NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
lo. 60. 1898.
DoniMag 17 Icfituaci.
fioaaffife faacgang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Buitenlandsch Overzicht.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent'.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Leerplicht.
Terecht heeft mr. Heemskerk den leer
plicht een onaangename verrassing uit een
sociaal oogpunt genoemd omdat leerplicht
wel verre van sociale wonden te vermin
deren, gevaar van vermeerdering doet
ontstaan.
Vele menschen toch die de inkomst door
den kinderarbeid bij v. van jongens na hun
12de jaar niet missen kunnen, lijden bij
den leerplicht groote geldelijke schade.
En 'tis bekend een minister kan gemak
kelijker duizend gulden 'sjaars van zijn
tractement, dan een arbeider van zijn zuur
verdiend loon vijftig gulden missen.
Wie leerplicht invoert zonder restitutie
te waarborgen aan behoeftigen voor wat
hun deze kost, pleegt eene, onrechtvaardig
heid jegens den arme.
Dit is een stelling der socialisten, waar
tegen van 't standpunt van den Staatswil
niets is ts zeggen.
steliT - •oci'listische openbare onderwijzers
willen weigeren aan de kroningsfeesten
tegenstani^ ^eeren geTeryD en Ketelaar
"en de autoriteiten om hier voor-
Kiete tegen op te komen.
Zijn ,on mogen feestvieren, genen zullen
1 Pebmee^oen*
net zal derhalve na de feesten zijn wat
j.n Lu kas 7: 316 en 32a staat.
Waarvan 'tslot aldus luidt:
Wij hebben u op de fluit gespeeld en
gij hebt niet gedanst.
Heeft 't oatwerp tot invoering van den
persoonlijken dienstplicht kans van slagen?
Er tegen zullen zeker zijn alle Kamer
leden die van deze regeering tot aan
brenging van sociale verbetering en leni
ging iets anders hadden verwacht dan
leer- en weerplioht.
Dan de antirevolutionaire party die in
haar program een grondige herziening
van 't legerstelsel vraagt doch waarmede
de bloote afschaffing van de plaatsver
vanging voor sommige lotelingen toch
eigenlijk gezegd den draak steekt.
Voorts de Roomschen type Noord-
Brabantsche presidenten van '91 die
eenvoudig, en daarmee uit 1 tegen
persoonlijken dienstplicht zijnen die an
deren welke de vrpstelling van seminaristen
en ordebroeders zelfs niet als gunst in de
wet wenschen vastgelegd te zien.
Eu eindelijk die liberalen type Middel-
hurgsche Cturanl, die er rondweg voor
uitkomen, liever geen persoonly ken dienst
plicht te willen dan een met vrpstelling
van toekomstige geestelijken.
Er zal heel wat toe noodig zijn om dit
wetsontwerp er door te halen.
Er door te halen, hetzij met, hetzp zon
der kleerscheuren.
Want immers, om de tegenstanders links
te winnen, zal men de tegenstanders rechts
moeten prps geven.
En omgekeerd, om de Roomschen te
winnen zullen de Radicalen moeten wor
den losgelaten.
Er schuilt in dit wetsontwerp een
beetje politiek. Maar niet een politiek
die de quaestie oplossen zal.
Bij de stemming voor een lid der
tweede kamer, vacature Stoffel, in 't
kiesdistrict Deventer, werden uitgebracht
op den heer A. v. Delden (cons.-lib.)
1850, J. v. Loenen Martinet (lib. en rad.)
1621 mr. T. Heemskerk (antir. en k.)
1790 aemmen, zoodat herstemming noodig
is tussohen Van Delden en Heemskerk.
Het aantal kiezers bedraagt 6697 en er
kwamen er 5261 op.
Verleden jaar op 15 Juni was de
stemming zooKoer (antir.) 458, Schaep-
man (k.) 1355, Van der Zee (vooruitstr.
lib.) 269, Stoffel (volkspartij) 1355, Van
Delden (oud-lib.) 2216.
jjjj de herstemming op 25 Juni ontvin
gen Stoffel 3248 en Van Delden 2256
stemmon. Stoffel werd gekozen met be
hulp van Roomschen en Antirevolutionairen.
