NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Nederland en Oranje op de
school.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p.0,95.
Enkele nummers0,02 s.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regd
meer 10 cent.
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
WÉBB5VT" Zij die zich met I
ifl§||WBgSy April a. s. op ons blad
wenschen te abonneeren, ont
vangen de tot dien datum ver
schijnende nummers gratis.
{Slot).
Dit is uw ergste, o liberalen, dat
gij scholen hebt gesticht, waarin
niet alleen de Bijbel, maar ook
onze nationaliteit is verloochend.
Dr. A. w. Bronsveld in lb71.
Eq de heer Bergmeijer, openbaar on
derwijzer te Dordrecht, van de richting der
revolutionair* socialisten, heeft het in een
op verschillende plaatsen des lands gehou
den lezing duidelijk doen uitkomen, hoe
verschrikkelijk onze maatschappij is geke
tend in de macht der traditie.
Van zijn „schoone en keurige rede" gaf
Recht voor allen, het hoofdorgaan der
revolutionaire socialisten, een verslag
waarin onder anderen het volgende te le
zen stond.
Samengesteld met allerlei kunst- en vlieg
werk, biedt de geschiedenis het volk geen
waarheidsgrond, maar is zij integendeel
een terrein, waarop de meest holle frazen
zijn geboekstaafd.
Zoo gebeurt het dat zaken, die nooit
hebben bestaan en allen historischen rechts
grond missen, het volk als ware gebeurte
nissen worden geleeraard. De dag van
heden is daarvan een overtuigend bewijs;
want het kerstfeest met zijn engelengezang
Vrede op aardeis een legende die allen
historischen rechtsgrond mist.
Maar waarom worden aan het volk zulke
leugens geleeraard Omdat oe heerschende
klasse er belang bij heeft de arbeiders zoet
en gedwee te houden.
Bovendien, zegt spreker, is de geschiede-
denis geschreven door de overwinnende
partij en wee den overwonnene, als zijn
geschiedenis wordt geschreven door zijn
overwinnaar! Veel wat schoonwas wordt
ons voorgepreekt als zeer slecht (hier
doelde spreker op de jaren, dat de Fran-
sche revolutie van 1789 ook hier te lande
haar invloed deed gelden).
Achtereenvolgens stond spr. stil bü het
huis van oranje en liet hij verschillende
uit dat huis voortgekomen stadhouders de
revue passeeren, hij toonde aan hoe ae
liefde voor het oranjehuis eene legende is,
die de bezittende klasse wel tracht aan te
kweeken, maar die nimmer heeft bestaan
Hjj wees er op hoe wij in September
1898 zullen herinnerd worden aan die tra
ditie, als de kroningsfuriön in voll*n gang
zullen zjjn.
Men ziet hieruit duidelijk, wat er van
de behandeling onzer geschiedenis door
zulk een opvoeder „tot alle Christelijke
en maatschappelijke deugden" moet terecht
komen.
Volgens hem is de liefde voor het
Huis van Oranje slechts een legendeeen
leugen, die de heerschende klasse tracht
voort te planten om de arbeiders maar
zoet en gedwee te houden. Die liefde
heeft nimmer bestaanen miBt „allen
historischen rechtsgrond", precies als nhet
Kerstfeest met zijn engelengezang.u
En dan wat dergelijke onderwijzers van
de geschiedenis van den dag, van de kro
ningsfeesten en van onze Koningin ma
ken, is ook verre van onduidelijk.
De heer Bergmeijer, een der talentvol
ste, der meest invloedrijke van de ruim
5000 openbare onderwijzers die lid van
den „Bond van Ned. Onderwijzers" zijn,
heeft 't gezegd, blijkens bovenstaande. Het
zijn de kronings/wnê'w die wij tegemoet
gaan.
De heer Ketelaar, ook onderwijzer, te
vens lil der tweede kamer, heeft vergoe
lijkend maar immers vergoelijken is
ook lasteren 1 vergoelijkend gezegd „dat
sommige onderwijzers niets van de a. s.
