NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK- sr
HISTORISCH
lo. 97. 1898.
Duisifag 17 ilci.
Iroaaffife faargang.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Het „Leerdwang" Rapport.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
BAHLMANN. f
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
EN
De Commissie uit Christelijk Nationaal
de Vereeniging voor Christelijk Nati
onaal Schoolonderwijs, tot voorlichting in
zake het Leerplicht-ontwerp en de Leer-
plicht-quaestie in 't algemeen heeft een
lijvig rapport van ruim 200 bladzijden bij
Kirchner te Amsterdam het licht doen zien.
Samenstellers van het Rapport zijn de
heeren Bijleveld, directeur der gerefor
meerde kweekschool, Eabius, hoogleeraar
aan de Vrije Universiteit, Woltjer, idem,
Heemskerk, oud-lid der tweede kamer, en
Van Wijlen, hoofd eener Chr. school.
Een vijftal bevoegde, bekwame en zaak
kundige mannen die de taak zoodanig
verdeelden, dat elk 'tdeel kreeg waarin
hij door studie en nadenken het meest
thuis was.
Zoo herkennen wij in het eerste Hoofd
stuk „De Ouders, hunne rechten en hunne
plichten tegenover hunne kinderen" de
meesterhand in dubbelen zin van den heer
Bijleveld. Na deze paedagogische beschou
wing volgt het juridisch betoog ter toet
sing van „Het recht der overheid in be
trekking tot leerdwang". Men proeft er den
scherpzinnigen rechtsgeleerde den heer Ea
bius uit, die op meesterlijke wijze de heeren
der Juristenvereeniging tegen elkander uit
speelt en daarbij zulke oolijkezetten doet,
dat de lezer een glimlach ternauwernood
kan bedwingen.
Daarna volgt een „Korte geschiedenis van
den Leerdwang en Overzioht der wetsbe
palingen". Vervolgens een belangrijk op
stel, zeker wel van dea heer Heemskerk
„welke financiëele en geestelijke gevolgen
staan te wachten ,van de invoering van
leerdwang
Als bijlage is aan 't rapport toegevoegd:
o. De leerdwang in andere landen b. Het
wetsontwerp.
De commissie komt tot de slotsom, dat
van den leerdwang, tegenover zeer twij
felachtige voordeelen, zeer belangrijke
schade op geestelijk en stoffelijk gebied te
wachten is, zeker is dat door den leer
dwang zooals de Regeering dien voorstelt
lo. Het ouderlijk gezag wordt aangerand.
2o. Ook een betrekkelijke rechtvaardig
heid niet wordt geëerbiedigd.
3o. Op dit oogenblik zeer zeker de cons
ciëntie-bezwaren tegen vaccine wel worden
geëerbiedigd, doch het gevaar werdt ver
groot, dat zij in de toekomst zullen wor
den onderdrukt.
4o. De consciëntie-bezwaren, die bestaan
tegen het zenden van kinderen naar de
openbare school, ten deele worden geëer
biedigd doch niet in zoover als zij vrijere
ontwikkeling der bizondere school tegen
over de openbare eischen.
5o. De tucht op de school wordt bedreigd.
6o. Het schoolverzuim niet in groote
mate wordt tegengegaan en voor zoover
het wordt tegengegaan grootendeels ten
aanzien van kinderen die toch naar school
zonden gaau en voldoende onderwijs zou
den genietenvoor een ander deel ten
aanzien van kinderen, die vermoedelijk
geldige redenen van verzuim hebben, en
slschts voor een zeer klein deel ten aan
zien van kinderen voor wie geene geldige
redenen van verzuim bestaan.
7o. De positie van de openbare school
tegenover de bizondere sohool opnieuw
belangrjjk wordt versterkt en meer be
voorrecht gemaakt.
8o. Da vrijheid van leerplan voor de
bijzondere school wordt weggenomen.
9o. De hoofden der scholen op geheel
onrechtmatige wijze tot politiedienst wor
den gedwongen en de natuurlijke vertrou
welijke verhouding tusschen hoofden der
scholenen ouders wordt verbroken, terwijl
met name de hoofden der bijzondere scho
len daarmede op verregaande wijze in
hunne vrijheid als burgers worden aan
getast.
lOo. Vele millioenen grootendeels geheel
overbodig zullen worden uitgegeven, en
Ho. Groote schade aan de bevolking
door belastingdruk zal en op andere wijze
kan worden veroorzaakt.
