NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
rkorgels.
>ping zijnde
EST0OF
enoodigd,
Middelburg.
ORIA,
oinnfiss.
104. 1898.
Safettfaj 4 Juni.
SmaaCftfe Jaargang.
G. BAL,
anaf f800.
DEKKER, Goes.
100 KILO
Lindhout Sr,
makersknecht,
'OfRENKNECHT,
JKNECHT
100,000.
HT 112-
iek VAN DEN
faismeel voor f6,
P h i 1 i p s 1 a n d.
eid benoodigd,
inechts benoodigd,
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
„Het spreekt van zelf..."
Provinciale Bondsdag.
en 1 September 1897, No. 31.
SCHELTES Jr.
Dzn., enE.BARENBROEK.
vincie Zeeland te richten tot
delburgHoofd-Agent voor
BEL AIRE, Kleine Markt.
WSE, Wagenaarstraat.
weele te Middelburg.
eigen gebuilde 22, Fabrieks-
|e OO voor 20 cent per kilo
lor f 9.en f 8,75, Gerste-
meel is 50 cent per 100 kilo
rst met Tarwe 35, Cinquantin
1 Gerst 25, Gerst met smalle
t Vogelzaad 50, Rups zwart
ipzaad 50, zware Haver 25
>p, Tarwezemels voor kippen-
>oonen 8 en 10, Witte 12 en
12 cent de kop.
Pijp(kerk)orgels vol-
teekening en nieuw-
Ictie.
s worden vervaardigd in de
U, Dordrecht.
tige aanbevelingen, ook
uit Zeeland.
\ordiger voor
deze Provincie
merk O, beneden alle
IS, Noordstraat, Middelburg.
.BETERING
materialen geschikt voor het
ji graanschuur, breedte
11 H., booge weeg 4 M.,
M., 8 stuks BINTEN zwaar
afstand der binten 3,50 M.
spint prachtig mooi Inh
teste DENNEN DELEN zw.
)00 goeddekkende PANNEN
beste STEEN, IJZEREN
teer.
iks binten kan niet alleen
n schuur met dwarse maar
ikt voor een iangsche vloer
zijn 15,30 en de wegen hoog
te rekbaar naar verkiezing.
iiet cadeau een volledige
met het geven van een
s. Te bevragen bij
te O u d-V o s m e e r.
Jet October
renstand, melken onnoodig.
e 20 jaren, bij
VIJSVELD, Vlissingen.
EN METSELWERK, bij
JOBSE, Seiooskerke W.
id benoodigd een
te Wemeldinge.
enoodigd een
»OLEEG te Ellewoutsdijk.
rstond een
ding van man en vrouw
Zich te vervoegen bij
IIJGER, Krabbendijke,
of met October een
rtde Knecht gevraagd.
1, Zoutelande.
VERSCHIJNT
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maande» franco p. p0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
PRIJS DER ADVERTENTIËN
vast 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
Zij die zich met I
p? Juli a. s. op ons blad
abonneeren, ontvangen de nog
voor dien datum verschijnende
nummers gratis.
Wij houden van eerlijke liberalen die
't maar zeggen, zooals zij 't meenen.
Zoo is onder anderen de beer Dooren-
bos, de talentvolle voorzitter der liberale
kiesvereeniging „Eendracht maak macht"
te Middelburg, een man, die geen wolt
op zijn hart smoren laat en 't niet onder
stoelen of banken steekt dat bij is een
anti-clericaal van bet zuiverste water.
Vrijdagavond heeft bij, big keus 't ver
slag In de Middelburger, weder een ver
gadering der liberale kiesvereeniging
gepresideerd en daarbij zijn geestverwanten
opgeroepen ter beirtocbt tegen „de
zwarte bende".
„Maar zoo lezen wij in de Middelb.
Crt. „maar, zeide de voorzitter, wij
staan bij deze verkiezing tegenover eene
zwarte bende die moeilijk te overwinnen is".
Wie de heer Doorenbos onder deze
zwarte bende verstaat, zal bij misschien
in een volgende vergadering wel duidelijk
maken. Vermoedelijk betitelt hij aldus
de antirevolutionaire kiezersimmers van
„doleerenden", of „Christelijk gereformeer
den" of boe men ze te Middelburg van
liberale zijde gelieft te noemen, zal nu
wel geen sprake zijn de statenleden die
aan de beurt van aftreding zijn of aanbe
volen worden, zijn eerzame burgers, leden,
alle drie, van de hervormde kerk een
is de zoon van een nederl. hervormd
predikant; een is kerkelijk ambtsdrager;
in elk geval geen van de drie staat tot
eenige „zwarte bende" in betiekkiug.
