NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
lo. 82. 1898.
McciCag 9 Upctf.
fiuaaffiCe Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
PASCHEÏT"
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Genie en Talent.
Buitenlandsch Overzicht.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKKRK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent'.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
Wegens Paaschfeest
verschijntMaandag geen
nommer van ons Blad.
Gortgene, 18 April 1898.
Wissenkerke, 19 en 20 April.
Goltjnsplaat, ook voor Cats21 en
22 April.
Onze dooden gaan ontwaken,
Met geruisch van dank en lof!
Dauw, als Eden eens besproeide,
Zal beregenen hun stof.
En deze aarde, fel bewogen,
Als bij 't sterven van haar Heer,
Bg bazuingeschal en doDder
Geeft haar lijken eemaal weêr.
Waar is dan, o dood uw prikkel
Waar, o Helle uw overmacht
Aan het uw Overwinnaar,
Zg de glorie toegebracht
Was het hoogtijd Hem ter eere
Over heel de Christenheid,
Hoogtgd blij ve 't in de harten
Op Zgn toekomst voorbereid!
In de Vrijdagsmiddagsure
Kwam onlangs een wosrd tot mg
In de Paaschdagmorgenstilte
Bleef het feestelgk mij bg
„Aarasche zorgen, aardsche twisten
„Om genot, geweld, gewin
„Honderdarmige overheersching 1
„Onbesuisde vryheidszin
„Vrees voor Staats ver wikkelingen 1
„Steeds herboren oorlogsschrik
„Wgkt bg 't feest van deze dingen,
Zwygt voor 't minst een oogenblik
„Om dat woord alleen te hooren,
„In zgn diepten na te gaan,
„In zgn volheid aan te grgpen
„„Onze Heer is op opgestaan
Hoor, o strydende Gemeente 1
Lyders, zondaars, hoort de stem
Hoor haar, Israëls gebeente 1
't Geldt ook u, Jeruzalem 1
Uwe dooden gaan ontwaken,
Mst gejuich van dank en lof!
Dauw, als Eden eens besproeide,
Zal beregenen hun stof
Waar is dan, o Dood, uw prikkel
Waar, o Helle, uw overmacht
Aan bet Lam, dat overmocht heeft,
Dat verlossingen gewrocht heeft,
Dat ons met Zgn bloed gekocht heeft,
Zg aanbidding, lof en eere tot in eeuwigheid
(gebracht 1
Uit „De Hesperiden", van
mr. I. da Costa.
0
„Voorts is bg de zaak z. i. het
Staatsbelang verhonden, dat wellicht tot
ontwikkeling zullen gebracht worden de
in het volk sluimerende intellectueele
krachten. De regeering wyst op de waar-
Bchgnlgkheid, dat er thans onder de dui
zenden, die door onverschilligheid hunner
ouders veroordeeld zgn in onkunde voort
te leven, meerderen gevonden worden, die
bij voldoende ontwikkeling tot iets groots
waren bestemd, en dat [er onder de ver-
stooten proletariërs allicht mannen op
groeien, die zoo ze slechts onderwgs had
den genoten, het menschdom zouden ver-
ryken met uitvindingen, waarvan nog het
nageslacht de vruchten zou plukken."
r Het bovenstaande is geen brok uit een
Nutslezing, gelyk ge allicht denken zoudt,
het is éen der argumenten waarmee de
minister van Binnenlandsche Zaken in
jjn memorie van toelichting hot Leer
plicht-ontwerp aanbeveelt.
Ge kunt nauwelgksnwe oogen gelooven.
Mozes, de slavenzoon, David, de herder
van Efrata, Jezaja, de herderszoon uit
Thekóa, Mattheus de tollenaar, Johannes
de visscher van het Galileesche binnen
meer, Panlns de tentenmaker, allen man
nen uit het volk, zonder Leerplicht opge
groeid, hebben de menschheid geschriften,
liederen, brieven geschonken, die tot nu
toe, en lang na dezen, onberekenbaren in
vloed uitoefenen, ja kanoniek gezag heb
ben, zoodat bg millioenen menschen van
't begin dezer tydrekening af, hetPau
las zegt het 1 Johannes schrgft het
een einde is van alle tegenspreking.