Ce Commissie komt tot de navolgende
slotsom
„De Vereeniging voor Christelijk-Nati-
onaal Schoolonderwijs, vergaderd te Am-
terdam op den 2d en Juni 1898, zonder
zich op dit oogenblik uit te spreken over
hetgeen ter bevordering van schoolbezoek
wenschelijk en mogelijk zo* wezen, is
van oordeal, dat het bij de Staten-Generaal
aanhangige wetsontwerp op den leerplicht
onaannemelijk is, als bevattende eene regle
menteering der opvoeding, die het ouder
lijk gezag aantast, als onrechtvaardig
voor ouders, die zich niet aan verwaar-
loozing der opvoeding hunner kinderen
schuldig maken, als bedreigende het
bijzonder onderwijs zoowel in zijn bestaan
als in zijne ontwikkeling,al« verstorende
de verhouding tusschen de ouders en de
hoofden der scholen, en aan deze laatsten
onrechtmatig lasten opleggende, als
miskennende de eischen der tucht op de
school, als schadelijk zoowel uit finan-
tieel als nit maatschappelijk oogpunt".
Zij die aan de zijde der regee
ring staan, gelooven niet in d e
kracht der vrijheid. Dit deden
de liberaien vroeger welnu zij
echter ervaren dat hunne libe
rale theorieën niet door het volk
worden aanvaard, grijpen zij met
steeds toenemenden ijver naar
„de wet"; deze zal het volk
wijsheid leeren.
De Nederlander.
Alvorens onderstaand bericht te zetten
hebben de zetters ter drukkerij van ons
blad eersteens flink met de armen geslagen
en in de handen gewreven
„De zeebaden te Vlissingen zullen Zater
dag 28 Mei worden geopend".
Brrr.
De afschaffing der godsdienstoefeningen
aan boord onzer oorlogsschepen heeft in de
Kamer een woord van protest uitgelokt,
waarmede wij van harte instemmen.
De heeren Lohman en Van Vlijmen heb
ben er bij den minister op aangedrongen
deze goede gewoonte weer in eere te stellen.
De minister Roëll was 't met hen niet
oneens; en de antirevolutionaire en Room-
sche pers heeft hun aandrang toegejaicht.
De liberale pers daarentegen heeft er
den draak mee gestoken.
Eerst heeft zij gezegdde godsdienst is
een zaak van 't gemoed, daar moet je
janmaat vrij in laten.
Het oude praatje der neutraliteit, waarmee
men de natie voor een groot deel om haar
godsdienstig geloof geholpen heeft.
Neutraal in school, in de kazerne, op
't schip, ja waar niet al, de ondervinding
leert dat 't zeggen wilban den Godsdienst
uit de samenleving.
En dat doen diezelfde liberalen die in
verkiezingstijden zoo alleszins godsdien
stig zijn.
Alleszins godsdienstig
En toch komt zoo slag op slag 't
tegendeel aan het licht.
Zoo bevat het Handelsblad een caricatuur
van „een kerkdienst aan boord", waarin
de officier, een onverschillig man, met 't
land in zijn haar een preek lezen komt
voor slechts één janmaat die zich
voor de godsdienstoefening had anngemeld;
en andere officieren er onverschillig, wijs-
geerig, wederhoorig, en wat al niet meer
bij staan te luisteren.
Ten slotte gaat Janmaat, bijzonder ge
sticht, weder heen, om zijn pij pie en moppie
tabak op te scharrelen.
Ziedaar de kerkdienst gelijk wij dien
heden in de Middelbnrgscbe Courant be
schreven vonden.
Het zon ons niet moeilijk vallen hier
een andere, vrij wat aantrekkelijker schets
tegenover te stellen.
Bijvoorbeeld van een Janmaat, die wer
kelijk gesticht werd en gerechtvaardigd
naar zijn huis ging en den Heere dankte
niet voor den toon waarop de krevelige
officier het kapittel las maar voor den zegen
door den Heere hem bij dit lezen ge
schonken.
