NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 90. I»
Sttftttfttd 30 Hptif.
itnaafftfe $aatpn&
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Buitenlandsch Overzicht.
DE OORLOC.
Goes. Woensdagavond werd in het
gebouw der Chr. Jong. Yer. alhier een
vergadering gehouden van het bestuur der
Halve-Stuiversvereeniging, ter verzorging
van on- en minvermogende lijders, in de
stichtingen van de Christelijke Vereeniging
voor de verpleging van lijders aan vallende
ziekte te Haarlem en te Heemstede.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cents
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
ÜUi
Het voorstel Lohman om 't ontwerp „leer
plicht" wijl 't nieuw ie en nog niet rijp,
voor onbepaalden tijd ter zijde te leggen,
Werd met 44 tegen 22 stemmen verworpen.
ï)e antirevolutionairen stemden voor.
Een twaalftal Roomschen, zeker uit, wat
Bismarck noemen zou, een zekere overmaat
van mannelijke zelfstandigheid, .stemden
tegen 't voorstel.
Terecht merkt de N e d e r 1. op dat
dit voorstel zou zijn aangenomen geworden,
indien zij hadden voor gestemd.
Zoo gaat 't wanneer men niet op eene
party rekenen kan.
Een eenvoudig kiezer ziet dit wel.
En vooral waar het een ontwerp geldt
als dat op den leerplicht; waartegen 't
vrijheidsgevoel zich zoo luide verzet en
van welks aanneming de stillere gemoederen
een hernieuwden schoolstrijd vreezen, waar
bij die welke Kappeyne's schoolwet in 't
leven riep, zal blyken, slechts kinderspel
geweest te zyn.
De liberale pers exploiteert met genoe
gen een opmerking van „een R. K. on-
derwijzer" in Het Handelsblad de R.
K. onderwijzer zegt echter zijn naam niet!
dat „mochten de schoolopzieners en de
onderwyzers hun stem eens uitbrengen
over het noodig -of «nnoodig van leer
plicht, hun getal (zeer groot) zou zyn".
Daar wij de opmerking beamen en osk
voor leerplicht zyn, kan men er ods ad
vies gerust by noemen.
Op dit punt zyn haast alle menschen
'teens, en is derhalve van „opmerking
verdienen" geen sprake.
Een andere vraag is echterhoe wil men
leerplicht, en beantwoordt het ontwerp
aan dit ideaal
En daarop zal met name de „Vereeniging
van Christelijke Onderwijzers en Onder
wijzeressen" op 31 Mei a. s. naar wy
vertrouwen met verpletterende meerderheid
het navolgende antwoord geven, door het
Hoofdbestuur voorgesteld (Zie correspon
dentieblad no. 31)
„De Algemeene Vergadering der Veree
niging voor Christelyke Onderwyzers, enz.
verklaart zich tegen het ingediende Wets
ontwerp op den Leerplicht, als ingrijpende
in de souvereiniteit in eigen kring in
casu het huisgezin als in meer dan één
opzioht onpaedagogisch als den bij zonderen
onderwijzer nieuwe lasten opleggende
als verzwarende den financiëelen druk,
waaronder nu reeds het by zonder onder
wijs gebukt gaat".
Het Centrum dat zyn geestverwanten
die voor leerplicht zyn „welmeenende katho
lieken" noemt, wete dan hiertegenover
het oordeel van welmeenende antirevolutio
nairen, wier oordeel toch ook wel eenige
„opmerking verdient"
rr
Heden 29 April, sterfdag van M. Adr.
Zoon de Ruyter herinnert aan onderstaand
vers van Heije dat op sommige scholen
gezongen wordt.
Ik zing er al van een Ruyter koen,
Maar niet van een ruiter te paard
Toch v\ as hjj wal Engelsche dravers te gauw,
Hij maakte wel Franschen vervaard.
Hij reed er al op xijn houten ros
De zee in een ommezien rond,
En landen en stranden ze beelden voor
Ut ros,
Als 'tbrieschte met koperen mond.
En wie niet snel ter zyde sprong,
En wie voor Oud-Holla.id niet boog,
Dien sloeg er dat ros met zyn hoef, dat het
(bloed
Uit neus en uit ooren hem vloog.
