NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. CHRISTELIJK- HISTORISCH KERSTFEEST. lo. 37. 1897. Mecifaij 23 DecMfc. ^umafftfe laatgang. VERSCHIJNT PRIJS DER ADVERTENTIËN G. M. KLEMKERK, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. Het Lager Onderwijs. UITGAVE VAN elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cenfe Prijs per drie maanden franco p. p0,95. EN Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Wat heerlijkheid straalde oyer Bethlehems (velden Wat hemelsche tonen doorgolyen den (trans In de eenzame nachtwaak der kudden (ontstelden De herders, omschenen van God'lij ken (glans De boodschap des heils wordt aan armen (gezonden, Die waken bij 'tsluimeren der dartele aard En jub'lende heiren van Seraphs verkonden De Godspraak der eeuwende Maagd (heeft geba ard. Maar niemand vernam het, in Israëls Grooten, Geen Wijze vermoedt het, volleerd in (de Wet, Wat wonderbedeeling zich hier heeft ont bloten, Wat wendergeboorte hier Eng'len ontzet 1 JLlleen in de verte der Oosterluchtkimmen Zien wgzts van vreemden, van onjood- (schen stam De sterre des Konings uit ;Jacob ontglimmen. Ja, de eenwlang gewenschtej der Heide nen kwam De Zoon werd gegeven, het Kind werd (geboren, En de Opgang van boven sproot uit en (verscheen En herders 1 o gij tot Zijn schapen verkoren. Wat hoordet, wat zaagt ge, waar spoed wet gij heen Naar Bethlehem Ephrata, de erflgke woning Yan Boaz en Jesse en Davids geslacht Aldaar is geboren de Herder, de Koning, Te Beth'lem in Juda de minste geacht Daar zaagt ge het Kindeke, in doeken Een kribbe Zijn leger, Zijn woning (een schuur Daar was op heel d' aarde geen and're (gevonden Voor de Moeder haars Heilands in 't (barensnoods uur, Maar daarom vernamen U w vreed zame velden Die Hemelsche stemmen, by d'afloop der (nacht, Die Isrel de komst des Gezegenden meldden En 'theil, door God zeiven op aarde (gebracht. Een Kind,ons geboren! een Zoon ons gegeven, Godzeive ons verschenen in 'tzichtbare stof. Verheerlijkt dien heildag, zoo schooon, (zoo verheven, Met immer vernieuwde verrukking van (lof! da CoSTA. ii. Het vervolg van de belangrijke rede over het Lager Onderwijs, door den beer deSavornin Lohman luidt aldus: Dit nu hebben wij gekregen voor al onze millioenen, en nu kan de Minister wel zeggen, dut het zgn plicht is voor de openbare school te waken en baar tegen onbewezen beschuldigingen ten krachtigste te verdedigen, maar al zulke groote woorden ik herinner aan de uitlatingen van den Minister ten opzichte van het gymnasiaal eindexamen beteekenen niets meer dan de verwoedheid van den ouden Xerxes, die den Hellespont kastgdde omdat de golven hem niet wilden gehoorzamen en zich neerleggen. De Minister kan wel zeggen ik moet de school verdedigendit staat heel fraai in de stukken, doch de ontevredenheid verdwijnt er niet mede. Mgnheer de Voorzitter Ik heb dit alles niet gezegd om de openbare school af te breken, want hetzelfde kan gezegd worden van de bijzondere school. De bijzondere school heeft een weinig meer vrgheid, waarvan zg ook profiteert, maar daarente gen heeft zij heel wat minder geld, en dat dit van groote beteekenis is voor eene school, spreekt vanzelf. Daar komt nog bg, dat de onderwgzers van de bgzondere school in ons land eigenlijk geheel rech teloos zgn. En het ergste van alles is dat er op dit oogenblik bestaat, en volgens de Grond wet moet bestaan, eene scheuring, een ver schil in beginsel tusscben de openbare en de bgzondere school. Wat dit voor de practgk beduidt is duidelgk. In elke