De Heiland gebruikto eenmaal zelfs wel
het slijk der straten om des blinden oogen
te openen.
Laten wij ons echter bij deze tegenstel
ling niet ophouden maar eenvoudig vra
gen of onze janmaats, onze toekomstige
Trompen en De Rnijters recht hebben als
atheïsten en philosophen dan wel als Chris
tenkinderen te worden beschouwd en on-
d erwezen.
De „Vereeniging tot Chr. verzorging
van krankzinnigen en zenuwlijders in Ne
derland" hield te Utrecht haar jaarverga
dering, onder presidium van prof. L. Lin
deboom.
De vereeniging telt thans 19,649 leden,
58 afdeelingen en 356 correspondenten,
terwijl 111 corporatiën, zoowel diaconieën
.als kerkeraden, de vereeniging steunden.
Er waren op Veld wij k| 353 patiënten,
dit getal zal thans door aanbouw, tot 419
kunnen stijgen. Op Bloemendaal waren
alle 360 plaatsen bezet, op Pennenoor l 188.
Uit de mededeelingen van den penning
meester bleek, dat de ontvangsten bedroe
gen, aan verpleeggelden f 327,150,80V2, dat
is f 31,274.92Va meer dan in 1896.
Aan contributie enz. werd ongeveer
f 17,500 ontvangen.
Veldwijk en Bloemendaal zullen waar-
schijnlijnlij k met een voordeelig saldo
sluiten.
Dennenoord zal vermoedelijk een nadeelig
saldo hebben van f2800, maar lost nog
niets af.
De kosten voor uitbreiding bedroegen
voor Veldwijk f81,47C.67V2, voor Bloe
mendaal f 2,774.13, voor Der. neroord
f 91,892,3472, totaal f 176,137.15.
Deze gelden werden tot f 152,100 aan
inschrijvingen verkregen.
Men stenne toch vooral deze stichtingen
op allerlei manier
Janmaat en Jenever.
Mr. Troelstra, socialistisch afgevaardigde,
heeft in de tweede kamer tot den minister
van marine een woord gesproken dat wij
van harte beamen. Wij onderstreepen en
kele uitdrukkingen, waarmede wij het
bijzonder eens zijn.
„Ik kom op tegen het verstrekken van
jenever, hetzij binnen-, hetzij buitengaats,
aan de bemanning onzer schepen. Waar
de Nederlandsche Volksvertegenwoordiging
op voorstel der Regeering, bij de laatste
begrooting een som heeft uitgetrokken om
het drankmisbruik te bestrijden en het
onmogelijk is de grens tusschen gebruik en
misbruik vast te stellen waar het gebruik
dat thans op de schepen min of meer wordt
opgedrongen, ten gevolge kan hebben dat
menigten later tot drankmisbruik zal ver
vallen, meen ik dat de Nederlandsche Re-
gaering zich niet raag schuldig maken aan
een dergelijke zaak, en komt het mij voor
dat, waar ook in Nederland eene krachtige
beweging opkomt, tegen dezen kanker die
knaagt aan de moraliteit van het volk
dat de Nederlandsche regeering aan die
aanzwellende roepstem gehoor moet ver-
leenen en aan degenen die in dienst zijn
van den Staat geen jenever moet ver
strekken.
In deze zelfde zitting waarin de heer
Troelstra boven aangehaald goede woord
sprak, deed de heer Lucasse, onze antir.
afgevaardigde voor Middelburg, een goed
woord voor de loodsen. Hij wees er op
„dat de bezoldiging van de kwartiermees
ters en de roeiers bij het loodswezen in
derdaad te laag is en tevens dat hét ver
schil in (hunne) bezoldiging niet goed ge
regeld is." Hij toonde aan „dat deze men-
schen voortdurend, nacht en dag, in con
currentie en wedijver moeten zijn met
hunne Belgische collega's bij het brengen
en afhalen in hunne loodssloepen van lood-
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 centiedere regel
meer 10 cent.
sen aan of van boord van binnenkomende
of uitgaande schepen". Ook de vorige m
nister van marine zwaaide dit personeel
lof toe. Hnn pensioen werd gelijk gesteld,
zegt Spr.maar waarom hebben de rivier
loodsen veel meer inkomen dan de kwar
tiermeesters De kwartiermeesters ver
dienen t 95 en f 85 per mannd hunne
Belgische confraters soms van f 140 tot
f160. (De minister meende echter van f 137
en f112). In verhouding èn tot elkander
èn tot hunne Belgische broeders moet het
maandloon der kwartiermeesters veel hooger
zijn dan dat der roeiers, en in overeenstem
ming gebracht met de uitstekende diensten
die zij den lande bewijzen.
