NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 71. 1898.
Dinsdag 15 flaatf.
fmaaffifi» laargang.
RECHTSZAKEN.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
m.vw MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maande» franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02 6.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent:
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
u Zij die zich met
April a. s. op ons blad
wenschen te abonneeren, ont
vangen de tot dien datum ver
schijnende nummers gratis.
Leerplicht.
Rust op de ouders (of voogden) de plicht
om het kind te doen onderwijzen ja mag
dit zelfs sis 't primordiale recht der ouders
worden beschouwd, dan spreekt het van
zelf dat de overheid hen die dit recht
verzaken, dien plicht uit 't oog verliezen,
tot het nakomen van hunne verplichting
dwingen mag.
Ware de overheid onze beginselen toe
gedaan, dan zou zij die verplichting der
ouders uit hetzelfde beginsel afleiden, waar
uit dit onzerzijds geschiedt.
Nu de overheid op een ander standpunt
staat, zal 't antirevolutionair beginsel,'t be
ginsel nsar het Woord Gods bij hare in-
grijping in deze opvoedings-quaestio wel
niet tot zijn recht kunnen komen.
De leerdwang kan derhalve uit minstens
twee oogpunten bepleit worden.
Gezwegen nog van ds gansch verkeerde
opvatting als zou de overheid, zedemees-
teresse, de verplichtingen aan de burgers
opleggen, welke hun alleen van Godswege
worden opgedragen.
Naar aanleiding van den door de Mid-
delburgsche Courant goedgepr&ten uitval
van het Vlissingsche liberale gemeente
raadslid Gewin tegen de Kerk, in welke
quaestie door genoemd blad de burgemeester
van Vlissingen betrokken werd, als zou
hij door zijn zwijgen dien uitval hebben
goedgekeurd, schrijft deze baron Yan
Doorn v. Kondekerke aan de Midd.
Crt. 't volgende:
In uw nommer van heden lees ik uwe
beschouwing over do bekende woorden
FEUILLETON.
De slikstofvoeding en de stikstofbemes
ting der landbouwgewassen.
III.
(Slot).
Geeft men nu dadelijk bij het zetten
Chili-salpeter, dan zuilen ook deze planten
hun aandeel van de salpeterbemesting ne
men natuurlijk zonder eenig nut.
Waeht men met de salpeterbemesting
tot na het verdunnen, dan komt de stik
stof alleen ten goede aan de planten, welke
blijven staan.
Wij zouden aanraden, de Chili-salpeter
welke men gebruiken wil, aan te wenden
in twee keeren n.l. de helft bij het ver
dunnen en de rest bij de tweedp keer, dat
men de mangels wiedt.
Is de bodem erg arm aan stikstof, dan
zou men de Chili in drie keeren kunnen
geven nfl. een derde deel bij het zetten,
een derde deel by het verdunnen en de
rest bg het tweede wieden.
Behalve bij de halm- en wortelgewas
sen kan ds Chili-salpeter ook goeie diens
ten bewijzen bij de teelt van koolzaad en
raapzaad.
Wie Chili-salpeter wil gebruiken, diene
te bedenken, dat zij eene éénzijdige mest
stof is, daar zij alleen stikstof in den grond
brengt.
Daarom zal bet meestal wenschelijk zijn,
om tegelgk, of liever nog iets vroeger met
de Chili-salpeter ook snperphosphaat uit
te strooien, tenzij men overtuigd is, dat de
bodem van de laatstgeuoemde meststof ge
noegzaam voorzien is.
Men zal licht begrijpen, waarom men
bier gebruik moet maken van snperphos
phaat deze immsrs levert het phosphor-
zuur in een toestand, dat deze in water
oplosbaar is en daarom snel tot werking
kan komen, evenals dit het geval is met
de stikstoi van de Chili.
