NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
84. 1897.
-Schelde.
Sftfcrtfag 18 3kerrfa.
tmaaffife laftcgtmg.
rdam:
JII EM.
ierikzee.
orweg Go#i
ierikzae:
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
Naar aanleiding van een fout.
Uit de Tweede Kamer.
oomboot-
RDAM
tsen.
,30
,30
30
,30
,30
,30
,30
,30
,30
,30
2.30
2.30
,23,8,25,
iem 5,31,
31.
7,40 10,12,
6,50,8,47,
>,31, 6,9,
,32, 5,25,
6,29,8,15
8,8, 8,53
OT.
sm. 8.
morg. 3.
DTERDAM
Yan
Botterdam.
8,15
0
8,15
8,15
8,15
8,15
J,15
8,15
n 8,15
8,15
n 8,15
JT
iorg. s mid
6,30
7,50
7,50
7,50
7,50
7.50
7,50
6-
7-
11,30
7,50
7.50
7,50
7,50
7,50
6.30
7,50
2,-
1-
1,30
1.30
1.30
1,30
2.—
1.30
1,30
1.30
1,30
2,-
1,-
'DIENST
lst-Vlake.
ST.
ia kloktijd)
lake vm. 5,30
onmiddellijk
pondeerendeu
5,15 uur.
T.
en vm. 7,—»
illy k na aan-
vm. 9,on
nm. 3,25d)
n 8,55
1,55
2,15
3,25 d)
3,45
akt.
Breskene hoog
>-
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers0,02 5.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent'.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij die zich met I
Januari a. s. op ons
blad wenschen te abonneeren,
ontvangen de tot dien datum
verschijnende nummers gratis.
„Nathan's ooilam
Ia een der jongste zittingen van de
Tweede Kamer had een woordenwisseling
plaats tusschen de heeren Kuyper en
Goeman Borgesius, den laatste in zijn hoe
danigheid van minister van binnenlandsche
zaken, naar aanleiding van dr. Kuypers
klacht over de stuitende achteruitzetting
van christelijk historische mannen bij de
benoemingen tot hoogleeraars aan de staats
universiteiten.
Minister Borgesius maakte de opmerking
dat hij een man als Woltjer wel zou be
noemen.
NuisWoltjer professor aan de vrije uni
versiteit in de letteren en zeer terecht riep
dr. Kuyper uitdus gij zoudt ons ons
eenig ooilam ontnemen maar als gij eens
een hoogleeraar in 't staatsrecht noodig
hadt, zoudt gij er dan ook een van ons
nemen Zeker, antwoordde de minister, als
hij tenminste de knapste was.
De knapste, hernam dr. Kuyper, daar
heb je 't al weer, de knapste! Maar dan
is 't er mee als indertijd met Groen en
Bilderdgk en da Costa die konden voor
een benoeming ook niet in aanmerking
komen omdat men ze niet knap ge
noeg vond.
Een belangrijke bespreking voorwaar,
die in de pers hare nawerking niet ge
mist heeft.
Er is tenminste een flinke nalezing of
nabespreking op gevolgd tusschen ver
schillende groote en kleinere bladen.
Of zij dan dr. Kuyper gelijk geven,
verlegen zijn met der vaderenj fout en
aandringen op spoedig eerherstel voor
de knappe mannen in de antirevolutionaire
partij
Neen, dat niet.
Over die fout denkt men zelfs niet.
Men heeft 't alleen maar zoo druk over
een schrijffout.
De Kamer-verslaggever van Telegraaf
en Standaard had voor ooilam oorlam
gemeld.
De Standaard wees er op en vroeg te-
geljjk een betere plaats voor de ver
slaggevers.
Maar nu komt 't Nieuws daar heel ge
leerd tegen op, en zegt: die perstribune
staat daar wel ongelukkig, maar een ver
slaggever moet toch het verschil kennen
„tusschen eeu oorlam en Nathans ooilam".
Nu moeten wij zeggen, de fout was wel
aardig en de |opmerking ook maar de com
binatie „Nathans ooilam" was toch ook niet
juist,
„Het ooilam van den onbekenden man
in Nathans paralel",dat was de bedoeling
blijkbaar.
Hier waren derhalve drie fouten te con-
stateereneene politieke fout, een schrijf
fout en een combinatie-fout.