Gideon én Jeftha klommen uit lagen
stand tot richter eener groote natie.
Het boek van Bunjan den ketellapper
i« na den Bijbel het meest verspreide on
der alle volken.
Luther, de zoon van den ertswerker,
veranderde de gedaante des aardryks.
Erasmus was een proletariër.
Marten Harpertz, Tromp en Michiel Adr.
de Ruyter, Piet Hein en Jan Coen, Witte de
With en de Evertsens, arme sukkels uit
het volk, zg hebben 't zonder Leerplicht
moeten doen. Was die er geweest, wie weet
of er niet wat groots van hen zou gekomen
zgn. Om niet te vergeten Rembrandt
den molenaarszoon, en Hals en Brouwer.
Had Napoleon Bonaparte maar een beetje
meer onderricht gehad, „wellicht" zouden de
in hem „sluimerende" intellectueele krach
ten tot ontwikkeling gebracht zgn. Nu
is er niets van hem terechtgekomen dan
zoo'n lorrig keizertje.
Een arme knaap in Denemarken heeft
zonder den dwang van ministerswege zich
over de gansche wereld vermaard gemaakt
als beeldhouwerhg heette Thorwaldsen.
Een zoon van een schoenmaker in dat
zelfde landje, die zgn onderricht van zgn
vader ontving, en letterlyk alles tegen
zich had: zgn armoede, zgn misvormde
gestalte, zgn geringe ontwikkeling, zgn
slecht humeur kreeg bg zgn leven
nog een standbeeld het was Andersen.
Wat hadden in het oude Griekenland
de slaven te zeggen Nietszg waren
slechts min of meer intellectueel ontwik
kelde huisdieren. En toch, daar was een
leelijke gebochelde slaaf, voor wien de
Grieken bg zgn leven nog een standbeeld
oprichtten, en wiens geschriften nog ge
lezen worden Aesopus. Als wij ons goed
herinneren bestond daar te lande in dien
tgd althans voor de slaven geen Leerplicht.
Richard Cobden moest de schapen van
zyns vaders buurman hoeden en had voor
zgn tiende jaar geen gelegenheid om de
school te bezoeken. Des ondanks heeft hg
in Engeland de moordende graanwetten
doen vallen. Kepler, Galileï, Herschel, alle
drie doodarme jongens, werden beroemde
sterrekuDdigen.
Frederik Douglas, de zwarte slavenjon
gen, had minder dan nietshg was geen
meester van zgn eigen lichaam. Gelegen
heid tot leeren had hg nietde voorschrif
ten der plantage verboden slaven lezen en
schrgven te leeren. Hg leerde het toch,
buiten weten van zgn meester, van brok
jes papier en advertenties van Holloway-
pillen en dergelgke. Hg is gezant der
Vereenigde Staten geworden.
Admiraal Ito, de Japansche eerste mi-
Dister, die voor eenige jaren het groote
Chineesche rgk vernederde, was de zoon
van een ganzenhoeder.
Shakespeare, de beroemde Engelsche
dichter, was de zoon van een man die
zgn naam niet kon schrgven.
Edison de beroemde uitvinder, al wiens
uitvindingen men haast niet te gelgk in
't hoofd houden kan, kwam met een gele
linnen kiel en broek, zonder geld op zak,
als gelukzoeker te Boston aan.
