NIEÜWSBLAD VOOR ZEELAND. CHRISTELIJK- HISTORISCH Ho. 76. 1898. Safettfag 26 ilaacE. Iraaaffife laarpn^ VERSCHIJNT G. M. KLEMKERK, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVER.TENTIËN I elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p0,95. Enkele nummers0,025. UITGAVE VAN EN van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent'. Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Bij dit nummer behoort een bijvoegsel. Christel. Werkliedenvereeniging PATRIMONIUM of WERKMANSBOND? Eenige weken geleden had te Goes een belangwekkend debat plaatB tusschen den heer Kater en de heeren Van Koetsveld en Piazier over de twee groote christelijke werklieden-corporaties Patrimonium en Christelijke Werkmansbond (Hervormde kerk). Belangwekkend noem ik dit debat om tweëerlsi reden ten eerste, omdat het toont, hoe men ook in Zeeland het nat van vereeniging voor de christelijke werk lieden, meer dan tot nu toe geschiedde, gaat inzienten tweede, omdat de beant woording van de vraag, aan welke der beide vereenigingen de voorkeur moet gegeven wordei, van grooten invloed is •p de plaats, welke de ohristen- werkman zal innemen in de arbeidersbeweging onzer dagen. Sedert jaren beeft deze beweging mijn aandacht getrokken niet alleen, doch heb ik met al de liefde van mijn hart begroet elke wettige poging, door de arbeidende klasse aangewend om ziob eene betere positie te verschaffen. Ten eerste juich ik het tos, dat de belijdende christenen onder onze arbeiders niet van verre blijven staan, doch in deze beweging ook een bepaald standpunt gaan innemen. Welk echter is het standpunt, dat zij behooren in te nemen, zullen zij eenerzyds een dam opwerpen tegen de ontbindende, revolutionaire machten, die niet het minst in de arbeiderswereld rondwaren en an derzijds krachtig werkzaam zijn tot ver heffing der arbeidende klasse, geestelijk tn stoffelijk, tot bevordering der sociale rechtvaardigheid Die vraag stellende, aarzel ik niet terstond en beslist daarop te antwoorden Patrimonium is het verbond, dat de goede richting inslaat, in waarvan voor de ar beiderszaak het meest verwacht kan worden. Ik vraag voor de motiveering van dit antwoord eenige plaatsruimte in nw blad, M. de R., omdat ik het sinds lang be treurd heb, dat ook op dit terreir. door den onzaalgen kerkelyken nag ver verdeeld heid is gezaaid en zoodoende de krachten versnipperd worden, die vereenigd een zóó groote macht konden vormen en ik mijn Hervormden collega's wilde toeroe pen: laten toch maatschappelijke kwesties maatschappelijk behandeld worden en brengt uw kerkelijk streven niet op dit terrein over. De chriBten-werklieden dienen afzonder lijk vereenigd te zijn. Als christelijke werkliedenvereeniging verdient Patrimonium de voorkeur boven den Werkmansbond omdat de eerste niet is eene kerkelijke vereeniging, de laatste wel omdat de eerste een ernstige stadie maakt van de groote sociale vragen onze» tgds, en krachtig mee wil werken tot hunne oplossing de laatste niet m. a. w., omdat Patrimonium in demo- oratische, de Werkmansbond in conserva tieve richting stuurt. Dat Christen werklieden afzonderlijk ver eenigd moeten zyn, behoeft voor de lezers van dit blad en voor de leden van beide vereenigingen geen betoog. Oorspronke lijk behoorden Kater en de andere leden van Patrimonium tot het Ned. Werklie denverbond (Heldt)maar zgn er uitge gaan en hebben een eigen verbond opge richt, omdat zij voelden, dat mannen van geheel tegenovergestelde levens- en wereld beschouwing op den duur niet samen kunneD gaan. Dat gaat ook niet. Het zgn, op dit terrein evengoed als op het politieke, de dieper liegende beginselen, wolke den weg aanwijzen. Een Christen oordeelt anders over de arbeidsverhoudingen, over rechten