Ook met het oog op de kwaliteit der
gewassen, is het wenschelyk de Chili-sal-
door een raadslid in do jongste raadsver
gadering geuit, waaruit zou kunnen wor
den afgeleid, dat mijn stilzwjjgon na
die woorden jeene instemming daarmede
bevat. $*«1
ft^Niets is echter minder naar, en daarom
ff.'acht ik mij verplicht, u mede te deelen,
jÉ.dat ik in de bedoelde vergadering den
(fjheer G. niet tot de orde heb geroepen,
omdat ik gewoon ben, de vrijheid van
Uspreken der raadsled.n zoo min mogelijk
|£aan banden te leggen.
gggZeker zou ik daarna een woord van
^protest hebben doen hooien, indien niet
Keen ander raadslid mjj die taak uit de
..band genomen; en indien niet de heer
zelf een zeer verzachtenden vorm aan
zijn vorige uitdrukking gegeven had.
g£: ..Hoe dit zij, ik wensch hier uitdrukkelijk
te verklaren, dat ik de bedoelde woorden
met leedwezen heb gehoord; woorden,
die ook zullen blijken, tot schade te
zijn voor de liberale partij.
Het ware te wenschen dat van alle
menschen die nog hechten aan den christen-
naam de oogen opengingen voor 't gevaar
der liberalistische bnginselen in hunne
meest consequente toepassing.
De liberale menschen zijn nog zoo kwaad
niet. Velen zetten onze menschen in menig
opzicht nog beschaamd.
Maar de beginselen die zij belijden, of
zij 't uitspreken of niet, of zij 't willen
of niet, loopen er op uit, gelijk de heer
Gewin zoo naïf heeft opgemerktde kerk
naar beneden.
Aan zulk een party zullen al weer
menschen zich moeten gaan onttrekken.
En baron V»n Doorn heeft gelijk
in dat opzicht heeft de gewraakte uitdruk
king schade gedaan aan de liberale party,
of liever aan de party der anticlericale
concentratie, de party van den hoed.
14 Maart '98.
Wij vestigen de aandacht op de in dit
no. voorkomende advertentie ter aankon
diging der voorgenomen uitvoering van de
peter steeds aan te wenden in vereeniging
met superphosphaat.
De Chili-salpeter toch bewerkt eene ver
lenging van het grooitydperk, dus een
laat rijp worden der gewassen, hetwelk
voor middelbare- en zware gronden een
groot nadeel kan zijn.
Door dit laat ryp worden nu, kan by
de halmgewassen eene onvolkomen ontwik
keling der korrels voorkomen en (bij de
wortelgewassen eene achteruitgang van het
suikergehalte.
Daarom hebben sommige suikerfabrikan
ten er veel op tegen, dat by de teelt der
suikerbieten gebruik wordt gemaakt van
de Chili-salpeter, zonder tevens superphos
phaat aan tb wenden.
Ook by de teelt van aardappels beeft
men vaak een nadeeligen invloed van de
Chili op de kwaliteit waargenomen, inzon
derheid daar, waar men de Chili als over
bemesting gebruikt.
Gebruikt men nu by de Chilisalper te
vens superphosphaat, dan wordt het laat
rijp worden, en de daarmede gepaarde na
doelen opgeheven doordien de superphos
phaat juist een vroegtijdig ryp worden in
de hand werkt.
Ten opzichte van de inwerking van de
Chili op de kwaliteit der gewassen dient
nog opgemerkt, dat door haar eene ver
hooging van het eiwitgehalte wordt be
werkt, hetwelk voor voedermiddelen, zoo
als haver en gerst by v. van groot belang is.
De hoeveelheid Chilisalpeter, welke men
dient te gebruiken, is moeilijk met enkele
woorden aan te gevenzij is niet alleen
afhankelijk van het gewas, maar ook van
de grondsoort, en varieert tusschen 100
K.G.400 K.G. per H.A.; soms nog meer.
Zware, vochtige, koude en laaggelegen
gronden moeten minder Chilisalpeter ont
vangen dan lichte, warme en hoogere
gronden in dit opzicht is Chili een tegen
voeter van de superphosphaat.
By het uitzaaien dient men te zorgen,
dat de Chili goed fijn gemaakt is qn
bekende klokkenspelers (Royal Hand Bell
Ringers) onder directie van den beer Duncan
S. Miller. Dit gezelschap dat Donderdag
avond in de Prins van Oranje te Goes
optreedt, had driejaar geleden groot succes
bij zijn optreden voor HH. MM. de Ko
ningin en de Regentes.