ge meente wordt de strgd steeds opnieuw ge streden. Men is aan den eenen kant wan* neer de meerderheid is aan de zyde van de bijzondere school, krenterig tegenover de openbare school, e* aan den anderen kant wat ik zou kunneu bewgzen worden op soms bespottelgke wgze som men verspild alleen om toch maar het o- penbaar onderwgs er boven op te honden tegenover de bgzondere scholen, die in de gemeente zgn. Wg hebben eenvoudig geen nationale schoolde pogingen om een nationale school te krggen door middel van de neutraliteit, is mislukt, om de eenvoudige redenen, dat neutraliteit eene monstruositeit is. Alle begrippen van andersdenkenden ontzien, kan alleen hg, die zelf geen begrippen heeft. In vorige eeuwen heeft men de politiek bedorven door de kerk, en de kerk door de politiek heden geschiedt hetzelfde met d.e school. Men heeft de politiek bedorven door de school, en de school door de po litiek. Het is niet voldoende om in deze Kamer met klachten aan te komen, men moet ook zeggen, hoe dan de zaken moeten worden verbeterd. Na heb ik voor mgzelven, ook anderen deden hetzelfde, reeds vóór 20 jaar de vrge school verdedigd, maar toen ik dit deed, wist ik niet dat in een ge deelte vae Dnitscbland die vrge school inderdaad bestaat. Deze bestaat nl. in een gedeelte van Duitscbland dat grenst aan ons land, het land van Kleef, Mark, Gulik en Berg. Mgne aandacht is hierop gevestigd door het uitstekende werk van den heer Dör- felt, die 50 jaren aan die school heeft gediend, welk werk is getiteld „Fundament- stück einer freien Sehulgesetzgebung'1 enz. 1893. Die school is ontstaan in bet landschap gelegen tusëchen Kleef en Bonn, Aken en Dortmund, de geschiedenis van welk land schap zich aansluit aan die van ons eigen landwg zien daar op schoolgebied eene ontwikkeling die volkomen overeenstemt met wat thans in ons eigen land geschiedt. Onmiddeligk na de Reformatie heeft zich in dat deel van Duitscbland ontwikkeld eene kerkelgke school, die geheel uitging van de kerken maar daarnaast ontstond in de dorpen, omdat de kerken niet in staat waren ook voor die scholen te zor gen, eene op zich zelf staande vrge school, gesticht door de kerkgemeente. Het was niet de kerk, maar het waren de huisvaders zelf die de zaak ter hand namen. Op den dnur konden ook de ker kelgke scholen niet langer door de kerk onderhouden worden en zoo ontstond overal eene Schulgemeinde of verbinding der bg de school belanghebbende huisvaders. Het is zeer merkwaardig dat in het land van Gulik en Berg, het zuidelgke deel dus, de R.-K. kerk zich niet met de school be moeide, terwgl in het noordelgke, Pro- testantache deel, dit wél het geval was, en dat juist in het zuidelijk deel de school het meest gebloeid heeft. Die school be noemde haar eigen leeraars en haar eigen bestuur, en deze inrichting heeft men zelfs ontzien tgdens de Fransche overheersching. Die school is evenwel niet in staat ge weest zich zelf te bekostigen. Men heeft ook daar ondervonden de moeiiykheid om behoorlijk schoolgeld te heffen, wanneer men niet had het recht van heffing. De heffing is toen overgegaan op het gemeente bestuur, hetgeen echter geene verandering in den inwendigen toestand gebracht heeft; de schoolgemeente zelf is vrg gebleven in haar inwendig beheer. De leeraars wer den betaald uit ie gemeentekas, die gevuld werd door de huisvaders en de ingezete nen; maar in het benoemen der onderwg- zers bleef men vrg. Welke zijn de resultaten geweest? Ik merk hier op dat de heer Dörfelt was een bekwaam paedagoog, zooals