7
N1EUWSBLAD
PAARD,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
hypotheekbank
iiin
dknecht
nskiiecht
sknedit,
tteid
lo. 66. 1898.
DondkfCag 3 ilaatE.
famafftfe laacpiijj.
urg.
e Knecht
JAN DEKKER,
an Teijlingen,
oud II jaar,
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Goes. De vereeniging „De Ambachts
school" vergaderde Dinsdagavond onder
voorzitterschap van den heer J. J. Ocht-
man; tegenwoordig waren 3 leden en 7
bestuursleden.
OIL
1 eerste hypotheeair
A genten.
OP;
Kamperland.
ERSE, Koudtkerke.
raagd een
ongehuwd, bij C. J.
ïerman Wolfertsdijk.
ELSMAN, Nieuwe
dt zfch san 8in aan-
anneer het noodig
te erken. O. Goisd.
NSE, Cortgene.
Mei
en de 30 jaar, bij
i, te Aagtekerke.
i. s. een
i. H. DAANE, te
TDIENST
ILB.-KOTTEÏtDAM
ft,
Yan Yan
delburg. Botterdam.
8,46 -
R
n J-45
n J-
n J-
n J,45
J,45
n 9,
n _8,45
9,
n 9,
J.45
JS,45
n 9,-
)ond. 3
frijd. 4
"ater. 5
ond. 6
laan. 7
)insd. 8
Yoen. 9
Jond.10
7 rijd.11
'ater.12
ond. 13
Haan.14
)ins. 15
Voenl6
)ond.l7
'rijd.18
iater.19
Iond.20
laan.21
)ins. 22
V"oen23
)ond.24
'rijd.25
ater.26
iond.27
laan.28
)ins. 29
YoenSO
)oud.31
7,50
6,—
6,30
7,--
6,30
7,50
7,50
7.50
7,50
6,30
7,50
7,50
7,50
6,
6,30
6,30
6,30
7,50
7.50
7,50
7,50
7,50
7,50
6,30
9,
n 9,
_9,~
ii 9,
n J.-
ii 9,
n 9,
i) 9,
ii 9,
ii 9,
n 9,
li 9,
9-
9-
TDIENST
-g en Zierikzae.
;zee Spoorweg (does
rt.
Van Zierikzee:
'smorg. s midd
)insd 1 7,50 3.30
Voen. 2 6.1.30
6,30
6.—
7.50
2,30
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
7,50 3,30
7.50
3.30
3,30
3,30
2,-
2,30
3.30
3.30
3.30
3,30
3.30
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
3,30
BKaBBSsaBUu
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent;
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
2 Maart 1898.
Nogmaals dringen wij bij onze
kiezers te 's Heer Arendskerke er op
aan op Vrijdag a. hun stem uit te
brengen op
dien wij kennen als een degelijk man
van beslist Chistelijk historische be
ginselen.
Wij hadden een vorig maal abusieve
lijk den voornaam anders geschreven.
Bij Kon. Besluit is bepaald, dat aan de
leden der colleges van zetters en andere
personen, welke met een ambtenaar opne
mingen verrichten volgens art. 50, 1,
der wet van 16 April 1896, eene vergoe
ding wordt toegelegd van 25 cent voor
elk gebouw.
Bestaat een gebouw uit verschillende
perceelen, dan wordt de vergoeding be
rekend voor elk perceel dat afzonderlijk
is opgenomen.
De vergoeding bedraagt voor iedere
gemeente jaarlijks niet minder dan vijf
gulden, welk bedrag, voor zooveel noodig
naar het aantal opgenomen perceelen
wordt verdeeld onder de personen, die op
vergoeding aanspraak hebben.
De deskundigen, welke opnemingen
verrichten volgens art. 50, 2, der ge
melde wet, genieten belooning naar het
aantal perceelen, waar zij het mobilair
opnemen.
De bedoelde deskundigen genieten ver
goeding wegens reis- en verblijf kosten.
