NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK- r
HISTORISCH
Ho. 106. 1898. (Donifettfaij 9 futu.
ftimaffrfe laargang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Bil dit no behoort eenBijvoegsel
I). J. Dronkers (aftr.)
H. J. v. d. Meer (aftr.)
Mr. A. A, de Veer Gz.
Mr. C. Lucasse ("aftr.)
Buitenlandsch Overzicht.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
dat morgen aan de kiezers op
Walcheren verzonden wordt.
Candidaten der antirevolutionaire
kiesvereenigin^en zijn
In het kiesdistrict Middelburg
In het kiesdistrict Vlissingen
J. Bos.
A. Loois.
In het kiesdistrict Hulst
J F. Heemskerk.
J. van Hoeve.
J. A. de Jonge.
G. Wieland.
In het kiesdistrict Zierikzee
C. Hage
D Mulder.
J. C Vis.
In het kiesdistrict Goes:
B. M. den Boer (aftr)
M. de Jonge Jz. (aftr.)
J. Letnson.
Zij die aan de zijde der regee
ring staan, gelooven niet in d e
k racht der vrijheid. Dit deden
de liberalen vroeger wel; nu zij
echter ervaren dat hunne libe
rale theorieën niet door het volk
worden aanvaard, grijpen zij met
steeds toenemenden ijver naar
„de wet"deze zal het volk
wijsheid leeren.
Lohman.
Het li be ral is me is in den
grond niets anders dan dwang
onder de valsche leus van vrij
heid. Het is oprechter dan het
clericale Roomsche stelsel
en het weerstaat allen invloed
van het oude en nieuwe Cal
vinisme, om een ander en
zwaarder juk op te leggen, 't Is
en blijft de oude geschiedenis
van het houten en het ij z e r e n
juk. Gispen.
Schooldwangicet.
Waarom toch het leven in een
harnas van wetten geschroefd,
die op het papier schoon, in
werkelijkheid op teleurstelling
moeten uitloopen. Ons volk is
lang niet waar het wezen moet,
maar langs dezen weg komen
wij er nog minder.
ds. h. plebson.
De eere-dienst van het verstand.
Nu is de groote zonde ontdskt,
De moeder aller zonden
Het kwaad, dat alle kwaad ver-
(wekt
En aanvoedt, is gevonden
Want Hebzucht, Heerschzucht,
(Nijd en Haat,
Zijn slechts gevolgen van dit
(kwaad
Maak iedereen schoolplichtig,
En alle ding is richtig.
Nic. Beets.
De liberale kiesvereeniging te Terneuzen
en die te Zaamslag bebben candidaat ge
steld voor de Provinciale Staten de bh.
J. G. v. Deinse (aftr.) en J. Nelemans.
De Midd. Crt. deelt, bij de vermelding
van dit bericht het volgende pluimpje uit
„Deze vereenigingen stelden dus
slechts één candidaat tegenover de drie
aftredende katholieke leden, zeker als
bewijs dat zij uit waardeering voor
de verdiensten die een tweetal hunner
als lid der Staten hebben, daartegen
over geen ander wilden proelameeren."
Dit pluimpje verdienen de liberalen in
Hulst onzes inziens niet. Het is toch
onbewezen of de beer Nelemans tegenover
den heer Moerdijk of tegenover een der
aftredende leden van gedeputeerde staten
werd gecandideerd. Men kan 't wel voor
geven of beweren, maar bewijzen doet 't
niets; en 't is onpractiscb er bij.
De mogelijkheid is er niet door uitge
sloten dat een der leden van gedeputeerde
staten uitvalt1 een kind kan dat narekenen.
Hadden liberalen en katholieken zich
vereenigd tegen de antirevolutionairen, die
verreweg in de minderheid zijn dan hadden
zij hnnne vier zetels behouden nu bestaat
er alle kans dat twee der aftredende
Roomsche leden in herstemming komen met
1 of 2 liberalen.
Yan waardeering van de verdiensten der
gedeputeerden Rompu en Yan Waesberghe
blijkt uit deze candidaatstelling niets; en
't zal dan ook wel niet bedoeld zijn.
Neem echter voor een oogenblik aan
dat 't pluimpje verdiend is en de libe
ralen de verdiensten van aftredende gede
puteerden bebben te ontzien, dan is 't
pluimpje een standje, niet alleen aan ons
adres die tegenover Yan Lijnden in Vlis
singen een candidaat stelden doch ook
aan hun eigen adres, die in Goes trachten
een niet minder verdienstelijk lid van ge
deputeerde staten mr. C. Lucasse
uit te werpen.
Laat men elkaar in deze zaak toch geen
Grietje noemen.