en plichten, dan hij, die nit de rede leeft. En vooral was organiseeren der Christen werklieden noodig, toen bleek, hoe de beweging zich in eene materialistisch- revolntionaire bedding bewoog, en steeds meer de arbeiders wereld dreigde van God en Zgn Woord te vervreemden, ja vijandig daartegenover te stellen. Wat nu moet het doel van zulk eene christelijko organisatie zgn? Die arbeiders te vereenigen, die Gods Woord belijden en dat Woord als richtsnoer aannemen ook voor de inrichting der maatschappij. Is het daartoe noodig en wenscheiijk, dat wij allen tot eene en dezelfde kerk behooren Neen, en nogmaals neen! Op maatschappelijk terrein knnnen zeer goed leden van verschillende kerken samenwer ken, zoo zij slechts met elkander dit gemeen hebben de maatschappelijke vragen te wil len bezien bij het licht van Gods Woord niemand zal toch beweren, dat ons Gerefor meerd- of Hervormd- of Luthersch- of Doops gezind- zgn sns standpnnt bepaalt in zake de sociale vragen van den dag? Zal iemand, omdat hij Nederlandsch Her vormd is, een ander inzicht hebben in b.v. het vraagstuk der pensioneering dan een, die tot de Gereformeerde Kerk A of B behoort Waartoe dan gescheiden, wat vereenigd moest zgn om met destemeer kracht tegenover den gemeenschappely ken vijand te kannen optreden Waarom dan overal, waar gelukkig nog samenwerking tusschen de Christenen van verschillende belijdenis bestaat, deze verbroken door een kerkelijke kleur te geven aan vereenigingen, die zich op geheel ander terrein dan het kerkelijke bewegen, tenminste dienden t# bewegen Men bakene toch scherp de grenzen af en verwarre niet het een met het ander. Moet er scheiding zijn op maatschappelgk gebiedgoed, maar dan ook naar verschil van inzicht in de maatschappelijke kwes ties, niet naar verschil van kerk. Wie deze laatste onlogische en betreurenswaar dige scheiding bewerkt, bewijst óf geen oog te hebben voor de ware beteekenis van arbeidersvereenigingen óf zijne kerke lijke belangen te stellen boven de arbei dersbelangen, welke laatste toch in eene vereeniging van maatschappelijken aard moeten praedomineeren. Hg gaat van de veronderstelling uit, dat het verenigings leven der werklieden eene uitvinding is tot meerderen bloei zijner kerk en niet allereerst tot verbetering van sociale toe standen. Daarom stel ik nu Patrimonium boven den Werkmansbond, omdat de eerste vereeniging geen kerkelijke kleur draagt, de laatste wel. Meu zal ontkennen, dat dit het geval is, en wijzen b. v. op die nieuwe afdeeling, onlangs te 's Heer Arendskerke opgericht, waartoe leden van drieërlei ge meenten zgn toegetreden. Een feit, dat alleen bewgst, hoe inconsequent sommige menschen zgn; even inconsequent als die mannen b. v., die, ofschoon behoorende tot eene Luthersche of Doopsgezinde Gemeente, zich aangesloten hebben bij den Christel. Hiatorischen Kiezersbond, een bond die uitdrukkelijk in ziju program spreekt van de handhaving van de belangen der Ned. Herv. Kerk. Ik wensch die kerk alle goeds toe en hoop met broeders uit die kerk in harmonie saam te werken op elk gebied, als men de kerk thuis laatmaar het spreekt vanzelf, als het uitsluitend belang van ééne bepaalde kerk en het ageeren tegen eene andere voorzit, dan zeg ik: „dank je, daar heb ik niet mee te maken, ieder vechte voor zgn eigen parochie." Kerkelijk is de Christelijke Werkmans bond. Herinner ik het mij goed (de statu ten van het program van dien bond heb ik niet bij de hand), dan wordt in het program zeer bepaald van de Ned. Herv. kerk gesproken trouwens, wie met de geschiedenis der laatste jaren bekend is, weet dat ie oprichting van den Werk mansbond zoowel als de vorming van den Christelyk-Historisohen Kiezersbond beide voortgevloeid zijn uit eenzelfde