In een tweede speech nam de heer Lu
casse 't op voor de lichtwachters. Hij wees
op de onbillijkheid dat de lichtwachters
twee maanden aan één stuk op de kotters
in zee worden gehonden, terwijl de kapitein,
stuurman en machinist elke maand worden
afgelost en aan den wal gebracht. De
minister Jansen heeft indertijd gezegd dat
't elke maand aan wal gaan der licht
wachters een uitgaaf van 10 duizend gulden
zou vorderen. De heer Lucasse deed een
regeling aan de hand die op f 6000, de
heer Staalman eene die op f 4800 komt.
In een derde rede bracht de Middel"-
bnrgsche afgevaardigde ter sprake eene
wijziging van de pensioenwet voor de
loodsen.
Voor de wijziging der pensioenwet kan
een ieder, die bij het loodswezen was, het
volle pensioen veria ïgen na30-jarigen dienst.
Thans kan dit pas na 35 jarigen dienst,
hiervan kunnen vele loodsen niet profitee-
ren, zij zijn voor dien tijd rersliten of
overleden. Wie van zijn 25ste jaar af
loodsdier.st deed is op zijn 60ste op. Dat
zijn ze feitelijk al op hun 55ste; maar
worden nn eenvoudig meegesleept tot zij
den pensioenleeftijd bereikt hebben. Te
rugbrenging op dertigjarigen diensttijd is
dus zeer wenschelijk.
Nog besprak de heer Lucasse de pen
sioen-regeling dierzelfde ambtenaren bij
invaliditeit afgekeurd wegens gebreken
aan 't gezichtsvermogen. Spreker zei er
ongeveer dit van
Een loods kan pensioen verkrijgen in
drie gevallen: lo. wanneer hij 55 jaar is;
hij krijgt dan vol pensioen na 35-jarigen
dienst
2o. wanneer hij een verwonding of ver
minking bekwam in en door den dienst
als hij dan niet meer door handenarbeid
in zijn behoeften voorzien kan, krijgt hij
vol pensioen; zoo ja, dan minder;
3o. in geval van ongeschiktheid zonder
moedwil en niet door den dienst ontstaan
en hij niet meer door handenarbeid in
zijn onderhoud kan voorzien.
„In deze laatste categorie vallen ook
de ooggebreken en wel 3/é van 't pensioen.
Dit acht hij te weinigooggebreken moesten
ge'ijk gesteld worden met verwonding en
verminking. Evenals die gebreken toch
worden ooggebreken beschouwd als te zijn
ontstaan in en door den dienst en wordt
daarbij niet vereischt dat men door handen
arbeid niet in zijn onderhoud kan voor
zien. Voor dö pensioenverkrijging dezelfde
pensioenvereischten dsch niet hetzelfde
pensioen achtte Spreker onbillijk, en hij
legde dezen wensch van het loodsperso-
neel dan ook op de ministerstafel in de
hoop dat er een regeling als door hem
is aangegeven, nit groeien moge.
Prins Oscar van Zweden, omtrent wiens
arbeid op de Zondagsschool voor arme
kinderen te Stockholm, wij wel eens wat
gemeld hebben, gaat binnenkort met zijn
vrouw, een vrome, voormalige hofdame,
naar Afrika als zendeling.
Hij had zijn kroon reeds er aangegeven
om een huwelijk uit liefde te kunnen
sluitenthans geeft hij er alles aan om
den Heidenen het Evangelie te kunnen
brengen.
Lezer, kent gij Lukas 18 29 en 30
Is dat niet op dezen koningszoon van
toepassing?