Het zal ons benieuwen wat de vooruit
strevend liberalen nu doen zullenen of
Heldt ook naar Deventer zal moeten om
de candidatuur van den conscrvatief-
liberaal Van Delden aan te bevelen, ge
lijk hij dit te Rotterdam gedaan heeft met
de candidatuur Mees.
Kieters; nog niel te laat.
Zijn er onder u dia verzuimden vóór
1 februari hun belasting over 1897 af te
betalen; waardoor zp hun kiesrecht ver
loren hebben, dan kunt gp dit kiesrecht
terstond terug krpgen, indien gp maar uw
belasting alsnog bp den ontvanger voldoet
en op 't secretarie uw voldaan belasting
biljet gaat laten zien aan den burgemeester.
Hebt er dót dan nog eens voor over.
Tot 2 Maart kunt gp terecht.
„Het blijft in elk geval in de familie",
jubelde de (lib.) Groninger Couranttoen zp
vernam dat enkele liberalen bp de Kamer
verkiezing in plaats van door antirevolu
tionairen, door radicalen en socialisten
vervangen waren.
„In elk geval in de familie". Thans
schrpft de Groningsche kouter in de
Provinciale Groninger Crt. een libe
raal blad dat 't niet weg te redenee
ren is dat de uiterste linkerzijde een
groote vrp zinnige paatp door de socia
listen wordt gevormd."
Met het oog op zekere steeds outkende
bloedverwantschap heeft ook deze beken
tenis vooy ons wel eenige waard p.
inis vooy
Volgbns
'olgens het verslag zpner rede heeft
't radicale Kamerlid De Boer te Edam aan
de kiezers gezegd
De verkiezingen waren afgeloopen en
het Nederlandsche volk was niet zoozeer
gediend van de door de Regeering ge
volgde taktiek. Een groot deel der schuld
lag volgens spreker aan de vele schoone be
loften, welke in den jongsten verkiezings
strijd waren gedaan, en als nu het volk
rekening en verantwoording vroeg naar
aanleiding der gedane voorspiegelingen dan
bleef er wel wat te wenschen over".
Zeiden wij dat nu dan zou men ons
kunnen beschouwen als door partpzuclit
blind gemaakt voor de deugden „en daden
des tegenstanders.
Maar nu zegt 't een radicaal Kamer
lid, een man uit de meerderheid waarop
dit kabinet der liberale concentratie steunt.
Zei een boer 't, dan zou men kunnen
zeggenwat een domme boer.
Maar nu zegt het niet een boer, maar
De Boer, de afgevaardigde uit Zaandam
een man als vriend, die zpn partij haar
feilen toont, hoogelpk te waardeeren.
Er heeft zich een onverkwikkelpk
incident voorgedaan, waarbp de leiders,
de kopstukken der christelpk historische
partpen betrokken zpn.
Van Herwaarden had, reeds in den
vorigen zomer op alle plaatsen waar hp
optrad in de Kiesdistricten Sliedrecht
tegenover Kuyper, en Loosdninen gegeurd
met de mededeeling dat hp een zetel hem
indertijd in het kabinet Mackay aange
boden had geweigerd, dewpl dat kabinet
te veel annex was met Rome.
Sinds rustte de loddereindoos eenige
maanden in den zak van den candidaat,
doch nu laatst bp de verkiezing te Rot
terdam IV kwam zp weder te voorschpn
en
Verkouteren, vergetend dat de lodde
reindoos eigenlpk al te veel had rondge
gaan om nog geurig te wezen, bracht haar
uit Amsterdam naar Rotterdam mee om
haar ook daar te doen rondgaan.
Of zonder beeldspraak gesproken
Verkonteren beval Van Herwaarden juist
daarom aan, dewpl hp door de weigering
eener portefeuille in het anti-liberale
kabinet den oorlog verklaard had aan
Rome en wie met haar heulen.
Toen bemoeide de pers er zich mee.
Het zou werkelijk aardig zpn na te
gaan wie zich al niet aan deze quaestie
gestooten heeft, wie al niet op zpn broe
der getoornd heeft naar aanleiding er van;
wie Van Herwaardens loddereindoos al
niet aan den neus gehad heeft.