Kroningsfeesten willen weten, omdat zij
voor het Huis van Oranje geen liefde koes
teren
Toen de heer Lohmanhem in de Kamer
ten antwoord gaf dat hij hoopte dat alle
openbare onderwijzers, door onderwijs en
voorbeeld den nationalen feestdag van 6
Sept. a. s. tot een nationalen gedenkdag
zouden heipen maken, zweeg deze afge
vaardigde uit Amsterdam V. Hij had
moeten zeggendat kan niet mijn heer
Lobman, „omdat zij voor het Huis van
Oranje geen liefde koesteren".
En weet gij, wat nu het ergste is
Dat mag nu een Ketelaar zeggen, een
Robertus zeggen, een Bergmeijer en hoe
zij allen heeten mogen, maar, met uitzon
dering van de kringen der „Groenianen",
zwijgen alle vaderlandsche mannen en ver-
eemgingen en partgen over zoo ruwe
aanranding van den goeden naam vsn Ne
derland en Oranje, tegen zoo stuitende
behandeling van de Geschiedenis door
mannen van de openbare school.
Toen ongeveer 25 jaar geleden paBtoor
Brouwers het durfde wagen om een onzer
Oranje-helden door het slijk te sleuren,
ging er een algemeene kreet van veront
waardiging in den lande op en mr. Groen
van Prinsterer, een der grootste historie
kenners onzes tijds, die het voor den ge
smaden Oranjevorst opnam, oogstte daar
voor lof bg vriend en tegenstander.
In deze tegenstelling ligt 't diep treurige
van den toestand. Men ziet er uit dat
de consciëntie met name van onze liberale
voorvechters reeds derwijs is verzwakt, de
zonde der onverschilligheid omtrent de
vaderlandsche historie derwijs is doorge
drongen, dat 't niemand meer hinder doet
wanneer men zelfs den naam van den
grondlegger onzer nationale onafhankelijk
heid in 't openbaar lastert en hoont.
Wij zijn geenszins van plan het Kro
ningsjaar bg voorkeur te besteden aan de
opsomming* van het vele dat onze natie
verdeeltmaar „aan huichelachtig verzwij
gen" van de geschiedenis van den dag
wenschen wij evenmin mede te doen.
Wg wenschen het volle licht te doen
vallen op de feiten die van zoo jammer-
lgke verdeeldheid getuigen niet onder ons,
maar onder de kinderen der revolutie, eene
verdeeldheid door groen noch bloemen te
bedekkenmaar vooral tegen een nog
grooter gevaar te waarschuwen, wat Pieter
Corneliszoou Hooft, de schrijver der Ne-
derlandsche Historiëneens zeer terecht
heeft genoemd „de verwaarloozing van 's
lands geschiedenis".
Leerplicht.
Het meerendeel der beswaren tegen leer
plicht in vorige nommers van ons blad
opgesomd, zijn van persoonlijken aard,
subjectieve meeningen en toch door velen
gedeeld.
Thans komen wij aan de principiëele
bespreking toe.
En dan sta dit voorop.
Leerplicht op zichzelf druist niet in tegen
de antirevolutionaire beginselen.
Elk christen-ouder immers heeft dezen
plicht by den doop van zijn kind vrij-
willig op zich genomen.
Hy beloofde het kind in de voorzeide
leer te onderwijzen of te doen en te hel
pen onderwijzen.
Daarom deert een ontwerp leerplicht
zoodanig een onder niet, zoolang hy aan
de op zich genomen verplichting voldoen
kan.
Gaat de overheid er dan ook toe over
om leerplicht in den vorm van school
dwang op te leggen, dan zal dit dezulken
niet deren.
Maar dan is 't noodzakelijk dat overal
vrij christeiyk onderwijs zij en de vac-
cinedwang worde opgeheven.
De wet is voor de slechtenniet voor
de goedenzy straft onwil en niet
onmacht.
Aan den Vlissingschen gemeenteraad was
van wege den Kerkeraad der Bed. Herv.
gemeente by adres gevraagd om de Vrij-
dagsche markt niet te doen plaats hebben
op Goeden Vrijdag.