ieder die zgn werk leest zal bemerken. Volgens hem waren dat de resultaten. Vooreerst: alge- meene belangstelling van het volk in de school; niet bg de verkiezingen, daar er geen schoolquaestie was, maar altgd door. Wanneer een onderwgzer gekozen moest worden was do geheele schoolgemeente in beweging, men ging er zelf op nit om te zien waar men goede onderwgzers kon krggende onderwgzers werden vaak feestelgk ingehaald en wanneer zg hg zon der voldeden, werd hun honorarium ver hoogd of werden hun vaak niet onaanzien- lgke dotatiën gegeven; op allerlei wgzen bevorderde men de aanstelling van uitste kende onderwgzers, niet door alle salarissen gelgkelgk te verhoogen, maar door aan voortreffelgke mannen buitengewone grati ficatiën te geven. Men heeft er vele voor treffelgke kleine scholen, waardoor niet alleen de kindereu beter tot hun recht komen, maar ook de onderwgzers met hoofdakte. De onderwgzers doen zeer veel aan hun eigen ontwikkeling. Op dit punt staan zg gelgk met onze onderwgzers want ook hier heersclit ten aanzien van dit punt eene groote mate van vrgheid, waarvan de onderwgzers een goed gebruik maken. Het inwendige der school is voortreffe- lijk. Het toezicht geschiedt door het be stuur. Elke school heeft, zooals dit hg ons voor 1857 ook was, haar eigen bestuur. Soms ook hesluurt eene commissie uit de kerkeraden, van de kerken, waartoe de scholen behooren hetzg dus deze zgn Cal vinistisch, Luthersch of Roomsch. Op die wgze wordt het toezicht uitgeoefend, de arbeid wordt verdeeld. Er is niet één op ziener, die honderd scholen moet bezoeken, maar elke school wordt door drie of vier man beheerd. Aan de voortreffelgkste onderwgzers komt medezeggenschap toe in de besturen, maar er is geen schoolmeestersheersahappg. Bg alle vergaderingen die daar worden ge houden, zg n overal in de eerste plaats aan de orde, niet de broodquaestiën, maar be- roepsquaestiën, en de zaken betreffende het onderwgs zelf, en den stand der onder wgzers. De school is geheel los van de politiek, maar toch is op vaste wijze ge zorgd voor de bezoldiging der onderwgzers. En om hiermede te besluiten uit dit alles is gebleken, dat de verhouding tusschen de kerk en den staat niet is de kern van de schoolquaestie, maar omgekeerd, dat, wan neer de school goed geregeld is, meteen die quaestiën omtrent die verhouding zgn geregeld. Uit hetgeen ik, om zoo te zeggen gezien heb met eigen oogen, namelgk wat in die streek vau Duitschland geschiedt, is het mg duidelgk geworden dat onze scholen laboreeren aan eene groote kwaal. In vroegere eeuwen hebben de scholen ge staan onder de hiërarchie en de bureau cratie. In ons land bestaat dat eerste niet meer, in Duitschland gedeeltelgk nog welmaar in ons land staan de scholen nog onder de bureaucratie. Daar nu alle bureaucratie uit den aard der zaak geeste loos is, zoo wordt onze bureaucratie ge flankeerd door het Nut van 't algemeen. De school moet toch door iets bezield worden, al is het ook maar door neutra liteit 1 Ons volk staat onder voogdgMen geeft het volk stemrecht om te kiezen leden voor de Tweede Kamer, de Provinciale Staten en andere politieke colleges. Colle ges waar een groot gedeelte van ons volk zich vaak eene weinig juiste voorstelling van maaktmaar men vertrouwt ons volk niet toe de vrgheid om den onderwgzer voor hunne eigen kinderen te kiezen. Daarvoor acht men het te dom niet ge noeg ontwikkeld. Daarom worden voogden aangesteld, waarop het volk niet den min sten invloed heeft. Wie zgn die voogden Zgn het de