslieden der Kroon, doen ombrengen.
Daar het gerucht ging, dat niet de ko
ning maar zijn Raad deze daad van geweld
had gepleegd, nam de Transvaalsche regee
ring aanvankelijk geen nota van de zaak.
Toen echter de koning openlijk verklaarde,
dat wei degelijk hijzelf het bevel tot deu
moord had gegeven en hij deze bekentenis
ter keunisse van den Transvaalse hen regee-
ringe-commissaris in Swazieland deed ko
men, kon de regeering, wilde zij althans
haar prestige behouden, deze bekentenis,
die als een uitdaging luidde, niet onop
gemerkt laten voorbijgaan.
De commissaris van Swazieland som
meerde daarop den koning op een bepaal
den dag voor hem te Bremersdorp te ver
schijnen, ten einde zich te verantwoorden
over de gepleegde daad, er levens bijvoe
gende, dat mocht Zijne Hoogheid in ge-
bteke blijven aan de oproeping te voldoen
de Transvaalsche regeering zich genood
zaakt zou zien, tut maatregelen van geweld
over te gaan.
Op deu bepaalden dag veischeen niet
koning Bunu, maar zijne moeder, vergezeld
van des konings R ad.
De Afrikaansche inboorlingen zijn ge
boren diplomaten, diplomaten van de oude
school, die vrijelijk liegen ter wille van
d e goede zaak. De konii g was wegens
ziekte verhinderd zelf te komen hij ver
school zich achter den rug der koningin
moeder en de Raad nam de schuld en de
verantwoordelykheid van den moord op
zich. Maar hiermede nam de commissaris
geen genoegen, de koning was opgeroepen
ter veruutwoording en aan dit bevel had
hij, als de eenige verantwoordelijke per
soon, te gehoorzamentoegevendheid in
deze zou door de Swazies worden uitge
legd als een teeken van zwakheid.
Een nadere dag is thans vastgesteld,
waarop koning Bunu in persoon zal heb
ben te verschijnen voor den commissaris
te Bremersdorp, die hem daarbij persoon
lijke zekerheid en veiligen terugkeer heeft
gewaarborgd. Mocht hij thans weder in
gebreke big ven aan de oproeping te vol
doen, welnu, dan zuilen we moeten zien
wat een commando en de nieuwe siaats-
artillerie vermogen uit te richten.
Het ongelukkige van de zaak is, dat er
weer eenige Engelschen achter zitten, dia
niet schromen onder de inboorlingen stel
selmatig een geest van verzet te kweeken
tegen het Transvaalsche gouvernement en
het al een heel dapper stuk vinden, om
bij hen het denkbeeld te wekken, dat zij
gemakkelijk in staat zijn de Boeren te
verslaan en door dat te doen, tevens den
Engelschen een dienst te bewijzen.
Tentoonstelling te Tholtn.
Onverschillig van welk ras.
Hengsten, minstens 3 jaar oud. Ie pr.
f 40, uitgeloofd door deu algemeeneu voor
zitter, den heer mr. P. C. J. Hennequiu,
aan welken prijs f25 wordt toegevoegd
door de atd. Zeeland van het N. P. S., onder
voorwaarde dat de hengst moet zijn of
worden ingeschreven in het stamboek, D.
Raaymakers, Steenbergen
2e pr. f 25. uigeloofd door den alge
meeneu viee-voorzitter, den heer C. A. H.
Wagtho, de nitlover zelf.
Hengsten, geboren in 1896. Ie pr. f25,
waaraan toegevoegd f25, niit geboren nit
stamboekouders, door de evengenoemde af-
deeling, W. Kooman, Zienkzee
2e pr. f 15, D. Raaymakers, voornoemd,