Genoeg zp 't te weten dat
Kuyper aan Lohman vroeg hoe zulk
een man hem een man naar 't hart
kon zpn
Lohman op zijn beurt vroeg is 't
feit waar En
Mackay daarbp kwam verzekeren dat
van weigering eener portefeuille noch
in '88 noch in '91 sprake is geweest.
Doch nu blij kt dat het wel d.egelpk
zoo is, als Van Herwaarden zegt en dat
Mackay's zwakke geheugen op dit punt
hem parten gespeeld heeft.
De pers is natuurlpk zeer in roere ge
weest over deze quaestie.
Vooral daar v. Herwaarden den geheimen
brief van Mackay van 1888 iu de krant
liet zetten.
De toedracht der zaak hip kt deze ge
weest te zpn.
Een ander had namens mr. Mackay met
den heer Dyserinck onderhandeld, toen
Mackay, meenendedatDyserink bedankt had,
aan Van Herwaarden de portefeuille aan
bood doch terstond op 't bericht dat Dyse
rinck had aangenomen, 't aanbod aan Van
Herwaarden introk trouwens deze had
bereids geweigerd.
Zp die bereids al geroepen hadden
„wat een erbarmelpk gedraai en geknoei
van zulke leiders der antirevolutionaire
partp" Midd. Crt. van 14 Feb. en
't een „eigenaardig schouwspel" vonden
„te aanschouwen hoe groot onder de
corypheeën dier partp de waarheidsliefde
is" Midd. Crt. van 16 Feb. hadden
geen reden om maar dadelpk 't ergste te
denken toch vinden wp 't heele incident
zoo onverkwikkelpk mogelpk.
En datallesten gevolge van Van Her
waardens loddereindoos, of, wil men liever,
van zpn hoogmoedige mededeeling dat men
hem geheim wel eens een portefeuille
had aangeboden.
De Midd. Crt. noemt 't „een moeilpk
geval waarin deze minister door zijn draaierp
vriend Kuyper gebracht heeft".
Voor den man die minister worden kon
en toch niet worden kon, en niet won, terwpl
men hem ook niet meer wou, is 't ge
val nog wel zoo moeilpk, hp toch zal
moeilpk kunnen goedpraten dat hp er
toe kwam om in Juni j.l. deze geheim ge
voerde onderhandelingen aan de groote
klok te hangen en zoo groot een gejuich
te doen opgaan in Askelons straten.
De quaestie Zola-Dreyfus.
De behandeling der quaestie heeft voor
wie buiten staan duidelpk aan 't licht ge
bracht dat de generale staf en de toenma
lige minister van oorlog met medeweten
van den president den beschuldigde Drey
fus hebben veroordeeld op eenig valsch
stuk en dat zp daarbp niet zpn terug
gedeinsd voor de grofste ongerechtigheden
als logen en meineed, diefstal en ver-
valschingonderscheppen en openen van
brieven aan anderen dan zp gerichten
nabootsing van handschriften om te zwpgen
van groote slordigheid en lichtvaardigheid
bp sommigen die eenvoudig een veroor-
deelend vonnis uitspraken zonder kennis
genomen te hebben van de stukken,
En de grootste schurk die zichzelf ont
maskerde, is de schriftkenner Bertillon op
wiens verklaring dat Dreyfus 't borderel
moet geschreven hebben, Dreyfus' verban
ning beruBt, en die thans zelf kwam toege
ven dat hp 't bewps voor zpne bewering
niet wist te leveren.
En dan wat te zeggen van de heeren
van den krpgsraad met den schurk du Paty
de Clam aan 't hoofd, die willens en wetens
valsch spel hebben gespeeld door de zaak
Drej'fus op 't getouw te zetten. Picquart
heeft ze aangewezen.