In bijzondere gevallen wordt eene ver
hooging toegekend van de genoten vergoe
ding of belooning.
Dit besluit wordt geacht op 1 Jan. 1898
in werking te zijn getreden. Het is ook
van toepassing voor opnemingen betreffende
het belastingjaar 1897, die na 31 Dee.
1897 zijn of worden verricht.
TWEEDE KAMER.
De heeren Mees en v. Delden 's
morgens reeds beëedigd door H. M. de
Regentes ten paleize, deden Dinsdag in
de tweede kamer hnnne nieuwe intrede
en namen plaats: de heer Mees op zijn
oude plaats en de heer Van Delden aan
de rechterzijde wegens plaatsgebrek aan
de linkerzijde.
Of hij daar ook gemakkelijk zitten
zal, deze „geus" onder de „jeeuieten"
FEUILLETON.
De stikstofvoeding en stikstofbemesting
der landbouwgewassen.
H.
De eerste plaats in de rij der meststoffen,
welke den bodem van stikstof voorzien,
komt aan den Stalmest toe. Als stikstofmest
komt de mest zeer langzaam tot eene vol
ledige uitwerking, vandaar dat de werking
van den stalmest eenige jaren duurt. De
stikstof der vaste mestdeelen komt voor
in den organischen vorm, d. w. z als be
standdeel van eiwit en eiwitachtige stof
fen zij heeft dus een heel proces te door-
loopen, eer /ij tot salpeterzuur omgezet
en voor de planten opneembaar is. Onge
veer een derde deel dezer stikstof is snel
werkend. Dit hangt evenwel voor een groot
deel af van de wijze, waarop de stalmest
bewaard wordt. Daar wij evenwel dit
punt reeds vroeger in dit blad behandeld
hebben, gaan wij het nu stilzwijgend
voorbij, na nog even aangestipt te hebben,
dat de stikstof in de gier, zich gemakkelijk
in salpeterzuur omzet en dus de gewassen
spoedig kan voeden. De stalmest bevat
gemiddeld 1/2 pCt. stikstof, zoodat 1000
KG. stalmest 5 K. G. stikstof bevatten.
Door eene flinke bemesting met stalmest
wordt dus de bodem met heel wat stikstof
verrijkt en toch kan het heel goed ge
beuren, dat deze aan stikstof rijke bodem
den landbouwer teleurstelt. De stalmest-
utikstof toch heeft om tot salpeterzuur
Tot voorzitters der afdeelingen werd' n
gekozen de heeren Mtckay, Bahlmann,
Kerdijk, Tak en Hartogh. Ondervoor
zitters Schaepman, E. v. Bylandt, Schepel,
Rink en Pijnappel.
De meerderheid is derhalve uit de liberale
concentratie die ditmaal beter dan vorige
malen schijnt opgekomen te zijn, tenzij
de rechterzijde mocht hebben last gehad
van spijbelaars.
Gekozen tot lid der provinciale staten
in 't kiesdistrict 's Gravenbage dl". W. P.
Ruijsch (lib.) ter vervanging van ar.
Borret (kath.) Hij bekwam, bij herstem
ming, 5034 en mr. J. B. v. Berckel 3658
stemmen.
In drie kiesdistricten vamAmsterdam
had een stemming plaats voor een lid der
provinciale staten van Noord-Holland.
In district I moet herstemd worden tus-
schen dr. Hubrecht (lib.) met 496 en L.
M. Bonnike (kath.) met 544 stemmen.
Yinke (chr. hist.) had er 174.
In district V herstemming tusschen
Rapp (rad.) met 589 en Kuipars (antir.)
met 508, Blink (lib.) had 308 stemmen.
In district IX is gekozen Van Hall
(lib. en rad.) met 830 stemmen. H. Bijle-
veld (antir.) had 544Van Son (chr. hist.)
243 stemmen.