gemeenteraden Neen 1 niet eens; het zgn commissiën uit de gemeen teraden, en de door den Koning benoemde schoolopzieners. Wanneer de ouders over het een of ander hebben te klagen, dan komen zg altgd bg een ambtenaar te recht. Zg hebben er zelf geen woord in te zeggen. Wat weten zg er ook van af: ze zgn maar een stukje van het onmondige volk. Op welke wgze het volk toezicht op de school wil uitoefenen, hetzg door een zelf gekozen bestuur, hetzij door een kerkeraad, hetzg door anderen, dat moet het zelf be- oordeelen, maar in ons land zegt de wet gever gg, volk, zult niet uw eigen scholen hebbenik benoem over u een voogd gg moogt dien niet kiezen; wel moet gg nwe vertegenwoordigers kiezen, maar met het oog niet op het onderwgs, doch op de partgen. Met het kiezen van de gemeen tebesturen houdt de geheele inwerking van het volk op zgn eigen scholen op. Nu zeg ikwg moeten een anderen weg op. Er moet geen onderscheid zgn tusschen openbare en bgzondere school alle openbare scholen moeten in beginsel openbare vrije scholen zijn. Men moet beginnen met- te erkennen het recht van het huisgezin, of de oudersmaar ook dat van de overheid, van de gemeenten en van de kerk. Mgne vrienden hebben zeer dikwgls gebruikt de zeer juiste leuze souvereiniteit in eigen kring. Het is ook mgne leus. Wg mogen echter niet verge ten dat éenzelfde mensch tegelgk in ver schillende kringen staat, niet alleen in den krir.g van het huisgezin, maar tevens in dien van de gemeente, van den Staat, en velen onzer ook in den kring der kerk. Derhalve, al erkent men ten volle het reeht van het huisgezin, zoo moet tevens gezorgd worden dat al die andere kringen tot hun recht komen. In de tweede plaats zeg ikwg kunnen een anderen weg opgaan. In ons land zgn reeds vanouds kerkelgke scholen. Dat is dus een begin van die vrge scholen, zoo als die oorspronkelgk geweest zgn in het land waarvan ik zooeven sprak. Er zgn ook Schulgemeinden of vrije vereeni- gingen zoowel niet-Christelgke als Chris- telgke, waarvan er veel meer nog zul len komen, als er maar behoorlgk geld is om ze te onderhouden. Voor die sctio- len moeten zooveel mogelijk allen school geld betalen dit acht ik uitermate noo- dig al is het maar in de geringste mate. Ik zal straks zeggen waarom. Het school geld moet worden geheven door de Over heid het is de plicht der overheid te zorgen dat schoolgeld betaald wordt, om dat de een het niet mag laten aankomen op den ander. Dit kan geschieden op de wgze zooals dat vroeger hier en daar bg ons plaats had, namelgk door verplichte sohoolgeldheffing in te voeren, zoodat ieder die in het bezit is van kinderen in de termen vallende om naar school te gaan, naar gelang van zgn vermogen voor de school betaalt. Er is verder bij ons vrije opleiding, al weer niet uitsluitend voor de Christelgke, maar ook voor de niet-Christelgke school. Zoowel de een als de ander voldoen uit stekend. Ieder die er van nabg mede hekend is, zal de kweekscholen die uit de vrge beweging zgn voortgekomen, voor- treffelgk noemen. Zietdaar kiemen die slechts tot ontwik keling behoeven gebracht te worden, om te komen tot het beoogde doel. Daardoor zal natuurlgk de deelneming en de be langstelling van het gansche volk enorm toenemen men moet de vrgfc school mo- gelij k maken door haar volledig te betalen uit de publieke kas, daarbg eene normale school als maatstaf nemende, terwgl men aan dengeen, die bgzondere liefde heeft voor de school, overlaat om daartoe extra bg te dragen, zoodat ieder bestuur zgne eigen school kan