Toen was nog ons land zoo stouten vry,
Toen was het zoo krachtig en groot
Maar 't ros werd al zachtjes vernageld en
(oud,
De Ruyter, De Ruyter is dood
Och, Vlissingen Michiel, Ruyter koen,
Wy pantseren nu wel ons paard,
Maar wanneer zal 't draven en brieschen op
(zee,
Als toen Gij er ruiter op waart
Weinig nieuws. Eu dat weinige is nog
van weinig beduidenis, tegenstrijdig of min
betrouwbaar.
Een ding schijnt vast te staan dat de
Amerikaansche staatslieden rekenen op een
oorlog die in drie maanden niet afloopen
zal. bingley, een der best ingewijden, sprak
in de jongste vergadering van 't Congres
als zyn meening uit dat wat men nu doen
ging, men goed moest doen. Hoe volledi
ger, zoo sprak hij, de aanvallende en ver
dedigende maatregelen genomen worden,
hoe spoediger 'tuit zal zyn.
De vaderlandslievende geestdrift blijft
steeds toenemen. Er schijnen al meer
vrijwilligers te zyn aangemeld dan er
noodig zyn.
De millionairs lieten zich niet onbetuigd
met hunne giften. Een dochter van den
spoorwegkoning Gould schonk honderddui
zend dollars voor liefdadige doeleinden
en zegde nog meer toe voor 't geval dit
noodig mocht zyn.
De 125 duizend vrywilligers door den
president opgeroepen, zullen worden ge
vestigd te Moutauk Point, Long Island,
New-London en eenige punten in de mid-
denstaten. Dodge krijgt bevel over het
•erste-, Wilson over het tweede-, Wheeler
over het derde corps.
Terwijl de marine éen Cubaansche ha
ven in bezit neemt om daar troepen en
levensmiddelen te ontschepen, zal de vloot
op een verwijderd punt van Cuba manoeu
vres uitvoeren. Aan de departementen van
oorlog en marine is men het omtrent het
veldtochtplan nog lang niet eens. Ware
Spanje een flinke natie met genoegzaam
vertrouwen, medewerking, materieel, zelf
vertrouwen en voorkomendheid, Amerika
zou 't op dit oogenblik hard te verant
woorden hebben. Immers niets schijnt
gereed.
Kolonel Cody (Buffalo Bill) is te Key-
West aangekomen, met zyn troep Indianen
en cowboys en zal deel uitmaken van de
expeditie, welke de Cubaansche opstande
lingen van levensmiddelen moet voorzien.
be Amerikaansche monitor Terror maakte
het Spaansche stoomschip Guido buit, van
Liverpool naar Havana bestemd, met een
lading levensmiddelen en geld voor de
Spaansche troepen. Het schip meet 2600
ton, de waarde van schip en lading wordt
geschat op honderdduizend dollars.
29 April '98.
Wy herinneren de lezers aan de nieuwe
regeling der Spoorwegen Zomerdienst
op de achterzijde van ons blad. Gelijk men
zien zal is in de uren van vertrek en
aankomst weinig of geen verandering ge
komen.
GentTerneuzen heeft er een trein bij.
Door dhr. P. W. Quist die in het laatst
der vorige maand het initiatief nam tot
het oprichten zulk eener vereeniging werd
medegedeeld dat ze reeds telt 62 gewone
leden en 7 leden-collectanten, welke laatsten
samen het bestuur vormen. Uit deze wer
den aangewezen om voorloopig te fungeeren,
als Pres. P. W. Quist, als Secr. B. Verboom
en als Penn. J. A. Steketee. De 4 andere
collectanten zyn J. A. Flink, L. H. A.
Irenks, mej. J. Reijnhouten mej. S. Bar
bier. Deze Dameu worden hier genoemd
opdat zij die nog lid wenschen te worden
van een vereeniging die zich ten doel
stelt om oagelukkigen als lijders aan boven
genoemde vreeselijke ziekte zyn, zooveel
mogelijk te helpen, zouden weten bij wie
ze zich daarvoor kunnen aanmelden.
Binnenkort hopen wy nog een en ander
omtrent genoemde inrichtingen mede te
deelen.