Na lezing en goedkeuring der notulen
werden door secretaris en penningmeester
resp. de heeren Stoel en v. d. Bilt la
Motthe verslagen voorgelezen. Uit dat
van laatstgenoemde blykt dat de ont
vangsten in het afgeloopen jaar bedroegen
f 5200,14, uitgegeven werd f 4779.66goed
slot dus van f 420,48. Deze rekening met be
scheiden door een door de* Voorzitter
daartoe benoe nde commissie, bestaande
uit de heeren J. Buijse en P. v. d.
Meulen nagezien, werd volgens hun advies bij
monde van laatstgenoemde, door de ver
gadering, onder dankzegging voor des
penningmeesters zeer accuraat beheer goed
gekeurd.
Iu 't verslag van den secretaris wordt
de aandacht gevestigd op 'tfeit dat, schoon
de belangstelling in de omgeving bevre
digend is, de daling van 't ledental van
103 op 96 een hoogere beteekenis heeft dan
wanneer die uitsluitend 'tge volg werd geacht
van de gewone schommeliugen in 't leden
omgezet te worden, eene ruime toetreding
van de zuurstof der lucht noodig.
Blijft nu de bodem door de eene of
andere oorzaak gesloten, bijv. dichtgeslagen
door den regen, dan kan de lucht niet
binnendringen en de salpeterzuur vorming
wordt belemmerd en de stalmest werkt
heel weinig nit. Ook kan het gebeuren,
dat de herfst- en winterregens het reeds
gevormde salpeterzuur in den ondergrond
spoelen en ook dan verliest de stalmest
heel wat van zijne waarde. Verder kan
ook het dadelijk onderploegen de oorzaak
zijR, dat de stalmest niet volledig tot wer
king .komt. Op zware gronden kan d t
tengevolge hebben, d.at ze verzuurt, of dat
zekere bacteriënsoort een deel van de
stikstof verloren doet gaan.
Een andere bron voor de benoodigde
stikstof vormen de vlinderbloemige gewas
sen, welke voor de groene bemesting ge
bezigd worden. De hoeveelheid stikstof,
waarmede de bodem door eene groene be
mesting verrijkt wordt, is somtijds zeer
aanzienlijk. Zoo verrijkt eene groenbe-
mesting met zandwikken den bodem met 83
KG. stikstof per H. A., met Zweedsohe
klaver met 78, terwijl in vele gevallen
dez8 getallen nog hooger waren. De wer
king van de groene bemesting is veel snel
Ier dan die van de stalmest, maar duurt
dan ook niet zoo lang. De stikstof komt
ook in de groenbemestingsgewassen in or
ganischen vorm voor, maar daar de groene
plantenmassa spoediger tot ontbinding over-
tal die elke vereeniging ondergaat. Door
de resultaten der school geleerd, hebben
vele tegenstanders hunne grieven ter
zijde gesteld maar dan is er ook recht
om meerderen geldelijken steun van par
ticulieren te verwachten. Het bestuur
vertrouwt dat zijn streven om de school
zoo mogelijk aan harbestemming te laten
voldoen, daartoe zal medewerken.
Het rijkssubsidie van f2000 werd we
der genoten evenals de vier vorige jaren.
In betrekking tot de geldmiddelen dient
opgemerkt dat het cijfer der ontvangsten
in vergelijking met 1896 gedaald is met
f 114.43, dat der uitgaven met f 494,84'/2
gevolg van 'tniet voorkomen van buiten
gewone uitgaven, waarmee de rekening
'96 wel was bezwaard geweest.
Het batig saldo van nu (f 420,48) schijnt
gunstiger dan het in werkelijkheid is, im
mers het bevat een bate van f 209,43V2 aan
meerder afgeleverd werk, raming was f 250.
De opbrengst van afgeleverd werk
moet onder de toevallige inkomsten
worden gerangschikt het is eui die
reden dat 't batig slot van 1897 nog
van zeer wisselvalligen aard moet worden
Deze uitkomst doet dan ook afzien van
plannen tot uitbreiding voor 't getal te
onderwijzen ambachten, als schilderen,
meubelmaken, machinevak, koper-, zink
en loodwerken, steenhouwen, houtsnijden,
inatrumentmaken die in de toekomst aan
de vakken behoorden te werden toegevoegd.