verbeteren, niet uit con currentie om bgzondere scholen te doen bloeien ten nadeele van de openbare, of omgekeerd, maar om ieder in zgn eigen kring zooveel mogelgk te doen medewer ken tot ontwikkeling van het volksonder wijs. Aan die betaling van overheidswege moeten allerlei voorwaarden worden ver bonden, gelgk dit ook in de wet-Mackay geschiedtdan kunnen de traktementen en pensioenen geregeld worden en de positie van den onderwgzer worden vast gesteld. Daarbg moet men evenwel elke school geheel vrg laten wat het inwendige betreft, zoodat ieder zgne eigene school kan inrichten zooals hij dat het best acht. Het examineeren wordt nu overgelaten aan expres daarvoor vervaardigde com missiën dat moet dan worden overge laten aan de kweekscholen, die daarvoor als het ware vanzelf zgn aangewezen. Hat toezicht moet natuurlgk ook wel dooi do overheid, maar in de eerste plaats door het beBtnnr van elke school worden uit geoefend. Dan kan men die scholen ook onderling met elkander iu verband stellen, zoodat zg, al zgn zg ook van verschil lende richting, wederom hebben eene ge- zamenlgke vertegenwoordiging, die de ge- meenschappelgke belangen zal kannen be spreken, zoodat ook op die wgze de kweek scholen haren invloed kunnen doen geldfn. Eindelgk moet aan de Academie onder wgs worden gegeven in de paedagogiek, een vak dat thans geheel verwaarloosd wo.-dt. Als er bgv. drie professoren in do paedagogiek werden aangesteld, behoorende één tot de Protestantsche, één tot de Roemsch-Katholieke en één tot geen van beide richtingen, dan zou men verschil lende paedagogiek hebben en zonden de onderwgzers zelf kunnen komen tot ont wikkeling, dat zg nu niet behoorlgk kun nen. Nu toch is er niemand, die op dit gebied de onderwgzers leidt. Op deze wijze wordt de vrgheid niet gemuilband, maai geleid. Daartoe kan de Staat krachtig bgdragen, hetzg direct, hetzg door middel van de gemeenten. De werkstaking aan de fabriek van He- deman te Almeloo houdt aan, door de schuld van Hedeman zelf. De man wil namelijk al de fabrieksarbeiders terugne men op twee na, die voor hunne belangen in de bres gesprongen zgnen dit willen de arbeiders niet. Thans echter verklaren de twee uitgestotenen dat zg in hunne uitsluiting zullen berusten, wanneer hun patroon hun duidelgk de redenen voor die uitsluiting zeggen wil. Dit vroegen zg hem in een openharen brief. Dr. Arriëns, een Roomsch priester, tee kent hierbg aan in de Kath. Werkman. Men krggt den indruk als zou de fabri kant deze twee willen uitsluiten, zonder eenige schuld hunnerzgds, alleen om zgn vroeger geknakt gezag te herstellen. Dat gaat niet. Het doel heiligt de middelen niet. Dat dr. Arriens 't met moed voor de verdrukten onder de werklieden opneemt, verwondert niemand wg zijn hem dankbaar er voor. Maar zgn uitspraak „het doel hei ligt de middelen niet" is niet minder ge wichtig, dewijl de leer der Jesuïeten wel eens anders geluid heeft. Les van Mohammed. Mohamed zegt in den Koran „God ziet een zwarte mier, die in den zwarten nacht over een zwarten steen loopt." Bg een weinig nadenken wordt het dui delgk, wat Mohammed hier bedoelt. Wat toch is kleiner dan een mier, en wat is moeilgker te zien in den duisteren nacht dan een zwarte mier, die nog wel over een zwarten steen loopt Is dit niet een beschamende les voor bezorgde Christenen, die wel kennen het woord van hun Heiland: „Verkoopt men niet vgf musschen voor twee penningen. Nochtans is voor God niet een van die

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1897 | | pagina 1