Nu telt de raad van Vlissingen 15 leden,
waaronder 12 liberalen de heer Wibaut
is het eenige Roomsche lid, de heeren
Loois en Kloppers zijn antirevolutionair.
Nu werd 't adres door B. en W. vrij-
goed opgenomen.
Zy verklaarden zich voor inwilliging.
Doch enkele leden waren niet zoodadelijk
gewonnen, en pleitten verplaatsing van
de markt op dien dag naar *en ander punt
der stad.
De heer Bakker achtte zelfs dat het be
lang der ingezetenen moet gaan hoven dat
„van wie dan ook".
Maar daar stond de heer Gewin op. Hy
verklaarde zich tegen inwilliging van 't
verzoek niet alleen maar wilde zelfs geen
verplaatsing op dien dag. Hy vond het
verzoek van den Ned. Herv. Kerkeraad
„eenvoudig gegrond op den wensch dat de
kerk zal domineerenen dat mag niet
langer gedoogd worden in onze eeuw van
ontwikkeling en verlichting waarin op den
voorgrond moet staan: de Kerk naar be
neden en de Maatschappij naar boven".
Hy had weinig wil van dit felle woord.
Alle weifelende leden van zoo straks
toch sloegen naar de zijde van „de Kerk"
over niet alleen zoodat hy ten slotte met
den heer v. d. Bilt de eenige tegenstemmer
wasmaar hy haalde zich een ernstige
berisping van den heer Kloppers, het
jongste raadslid, op dsn hals voor 't aan
heffen van zoo stuitende partyleus, die in
den gemeenteraad niet te pas kwam.
Wel verklaarde hierop de heer Gewin
met zijne gewone rondheid „dat het geens
zins in zyn bedoeling gelegen had om een
der raadsleden in zyn godsdienstige over
tuiging te krenken" maar hetgeen hy er
op volgsn liet, verzwakte den indruk er van.
Hy toch deed uitkomen dat op dergelijke
wijs over de Kerk te spreken zoo de ge
woonte was in kringen uit enkel liberalen
bestaande.
„Ik heb" sprak de heer Gewin
„de door den heer Kloppers gewraakte uit
drukkingen gebezigd, wetende het woord
te voeren in een vergadering van by na
uitsluitend vrijzinnigen".
Wij veronderstellen dat 't verslag in de
Vlissingsche Crt. juist ie. En dat zal wel
anders toch had de heer Gewin die nog
al eens iu dat blad schrijft, wel geprete-
steerd, en tevergeefs hebben wy hierop
eenige dagen gewacht.
Nu de heer Gewin dit niet deed mogen
wy 't ons voor gezegd houden hoe men
in vrijzinnige kringen over de kerk spreekt,
waar men haar naar toe wenscht en wat
de kerk van die zyde, zoo daar ooit de
alleenheerschappij ware, te wachten heeft.
De Midd. Crt., die 't voor haar geest
verwant opneemt, komt er niet minder rond
voor uit„Honderden zeggen het (den heer
Gewin) openlyk na, en, evenals wy, schre
ven velen hetzelfde tal van malen in de
couranten. Niemand windt er dus doekjes
om, en dat is ook niet noodig".
De kerk naar beneden.
Neen wy behoeven neg niet te denken
aan den kreet der Revolutie A bas
1' Eglise 1 in haar minst beschaafde, meest
vijandige openharing.
Maar bedroevend is 't toch te weten dat de
man die 't zei een geslachtsnaam draagt
welke aan de beste dienaren en sieraden der
kerk herinnert.
Het contrast is te groot om 't te ver
geten, tnsschen den Vlissingschen leeraar
die, niet zoovele jaren geleden nog, de
kerk tot zegen was, en zyn naamgenoot
die, op dit oogenblik, alB lid der stedelijke
overheid haar naar beneden wil halen.