Het verslag toont voorts groote tevre
denheid over 't onderwijs in 't afgeloopen
dienstjaar. Het aantal leerlingen bedroeg
in Sept. jl. 30 te weten timmeren 3, 10
en 5en smeden 6, 2 en 4, leeftijd
1219 jaar. Sinds verlieten 3 leerlingen
de inrichting zoodat op 't oogenblik er
zijn 16 leerlingen voor 't timmeren, en 11
voor 't smeden. e
Ook dit verslag wordt onder dankbetui
ging voor den daaraan besteden arbeid
goedgekeurd.
De voorzitter deelt mede dat de circa-
laires verzonden zijn ook in do buitenge
meenten teneinde steun te verzoeken voor
de schoolde resultaten van deze poging
zullen later worden medegedeeld.
Daarna worden de heeren v. d. Bilt la
Motthe (aftr.), H. J. v. Noppen (aftr.) eu
C. C. Coomans met algemeene stemmen in
't bestuur gekozen, deze laatste ter ver
vanging van den voorzitter die wegens
drukke bezigheden tot zijn leedwezen be
sluiten moest, met 15 Maart a. ontslag te
gaat, zal de omzetting van de organische
stikstof in salpeterzuur bij deze gewassen
sneller geschieden dan bij stalmest.
Behalve door stalmest en groene bemes
ting, kan men ook door kunstmeststoffen
den bodem van de noodige stikstof voor
zien. Aan het hoofd dezer kunstmeststof
fen staat de cbilisalpeter.
De cbilisalpeter komt uit Z.-Amerika,
zij wordt gevonden op eene uitgebreide
vlakte, gelegen tusschen den 18den en
27en graad Zuiderbreedte. Op deze vlakte
waar elke plantengroei ontbreekt, daar
bet er nimmer regent, vindt men de ruwe
salpeter in soms 8 M. dikke lagen. De
ruwe salpeter wordt hoogst zelden aan de
oppervlakte aangetroffen, maar is doorgaans
bedekt met eene soms 3 M. dikke laag van
gipshoudend zand en audere stoffen. De
ruwe salpeter komt voor in verschillende
kleuren sneeuwwit, zuiver blauw, oranje,
citroengeel enz., al naar gelang van de
verontreiniging met aarde, zand, kies, klei
en steengruis. De ruwe salpeter wordt
afgegraven en naar de verschillende havens
van Chili vervoerd, vanwaar zij naar
Europa verscheept wordt. Eer zij echter
verscheept wordt, wordt zij gezuiverd van
aarde, zand enz. en dan in balen van 130
a 140 K.G. naar Europa verzonden. Hier
aangekomen, wordt zij verpakt in nieuwe
zakken en dan in balen van 100 K. G.
aan de verbruikers afgeleverd. Somtijds
komt Eet voor, dat men in Europa de
Cbilisalpeter vervalscht met keukenzout.
nemen als lid van 't bestuur.
Aan deze mededeeling sloten zich aan
eenige woorden vanjj warmen dank door
de heeren v. d. Bilt ia Motthe (namens
't bestuur) en Risseeuw (namens deleden)
aan den voorzitter voor 't vele goede door
hem in 't belang der Ambachtsschool ge
daan; ter wij 1 de voorzitter ook voor 't
vervolg zijn sympathie eu zooveel moge
lijke medewerking aan den bloei dier in
richting van harte toezegde.
Daarna is de vergadering gesloten.
PATRIMONIUM TE GOES.
(Slot.)
Het debat werd geopend door dhr. Pla-
zier, voorzitter van de afdeeling Goes van
den C. N. Werkmansbond der Ned. Herv.