Jaren geleden hoorden wij dit gezelschap
met groot genot; wij weten natuurlijk
niet of 't nog uit dezelfde personen bestaat;
toch blijft de muziek door middel van bells
aantrekkelijK genoeg en de naam van dhr.
Miller waarborg dat de bezoekers zich hun
avondje, tevens voor een goed doel, besteed,
niet zullen beklagen.
Benoemd tot directeur van het post
kantoor te Goes P. Keg Cz., thans hoofd
commies der posterijen, en zulks met
ingang van 1 Juni a. s.
By de herstemming voor een lid der
Provinciale Staten te Amsterdam in district
I en in district V werden gekozen dr,
H. F. R. Hubrecht (lib.) met 1067, en I.
F. A. Rapp, (radic.) met 1170 stemmen.
Op den heer Bonnike (katb.) werden
709, op den heer R. Kuipers (antir.)741
stemmen uitgebracht.
Voor bet gerechtshof te 's Graven-
hage stond Vrijdag terecht een eenvoudig
vrouwtje uit Vlissingen, omtrent wie door
verschillende personen allergunstigste ge
tuigenissen werden uitgesproken, ter zake
dat zy zich eenige gouden sieraden bad
toegeëigend, welke zij voor een echtpaar
in de bank van leening gelost had, en
welke haar ter bewaring zouden zyn toe
vertrouwd. Zij was door de Middelburg-
sche rechtbank deswege tot een maand
gevangenisstraf veroordeeld. De echtelie
den nu, te wier nadeele de verduistering
zou zijn geschied, en op wier verklaringen
de veroordeeling berustte, stonden volgens
de andere getuigen niet zoo gunstig bekend
daarom is het zaak by den inkoop er op
te letten, dat de Chili niet in al te
grove stukken wordt afgeleverd, aangezien
het fijn kloppen dezer stukken heel wat
arbeid kost.
Een andere zaak, waarop wy nog de
aandacht vestigen, is deze, dat de Chili
salpeter soms perchloraat bevat, welke
als gif op de planten kan werken, indien
het voor meer dan 2 pCt. in de salpeter
voorkomt.
De producenten van de chilisalpeter,
door bevoegde autoriteiten op deze zaak
opmerkzaam gemaakt, hebben nu beloofd,
dat er voortaan tegen deze verontreiniging
zal gewaakt worden, en dat er in het
vervolg geen perchloraathoudende salpeter
meer zal geleverd worden.
Mocht dit onverhoopt wel het geval
zyn, dan zal het voor de afnemers zaak
zijn, om voortaan hun chilisalpeter niet
alleen te laten onderzoeken op het stik
stofgehalte maar ook op het gehalte aan
perchloraat.
Wij zouden nog gaarne heel wat over
de Chili in het mi iden wenschen te bren
gen, maar daar wij over niet meer ruimte
mogen beschikken en wij nog het een
en ander over de zwavelzure ammoniak
wenschen mede te deelen, sluiten wy onze
bespreking over de Chilisalpeter en gaan
nu over tot het behandelen van de zwa
velzure ammoniak.
De zwavelzure ammoniak wordt groo-
tendeels voortgebracht door de gasfabrie
ken en bevat 20 k 21 pCt. stikstof in
den vorm van ammoniak.
Vroeger bevatte de zwavelzure-ammoniak
eene stof, rhodan genaamd, welke stof
zeer nadeelig op de planten inwerkt
tegenwoordig komt dit weinig meer voor,
doorgaans is de zwavelzure-ammoniak van
dit plantengif vrij.