Aan A. E. de Badta is, op zyn ver
zoek met 1 Mei a. s., eervol ontslag ver
leend als plaatsvervangend dijkgraaf van
den Nieuwerhavenpolder, Zeeland.
Met 1 Mei a. s. zyn in Zeeland ver
plaatst de kommiezen by 'a rijks belastingen:
J. A. van Hoeve, 2e kl., van Terneuzen
naar Tholen, M. C. Commelin, le, van
Aardenburg naar Terneuzen en A. J. W.
Korff, 3e, van Aardenburg naar Zuiddorpe.
Ingetrokken zijn de verplaatsingen van
de kommiezenJ. P. van Oost, le kl.,
van Ellewoutsdijk naar Hocdekenskerke
S. A. Iburg, le, van Hoedekenskerke naar
EllewoutsdijkM. C. Commelin, le, van
Aardenburg naar Hoedekenskerke P. Ver-
sluijs, 2e, van Hoedekenskerke naar Tholen
en F. Remery, 3e, van Aardenburg naar
Zuiddorpe. M. C.
Vergadering van den Middelburgschen
Gemeenteraad van 27 April '98.
Afwezig de heeren van Dunné, van der
Ree en van der Swalme met kennisgeving,
terwyl de heer Verhage eerst bij de be
handeling van punt III der aganda ter
vergadering verschijnt.
Na lezing |en vaststelling der notulen
van de laatste zitting, stelt de Voorzitter
conform die agenda, aan de orde
I. Ingekomen stukken, als:
a. missiven van Gedeputeerde Staten,
houdende goedkeuring van vroeger geno
men besluiten
b. missive van Mevrouw de Wed-
Epkema, houdende bericht van het over
ly den van haren echtgenoot
c. een adres van J. Schotsman, onder
wyzer aan school i, wegens zijne benoe
ming te Rotterdam een eervol ontslag ver
zoekende tegen 16 Juni aanstaande
d. een adres van D. Alewijnse Sz. met
hezwaren tegen zijne indeeling bij de
brandweer op grond van lichaamsgebreken
e. eene missive jvan het bestuur der
Ambachtsschool met bericht |dat de heer
Koole, zitting hebbende als lid van den
Raad, aan de beurt van aftreding is en
met verzoek een dubbeltal in te zenden
ter voorziening in de vacature
f. een "adres van de Hoofdcommissie
voor de Kroningsfeesten om op het Molen
water Jtydens de feesten vergunning to
geven tot het plaatsen van ververschings-
tenten, welke vergunning zou kunnen ver
leend worden aan den meestbiedende en
waarvan de opbrengst zou kunnen strekken
tot sty ving van den post op de begrooting
voor de festiviteiten uitgetrokken.
De punten sub a en b worden voor
kennisgeving aangenomen dat sub c, reeds
verzonden aan de Commissie van toezicht
op het lager onderwijs, tot nader aange
houden dat sub d gerenvoieerd naar B.
en W. om advies; dat sub e zal in de
eerstvolgende ^zitting behandeld worden,
terwyl dat sub in onmiddellijke behan
deling genomen, de g .edkeuring der ver
gadering verwierf, nadat door den Voor
zitter, op eene vraag van den heer Koole
of aan de te verleenen vergunning ook
vergunning Verbonden was, in ontkennenden
zin was beantwoord.
II. Uitloting obligation gemeent'.schuld.
Uitgeloot worden-
van de geconverteerde leening Tam 5
pCt. negen obligatiën als: 18, 87 gespl.,
124, 153, 191, 253, 309, 370 en 451
gespl.en
van de 3 pCts. leening van 1895 zes
obligatiën als: 24,133, 189, 223, 294 en
414.
III. Benoeming van stembureaux voor
de stemming (17 Juni 1898) en voor dv
eventueel noodige herstemming (29 Juni '98)
ter verkiezing van leden voor de Provinciale
staten van Zeeland.
De bureaux worden gevormd als volgt
Voor de stemming op 17 Juni 1898:1e
district voorzitter Mr. A. P. Snouck Hur-
gronje, plaatsvervanger de heer J. H. C.
Heyse, leden, daartoe benoemden buiten
den Raad2e district (hoofdstembureau
waarvan de Burgemeester voorzitter is)
plaatsvervangend voorzitter de heer W. J.