kerkelijk streven: het afbreuk doen aan kerkelijke tegenstanders op maatschappelijk en politiek terrein. Ik moei er mij niet mee, of ook van andere rijde niet gezondigd isik constateer alleen het feit, dat in den laat- sten tijd een allerbedeukelijkst kerkiatisch streven is opgekomen, uitgaande van de vrienden der Herv. kerk. Overal wordt die kerk bij gehaald men gaat aan politiek doen, waar men vroeger zich om politieke vraagstukken niet bekommerd heeft, en vraagt alleenzijt ge vóór of tegen de Hervormde kerk, daarmee de politieke verkondingen onzuiver makende men gaat werkliedenvereenigingen oprichten, ja zelfs ziekenfondsen, onschuldige ziekenfondsen, die niets anders doen dan contributies verzamelen en bydragen uitkeeren, van leden der Ned. Herv. Kerk, enz. enz. Alsof van sociale en politieke organisaties het heil eener (Protestautsche) kerk te wachten ware 1 Zorg voor een krachtig inwendig leven, zooals de Rotterdamsche en Amster- dam8che Herv. gemeenten b.v. tegenwoor dig aan den dag leggen, en gij behoeft niet bevreesd te zijn voor uwe kerk, niet bevreesd dat uwe leden, als zij buiten de kerk, in staat en maatschappij, met andere christenen samenwerken, aan hunne kerk ontrouw zullen worden. Om eene tweede, veel gewichtiger reden nog i» m. i. aan Patrimonium de voorkeur te geven boven den Chr. Werkmansbond. Beider opvatting van het doel en de taak eener chr. werkliedenvereeniging is zeer uiteenloopend. Patrimonium neemt een zeer actief aan deel aan de arbeidersbeweging onzer dagen; op de vergaderingen worden specifiek soci ale vraagstukken besproken en ernstig onderzocht; het Verbond treedt op, als het pas geeft en voorzoover het met zgn christelijk standpunt overeenkomt, tot hand having van de rechten der arbeiders; het stelt zich met andere arbeiderscorporaties in verbinding tot verkrijging van betere positie; kortom, toont de groote beweging onzer dagen tot opheffing van sociale mis standen niet tegen te staan, integendeel haar te willen steunen, haar leidende in christelijke bedding. De Werkmansbond daarentegen bemoeit zich liefst zoo weinig mogelijk met de oeconomische zijde van het maatschappelgk vraagstuk; op zijne vergaderingen geen ernstige besprekingen van sociale kwesties; stichtelijke of letterkundige voordrachten vormen er den hoofdschotel men onttrekt zich liefst aan elke beweging onder de arbeidersis tegen de zóo hoog noodige inmenging van den staat op sociaal ter rein en wacht alle heil van onderlinge ziekenfondsen en dergelijke. In de hier do r mij gekarakteriseerde opvattingen van doel en taak komt een veel dieper liggend verschil tusschen beide nit dan in het straks genoemde kerkelijk karakter, een verschil voor eene werk liedenvereeniging van veel grooter belang. De oprichters vau den Werkmansbond hebben gemeend het socialisme te bezweren door eene vereeniging te vormen, welke angstvallig zich moest onthouden van allen socialen strijd, welker leden men vooral niet moest lastig vallen met sooiale pro blemen. Negatief optreden derhalve. Pa trimonium echter leert zijne leden over elk verschijnsel nadenken, zich rekenschap geven van alles en over alles een eigen oordeel vormen, om ze zoodoende uit te rusten tot den strijd. Een positief optreden. Het laatste verbond heeft m. i. de ware opvatting van zijne taak. Ik hoop dit nader aan te toonen. Laten wij aannemen Voorloopig, dat het groote doel van christelijke werklieden vereenigingen alleen dit isonze werk lieden te bewaren voor den verderfelijken revolutionairen geest, voor den invloed van het socialisme. Hoe zal dit doel het best bereikt worden Niet, door te rede neeren „ze weten gelukkig nog van geen oeconomie en socialisme e. d., laten we hen er zorgvuldig voor bewaren, door