De stikstof, welke in de zwavelzure
ammoniak, als ammoniak voorkomt, kan,
zooals wy weten, niet in dezen vorm door
de planten opgenomen worden, maar moet
als de beklaagde. En het was dan ook
op grond hiervan dat haar verdediger,
mr. F. F. L. Verschoor, trachtte aan te
toonen, dat de opgaaf van zijn cliënte,
dat zij de sieraden niet slechts in bewaring
of in pand gekregen maar gekocht had,
aannemelijker is, dan de verklaringen der
als getuigen d charge optredende echte
lieden. Dit zou zooals pleiter deed
opmerken bovendien nog kunnen blij
ken uit de houding, zoowel door de
bekl. als door hare beschuldigers in deze
aangenomen.
Piêiter concludeerde met vertrouwen
tot vrijspraak. Het openbaar ministerie
eisehte bevestiging van het vonnis.
Uitspraak 24 Maart.
Goes. Patrimonium hield Vrijdagavond
onder leiding van ds. v. d. Veen haar
eerste vergadering. Uit de mededeelingen
bleek dat er 35 leden zijn, waaronder 2
buitengewone, die tevens de commissie van
advies uitmaken. Het zijn de heeren R.
J. v. d. Veen en M. de Jonge Jzoon. Tot
bestuur werden gekozen de heeren Ph.
Wessels (voorzitter), J. Adriaanse, J. v.
Vijven, Iz. Geense en M. Quakkelaar.
Kapelle. Reeds sedert geruimen tijd
was men bezig om deze gemeente te trach
ten aangesloten te krijgen aan de Rijks
telegraaf.
Nadat daartoe door den gemeenteraad
was besloten heeft men zich tot den be
trokken Minister gewend. In de nu laatst
leden Vrijdag 11 Maart gehouden raads
vergadering, deelde de Voorzitter de door
den Minister van Waterstaat, Handel en
Nijverheid genomen gunstige beschikking
mede, zoodat deze gemeente nu door mid
del van de Telephoon met de Rijkstelegraaf
wordt aangesloten. Het tijdstip van de
opening van het Telephoonkantoor is nog
niet bepaald vastgesteld, denkelijk wel bin-
eerst in salpeterzuur omgezet worden.
Deze omzetting nu geschiedt door be
middeling van zekere bacteriën en daarbij
gaat een gedeelte van de stikstof verloren.
Onder de gunstigste omstandigheden zullen
honderd deelen ammoniakstikstof negentig
deelen salpeterstikstof opleveren, zoodat
er 10 pCt. stikstof verloren gaat.
De omzetting van ammoniakstikstof in
salpeterzuur vordert eenigen tijd.
Volgens proeven door Wagner genomen,
waren er uit 100 deelen ammoniakstikstof
na 12 dagen ontstaan 88 deelen stikstof,
24
36
72
88
89
89
n ii n n n
Deze getallen werden na verloop van tyd
niet hooger, zoodat wij op grond van
deze proeven, mogen aannemen, dat er uit
100 deelen ammoniakstikstof niet meer dan
90 deelen salpeterstikstof ontstaat; dit
verschijnsel werd ook geconstateerd door
andere landbouwkundigen, welke in deze
richting proeven namen.
De genoemde omzetting van ammoniak
stikstof in salpeterstikstof wordt in de
eerste plaats bevorderd door de aanwezig
heid van kalk in den bodem.
In de zwavelzure ammoniak is de am
moniak gebonden aan zwavelzuur en, om
nu aan de voeding der planten te kunnen
deelnemen, moet de ammoniak van het
zwavelzuur gescheiden worden en dit
geschiedt door de kalk, welke in den
bodem aanwezig is, terwijl verder de
kal Ir nog mede moet werken, om de
ammoniak in salpeterzuur om te zetten.
Daarom wordt door eene kalkbemesting
de werking van de ammoniakstikstof ver
hoogd en kan eene bemesting met zwavel
zure ammoniak op kalkarme bodems ge
heel mislukken.
Rechtstreeksche proeven op kalkarmen
grond genomen toonden aan, dat op dezen
grond zonder kalkbemesting de werking
der zwavelzure ammoniak slechts 28% be
reikt van dis eener overeenstemmende sai-
nen weinige weken. Naar men zegt komt
het Telephoonkantoor bij dhr. Johs. de
Jonge die dan ook volgens zeggen Telephonist
zal worden.