Kerk. Hij verklaart dat Patrimonium is
gestorven aan verval van krachtendat
is in 1886 begonnen. Toen kwam de ker
kelijke quaestie en gingen Geref. en Herv.
zich onttrekken. Spr. was toen en tot
't laatste toe voorzitter en duldde geen
kerkelijke besprekingen maar toch heeft
die kerkelijke quaestie 't hem wel gedaan
en dan ook de bespreking van allerlei
wettelijke quaestiën. In een plaatsje als
Goes raken tal van dergelijke quaestiën
zelfs de koude kleeren der werklieden niet.
In groote plaatsen kan dat anders zijn,
daar vindt de werkman in de vergaderin
gen niet individuen maar kameraden.
Dat de Werkmansbond der Ned. Herv.
Kerk zou aangevallen, worden door een
stukje uit De Zeeuw was Spr. hierop voor
bereid, maar hij keurt 't af dat uit een
stukje in de Voorzorg tegen dien gan-
schen Bond geconcludeerd wordt. Men
hebbe af te wachten wat er, bijv. uit
Goes, tegen geschreven zal worden. Trou
wens die Bond, met name de Goesche af
deeling vraagt alleen liefde voorGodsWoord;
en de meeste leden te Goes zijn voorstan Iers
der chr. school. Spr. heeft geen vertrouwen
in 't oproepingscomité mannen als zij zijn
van één kerkelijke kleur en waaronder er
zijn die elke vereeniging die op alg. chr.
standpunt staat, bestrijden; die er geheel hun
leven aan besteden.
De heer Kater antwoordt dat de heer
Plazier in de releveering dier feiten niet
correct is geweest. Niet na '86, maar eerst
na '89 is de achteruitgang van Patrimonium
begonnen.
In '86 waren er 105 leden in '88 nog
92. Nogmaals zegt Spr. hoe dat komt
weet ik niet. Plazier moet 't weten hij
De hoeveelheden Chilisalpeter, welke jaar
lijks de Europeescke havens bereiken, zijn
enorm grootzij bedragen millioenen Kilo's
en dit wijst ons op bet kolossale gebruik,
dat tegenwoordig door den landbouwer
van de Cbilisalpeter gemaakt wordt. De
Chilisalpeter nu, die aan het hoofd der
stikstof kunstinestsoorten staat, bevat onge
veer 15V2 pCt. stikstof in den vorm van
salpeterzuur, dus juist in den vorm, waarin
de planten de stikstof opnemen. Daarom
is zij eene snelwerkende meststof en als
zoodanig bij uitstek geschikt, om achter
lijke gewassen weer op dreef te brengen.
Dit is een belangrijk voordeel, dat de Cbi
lisalpeter voor beeft boven andere meststof
fen, die niet zoo snel werken. In de praktijk
komt het dikwijls voor, dat een gewas
niet goed voort wil, omdat het' gebrek
heeft aan opneembare stikstof, al is ook
de bodem niet arm aan stikstof. In dit
geval is eene overbemesting met Chilisal
peter het aangewezen middel om de ge
wassen te helpen, althans bij granen,
koolzaud en wortelgewassen.
Is in dit opzicht de vorm, waarin de
stikstof in de chilisalpeter voorkomt een
voordeel, in een ander opzicht kan dit
een nadeel zijn. Het salpeterzuur wordt,
zooals wij in ons vorig opstel reeds op
gemerkt hebben, niet door den bouwgrond
gebonden, maar volgt den loop van bet
water. Wordt dus het salpeterzuur niet
door de gewassen opgenomen, dan wordt
het bij overvloediger regen in den onder
was toen voorzitter en hij moet daarvoor
aansprakelijk gesteld. De Bond Patrim. ia
niet ontrouw geworden aan zijne toezeg
gingen, is algemeen christelyk gebleven
en als er te veel wettelijke quaestiën in
de vereeniging kwamen, had dhr. Piazier
dat moeten beletten. Hij had 't heft in
banden uw eigen reglement sprak dui
delijk geuoeg wat mocht en niet mocht,
daarvan hadt gij naleving moeten eiscben.