hen om ons heen te verzamelen en te waar schuwen toch vooral die socialisten te mijden". Niet ook door te evangeliseer en en niet anders dan te evangeliseeren. Zeker, het Evangelie is het geneesmiddel ook voor de krankheden onzer samenleving het is ook mijne innige overtuiging. Maar men moet zich ook rekenschap gaan geven van de beginselen, welke naar den eiscb des Evangelies op maatschappelijk gebied moeten gelden men moet zich afvragen, in hoeverre de inrichting der maatschappij met het Evangelie strijdt; daartoe studie maken vsn de maatschappelijke verschijn selen en van de vragen van den dag. Wie zieh bepalen wil tot kerkelijk re- ligieusen arbeid en meent, dat men zich van al het andere te onthouden heeft, hij doe hetmaar wie de arbeiders wil ver eenigen, maatschappelgk, hij wete, dat in onze dagen meer van hen geëischt wordt dan kennis van het Evangelie, zonder meer. In mijne jeugd reeds voelde ik de waar heid van het woord, dat ik bij een Duitscher, Rudolf Todt, las „Elk, die over het so- siale vraagstuk wil spreken, moet hebben aan zijne rechterband de geschriften der ekonomisten, aan zijne linkerhand de ge schriften van de wetenschappelijke socia listen en vóór zich Gods Woord, en daar waar deze drie factoren niet worden ge vonden, zal de oplossing van het sociale vraagstuk niet worden verkregen". Dót is de fout van de leiders van den Werkmansbond, dat zij deze waarheid niet inzien. Zg maken hunne mannen niet be kwaam om de socialisten te wederstaan, hunne argumenten te ontzenuwendus grondig te kunnen meepraten over voor arbeiders belangrijke vraagstukken, als mi nimum-loon, maximum-arbeidsdag, enz. Wat men ook van do „socialen" moge zeggen, dit moot erkend, dat onder hen verscheidene gewone arbeiders worden aangetroffen, die menig ontwikkeld man beschaamd maken door hun kennis van zaken. Zal men hun invloed tegengaan, dan is het noodig, dat de 'christen-arbeiders het togen hen kunnen opnemen, dat zij mede kennis nemen van al hetgeen in de arbeidswereld omgaat, en van da theorieën hunner tegenstanders. Het moet eerlijk erkend, dat de onkunde op dit gebied ia sommige christelijke kringen zeer groot is„socialisme, o. ja, dat is allemaal-evenveel" en dan verkoopt men de oudbakken aardigheid: „wel, dat kan immers ni>t; morgen was het weer onge lijk", en meent zich daarmee heel goed gehouden en het socialisme den doodslag gegeven te hebben. Liat men toch inzien, dat juist dat „niet aan sociale vragen doen" veel meer kwaad uitwerkt dan het flink onder de oogeu zien van die vragen. Is het soctalisme óf eenig ander isme in uw dorp of stad nog niet doorgedrongen, wees daarom niet al te gerust de geest des tijds dringt overal door en sterker staat gij, wanneer gij intijds gezorgd hebt, dat uwe mannen een eigen, klaar en helder inzicht, op Gods Woord gegrond, hebban in sociale kwesties, dan dat ze onverhoeds er door overrompeld worden, lichtelijk meegesleept door schoonichijnende theorieën en beloften. Patrimonium heeft dit begrepen en telt onder zyne leden mannen, aan wie het is toevertrouwd in volksvergaderingen de banier van den christen-werkman te ont plooien. Al ware het du» alleen te doen om het kwaad, dat van de socialisten uitgaat, te verhoeden, zou nog de methode van wer ken en optreden van Patrimonium de voor keur verdienen. Maar eene werkliedenver eeniging, zal zij dien naam met eere dra- gea, moet in de eerste plaats nog een an der, een positief doel hebben de belan gen der arbeidende klasse, zoo stoffelijk als geestelijk, dienen; opkomen voor hare rechten haar levensstandaard zooveel mo gelijk trachten te verheffen niet het aan de gesmade socialisten overlaten de kas tanjes uit het vuur te halen, en als door het werken en getuigen en ijveren