Alle drie bezitten ook de door de wet
gestelde vereiscbten voor bet lidmaatschap
der staten. Een hunner, de jongste der
drie, is er zelfs rechtsgeleerde bij.
Daar zal toch wel niets tegen aan te
merken zijn, zou men zeggen.
Ds. Doorenbos komt er evenwel rond voor
uit dat hem ook dat niet aanstaat.
„Het spreekt van zelf", zegt bij „dat
de liberale partij mannen genoeg heeft,
die het lidmaatschap der provinciale staten
waardig kunnen bekleedenzij heeft ze
maar voor 't grijpen. Zij behoeft geen
jonge broekjes die pas van school bomen,
candidaat te stellen".
Wij kunnen niet zeggen dat wij deze
opmerking van den voorzitter der liberale
kiesvereeniging heel gelukkig vinden.
Hij richt twee verwijten aan ons adres
die op hem en zijn partij, dunkt ons,
terugvallen.
Het spreekt van zelf, zegt hij.
Het spreekt vanzelf, dat bij ons liberalen
de knappe mannen schuilen, mannen van
naam en rang en stand en intellectman
nen die de schoolde lagere school, de
middelbare school, het ^gymnasium, de
hoogeschool, gepasseerd hebben.
Wg gelooven niet dat iemand in de
bewuste vergadering der liberale kies
vereeniging er aan gedacht heeft den
voorzitter te vragen, waarom dit van zelf
spreekt. Anders had hg allicht ten antwoord
gekregen Wel, wg liberalen hebben nu
sinds 1848 de meerderheid gehad in ver
schillende colleges, ons meester gemaakt
Tan bet openbaar ouderwgs, van de open
bare ambten en betrekkingen, 't onderwijs
zoo goedkoop mogelgk weten in te richten
e" er den godsdienst uit weg te nemen,
zoodat gg „calvinisten", er geen gebruik
van kondt maken, en voor u zelf cbriste-
lgke scholen, christelgke lagere scholen,
christelijke gymnasiums en een christelijke
universiteit behoordet te bouwen en toen
hebben wg u dat het spreekt van zelf
allemaal zelf laten bekostigen en toen
hebben wg u uwe belastiDgpenningen aan
onze openbare scholen laten offerenen
200 hebben wg onze zonen voor een beetje
schoolgeld laten genieten van al de weten-
scbappelgke voorbereiding noodig om een
maal in Kamers en Staten en Raden zitting
te nemen en 't hoogste woord te voeren
in kies- en andere vergaderingen.
Zoo het spreekt van zelf ie alle
man van intellect, behoudens een enkele
uitzondering, aan den liberalen kant komen
te staan, en hebben inderdaad, gelijk ds.
Doorenbos terecht opmerkt, de liberalen
hunne knappe mannen maar voor het
grgpen. En dan zou hg ook nog hebben
kunnen wijzen op 't treurige feit dat bet
liberalisme door zijn mede op onze kosten
goedkoop ingericht godsdienstloos staatson-
derwgs, vooral booger onderwgs, onze jon
gens voor een groot deel gemoderniseerd en
van ons vervreemd, ben door totale ont
kenning of wat nog erger is, negeering
van de christelgk historische beginselen
voor God en Zgn dienst geheel onver
schillig gemaakt beeft.
De antirevolutionaire party bet spreekt
van zelf telt dan ook niet zoovele
getrouwe staatkundige belijders als de
liberale. Wel is voor de provinciale staten
dit aantal nog wel niet zoo onrustbarend
klein, en is er zelfs, dank zg den zegen
van 't particulier initiatief der voorstan
ders van christelgk ouderwgs, ook middel
baar- en hooger onderwgs, een groote
toeneming te bespeuren, maar 't blijft dan
toch een van zelf sprekend feit dat 't
getal knappe, gediplomeerde candidate
aan gindsebe zgde in 't oogloopend veel
grooter is dan bier.