Van de presidenten der Amerikaanscbe
republieken waren verscheidene van ge
ringe afkomst. Monroe was de zoon van
een vrachtryder; Jackson was de zoon
van een armen landverhuizer; Polke was
in zgn jeugd zadelmaker; Fillmore was
de zoon van een hovenier en bracht
groenten naar de markt. Lincoln, de
houthakkersjongen in de planken hut diep
in 't boscb, ging niet school maar onder
wees zichzelf. Hij oefende om zgn moeder
te steunen het bedrgf achtereenvolgens
van veehoeder, schipper en houthakker
uit. Zgn opvolger Johnson was'een arme
wees en fabrieksarbeider geweest. Een
van diens opvolgers, Garfield, was achter
eenvolgens timmerman, scheepsmaat en
vrachtvaarder.
De tegenwoordige president der Fran
sche republiek, Felix Faure, deed zyn
eerste kennis op in eene leerlooiery, en
behoort thans tot de eerste staatslieden
van zijn tgd.
Paul Kriiger, een gewone jager en boer,
weet zich het machtige Albion al heel goed
van 't lijf te houden en noch Jozef
Chamberlain, noch Cecil Rhodes zgn in
staat hem beet te nemen.
De voorbeelden zgn voor 't grgpen,
dat Genie niet door de omstandigheden
behoeft geholpen te worden om voorui t
te komen, maar dat het de omstandigheden
overmeestertdoor de tegenheden heenbreekt
en komt waar het wezen wil.
Genie, dat door Leerplicht gedwongen
moet worden om te studeeren, dat is een
onding, dat is een contradictio in terminis
dat is onzin.
dat er onder de verstoeten pro
letariërs allicht mannen opgroeien, die, zoo
zg slechts onderwgs hadden genoten, het
menschdom zonden verrgken met uitvin
dingen, waarvan nog het nageslacht de
vruchten zou plukken." Aldus de minister.
Ei 1 Dat klinkt als een klok. Hoe zal
het nageslacht ons verwijtend aanstaren en
verwenschen, als door den val van het ont
werp „hetzelve" verstoken blijft van nut
tige uitvindingen, 't Geweten van 't voor
geslacht ~an 't nageslacht, voorzoover het
in de Kamer zit, of in kranten schrgft,
mag wel onrustig kloppen.
Hoeveel uitvindingen zgn er onderden
zegenrijken invloed van Leerplicht gedaan?
James Watt was allesbehalve rgk Micha
el Faraday was krantenjongenGeorge
Stephenson, die den locomotief maakte, was
een proletariër en eens proletariërs zoon,
die koeien hoedde. Een andere kranten
jongen, Edison, deed zooveel uitvindingen,
dat het niet meer bg te houden is. Had
den de uitvindingen moeten wachten op
de invoering van den Leerplicht de
wereld zou er „gammel" uitzien.
Het kan zgn dat sommiger talent zich
onder voorspoed gunstig ontwikkeld heeft,
dat in tegenspoed verborgen gebleven zou
zgn. Maar met Genie en hebben de
meeste uitvindingen niet iets met Genie
te maken met Genie is dat nooit het
geval. Het is juist de tegenstand die de
veerkracht spant.
Groote kunstenaars hebben in hun leven
bewezen dat Genie zich door de grootste hin
dernissen heenwerkt en juist door den
druk tot schittering komt als de geslepen
diamant.
Het is een brokje van esn stichtelgke
dorps-Nutslezing, bij toeval in in de me
morie van toelichting verdwaald wat de
minister daar vertelt. Wil iemand den
leerplicht verdedigen, hg ga zgn gang
en „men zg toch nuchter" zegt de Va
derlander in deze kwestie en wy zeggen
't haar na; doch als de minister zoo
iets „nuchters" kan schrgven hoe kan iemand
dan verwachten dat de anderen nuchter
zullen big ven
Wg namen 't bovenstaande, met groote
instemming uit Neerlandsch Volksblad over.
Wg waren zoo vry de illustraties er van
met vele te vermeerderen en nog is de
reeks voor groote uitbreiding vatbaar.