van dezen hervormingen zijn ingevoerd, er zelf wei de vruchten van willen plnkken maar mede ij verende voor het goede, dat ook van die zij le wordt voorgestaan de gebreken onzer samenleving onder de oogen zien, protesteeren tegen ergerlijke misstan den on aandringen op verbetering. In de sociale beweging onzer dagen is nog ie^a anders waar te nemen dan, wat sommigen er uitsluitend in zien, een pogen van den revolutiegeest om alle van God gestelde grenzen uit te wisschen, een los woelen vau de fundamenten onzer samen leving een drang ook naar herstelling van het verbroken evenwicht, naar ver heffing van de onderste lagen der maat schappij uit hun toestand van algeheels af hankelijkheid, naar meerder gemeen schapszin, waar het individualisme der oude liberale school dien gemeenschapszin gedood en die onderste lagen volkomen weerloos gemaakt had. Welnu, mag eene tverkliedenvereeniging en nog wei eene christelijke werklieden vereeniging, van verre blijven staan, waar zulk een streven wordt nagejaagd Zeker, wij zyn het hierover eens, dat het gees telijk weizijn hooger gaat dan het stoffe lijke maar dat stoffelijke mag niet ver waarloosd worden, enwy weten toch ook, hoe nauw dikwerf geestelijk en stof felijk welzijn samenhangt. Wat j nu doet de Werkmansbond der Herv. kerk voor de oplossing der socials kwestie Die vraag stellende, heb ik wel eens ten antwoord gekregenwel, wij hebben een onderling ziekenfondsen dan was er, meen ik, nog zoo'n fond», waarop men met fierheid wees. Hoe echt naïef 1 te wa nen, dat men door zulke eenvoudige huis middeltjes, door de arbeiders in eigen kring toe te passen, do grove sociale wan verhoudingen kon opheffen 1 Een ziekenfonds. Het is reeds meer dan 25 jaar geleden, dat zoo'n fonds te En schedé werd opgericht in een tijd, toen er weinig of geen wrijving tusschen werk gevers en werknemers ts bespeuren viel en na dien tijd eerst zgn de moeilijkheden op sociaal gebied begonnen. Men meent, dat de heele kwestie te be redderen is met wat barmhartigheid van de hoogere standen en wat vlijt en matig heid en zuinigheid van de lagere standen (zie program Christ. Histor. Kiezersbond), en ziet niet, dat de oorzaken aer maat schappelijke ellende veel dieper liggen dat, welke deugd ook door het volk bs- tracht worde, het harteloos individualisme met zgn recht vau den sterkste onver mijdelijk voert tot steeds meerder opeen- hooping van kapitaal en steeds grootere afhankelijkheid van den arbeid, en het ware redmiddel is ten slotte in de wetge ving aan dat individualisme paal en perk te stellen, het binnen bekoorlijke grenzen terug te brengen en te waken voor de rechten en belangen der arbeidende klasse. Men ziet niet, dat het sociale vraagstuk geene zaak van barmhartigheid, maar eene kwestie van recht is. De arbeider is vol komen weerloosgeen voldoend loon is hem gewaarborgd tegen geene uitputting zijner arbeidskracht is hij gevrijwaard; is die kracht uitgeput, zóo vervalt hg aan de liefdadigheid. Zgn eenig wapen is de werkstaking en dit wapen wordt door de christelijk-conserv&tieven nog afgekeurd. O ja, de arbeider heeft ook plichten en op dezen moet hij gewezen wordenmaar men beginne met zyne rechten te erkennen en in de wetgeving vast te leggen. En wij, christenen, hebben in den Naam van Hem, Die de bron van alle recht is, daar op mede aan te dringen. „De wettelijke kwestiën raken de koude kleeren der werklieden niet", is te Goes gezegd. Treurig genoeg, indien het zóó isin dien de werklieden uit onkunde nog zóó weinig oog hebben voor hunne belangen maar dan is het aan eene werkliedenver eeniging hunne oogen daarvoor te openen. Ik wenschte, dat allen, die deze regele

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1898 | | pagina 1