Omtrent het overlijden van den heer
Bahlmann, jl. Vrijdag door ons gemeld,
geven wij thans eenige meer uitvoerige
bijzonderheden, uit welke blijkt, hoe gansch
onverwacht deze volksvertegenwoordiger
van zijn post werd opgeroepen.
De heer Bahlmann had met opgewekt
heid 't debat aangehoord over 't aan de
orde zijnde ontwerp tot invoering van
den persoonlijken dienstplicht. Af en toe
wist hij zelfs, gelijk hij meermalen deed,
het debat te kruiden door aardige in-de-
rede-vallingen. Te half 2 verkreeg hg
het woord en begaf zich naar de spreek
plaats, vlak bij de bank waar de heeren
de Visser en Lohman zitten, welken hij
met nog meerderen die om hem heen
stonden een gullen lach afdwong met
verschillende opmerkingen, die hg in zijn
reds wist in te vlechten.
Hoffelijk als altijd, ofschoon hij zeer
scherp ken zijn, wa* de toon zijner rede,
welke, breed opgezet, al den schijn had
van lang te zullen doren.
Hij begon met zijn spijt te betuigen
dat de Regeering nu juist op 1 September,
midden in de Kroningsdagen deze wet wil
invoeren. Dit woord -van afkeuring was
zeer parlementair gekozen. De spreker zei
„Mag ik beginnen met de bekentenis
af te leggen dat de lezing van 1 der
Memorie van Antwoord nn niet een zeer
aangenamen indruk op mij heeft gemaakt."
Vervolgens prees de spreker het artikel
in De Standaardgetiteld „Kiesch", waarin
dr. Kuyper op deze zelfde zaak de aan
dacht bad gevestigd.
Dan had de regaering gezegd dat de
Katholieke partij zioh wel bij dit wets
ontwerp zou neerleggen. De spreker vroeg
haar hoe komt ge er aan En hjj
voegde er aan toe„Ik zal het niet
doen en niet rusten voordat bereikt is
wat indertijd door Willem I beloofd werd
aan het Nederlandsche volk, van de pnie
van het stadhuis." (Afschaffing loting.)
Hier lachte de heer Lohman, wat den
spreker gelegenheid gaf, onder hoffelijke
herinnering dat de Goesche afgevaardigde
hoogleeraar in het staatsrecht is geweest,
zich te beroepen op Sprekers onden leer
meester (in het staatsrecht, te Keulen)
Albrecht Stöckel, nit wiens werk „Leer
boek der Philosophie", wijlen Keucheniu*
hier zoo vaak had aangehaald.
Hij verwees hem verder naar nog
andere geleerden, o. a. naar den hooglee
raar Vissering, mr. Gleichmans ouden
leermeester, en gaf tegelijk nog een kom-
plementje ten beste aan den heer Van
Vlijmen, toen hij den Voorzitter een weinig
ondeugend, en passant opmerkte „Ditmaal
niet geciteerd door den geachten afge
vaardigde uit Vechel, maar ik mag het
wel doen, want ook voor n, Mijnheer de
Voorzitter is hij eea man geweest van
gezag."
Hij wees er verder op dat Gnstaaf
Adolf de vader is geweest der conscriptie,
een man wiens naam in de Katholieke
wereld niet zulk een goeden klank heeft."
Hij haalde uit het werk van Walter
„Naturrecht" aan dat deze Koning in
verschillende gemeenten lotings-commissiën
deed benoemen, en dat van deze commis-
siën de lnthersche predikanten voorzitter
moesten zijn.
En met een schalkschen lach op dr.
de Visser die vlak bij hem stond en zoo
juist een kranige rede tot aanprijzing van
't beginsel van den persoonlijken dienst
plicht gehouden had, liet hij er tusschen
haakjes op volgen
„Dit is een denkbeeld dat ik den Mi
nister van Binnenlandsche Zaken in over
weging geef. Mocht hij gebrek hebben
aan Militie-Commissarissen, dan raad ik
hem daarvoor aan, dominéés van de Chris
telijk historische partij en dan kan de
geachte afgevaardigde uit Rotterdam mili
tie-commissaris-generaal zijn."