Voor de laatste vragen wij geen notitie.
Bg de tweede is nu lang genoeg verwijld.
Aan de eerste mocht thans wel eenige
aandacht geschonken.
Het gekeuvel over de schrijffout mag
de fout van het liberale stelsel niet over
't hoofd doen zien, dal wie niet in de sfeer
der moderne wetenschap werd groot ge
bracht, niet knap genoeg is om hoogleeraar
aan een der staats-universiteiten te worden.
Die fout toch is de grootste, en alleszins
waardig ernstig overdacht, breedvoerig be
sproken en schitterend goedgemaakt te
worden.
Iroelstra.
Een Roomsch blad Be Gelderlander spelt
dat deze socialist nog eens conservatief
yordt. Het schrijft:
„Tenzg het woord te mooi klinke, kennen
wg onder de drie socialisten, die onze
Tweede Kamer heeft aangewonnen, geen
aangenamer verschijning dan mr. Pieter
Jelles Troelstra. Ziedaar een deftige, hof-
fahige vierde-stander, een geganteerde, ge
coiffeerde, gedistingeerde achterbuurter.
Hg herinnert zoowel aan Louis XIV als
aan Bellamy's toekomststaatsman.
Zoo iemand een socialist, men gelooft
het niet als men hem ziet en hoort, en
toch is het hem ernst met zgn socialisme.
Deze meester in de rechten, advocaat en
procureur, hoofdredacteur van een politiek
blad, lector, lid van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal, wil zich voordoen
alsof hg zgne dagen heeft doorgebracht
in eene der achterbuurten van eene van
Friesland's arme steden. Dit gelukt hem
natuurlgk niet, want hg is geen acteur,
de dramatische kunst is h6m vreemd.
Wg voor ons, die hem nu ook iu de
Kamer hebben gehoord, telkens zgne
hoofsche excuses aanbiedende, als hg zich
eens vergaloppeerd had en zelfs de woor
den zgns tegenstanders heel deemoedig
herhalende als iemand, die plotseling maar
helder overtuigd is geworden van zgn
ongelgk, gelooven dat het socialisme van
Pieter Jelles Troelstra is een gril, een
vaag der jeugd en onmogelgk kunnen wg
ons hem voorstellen, altoos maar door
socialist big vende tot op den ouden dag.
Wg zullen geenszins verwonderd staan
als wg den heer Troelstra nog eens zien
eindigen als conservatief lid van den Raad
van State.
Dat wil niet zeggen dat wg zgn huidig
socialisme niet als ernstig beschouwen,
mau,r hg zal er zich op den duur niet aan
kunnen wennsn, niet in kunnen schikken,
hg is geen socialist van beroep, hg is
dilettant, en een dilettant van zoo veelzgdige
ontwikkeling dat wel andere Muzen hem
later zullen wenken dan de roode.
Hoe zou het ook anders Mr. Troelstra
een pleegkind onzer hoogescholen, is zelf
gebakerd bg het vuur, door den Staat op
kosten van allen ontstoken, gelaafd met de
dranken, die betaald worden uit het geld
der belastingschuldigen, gevoedsterd met
de intellectueele spgzen, tot welker aan
schaffing ook het geld van den werkman,
aan jeneveraccgns besteed en aan honden
belasting, wordt gebruikt. Hg heeft on
willekeurig het zgne genoten van die
groote Staatsbedeeling vooral in het hooge
Noorden verstrekt aan lieden van allerlei
stand, mede genoten allicht van het fooien-
stelsel, voor Friesland inzonderheid door
den heer Tak van Poortvliet ingevoerd.
Hoe joeg deze Bergumer Qugote met
zgn onbeholpen speer achter de merinos
schapen van het Zuidenen hoe leelgk viel
hg telkens op zgn neus
In het Noorden had hg moeten rond
zien, iu het hem bekende Noorden, met
zgn ofiicieele bedeeling ook aan lieden uit
den hoogsten stand, met zgn ook aan ad
vocaten en procureurs, ook aan redacteurs
en lectoren uitgereikte fooien, met zgn
naar het Zuiden afzakkende tafelschuimers,
die daar nog de ambten gaan betwisten aan
hen, die boven den Moerdgk nooit be
noemd kunnen worden,
Als mr. Pieter Jelles Troelstra, die
al deze dingen in het Zuiden niet kan
vinden, maar eens rondtrekt door zgn
Noorden, dan zal hg er bg elke schrede
over struikelen. En dan moet hg wel in
een opdamping van socialistische geest
drift plechtig gaan verbranden al die Noord-
sche afgoden, die hg vroeger heeft ge
adoreerd. Wg spitsen ons nog op zulk een
tooneeltje".