Het is een strijd om beginselen waarbij
de personen op den achtergrond treden,
en waarbij iedere partij die meent te
kunnentracht 't getal harer geestverwan
ten in de Staten te versterken dewijl
daarvan de mate afhangt van den invloed
bg verkiezingen voor eerste kamer en
gedeputeerd college en bij principiëele
stemmingen.
In Goes meenen de liberalen daar kans
toe te zien en daarom doen zg het. In
Tholen bleek 't bun totaal onmogelgk en
daarom lieten zij bet. En in Hulst zijn
zg al even hard van die onmogelgkheid
overtuigd, terwgl zij daar nog hebben te
waken over den eenig overgebleven zetel.
Daarom stelden zij maar één candidaat
(of twee naast Yan Deinse.
Vragen hun dan Moerdgk, Yan Waes
berghe, Yan Rompu, elk op zgn beurt
bebje't soms tegen mij? dan kunnen zij
aan alle drie antwoorden wel neen man,
ik denk er niet aan. En aldus manoeu
vreerend e, zetten zg den zetel van Van
Dein se vast, want zoo bieden dan de vrien
den van elk der drie aftredende Katholieken
op bun beurt ban steun.
Dan is de tactiek der antirevolutionai
ren eerlgkerzg stelden vier eigen can
didaten. Een tactiek die, zoolang wg de
motieven niet kennen door ods niet wordt
toegejuicht, maar die verre te verkiezen is
boven deze schgnvertooning der liberalen.
Zoo af en toe gaat er hier en daar eens
een meerderheid in een gemeenteraad om,
en wpl van den liberalen naar den antire
volutionairen kant.
Natuurlijk geschiedt dit heel zelden. De
christenen toch zgn 't daartoe in den
regel te weinig eens, trekken niet genoeg
één lgn, begrgpen niet genoeg hunne ge-
meenschappelgke, ook geestelgke, belangen,
laten zich bij de uitbrenging hunner stem
te veel nog door persoonlgke sympathieën
leiden en bebben daarbij ook te weinig
voor hunne beginselen over, om de stoffe-
rijke quaestiën voor de geestelijke achter
te stellen.
Was dit envel weggenomen dan zou men
er meerdere malen van kunnen hooren dat
een gemeenteraad van liberaal-antirevolu
tionair geworden is en een antirevolutio
naire meerderheid in dit college versterkt
of bestendigd werd.
Nu evenwel is 't een witte raaf, en dit
zal, vreezen wg, nog wel een poosje zoo
big ven.
Maar goed, een enkelen keer gebeurt
dit nog wel eens en dan worden dit
spreekt van zelf in 't eerst wel eens
maatregelen genomen, waar men onder eene
liberale meerderheid nooit aan gedacht had.
Drie zaken komen dan in aanmerking,
te weten't gebed in den raadde ver
hooging der schoolgelden en de billy ker
vertegenwoordiging.
De liberale pers is er dan in den regel
vlug bg om deze drie maatregelen te per-
sifleeren en de fiolen van haar toorn uit
te gieten over de verwatenen die de schen-
nige band dorsten uitstrekken naar hun
heilig huisje de openbare school
In Friesland is een gemeente die een
nieuwe school krijgen moest, dank zg een
besluit der liberale meerderheid doch de
raad ging om en weigerde de rgksbgdrage
wgl die school niet noodig was en een
christelgke school in aanbouw kwam, naar
welke de overgroote meerderheid der bur-
gerg verlangend uitzag.
Thans geeft de pers boog op van dit
„bedrgf" en heeft allen lof voor de gede
puteerden en voor den minister die nu
gelast heeft dat er toch een openbare school
moet gebouwd doch nu zonder rgkssubsidie.
De raad krijgt nu ai den smaad en de
minister de kroon in deze quaestie.
Men voelt wel dat hier alles afhangt
van den kgk, dien men heeft op den school
strijd, op de geestelgke belangen des volks.
En zoo trof ons dezer dagen ook een
reeks van berichtjes uit Werkendam inde
Nieuwe Rotterdammer, waarin eveneens
zeer wordt afgegeven op de nieuwe anti
revolutionaire meerderheid in den raad aldaar.
Verschillende zang-, sport- en muziek-
vereenigingen, die gratis de openbare school
konden gebruiken voor hunne repetitiën,
moeten nu huur betalendat is de eerste
grief. Maar er bg wordt gezegd dat 't Nuts-
departement nu een gebouw zal laten zetten
en daar baar vergaderingen, bibliotheek,
erz. die altgd in de openbare schoolplaats
hadden, zaloverbrengen, dan mogen die ver
eenigingen er mee van profiteeren.
Dus nn op eenmaal is 't geld er, en
teert men niet meer op de zakken der
burgerg, zou men zoo zeggen.
De tweede grief is de invoering van
't Raadsgebed, waarover de Burgemeester
zoo ontstemd is dat hg 't den Secretaris
altgd zal laten voorlezen.