Spr. vermoedt dat Patrim. bier is te niet
gegaan door langzame vermoording. Wat
bet standpunt aangaat van den Ned. Herv.
Hond dat is kerkistiscb, niet algemeen
Christelijk. (Plazier wijst hem op bet
Goesche reglement doch Kater gaat voort:)
Niet 't Goesche reglement maar 'tst»tuut
van den Bond waaraan gijlieden onder
worpen zijc, moeten wij hebben; eu dat
vordert letterlijk „liefde tot de Ned. Herv.
Kerk".
De heer Plazier herneemt 't oog gehad
te hebben op den heer Dekker, die met
name in de Chr. Jongel. Vereen, 't alge
meen christelijk standpunt verfoeit en zijn
geest zeker zou indragen in Patrimonium.
De heer Kater zegt dat hij voor zich
de scheiding in de Jongelingsvereenigingen
niet begeerd heeft, en liever had gewild
dat zij één gebleven waren, waarnaar hij
ook in de J. V. voor den Handwerksstand
steeds beeft gestreefd maar de werklie-
denbeweging is een heel andere zaak en
waarom zou iemand 't niet op 't eene ge
bied en op 't andere wèl met 't algemeen
chr. standpunt kunnen eens zijn Bovendien
juist om voor de bewaring van dit stand
punt te waken, had Piazier lid moeten blij
ven der oude en moet hij lid worden der
nieuwe afd. van Patr. Hij en de zijnen.
Als er bij de leden van 't Comité dat
volgens Piazier als zoodanig geen vertrou
wen verdient, ook maar tien leden bij ko
men dan is hun geest onschadelijk gemaakt.
Plazier en de andere nieuwe leden hebben
dit derhalve in hunne hand.
De heer Van Koetsveld leest artikel 2
van 't reglement der Goesche afdeeling
van den Ned. Herv. Werkmansbond voor
luidende
Het doel der vereeniging is bij de leden
het besef levendig te houden dat gehoor
zaamheid aan Gods woord de oplossing
bevat van alle sociale vraagstukken.
Ieder die met dezen grondslag instemt,
is ons welkom, zegt Spr. In den Nederl.
Herv. Werkmansbond zijn dan ook gere
formeerden, oud-gereformeerden, heils-
legermannen enz. enz. Hij herinnert dat
grond gespoeld, of vleeit met het bodem
water in de slooten weg. Het spreekt van
zelf, dat in zoo'n geval eene bemesting
met Chilisalpeter baar doel mist. Dit
gevaar is het grootst op zandgronden,
het geringst op zware kleibodems, omdat
zandgrond veel minder absobtie-vermogen
heeft dan klei. Wendt men de chilisal
peter dan ook aan, voordat de gewassen
door hunne wortels dit salpeterzuur kunnen
opnemen, dan loopt men gevaar, dat de be
mesting geen doel treft. Dit ondoelmatig
gebruik is eeu der oorzaken, waardoor de
Chilisalpeter bij sommigen minder gewild
is. Een ander bezwaar, dat tegen de
Cbilisalpeter algemeen werd ingebracht
en dat nog wel door sommigen gedeeld
wordt, is de bewering, dat zij den bodem
uitput. Dit gevaar nu is niet geheel
denkbeeldig, maar wordt toch doorgaans
schromelijk overdreven.
Veronderstellen wij, dat door salpeter
bemesting van 100 K.G. Chili, de oogst
300 K.G. haverkorrels en 500 K.G. haver-
atroo meer opbrengt dan zonder Chili.
Deze meerdere opbrengst bevat 10 Kilo
Kali en 3Vs K. G. Phosphorzuur en deze
zijn aan den bodem onttrokken, weshalve
deze zooveel armer is geworden. Is dit
bezwaar nu zoo groot, ais het schijnt?
Immers neen, want de landbouwer kan
dit verlies weder gemakkelijk herstellen
en de meerdere opbrengst hseft grooter
waarde dan de Kali en het phosphorzuur,
dat meerder aan den bodem ontnomen is,