Naar aanleiding der jongste principiëele
Kamerdebatten maakt de Hollander ten
opzichte van de partg uit den Chr. his-
torischen Bond de volgende zeer juiste
opmerking
„Zie de positie van de Christelgk-Histo-
risehe partg. Welk een lawaai heeft die partg
niet gemaakt en hoe heeft ze niet door
haar anti-papisme duizenden misleid, zoo
dat de uitslag van den Tiendaagschen
veldtocht ten bate was van de partgen,
die staatsrechtelgk uit het ongeloof leven
En het resultaat van den Chr. Histo-
rischen Bond Het is volkomen negatief.
Alleen da groote liberale partij is door
dien Bond op de been gehouden. Meer is
niet bereikt. Wel is een der Christelgk-
Historisehen in 's Lands Raadzaal opge
treden maar hoe beklagelgk is tot heden
diens positie geweest.
Het is zoo, bg het Koloniaal debat
heeft de heer De Visser over de zending
een woord gesproken, dat hope gaf op een
positie-nemen van dat Kamerlid ten aanzien
van al die zaken, waarbij het Christelgk
beginsel metterdaad betrokken is. Helaas,
het duurde niet lang. Reeds kort daarop
schaarde hg zich aan de zgie van den
modernen predikant Dr. Roessingh en
Zaterdag, bg het onder wijs-debat, stemde
hg vóór vermeerdering der kosten van
een Universitair onderwgs, dat reeds veel
te veel van onze financiëele en intellec
tueele krachten vraagt.
Bg de stemming over de Hoogere Bur
gerschool in den Helder schitterde de man
door afwezigheid. Bg de discussie over het
lager onderwgs werd geen woord van hem
gehoord. Het politiek debat bracht hem
den eenigen vertegenwoordiger van de mach
tige Christelgk-Historische partg niet
aan bet woord.
Of liet hg het aan de conservatief-Zi'6e-
ralen Bastert en Van Karnebeek over?
De heer De Visser, de man van den zoo
veel rumoer makenden Bond, schgnt in
zwggen zgn kracht te moeten zoeken. En
dat is dan dezelfde man, die bg de ver
kiezingen van stad tot stad en van dorp
tot dorp trok om het den menschen eens
te zeggen welke politiek toch eigenlijk de
ware is, dat geen enkele partg deugt, maar
dat de zgne een van de bovenste plank is.
Wat moeten de kiezers, die door den
Bond in de war zgn gebracht, nu wel
van die partg denken
Volgens bladen van allerlei richting
heeft de minister van binnenlandsche za
ken Goeman Borgesius een kranigen
indruk gemaakt. De verslaggever van de
Standaard schrgft de tegemoetkomende
houding van dezen bewindsman toe aan
den invloed van den premier, die den gan-
schen dag naast hem zat en hem inspi
reerde.
Het zal ons genoegen doen wanneer deze
welwillende toon alzoo zal blijven; want
werkelijk wg hebbenden hartstochtelgken
man al te vaak gehoord om van hem
eenige tegemoetkoming tegenover het Chris
telgk gedeelte des volks de minister stel
de Christelijke scholen tegenover „open
bare" te durven verwachten.
Van liberale zgde in onze omgeving
heeft men van 1890—'91 herhaaldelgk zgn
antipathie geuit tegen den „feilen" anti
liberalen minister Lohman. Eene oude tante
te Middelburg had menige nachtmerrie
van „Lohmannen-heerschappg" te doorwor
stelen.
Wg konden dit toentertgd maar moeilgk
begrgpen.
Thans verstaan wg die klachten heter.
Immers eenzelfde gevoel van spgt en vrees
vervult ons bg de gedachte dat de heer
Goeman Borgesius in 't torentje zit.