Nadat Henry voor de zooveelste maal
hen voor een leugenaar had gezet, sprak
hp onder de grootste ontroering
Ik moet mp rechtvaardigen. De gemeen
ste beschuldigingen worden mp naar 't,
hoofd geslingerd. Al maanden moet ik dat
hooren. Maar ik wil nu spreken en mp
rechtvaardigen voor de gezworenen. Het
zijn mpn ergste beschuldigers, het zpn
Majoor Lauth en de archivaris Gribelin,
het zpn kolonel Henry en majoor du Paty
de Clam, die indertpd met wplen kolonel
Sandherr, onder leiding van generaal Gonse
de zaak Dreyfus hebben op 't getouw ge
zet en nu kunnen zij niet dulden dat
men raakt aan hun werk. Maar ik ben
van oordeel dat er licht behoort ie worden
gemaakt en recht te geschieden. Nadat ik
van alle kanten beschimpt geworden ben,
en nu ik wellicht op het punt sta van te
worden weggezonden uit bet leger dat ik
25 jaar eerlpk en trouw heb gediend, nu
wil ik zeggen dat ik het slachtoffer ben
van mpn goede trouw, van mp» eerlpke
houding en van mpn toewpding aan wat
ik voor de goede zaak houd.
Niet waar, zulke taal doet goed, te mid
den van zooveel dat bedroeft en wal
ging wekt.
Gisteren zpn ook de overige experts
(schriftkenners) gehoord en 't feit is bewezen
door hun spreken, draaien of zwpgen dat
Dreyfus veroordeeld is op een schrift dat
niet door hem maar door Esterhazy ge
schreven isen dat men om iemands
schuld te bewpzen in zake schriftverval-
sching of nabootsing, niets heeft aan experts.
Bezwarend voor den tegenwoordigen
minister van oorlog (Billot) was de ver
klaring van den getuige Grimaud, dien hp
uit zijn ambt poogde te ontzetten omdat
hp laatst het protest tegen 't proces van 1894
had onderteekend, en waartoe de minister
zelfs een voorstelinden ministorraad moet
ingediend hebben.
Wel te verklaren dat deze minister in
antwoord op eene interpellatie Roche uit
riep dat men wel herziening van 't proces
kon krijgen, maar dat men dan eerst een
anderen minister van oorlog moest zoeken.
Zeer bezwarende verklaringen zpn door
mevrouw Boulancy op haar ziekbed afge
legd. Esterhazy is drie of vier maal bp
haar geweest om de brieven die zp van
hem heeft, terug te vragen. Ik zond
zei zp mijn kamermeisje om hem te woord
te staan zp sprak dan met hem door de
reet van de deur die van een stevigen
ketting voorzien was om het openduwen
te beletten. l!p was onbeschaamd in zpn
aandrang om binnengelaten te worden.
In de bewuste brieven staan zeer belee-
digende uitdrukkingen omtrent 't leger en
sommige genevaals.
Ziehier de reeks van vragen die Labori
aan generaal Gonse verzocht voor te leggen
aan den Minister van Oorlog.
1. Om generaal Mercier te machtigen
zich te verklaren omtrent het geheime stuk,
hetwelk wp weten dat aan den krpgsraad
is medegedeeld.
2. Dat kolonel Picquart zal worden
ontheven van het beroepsgeheim.
3. Dat het origineele borderel aau de
balie zal worden overgelegd.
4. Dat de stukken die Bertillon bp zpn
onderzoek hebben gediend hier zullen wor
den gebracht.
5. Dat de experts in zake het proces-
Esterhazy desgelijks zullen worden uit-
genoodigd, hunne desbetreffende stnkken
te deponeeren.
Opmerkelpk is dat de vpandelpke mani
festaties zpn opgehouden; dat Picquardt
van alle zijden gelukwenschen ontvangt
an dat er geen enkel protest is opgegaan
toen de verdediger Labori, in antwoord op
een ongeduldige opmerking van den voor
zitter, antwoorddewil u Zola dadelijk
vrp spreken j in plaats van straks, mp is
't om het even.
Nu nog iets omtrent het Duivelseiland.
Dertig Engelsche mijlen ten noordwesten
van Cayenne ligt de eilandengroep Ilea
du Salut, bestaande uit drie rotsige
eilandjes, op het kleinste waarvan het
Duivelseiland Dreyfus zijn straf onder
gaat in een woestpn van zand en steen,
vermoedelpk geheel onbekend met de
stormen welke zpn naam omloeien.