Maar nu zouden wg den beer Dooren
bos wel eens willen vragen indien 't nu
waar is dat gg daardoor, langs een on-
gerechtigen weg, door onderdrukking der
minderheden, door exploiteering der neutra
le school op staatskosten, dien grooten voor
sprong hebt gekregen in den wedstrgd
der twee partijen, is 't dan billgk hierop
zoo te stoffen En wanneer nu waar is
dat mede van der christenen geld, nadat
gg ben eerst gedwongen hebt op eigen
kosten scholen voor ben geschikt, waar
des Heilands naam nog in eere isen de
opvoeding wordt gesteund door 't levend
geloof, op- en in te richten gg mede van
bun geld uw zonen op zoo goedkoope
wgze tot veelwetende wel geëxamineerde
menschen kondt doen oplp.iden, is 't dan
oirbaar u er op te beroemen dat gij, beer
Doorenbos, uwe knappe mannen zoo „maar
voor 't grgpen" hebt en ons, amecktigen
joden, daarbg onze armoede voor de voe
ten te werpen
•s
„Zg kan naar de provinciale staten
mannen afvaardigen, die ook de bekwaam
heden bezitten in bet gedeputeerd college
zitting te nemen", zeide ds. Doorenbos.
Nu, dat kunnen wg gelukkig ook.
In 't district Middelburg treden twee
practiscbe mannen af, die wel niet om een
benoeming in 't gedeputeerd college ver
legen zgn, maar er toch ook geen slecht
figuur zouden maken; terwgl de dorde
een jong reebtsgeleerde is, die al de scho
len waarbg de liberale partg zweert, ge
passeerd beeft, aan gymnasium en hooge
school goede examens deed en thans be-
boorlyk gepromoveerd, zich in zgn vader
stad op de rechtsgeleerde practyk komt
toeleggen.
Is 'teen schande advocaat te zya „van
school" te komen
Men zou zoo zeggen, dat't den liberalen
te Middelburg genoegen doen moest dat
wij ook onder 't door ben gegkte intellect
onze vertegenwoordigers zoeken.
Of hindert 't hun dat mr. de Yeer
jong is?
Maar eilieve, wat gaat dit u aan
Wilt gg wijzer zijn dan de wet?
Wanneer deze een leeftgd stelt; en een
candidaat dien leeftgd reels overschreden
beeft, waartoe dan dit smalen! verwyt
van jonge broekjes?
Hoe jong was 't „broekje" De Casern-
broot, toen Tbolen hem naar de Staten
zond
En 't „broekje" Kakebeeke toen Goes
hem voor 't eerst afvaardigde
Of zijn deze „jonge broekjes" de kwaal
der jonkheid niet met ieder jaar al meer
te boven gekomen, en zal ook mr. de Veer
dit niet met ieder jaar steeds meer doen?
Indien de liberale kiesvereeniging geen
krachtiger wapenen ter bestrijding onzer
candidaten heeft, en geen wapenen die ons
treffen in plaats van baar zelf te wonden,
kunnen wg haar weinig succes op bare
poging voorspellen.
Want bet spreekt van zelf! voor
dat jonkbeidargument en voor dat peci-
aliteitenargument gaat een nuchtere boer
die ook school gegaan beeft en ook belas
ting betaalt en ook weet, wat er zooal te
koop is, niet opzy.
Zij die aan de zijde der regee
ring staan, gelooven niet in d e
k racht der vrijheid. Dit deden
de liberaien vroeger welnu zij
echter ervaren dat hunne libe
rale theorieën niet door het volk
worden aanvaard, grijpen zij met
steeds toenemenden ijver naar
„de wet"; deze zal het volk
wijsheid leeren.
Loiiman.
Het I i b e r a li s m e is in den
grond niets anders dan dwang
onder de valsche leus van vrij
heid. Het is oprechter dan het
clericals Roomsche stelsel
en het weerstaat allen invloed
van het oude en nieuwe Cal
vinisme, om een ander een
zwaarder juli op te leggen, 't Ss
en blijft de oude geschiedenis
van het houten en het ijzeren
juk. Gispen.
5T
Schooldwangwet.
Waarom toch het leven in een
harnas van wetten geschroefd,
die op het papier schoon, in
werkelijkheid op teleurstelling
moeten uitloopen. Ons volk is
lang niet waar het wezen moet,
maar langs dezen weg komen
wij er nog minder.
d3. H. pleeson.
Het Koningschip vermoord.
De Standaard geeft de volgende asterisk:
Mr. Troelstra wordt almeer in bet parle
mentair debat een onschatbaar element,
doordien hg onze liberalen tbans van links
doet booren, wat Groen van Prinsterer
bun steeds van den rechterkant hal toege
fluisterd.
Onze liberalen zgn tbans, zoo men zich
door den schgn verblinden laat, de pria-
cipieele Koningspartg.
Troon en Kroon wordt veilig geacht, na
onze jeugdige Koningin by haar optreden
leunen en .steunen kan op de ministeri-
eele schildhouders, die, in Pierson en Bor-
ge8ius, het koninklyke wapenschild om
klemmen.