Men zou zoo zeggen, zulk een burge
meester, zulk een liberale party, die altgd
beweert zoo voor godsdienst te zgn, moest
dit niet zoo euvel opnemen en dan
wat een zonderlinge liberaliteit om te
zeggen ik voorzitter zal niet bidden, ik
zal 't mgn knecht laten doen
De derde grief is de schoolgeldver-
hooging.
Voortaan zal iemand met meer dan
f 1000 inkomen voor één kind op school
f 1,20voor twee kinderen f 2,40 en voor
drie kinderen f 3,60 per maand betalen.
Dat vinden de Werkendamsche liberalen erg.
Maar eilieve zooveel betalen de voor
standers der Chr. school ook. Te Goes
bijv. zgn er wel met minder dan f1000,
die dat schoolgeld betalen, en 't er voor
over hebben. Wat kan er dan toch tegen
zgn dat ook liberale menschen die 't be
talen kunnen voor 't onderwgs op hun
school zooveel betalen?
Er zgn nog wel andere grieven, zegt de
berichtgever, bgv. een benoeming doch
daar zal hg maar over zwggen.
Nu hebben de liberalen tot nog toe in
den regel de baantjes altgd onder elkaar
verdeeld, dat weet men wel. De antire
volutionairen deugden naar zg meenden
niet voor burgemeester of wethouder of
secretaris, of ontvanger, of boekhouder, en
dergelgke.
Het spreekt van zelf dat het dan ook
wel een weinig stuit wanneer de antire
volutionairen dan ook eens een van die
betrekkingen aan een hunner geestverwan
ten vergeven.
Maar als 't hier nu niet is eene machts
maar een rechtsquaestie, en de nieuwe
meerdèrheid zich onthoudt van practgken
die denken doen dat nu wederkeerig 't
belang der vriendjes boven dat der ge
meente gaat, behoeft niemand zich ook deze
klacht aan te trekken.
Wg hebben deze quaestie een weinig
uitvoerig behandeld, omdat, wat hier te
Werkendam gezien wordt, een algemeen
verschgnsel isen men dezelfde klachten
ook in onze provincie vernemen kan.
Overal waar 't liberalisme denschepter
zwaait, 't mag er goed gaan, 't volk mag
er zekere welvaart genieten zelfs, maar
uitgesproken of niet, leeft toch het be
wustzijn in de harten van al wat denkt
in den lande, dat de wgsheid alleen
zetelt bg de liberalenen dat de antire
volutionairen niets anders kunnen dan
bidden, 't schoolgeld opdrgven, de volks
vermaken dooden en de vriendjes gelukkig
maken.
Valsche voorstellingen waartegen wg
moeten opkomen.
Ret optillen van de aarde.
Men weet het gewicht van de aarde
tamelyk juist en het is daarom mogelgk
te bepalen, hoeveel kracht er noo lig zou
zgn, om haar een eindje op te tillen,
gesteld dat een of ander ondernemende
industrieel daarin voordeel zag.
Hg heeft zich daarvoor slechts aan te
schaffen een stoommachinetie van 10,000
paardenkr. en zich op de gebrnikelgke
wijze te verzekeren van een talrgke na
komelingschap. Met een en ander zou na
70,000,000,000 jaar de aarde één voet
hoog op te lichten zgn. De hoeveelheid
water voor de stoomketels van bovenge
noemde machine zou meer bedragen dan
de groote Mississippi rivier in staat is in
60,000 jaren aan haar monding aan te
voerenen gesteld dat er een ongeluk
met die hoeveelheid water gebeurde, dan
zou de geheele aardoppervlakte er mee
overstroomd worden en dat water alsdan
nog overal 300 voet diep zgn.
De prima-prima stoomketels die de be-
noodigde stoom moesten leveren voor deze
oplichterg-onderneming. zonden in het ge
heel niet meer dan 4000.000,000,000,000
ton steenkolen noodig hebben. Gesteld,
een kolenwagen kan 20 ton bevatten,
dan zouden er 200,000,000,000,000 spoor
wagens voor noodig zgn. Dit kolentreimje
zou, van uit Amsterdam beginnende,
45,000,000 keer om de geheele aarde kun
nen gewonden worden.
Als deze kolentrein 25 mgl per nur
reed, dan zou, zoo de locomotief heden
uit Amsterdam vertrok, de achterste
wagen van den trein na 5.000,000 jaar
deze stad passeeren.
Voor menigeen zijn deze cgfers eenigs-
zins overweldigend, maar men bedenke
dat 't alleen op die manier dan ook mo
gelgk zou wezen, om onze aarde een voetje
te lichten. Tel.
DE OORLOC.