Daar is het dat een duizend tuchtelingen
zoo uit Frankrpk als uit de Fransche
koloniën in Azië en Afrika den hopeloozen
strpd met een moordend klimaat eenigen
tijd volhouden, hopeloos, want de zegepraal
der verschillende venpnige koortsen, welke
niemand sparen, is volstrekt zeker. Vroeg
of spa vallen tuchtelingen en hun bewakers
haar ter prooi, en dan, ja dan worden de
lpken een eindweegs in zee geroeid in een
schuitje, en asn de haaien prpsgegeven, die
met duizenden om de eilandjes zwemmen,
steeds loerend ep buit.
De beide andere eilanden der groep zpn
het Koningseiland en het Jozefseiland. Op
een der twee heuvelen van Koningseiland
heeft de commandant zpn woning, omgeven
door kazernes en wachthuizen, terwijl de
kerker der tuchtelingen den anderen heu
vel kroont, met hnn gasthuis en hun kerkje.
Een dal en een versterkte wal er in hou
den de heuvelen verdeeld.
Eentonig is het leven der tuchtelingen
's Ochtends om 5 uur op, dan het gevange-
nisontbpt, naderhand werken aan dit of
dat tot 10.30 vervolger.e wordt er ge
middagmaald en daarna, op het heetste
gedeelte van den dag, niet meer gearbeid
tot 2 uur. Om 6 uur is de werkdag geëin
digd en zp, die zich goed gedragen, mogen
dan den avond zoek brengen met kout en
zang soms tot tien of elf uur.
Maar Dreyfus mag daar niet aan mee
doen. Hp is geheel aan den omgang met
medegevangenen onttrokken. Niemand der
bewakers mag met hem spreken. Hp mag
wel lezen, maar geen nieuwsbladen.
16 Febr. '98.
Jaarwedden Burgemeesters en
Secretarissen..
Prov. Blad no. 20 bevat eene opgaaf
van de jaarwedden van bovengenoemde
ambtenaren in onze provincie, zooals die
te rekenen van 1 Jan. 1898, op nieuw zpa
vastgesteld, met handhaving van het be
ginsel, dat de jaarwedden van beiden even
hoog behooren te zpn.
Zij bedragen o. a. voor: Aagtekerke
ƒ225; Arnemuiden ƒ730; Axel ƒ1065;
Baarland ƒ330; Biggekerke 265; Bors-
sele ƒ400; Bruinisse ƒ800; Cats 200;
Colpnsplaat 665; Cortgene ƒ430; Dom
burg 400; Driewegen 230 Ellewouts-
dpk ƒ300; Goes ƒ1500; 's Gravenpolder
330; Groede ƒ730; Grppskerke 275;
's Heer Abtskerke ƒ200; 's Heer Arends-
kerke 730; 's Heerenhoek ƒ465; Hein-
kenszand ƒ565; Hoedekenskerke ƒ400;
Hoek ƒ600; Kapelle 665; Kattendpke
ƒ400 Kloetinge ƒ465 Koudekerke ƒ565
Krabbendijke ƒ565; Kruiningen 730;
Meliskerke 265; Middelburg ƒ2500; N.
en St. Joosland ƒ465; Nisse ƒ265 Oost-
kapelle ƒ400; Oost- en West-Souburg
ƒ500; Oudelande 265; Oud-Vosmeer
730Ovezand ƒ400 Rilland Bath ƒ465
Ritthem 230Scherpenisse ƒ565 Schoon-
dpke 575; Sokore ƒ345; Serooskerke
(W.) ƒ400; St. Laurens ƒ300; Terneuzen
ƒ1500; Veere ƒ465; Vlissingen ƒ2000;
Vrouwepolder 400; Waarde ƒ800; We-
meldinge 465; Westkapelle ƒ600; Wis-
sekerke 865 Wolfaartsdpk ƒ665 Ierseke
ƒ930; Zaamslag 730; Zoutelande ƒ230,
Benoemd tot ontvanger der registra
tie en domeinen te Zevenaar M. J. W. K.
C. Hulswit, surnumerair ter directie Mid
delburg.
Benoemd tot opziener der „Visscbe*
rp en op de Schelde en Zeeuwsche stroo-
men" 3e klasse J. J. Sipsma, brigadier ti
tulair der rij ksveld wacht te Avoreest, en