Mocht 't echter waar zgn wat zelfs de
toongevende antirevolutionaire bladen spel
len dat deze bewindsman o, zóo meevallen
zal, dan zal ons dat zeer verblgden want
't is ons niet om eenig partybelang, 't is
ons alleen om recht te doen, en wg zul
len dit ook uit deze hand van harte gaarne
aannemen.
Het wordt tgd dat wg tot de tweede
kamer terugkeeren.
Na de aanneming van de begrooting van
binnenlandsche zaken kwam de begrooting
voor marine (Hoofdstuk VI en Vila) aan
de orde.
Minister Jansen had 't al dadelgk te
kwaad met den heer de Ras, den afge
vaardigde uit Maastricht, die opkwam tegen
den bouw van een vierde pantserschip
(oorlogsschip) typa Kortenaer.
Toch was dieus oppositie niet de gevaar-
lgkste. Hg vond alleen maar dat vierde
schip onnoodigeen quaestie van smaak
allicht. Maar er kwamen andere tegen
standers opdagen.
Het was toch bg de schriftelgke gedach-
tenwisseling tusschen Minister en Kamer
al gebleken dat de boel niet zuiver zat.
Minister Jansen had in 1892 gde drie
vorige pantserschepen van dit type er zoo
maar eventjes door gehaald. En dan zgn
deze in 't gebruik niet meegevallen. De
opvolger van minister Jansen, de dezen
zomer afgetreden minister Van der Wgck,
bestemde ze echter uitsluitend voor de
zeegaten ter landsverdediging en wist er
voor Indië zgn kruisers door te krggen.
Maar nu komt minister Jansen weer aan
't roer en stelt weer voor een pantserschip
te bouwen gelgk aan de drie vorige en't te
bestemmen voor de landsverdediging èn
voor Indië beiden.
Nu hebben de telkens afwisselende minis
ters met hunne telkens wisselende meeningen
omtrent de beste types van oorlogsbodems de
natie en hare vertegenwoordigers wel een
weinig zeeziek gemaakt. Men vreesde al
lang of begint te vreezen dat de miljoe
nen aan de types besteed, weggeworpen
zijn.
En de heer Goekoop, liberaal lid voor
Brielle, was de tolk dier velen, die de 10
miljoen aan de drie pantserschepen besteed
weggeworpen vond en voorstelde de 3
miljoen voor dit vierde pantserschip niet
toe te staan en dus den post f 100,000 als
eerste uitgaaf er voor te schrappen.
De minister had in den beginne ont
kend, daarna verbloemd, eindelgk tot zekere
hoogte toegegeven, en ten slotte vergoe-
lgkend voorgesteld zgn verschil van mee
ning met zgn ambtsvoorganger en dit was
koren op den molen der tegenstanders.
Onder dezen waren er echter die ernstig
begeerden dat er overeenstemming zou ko
men die van een compromis, een accoordje
niet afkeerig waren.
De fractie Kuyper, of liever de antire
volutionaire partg, wilde dit evenzeer als
de fractie Kerdjjk.
Dr. Kuyper en mr. Kerdgk boden een
reddingsplank aande eerste door den
minister in overweging te geven den post
voor een pantserschip voorloopig terug te
nemen en inmiddels een proef te nemen
in Indië met een van de drie reeds be
staande, en den uitslag af te wachten. De
minister kon dan bgv. een monitor laten
bouwen om de werklieden aan de Rgkswerf
aan 't werk te houden.
Mr. Kerdgk wilde den post wel goed
keuren, mits de minister beloofde niet op
stapel te zetten voor een proef in Indië
genomen en't rapport hieromtrent bekend ge
worden zou zgn.
Van beide aanbiedingen werd de eerste van
de hand gewezen.
Mr. Troelstra verklaarde dat de socia
listen zich niet zouden laten leiden door
medelgden met de werklieden op de Rgks
werf, dan moest men de werkdagen maar
inkorten.
De stemming was den minister ongunstig.
Het amendement Goekoop werd aange
nomen met 46 tegen 41 stemmen.
Tegen stemden de fractie Lohman, of
liever de vrg antirevolutionairen, uitge
zonderd Mackay, tegen' stemden ook de
heer Staalman en de geheele linkerzgde,
uitgezonderd de heeren Hennequin, Zijlma,
Ketelaar, Tydens, Willinge, Bastert, v.