En wat de Middelburg sche Courant hierby
haalt van allerlei kerkjes die zich verbeelden
de gemeenschap te zyn, en van 't geloof
dat in schijnheilig uiterlijk vertoon bestaat,
doet hierby niets ter zake. Het gold hier
niet een adres van een kerkje, maar van
den kerkeraad der hervormde kerk; en
ook niet een geloofsquaestie, maar een
quaestie van erdede markt op Goeden
Vrydag was voor 't gehoor der kerkgan
gers hinderlijk, en ook zelfs daarin wilde
de heer Gewin niet tegemoet komen
ook zelfs 't. overbrengen van de markt naar
de Groote Markt was hem nog te veel
aan de kerk toegegeven. Dat is de zaak
en geen andere.
Het blijft de verdienste van de school
wet Mackay dat het beginsel der rechts
gelijkheid daarin is geiegd. Zij schonk
eenige verademing aan de Christelijke
school, doch legde deze ook groote ver
plichtingen op. De subsidie wordt besteed
aan verbetering wat de school en hare
inrichting betreft.
Toch blijft de openbare school de hoog
bevoorrechte, het troetelkind, en dit komt
uit in de tegemoetkoming van 25 pCt. in
de kosten van schoolbouw, (de bijzondere
school krijgt daarvoor niets). Subsidie voor
de opleiding. De pensioneering. De bij-
dragen aan de noodlijdende gemeenten in
de kosten van het onderwijs. Het lage
schoolgeld. En eindelijk de bijzondere
scholen ontvangen voor subsidie per leer
ling nog geen f5, terwijl den openbaren
scholen per leerling van rijk en gemeente
f 30 wordt toegelegd.
De liefde in de sociale quaestie.
Dit mogen wij wel schrijven hoven het
keurige citaat dat wij uit een rede van
den Roomschen professor de Groot uit
Amsterdam ontleenen eu dat aldus luidt
„De maatschappij behoeft, tot geluk der
volkeren, goed recht, en meer dan recht.
De liefde bezielt en verheft de recht
vaardigheid; zij schenkt gaarne hare vrije
gaven. Dit blijkt derhalve uit den aard
en het wezen der liefde, hoe verheven
haar arbeid is voor de maatschappij.
„Door de liefde komt wat groot is tot
stand.
„De reddende liefde is niet tot het ge
ven en ad ninistreeren van aalmoezen be
perktmaar steeds tot het toewijden van
zichzelf aan anderen arbeid. De redding
daagt uit die volheid der liefde, door
den apostel Paulus voor de kerk van Ko-
rinthe verheerlijkt: „De liefde is lank
moedig, zij is goedertieren, zij zoekt zich-
zelve niet, zij wordt niet verbitterd, zij
denkt geen kwaad".
„Leeren wij al meer de sociale zending
der liefde begrijpen in het licht der historie.
„Waar is een beeld van macht als het
Rome des Cesars? Hier was de zetel van
het volk, gewoon aan de wereld wetten
te geven. Zyn adelaars beheerschten de
volkeren. In de majesteit der ruïnen slui
mert nog de oude grootheid. Het Forum en
de Palatijnhet Colosseum en de Appi-
sche Weg obelisken, zegebogen en tempel
zuilen herroepen voor onze verbeelding
macht, kunst, rijkdom en weelde. Maat
wat was de slaaf; de vrouw, het kind?
Het spel was moordwreedheid weelde
onnatuar zede. Liefdeloos had de H.
Paulus van dat volk gezegd. Er kwam
redding. Van den Kruisberg. Toen Titus'
triomfboog verrees en de kandelabers ten
toon stelde, door den overwinnaar als ze-
geteekenen medegevoerd nit Jeruzalem,
spreidde reeds de heilige lamp der christe
lijke liefde in stilte haren glans. De liefde
straks uit de Catacomben in den vollen
dag getreden, hielp, tnsschen velerlei harts
tocht en ellende, de nieuwe orde stichten
en zij bleef, hoe geweldig de tyden som
tijds waren, hare weldaden verspreiden
in de nieuwe maatschappijEn wanneer bij
onze partygenooten, al woedt de strijd
tegen het Christendom, nog een openbare
zedelijkheid heerscht, die tot menschlie-
vendheid stemt; wanneer zelfs zij, die het
Kruis haten, in hun strijd op maatschap
pelijk gebied, bewogen worden of anderen
bewegen door gevoelens van menschenmin,
dan brengen zy onbewust hulde aan den
oorsprong der liefdezij stemmen met ons
samen, terwijl wij de hymne des Gekruis-
ten aanheffen, en de Zon, die de wereld
met liefde overstraalt, tegemoet gaan met
dat lied, vol tranen en hoop„o Crux,
ave Spes unica."