Sprenger, leden de heeren E. P. Schorer
en A. van der Swalme 3e district voor
zitter de heer J. C. de Waal, plaatsver
vanger de heer H. P. van de Ree, leden
daartoe benoemden buiten den Raad
voor de eventueel noodige herstemming
op 29 Juni 1898 le district, voorzitter
de heer K. W. Brevet, plaatsvervanger
de heer S. Gratama, leden daartoe be
noemden buiten den Raad2e district
(hoofdstembureau waarvan de Burgemees
ter voorzitter is) plaatsvervangend voor
zitter de heer W. J. Sprenger, leden de
heeren W. J, J. Koole en L. K. van der
Harst3e district voorzitter de heer C.
Verhage, plaatsvervanger de heer J. F.
van Dunné, leden, daartoe benoemden bui
ten den Raad.
IV. Benoeming van leden en plaatsver
vangende leden buiten den gemeenteraad
van stembureaux voor eventueel noodige
stemmingen en herstemmingen van 15 Hei
1898 tot en met II Hei 1899 ter verkiezing
van leden van de tweede Kamer, van de
Provinciale Staten en van den Gemeente
raad.
Benoemd worden
lo. voor de verkiezingen van leden
van de Tweede Kamer en van de Pro
vinciale Staten de heeren mr. F. N van
der Bilt, Jhr. C. J. J. A. van Teylingen,
mr. F. J. Sprenger, D. Hildernisse, P. A.
Verhulst, M. Fokker, Ph. Boudewijnse,
P. Pouwer Azn. J. J. Th. Evers, P.
Dumon Tak, J. W. de Raad, A. Meeuse,
M. W. Hilderniase, P. W. H. de Kan,
C. A. H. Billerbeck, F. A. Frederiks, D.
J. Dronkers, J. C. Frederiks, H. F. van
den Oudendijk Pieterse, mr. A. A. de Veer,
H. W. J. Callenfels, C. H. J. van Bent-
hem Jutting, D. G. Kröber, P. Polvliet,
K. Turk en W. Hioolen
2o. vóór de verkiezingen van leden
van den Gemeenteraad: le district, de
heeren P. Boudewijnse, Jhr. F. H. P. J.
Gevers, P. J. de Kruijter, A. A. Mes
Gzn. M. de Mol, W. A. de Rijcke, M.
D. Boasson. H. Y. Haccou, W. P. Haman
en M. C. Jeras; 2e district, de heeren G.
O. Altorffer, W. P. de Back, A. W. Ber
denis van Berlekom, Mr. C. de Witt Ha
mer, C. J. Hondius, J. A. Frank, Jhr.
A. A. van Teylingen, J. Appel, F. A.
Boasson en P. L. de Bruynè 3e district,
de heeren J. B. Giljam, J. Hasang, J.
Belderok, C. de Broekert, P. J. de Broe-
kert, J. H. Snijders, C. van der Bent, Iz.
Jongepier, D. L. Broeder en P. J. Geill.
V. Kohier plaatselijke directe belasting
op de inkomsten voor 1898.
Dit kohier wordt zonder discussie of
stemming vastgesteld tot een bedrag van
f 100803.90.
VI. Af- en overschrijving begrooting
schutterij voor 1897.
De voorgestelde af- en overschryving
wordt zonder discussie of hoofdelijke stem
ming aangenomen.
VII. Wijziging begrooting godshuizen
1897.
Da wijziging wordt zonder bemerking
goedgekeurd.
Afwijkende van de agenda, deelt de
Voorzitter thans maas dat hij van zes
raadsleden (de heeren van Dunné, van der
Harst, Gratama, Brevet, Verhage en Heijse)
heeft ontvangen een vertrouwelijk schrij ven,
gericht aan den Raad en van den volgen
den inhoud:
„De ondergeteekenden, leden van den
Raad te Middelburg, vinden in het on
langs gedane aanbod van de „Imperial"
en de daardoor bekend geworden feiten en
gegevens aanleiding, aan hunne medeleden
het volgende in overweging te geven
lo om den gasprijs te verlagenen
2o om 't beheer en de leiding der ge
meente-gasfabriek aan eene bijzondere
commissie op te dragen, die door den
Raad uit zyn midden gekoz.en wordt.