De Coöperatieve vereeniging Eigen
Hulp te Vlissingen zal, behoudens na
dere goedkeuring barer ki deze maand te
houden vergadering, zeven percent dividend
uitkeeren. M. C.
Te Wolfaartsdijk besloten de in
gelanden van het waterschap Oud-Wol-
phaarsdijk jl. tot het begrinten van den
weg Quistenburg tot de» Veerweg, een
gedeelte weg in den Zuidtrlandyol&tt van
de hofstede Hon Plaisir tot voorbij die
van den heer J. A. Koert en 100 M. als
verlengsel van den grintweg door Nazareth,
ter gezamenlijke lengte van 3100 M.
Vooral de verbetering van den eersten
weg zal voorzien in eene lang gevoelde
behoefte, daar in een nat najaardeze
meestal onberijdbaar is. Het is meermalen
gebeurd, dat er gaten in waren zoo diep,
dat van een paard, in zoe'n gat gevallen,
niets te zien was. M. C.
De algemeene vergadering van de
Maatsch. t. bev. v. landb. en veeteelt in
Zeeland, zal 15 Jnni plaats hebben en
16 Jnni een tentoonstelling van vee en
werktuigen, te Tholen.
Hansweert. Het reeds gemelde schip
Jf ilhelmina, schipper Th. de Boit, heeft
Zaterdag de reis zeilende vervolgd.
Op de voordracht voor gemeente
ontvanger te Slochteren staat o. a. de neer
C. C. G. Offerhaus, te Middelburg.
Rilland. Tot agent van politie 3e klasse
te Vlissingen is benoemd Jan Reijnhout Jr.
alhier. Door deze benoeming wordt da
christelijke zangvereeniging eene gevoelige
slag toegebracht. De benoemde was sedert
eenige jaren directeur-voorzitter van ge
noemde vereeniging. Gedurende dien tyd
heeft hij zich steeds een ijverig en bekwaam
directeur getoond, en hoewel het den leden
groot genoegen doet dat de heer Reij nhout
peterbemesting, terwijl met kalkbemesting
de werking steeg tot 90%.
Proeven, genomen op een kalkryken
leembodem, gaven tot resultaat, dat zonder
kalkbemesting de werking vaa zwavelzure
ammoniak 89% bedroeg van die eener sal
peterbemesting en met kalkbemssting 90%,
alzoo geen noemenswaardig verschil, waar
door genoegzaam de voordeelige werking
van kalk op zwavelzure ammoniak be
wezen is.
Behalve door de aanwezigheid van kalk
wordt de gunstige werkiag van zwavei-
,ure ammoniak nog bevorderd door het
humusgehalte, luchtigheid en warmte ran
den bodem, en hieruit vloeit van zelve
voort, welke gronden voor eene ammoniak-
bemesting het best geschikt zijn.
Wy stappen dan ook van dit punt af-
om nog even aan te stippen, dat het zwa
velzuur in de zwavelzure ammoniak aan
wezig, geen nadeeligen invloed uitoefent
op de planten, indien men er maar voor
zorgt, dat de bodem kalk genoeg bevat, om
de inzetting van zwavelzure ammoniak in
salpeterzuur mogelijk te maken.
Dit is ten duidelijkste gebleken nit een
driejarige proefneming van Dr. Wagner.
Met het oog op het aanmerkelijke prijs-
verschil dat er bestaat tusschen salpeter-
stikstof en de Btikstof in de zwavelzure
ammoniak heeft men in den, laatste* tijd
onderzoekingen ingesteld, hoe de werking
van beide meststoffen (by vergelijking) ie
op de kwaliteit der verschillende gewassen.
Dr. Marcker geeft hierover in de „Illus-
trierte Landwirtschaftliche Zeitung" belang
rijke mededeelingen en komt daarin tot de
slotsom, dat men voor rogge, tarwe, gerst
en aardappelen, de c lilisalpeter gevoegelijk
door zwavelzure ammoniak vervangen kan,
terwijl hij voor haver, suikerbieten en man-
gelwortelen de voorkeur geeft aan Chili
salpeter.