De oorlogsberichten zgn beduidend noch
betrouwbaar. Nauwelgks is van een hel
denfeit melding gemaakt, of, om met De
Genestet te spreken, strakB komt een wgzer
die 't wegredeneert.
Zoo ook 'i springen der Merrimac. Eerst
heette 't een heldendaad der Spanjaarden
die te doen springen daarna een slimheid
der Amerikanen om haar met dit doel de
haven in te zenden.
De waarheid, dit big kt thans, ligt in't
midden. Veritas in medio.
De Amerikanen hoopten wel den toegang
tot de haven te versperren en zonden daar
toe de Merrimac er op af, die zg zeiven
wilden laten springendoch de Spanjaarden
voorkwamen hen en sloegen 't vaartnig
stuk voor 't zgn bestemming bereikt had.
Daardoor is de toegang tot de haven nog
vrg en das gedeeltelyk 't plan mislnkt.
Het mooiste van de heele zaak is wel
de redding der koene mannen, die hnn
leven waagden om dit plan te volvoeren.
En de nobele daad van Cervera die de
acht matrozen van Sampson liet oppikken
bij 't doen springen van den hulpkrniser
heeft dan ook, gelgk te begrgpen is, in
Amerika een goeden indruk gemaakt.
Intnsschen gaat 't den Spanjaarden ook
op de Philippgnen niet naar wensch.
Dat de opstand daar grootere afmetingen
krggt, valt niet meer te loochenen. Da
opstandelingen trokken langs de kust op
ondersteund door een Amerikaanschen krui
ser en de Spanjaarden trokken op Manila
terug. Een geheel regiment onder bevel van
Aguimaldo, een neef van het hoofd des
opstands, riep tot de opstandelingen over.
De gouverneur nam maatregelen om de
geheele Spaansche bevolking te verzamelen
binnen de muren der hoofdstad Manilla.
De Amerikanen weigerden aan de halfwilde
horden van opstandelingen te veroorloven
eene beschaafde stad te bestormenDewey
dreigde zelfs op hen te zullen schieten.
In het noorden is de opstand algemeen
terwijl hg zich ook in het Zuiden uitbreidt,
wat de positie der Spanjaarden zeer moei-
lgk maakt.
De ontscheping van Amerikaansche troe
pen op Ca ba bg Santiago had inmiddels
door de opstandelingen gesteund, plaats
de Spanjaarden verzetten zich tevergeefs
daartegen.
Tegelyk werd een heftig bombardement
op de stad onderhouden dat drie nren
duurde. De Spanjaarden werden door de
opstandelingen in den mg aangevallen en
leden groote verliezen, ook aan officieren
terwyl de vestingwerken zeer beschadigd
werden.
Onder anderen overste Ordonez werd
ernstig gewond.
Inmiddels big ven de geruchten aanhou
den dat de vredesonderhandelingen tus-
schen de beide oorlogvoerende partgen
reeds in vollen gang zgn.
Spanje zou, naar verluid wordt, Cuba
en Portorico willen loslaten, op voorwaarde
dat de Amerikanen zich terugtrekken uit
de Philippgnen.
Of deze geruchten waar zgn, zal de tgd
moeten leeren. Wg helpen 't wenschen.
Ook, dewgl wg op de goede buurschap
van broeder Jonathan maar half gerust
zouden zgn.
In een Amerikaansch blad was er reeds
bereids de aandacht op gevestigd dat de
Philippgnen zoo dicht bg do Nederland-
sche Oost liggen, en dat dit zulke ryke,
dichtbevolkte eilanden telt, waar tusschen-
komst der Amerikanen ten bate der ver
drukten ook wel eens noodig kon worden.
Zoolang Mc- Kinley zgn invloed behoudt,
behoeft echter deze vrees niet gekoesterd
te worden doch daarna
De navolgende byzonderheden omtrent
het laatste bombardement van Santiago,
werden openhaar
Tien pantserschepen passeerden in slag-
linie heen en weer langs de forten en
vuurden over de vgftienhonderd schoten
alleen uit het zware geschut.
Na een unr naderden zg dichter bg den
havenmond, waar zg de Rtina Mercedes
bezig zagen met toebereidselen te maken
om de romp van de Merrimac in de lucht
te doen vliegen. Een granaat van de Oregon
trof de Reina Mercedeswaardoor het ge
heele bovenwant vernield en verscheiden
manschappen gedood werden.
Admiraal Cervera gaf bevel, haar te
verlaten. Alle forten uit Buthul Morro
zgn in puin geschoten. In den namiddag
viel Spaansche infanterie en cavalerie een
troep matrozen aan, die naby Darquiriaan
land waren gegaan, maar met behulp der
opstandelingen uit de buurt, wisten de
matrozen een stelling in te nemen, vanwaar
zg later de Spanjaarden terag sloegen, die
zware verliezen leden door de groote stuk
ken die thans geland waren.