Antirevolutionairen, Roomseben, Conser
vatieven zijn „staatsgevaarlijk" alleen
onder der Liberalen hoede is Oranje en
het koningschap veilig.
Doch hoor, daar komt Mr. Troelstra
rauwelings, in bet voile Parlement, ver
klaren, dat bet de Liberalen geweest zijn,
die hier te lande bet Koningschap ver
nietigd hebben, bet verlaagden tot een
ornament van den gevel of tot een vlieg
wiel van de staatsmachine.
En de beeren laten bet zich gezeggen.
Zwygend buigen zij bet schuldige hoofd.
Niet een die een woord van protest vindt.
Metterdaad een parlementair incident, om
nooit te vergeten.
Welke de financieele gevolgen van in
voering van den leerplicht zullen zgn
In bet Soctaal Weekblad komt de beer
Scbook, hoofd eener openbare school te
Amsterdam op grond van tamely k nauw
keurige berekeningen tot de slotsom, daj
er op l Januari 1899 een te kort zal zijn
van 200 onderwgzers indien voor dien tgd
geen leerplicht komt.
Wordt echter bet ontwerp der regeering
voor dien tgd aangenomen, zoo becyfert
hij verder, dan zullen er 1700 onderwg
zers te kort komen, waarover hg zich
(als een rechtgeaard onderwysman) zéér
bezorgd maakt.
Het moet derhalve tot geruststfiling van
den beer Scbook dienen, dat er weinig
kans bestaat, dat de leerplicht reeds op 1
Jan. a. s. zal aangenomen zijn.
Allicht zullen er nog eenige maanden bij
komen.
Toch big ven zgn becyferingen belangryk
omdat daaruit big kt, hoe aanneming van
den leerplicht een vermeerdering van het
onderwgzerscorps noodig maakt met 1500
man.
Een jaarlijksobe uitgave dus van (matig
berekend) f 500 per hoofd, of 7lk ton.
Maar 't zal wel meer zgn. Denk maar aan
den soboolbouw.
Althans de heer Den Hertog, een radi
caal schoolman, hartstochtely k voorstander
der "wet, heeft in de Gids uitgerekend dat
bg invoering dezer wet 430 scholen zul
len moeten worden gebouwd met 2 a 3000
onderwgzers. Een uitgaaf van 2 miljoen
gulden in eens en een jaarlykscbe van
ongeveer lVs miljoen gulden daarboven
Waar blyft toch op deze wijze de ver
lichting van den belastingdruk
De Amsterdammer hekelde dezer dagen
scberpelyk een door de „Vereeniging tot
bevordering van den Volkszang" bekroond
Krouingslied van Haverkamp.
Eeriyk gezegd vonden wg 't lied niet
zoo kwaad, om er zoo tegen uit te varen.
Toch is de klacht van bet radicale blad
niet geheel onjuist dat de neutrale dichters
geen poëzie leveren, maar slechts grog van
poëzie.
Die klacht is reeds voor jaren geuit door
mannen als dr. Vos, dr. Bronsveld, e. a.
in den tgd toen de Beetsen en Hasebroeks
nog 't bewys leverden dat de echte poëzie
niet opwelt uit „neutrals" harten.
Poëzie, dat biedt u bet Wilhelmuszegt
de Amsterdammer.
Wg zgn dankbaar voor deze bekentenis,
ook wijl wij 't er mede eens zgn.
Het Wilhelmus is dan ook geboren in een
tijd toen de smeltkroes gedegen goud voort
bracht en de spankracht des geloofs tot
kloeke daden drong, eu de poëzie wgdde
en bezielde.
li-
De eens zoo machtige liberale partij in
België beeft uitgediend. In de Kamer telt
zg nog slechts 8 leden en vindt daar
tegenover zich 100 leden van een andere
richting waaronder 74 clericalen en 26
socialisten.
In alle districten, op een na, en daar
was 't slechts uit wraak, stemden de libe
ralen de socialistische candidaten, of legden
zg 't tegen de clericalen af.
Anseele, de vroeg ontslapen leider der
socialisten, zeide 't nog niet juist genoeg
toen bij bun toeriepgij zult de roode
vlag volgen of verdwynen.
Dat „of" bad ,en" moeten wezen.
Maandag 2den Pinksterdag 1.1. werd te
Goes de gewone jaarlijksche vergadering
gehouden van den Bond van Cbr. J. V.
op Geref. grondslag in de prov. Zeeland.