Voor het eerste pleit èn de overweging,
dat de gasprys bij de meeste andere ge
meente-gasfabrieken aanmerkelijk lager is,
èn niet minder de wetenschap, waartoe wy
geraakt zijn, zoo door verstrekte gegevens
als door gedane onderzoekingen, dat de
geldelijke toestand onzer fabriek, dank
zij de belangrijke door haar behaalde
winsten, zeer gunstig is.
Indien men uit de gemeenteverslagen
het cijfer opdiept, dat de gasfabriek met
de onmiddellijk aangebrachte verbeterin
gen en vernieuwingen by overneming ge
kost heeft, indien men daarover eene rente
berekent van vijf ten honderd in het jaar
en dat bedrag telken jare vermindert met
het winstcijfer van het laatst afgesloten
dienstjaar, maar ook anderzijds vermeerdert
met de kosten der telken jare aange
brachte verbeteringen en vernieuwingen,
waarover ook vijf ten honderd rente is
berekend van af het tijdstip van betaling,
dan komt men tot de slotsom, dat de gas
fabriek op ultimo December 1896 nog te
boek stond voor een bedrag van f 99866.99».
Maakt men echter de rekening op uit de
jaarlijksche afzonderlijke rekeningen van
de gasfabrieken en behandelt men die op
dezelfde wijze als boven werd aangegeven,
dan wordt de toestand eenigszine andere
en komt men tot de slotsom, dat de gas
fabriek ep 31 December 1896 te boek stond
voor een bedrag van f78558.67'.
Verschil van beide cijfers is reeds daar
uit verklaarbaar, dat by de rekeningen
van de gasfabriek alleen die kosten voor
nieuwe werken zyn epgenomen die niet
uit de exploitatie konden gedekt worden,
waarvoor dus de gemeente met nieawe
voorschotten moest tegemoet komen, terwyl
uit de gemeenteverslagen zyn uitgetrokken
al de vernieuwingen en verbeteringen,
waartoe door den Raad machtiging werd
verleend, maar het groote verschil ligt
toch daarin dat rekening is gehouden met
eene leening van November 1892, groot
f 85000, die ten deele strekte tot terug
gaaf van tijdelijke voorschotten van kas
geld, die de gemeente aan de gaseommissie
de ed.
Nu valt het zeker isder in het oog,
dat zoowel bij het eene als by het andero
cijfer een gasprys van 8Vs cent volstrekt
niet gerechtvaardigd is.
Dat de gemeente als exploitant geen
geschenk aan de gasverbruikers behoeft
te geven, erkennen wy ten volle, maar
zyn ook evenzeer overtuigd, dat het niet
aangaat de gasverbruikers ten bate van de
gemeentekas te exploiteeren op de w^jae
als zulks nu geschiedt.
Hoeveel die verlaging zou moeten be
dragen, wenschen wy over te laten aan
de prudentie eener gaseommissie, zoo de
meerderheid van den Raad met de meer
derheid der onderteekenaren (want op dit
punt zyn wy niet eenstemmig) die zou
willen instellen. Die meerderheid onzerzijds
meent, dat met het oog op den omvang
rijken arbeid van het dagelijksch bestuur,
in aanmerking genomen de eigenaardige
taak eener gaseommissie, rekening hou
dende met de elders opgedane ervaring,
de instelling eener bij zondere gaseommissie
hoogelyk gewenscht is, wat ook desbe
treffende hier vroeger zij voorgevallen en
geoordeeld.
Mocht de Raad daartoe niet genegen
zyn, dan stellen wy U voor om B. en W.
uit te npodigen eene verlaging van den
gasprys in overweging te nemen."
Tegelijk hebben onderteekenalen van bo
venstaand schrijven den Voorzitter ver
zocht het onderwerp te behandelen in eene
openbare of besloten zitting, al naar mate
hem, Voorzitter, zou goeddunken.
Deze meende echter dat het onderwerp
wel in het openbaar kon behandeld wor
den en ook geen der leden vroeg zitting
met gesloten deuren.
De heer de Stoppelaar merkt op dat
het onderwerp niet op de agenda voor
komt, en meent dat uitstel van behande
ling met het oog op de afwezige leden
gewenscht kan zijn.
De Voorzitter zijnerzijds ziet in dade-