De genoemde voorbeelden schynen ons
echter voldoende om de ministeriëele be
wering te logenstraffen als zou er leerplicht
noodig zgn om de sluimerende intellectu
eele krachten tot ontwikkeling te brengen
Trouwens boe weinig sluimerende krach
ten telt een volk maaren op hoe weinig
geniëen kan een volk, zelfs in betrekkelyk
groote perioden, maar bogen.
Leerplicht.
Bezwaren tegen leerplicht zoeke men
niet in de eerste plaats bg hen, die jaar
lijks zich groote geldelijke offers getroos
ten om goed onderwgs voor hunne kin
deren naar don eisch huns wegs te ver
krijgen.
De antirevolutionaire party heeff niet
met woorden alleen, gelijk van liberale
zijde geschiedt, maar metterdaad bewezen
goed onderwijs, verstandelijke en zedelyke
ontwikkeling op prys te stellen.
Niemand minder dan de oud minister
Yan Houten heeft haar deswege openlyk
geprezen.
Maar wat is 't dan
k
Onderstaande correspondentie ontleenen
wij aan De Nederlander
Kan een ouder, met het oog op de aan
hangige legerwet, thans nog zonder risico
een voorloopig kontract voor een plaats
vervanger, ten dienste van een zoon die
met October a. s. zal moeten lotan, aangaan
K.
[Dit kan; maar wordt de wet zooals zg
nu luidt aangenomen, dan vervalt de over
eenkomst. „Ten aanzien van hen, omtrent
wie voor het in werking treden dezer wet
geen uitspraak is gedaan, vervalt, voor
zooveel de dienstplicht hg de militie aan
gaat, de overeenkomst, waarby zg als
plaatsvervanger of als nummerverwisselaar
zgn gesteld." Red.]
Met 't oog op de verkiezingen voor de
provinciale staten die ons dit jaar wachten
zeggen wij kort dag.
Laten wij toch zorgen nog deze maand
gereed te zgn met onze candidaten.
Vestigen wg voorloopig alleen het oog
op de aftredenden, dan zal het onder ons
dienen vast te staan dat wg met alle
kracht yveren om onze mannen in de sta
ten te behouden.
In 't district Tholen ga alle man in
het vuur voor Hollestelle en mr. v. Buren.
In 't district Goes ijvere men voor de
herkiezing van den Boer, M de Jonge Jz.
en mr. Lucasse.
In 't district Middelburg hergeve meu
de meerderheid aan Van der Meer en D.
J. Dronkers.
In de districten Hulst, Vlissingen, Zie
rikzee en Sluis treden geen der onzen af.
Er moet derhalve een nieuwe candidaat
gevonden worden in Goes tegenover den
heer Kakebeeke een nieuwe candidaat in
Hulst tegenover mr. Van Deinse en een
nieuwe candidaat tegenover den heer Sny-
ders terwgl twee nieuwe candidaten noo
dig zgn in 't district Vlissingen voor de
aftredenden D. A. Dronkers en Van Lgn-
den drie in 't district Zierikzee voor de
aftredenden v. d. Have, mr. Fokker en
mr. de Clercqen drie in 't distriet
Sluis voor de aftredenden de Smidt, mr.
Henneqnin en Van Houte.
In de districten Zierikzee en Sluis
schgnt het een hopelooze poging, doch die
door het beginsel geboden is, terwgl in
Hulst verstandig overleg plegen met andere
partgen ons noodzakelijk schgnt.
Dat de drie aftredende eenlingen in
Hulst, Goes en Middelburg tot de oudste
en beste leden der liberale partij behoo-
ren, zal de keuze van hun tegencandidaat
niet gemakkelijk maken. Doch wg mogen
niet anders. Het zou beginselverzaking
en belachelgk conservatisme zgn, wanneer
wg dit drietal, alleen maa: omdat bet
zulke goeie menschen zgn, ongemoeid
lieten.