Bg afwezigheid van den Voorz. werd
de verg. om 12 uur geopend door den
vice-voorz. den beer Le Cointre van Mid
delburg. Na bet zingen van Ps. 751
ging deze voor in het gebed, las daarna
Ps. 133, heette de aanwezigen welkom en
sprak naar aanleiding van den voorgelezen
Psalm een kort, doch zeer opwekkend
woord ter inleiding van de waarlyk goed
bezochte vergadering, die door ongeveer
honderd jongelingen uit alle deelen der
prov. werd bijgewoond.
Na voorlezing ten goedkeuring van de
notulen ;der vorige algem. vergadering
deed de Secretaris, de heer Dekker, op
de hem eigene aangename wgze jmededee-
ling van den staat van den Bond geduren
de het afgeloopen jaar, waaruit bleek, dat
de toestand over bet algemeen gunstig
mag heeten.
Onder daverend applaus der vergadering
deelde hg mede, dat hg teruggekomen
was op zgn besluit, om zgn functie als
secretaris neer te leggen. Tevens bracht
hg aan de vergadering ter keunis, dat de
staat der kas geen reden tot ongernstbeid,
maar ook niet tot gejuich gaf de pen
ningmeester was wegens ambtsbezigheden
verhinderd te komen.
De uitslag der stemming was, dat werden
herkozen tot bestuursleden de heeren Ds.
Vrolyk en Bastmeger en gekozen de hee
ren Dr. Wagenaar van Middelburg en Wil-
lemsen van Ierseke.
Vervolgens leidde de heer Bastmeger
de vraag in: „Wat kan gedaan worden
tot bevordering der saamboorigheid Na
gewezen te hebben op de noodzakelykheid
der nauwere aaneensluiting als zonen van
het zelfde vaderland, ^.als éen in belijdenis,
als éen in streven on wikkeling van onze
jongelingschap voor het leven, om als
straks de mannelijke leeftgd is aangebro
ken op elk terrein tot eer van God te
kunnen optreden gaf Spr. ook de midde
len aan de hand, die z. i. tot die nauwere
aaneensluiting konden leiden. Hg gaf daar
toe een plan van organisatie ten beste en
zette dit breedvoerig uiteen en besprak
vervolgens de werkzaamheden voor de
alsdan op deze wgze georganiseerde Ring-
vergaderingen. Z. i. moesten die werkzaam
heden zich ook uitstrekken tot bet practi-
sche leven, en daarom ook het gebied der
Natuur niet worden voorbygezien. Een
ieder is verplicht Gods schoone schepping
na te speuren, maar beginne bg zijn eigen
vak, om vandaar uit den k ingzgner ken
nis over heel Gods beerlgke, rgke Schep
ping heen uit te breiden, opdat ook in en
door zgn eigen vak Hem eere worde ge
geven, die dat alles voor de uitoefening
van zgn ambt schonk, en de wgsbeid daarbg
om het aan te wenden tot zgn en auderer
nut.
Aan het levendig debat, dat hierop
volgde, werd deelgenomen door de heeren
De Neef, Kempe, Dekker, Le Cointre en
den Inleider. Daar deze zieb van bet doen
van voorstellen had onthouden en de pu
blieke middelen van verkeer tusschen de
verschillende deelen van onze provincie
veel te wenschen overlaten, was het resul
taat der bespreking, dat, hoezeer ook nau
were aansluiting van allen zeer wensche-
lyk was, elke jongelingsvereeniging in de
eerste plaats zelf die moest zoeken, en
mitsdien toonen dit in waarheid en oprecht
heid te willen.
Een ander punt ter besprekingverkie
zing van Bestuursleden door de Ringen
werd ingeleid door den beer De Neef, die
ook juist ter bevordering van samenhoorig-
beid dit punt aanbeval. Daar evenwel de
tgd der morgenvergadering verstreken was,
werd dit voorstel aangehouden tot een
volgende vergadering.
De namiddagvergadering werd geopend
door den voorz. Ds. Buurman, die inmid
dels ter vergadering gekomen was. Aller
eerst gaf deze bet woord aan den heer
Dekker, ter bespreking van het onderwerg
„Een valsche leuze in het vaandel van
den vyand". Na rekenschap te hebben
gegeven van dit optreden, waarbg ook
duidelgk werd, dat die valsche leuze ffas
de bekende leus der Fransche Revolutie
„vrijheid, gelijkheid en broederschap I" een
leuze die niet den Revolutionair maarden
volger van Jezus past, zette Spr., na in
bet kort de geschiedenis van de Revolutie
van 1789 in het licht te hebben gesteld
in flinke jen welsprekende bewoordingen