Gegroet, o Kruis, onze eenige hoop.
11 Maart '98.
Bij beschikking van den Minister
van Binnenl. Zaken is aan M. A. C. F.
Bolomey, op zijn verzoek, eervol ontslag
verleend als assistent aan het Rijksland-
bouwproefstation te Goes.
Bij Kon. Besl. is, met ingang van 1
Aprilde commissaris der loodsen, tevens
ontvanger der loodsgelden te Brouwers
haven, M. M. Lonrens, als commissaris der
loodsen overgeplaatst naar den Hoek van
Hollanden de commissaris der loodsen,
tevens ontvanger der loodsgelden te Dord
recht, P. Hoogvliet, in gelijke betrekkin
gen overgeplaatst naar Brouwershaven.
De oud-kolonel der artillerie R. A.
W. Sluyter is gisteren te 's Gravenhage,
toen hy een vergadering in het gebouw
Diligentia bijwoonde, plotseling overleden.
Hij was o. a. directeur van 's Rijks ge
schutgieterij en van 188586 lid der
tweede kamer voor 's Gravenhage.
Naar men verneemt zal de luit.
kolonel Meyer van het 2e bat. 3e reg. in
fanterie te Middelburg den _dienst weldra
met pensioen verlaten.
Goes. Wy vestigen de aandacht, ge
lijk wij reeds vroeger deden op 't Kronings
lied van C. v. K. CEZnen op 't lied
voor Neeriands volkmuziek van Joh.
Visser en woorden van C. v. Koetsveld
CEZn., twee pakkende volksliederen, blij
kens advertentie ir. dit no. bij den boek
handelaar J. J. Visser verkrijgbaar.
's Heer Arendskerke. Bij 't on
geluk dat den landbouwer de W. Woens
dag bij wachtpost 46 trof, verzuimde d*
redactie te vermelden wat toch ook door
mij was medegedeeld, dat de paarden den
boom bij den wachtpost stuk reden en de
trein aankwam juist toen de beesten ge
passeerd waren, doch de wagen of liever
een stuk er van, was blijven staan; bij
Wissekerke werden de paarden tot staan
gebracht.
Oudelande. In deze gemeente circu
leert een lijst ter teekening aan den ge
meenteraad tot het verkrijgen van een
tel efoon.
Uit Cats werd Woensdag aan de
„M. Ctgemeld, dat aan het Zuideinde
van den Leendert Abraham-polder eene
belangrijke oeverafschuiving plaats heeft
gehad ter lengte van pl. M. 250 M.,
waarbij de breedte 60 a 65 M. bedraagt.
Gevaar voor den polder bestaat niet.
De minister van justitie heeft zyne
bijzondere tevredenheid te kennen gegiven
aan de macrechaussees A. A. Adam e«J.
van der Waal, gestationneerd te Ijzen-
dijke, wegens hun onverschrokken en
beleidvol gedrag bij de, in den avond van
5 Februari onder de gemeente Biervliet
met hevig verzet gepaard gaande arrestatie
van een beruchten en gevreesden inbreker,
sedert 1896 in het Algemeen Politieblad
wegens diefstal gasignaleerd.
Van deze tevredenheidsbetuiging is eer
volle vermelding geschied in het Algemeen
Politieblad.
Vlissingen, Dezer dagen gaf een 22
jarige slepersknecht zijn paard, dat weigerde
een last voort te trekken, op eens een
steek met een mes in de ribben. Het
dier, dat onder geneeskundige behandeling
is gesteld, zal waarschijnlijk aan de gevol
gen sterven. Tegen den dader is proces
verbaal opgemaakt.