Wg waardeeren hunne tegenwoordigheid
iu menig collegemaar wg begeeren hen
niet in het kiescollege voor de eerste
kamerdaar toch stemmen zg alleen tot
versterking der liberale party.
In hoever de heer Van Lynden, die tot
geene partij behoort, tot de eene of andere
partij nader staat, zou door de kiesveree-
nigingen moeten onderzocht worden.
In ieder geval is het nu de tgd voor
de kiesvereeuigingen om aan het werk
te gaan.
Reeds Dinsdag 7 Juni moeten de car.di-
dateniysten bg de burgemeesters in de
hoofdplaatsen der onderscheidene Staten-
diatricten, zijn ingeleverd.
Nog eens 't is kort dag
Weer is een der corypheeën van de
sociaal democratische wereldparty dezer
dagen „ten grave gedaald-.
Het is mevrouw Eleanor Marx-Aveling,
de jongste dochter van Karl Marx, die
door vergif zelfmoord pleegde en wier lijk
onder toeloop van een zestigtal partyge-
nooten is verbrand.
Het blad van mr. Troelstra pryst haar
als een „edele groote, uitstekend ontwik
kelde" vrouw.
Wat wg in een vorig nummer over
den zelfdmoord schreven, is voldoende om
te zeggen dat wg 't tegendeel van deze
beschouwing zgn toegedaan.
Maat hoe zwak moeten de beginselen eener
party wel niet zgn, wanneer zelfs de besten
door zelfmoord er zich aan onttrekken.
Slechts wie in den Zoon gelooft, heeft
het eeuwige leven l Allen die Hem haten
hebben den dood lief 1
April moge een noordse windsche koude
over de aarde zenden, in de politieke
wereld bracht hg groote zwoelte. De
staatslieden hebben een benauwd gevoel
gelgk op eeu snikheeten dag die een on-
weder voorafgaat.
Niet zonder reden. Men is bevreesd
voor een oorlog tusrehen Spanje en Ame
rika. Laatstgenoemde mogendheid heeft
aan Spanje den haast onmogelyken en toch
niet onbiligken eisch gesteld dat 't in de
toekomst verwikkelingen en burgeroorlogen
op 't roerige, naar zelfregeering jagende
Cnba voorkome.
Jaren lang heeft Amerika den last gehad
van de opstandjes op dit eiland en nu
Spanje weigert deze haar bezitting oaaf-
hankelyk te verklaren, vordert Amerika
dan ook dat het zgn gezag daar duurzaam
handhave, of hier komt 't eigenlyk
op aan Cuba geheel loslate.
In de gespannen verhoudingen was wel
eenige verbetering gekomen, sedert de Pans
zijn veelvermogende bemiddeling had aan
geboden.
Doch deze bemoeiing is op niets uitge-
loopen en andere aanbiedingen van Euro-
peescehe vorsten werden van Amerika 's
kant hooghartig afgeslagen, zoodat i p 't
oogenblik de toekomst onzekerder schgnt
dan ooit.
De president is niet van plan zich voor
a. s. Maandag over de plannen in zake
Spanje tegenover 't Congres uit te spreken.
Die aarzeling doet zien hoe Mc. Kinley
de beteekenis van dit beslissende stuk
doorziet en de groote verantwoordelykheid
van een oorlog beseft, zsodat hg zich eerst
wel ter dege goed vergewissen zal hoe
ver hg gaan kan om van Spanje in isder
geval een gunstig antwoord te mogen ver
wachten.
Moge elk oorlogsgerucht onder de tonen
der Paaschklokken verstommen en moge
't voorts vrede zijn in Mac. Kinley's dagen.
De Amerikanen maken 't er evenwel niet
naar. Zij eischen niets meer of minder dan
de volkomen onafhankelykheid van Cuba.
In dien geest moet zich zelfs de generaal
Grosvenor, een der meest vertrouwbare
organen van den president, hebben uitge
laten.
Intnsschen kwam uit Madrid de mede-
deeling dat de kans op behoud van deq