Kerkwgk en Goekoop, die met de heele
rechterzgde op Staalman naen de
socialisten yoor 't amendement stemden.
De 3 socialisten gaven den doorslag. Had
den zg. tegen, gestemd, zg zouden den post
en den minister gered hebben.
Want deze schgnt te willen staan of
vallen met zgn stelselhg vroeg schor
sing der beraadslagingen, wat zooveel zeg
gen wil als ik ga aan de Koningin ont
slag vragen.
Hier leed derhalve het „homogene"
kabinet zgn tweede échec. Heel zwaar
schijnt derhalve de meerderheid waarop
't meent te kunnen bouwen, niet.
En telkens waren het de vooruitstre-
venden die het in zgn vooruitstreven
tegenhielden.
Gisteren was Ho fdstuk VII B Finan
ciënaan de orde.
Verschillende sprekers voerden daarbg
het woord.
De heer v. d. Berch van Heemstede
vraagt herziening der vermogens- en be-
drgfsbelasting, wat den rentevoet betreft
als grondslag der heffing en klaagt over
te groote fiscaliteit, dat men maar wil halen
wat te halen is.
De heer Willinge vroeg afschaffing der
tollen in ruil voor verhooging van het
zegelrecht op effecten.
De heer Loeff vroeg vrgstelling voor de
eerste drie grondslagen der belastingen voor
krankzinnigengestichten.
De heer Pijnappel besprak o. a. twee
punten
lo de toepassing der wet op 't perso
neel, met name artikel 9 hnnrwaarde vast
te stellen naar den hnurprgsterwgl voor
perceelen in eigen gebruik de maatstaf
geldt die verkregen wordt door vergelg-
king met gelgksoortige perseelen hg acht
vele gebouwen met vergunning te hoog
aangeslagen.
2o. het kadaster. Hg ontwikkelde deze
stellingen in het kadastrale plan behoort
geen verandering gebracht te worden dan
met medewerking van den belanghebbende;
als de administratie voor 't kadastrale plan
en de belanghebbenden het eens zgn ge
worden en er wordt, ten gevolge van de
overeenstemming, verandering in gebracht,
dan alleen behoort het kadastrale plan be-
wgskracht te hebben.
De heer Meesters verklaarde zich inge
nomen met 't plan tot het invoeren eener
rg wielbelasting.
De heer Kuyper vroeg een omschrgving
der grondslagen, naar welke de aangekon
digde tarief herziening zal worde» ontworpen
De heer Bonman wilde weten of
de minister zgn oude gevoelen gestand
deed om de personeele belasting niet af
te staan aan de gemeenten.
Het antwoord van den minister wm
alleen in zake de krankzinnigengestichten
bevredigend. Overigens denkt hg niet aan
wetswgziging maar hg zal een milde toe
passing der wet betrachten de schorpi
oenen van Sprenger v. Eijk zullen der
halve door de geeselen van Pierson ver
vangen worden.
Op de vraag van den heer Knyper, een
fgn opgezet plan om den minister uit zgn
tent te lokken met openbaringen omtrent
zgn plannen in betrekking tot de tarieven,
liet de miuisier zoo goed als niets los.
Dit spgt ons.
Men weet toch dat dit ministerie de
vrucht is van de verkiezingen, wasrbg
van liberale zgde de proctectie is veroor
deeld en de antirevolutionaire en Roomsehe
partg en als voorstanders van duur brood
vervolgd werdenen zie thans is de eerste
maatregel die deze minister op het oog heeft
herziening der tarieven, invoerrechten.
Protectie in den grond, dezelfde die er in
dezen zomer zoo van langs gehad heeft
van den heer Pierson en zgn helpers.
De minister bleef er bg dat de „vrge
handel den grondslag onzer invoerrechten"
vormt en derhalve geen protectie bedoeld is.
Hierover zullen de Kamer en de Regeering
zeker nog wel eens een woordje wisselen;
die stelling toch klinkt zoo paradoxaal
mogelijk, en de om den tuin geleide kie
zers, bg voorbeeld in Hontenisse, zullen,
haar lezende, bepaald zoo iets fluisteren
van boerenbedrog of wat dan