NIEUWSBLAB
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
ére KM
Lezing
CHT
g.
83. 1897.
3)omMag 16 Decem6er.
taafftfe Inarpng.
ewustzijn.
EMERY te
le Veere.
HJRG.
nbond
iet Zedelijk
n.
EMBER,
imber 1897,
)FF, 0. C.
EEN KOE,
nde
necht,
Ier,
(NECHT
-Sc/ielde.
VERSCHIJNT
elken maandag-, woensdag- en vrijdagavond.
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Uit de Tweede Kamer.
8 ure.
eats verkrijg-
an het Lokaal.
n „DE PRINS
Hogendorp.
engd publiek,
te bespreken k
lag 16 Dec. van
Vrouwenbond,
es.
en de 18 jaar
laten.
an den H. Yin-
stende,
Beer
e bekomen aan
FOOR DAMES.
ond ekerke.
ri gevraagd
iTOOMMEEL-
'digd
den, liefst ie-
IZAK KOLE
een
ftDIJK, Kle
ien
AR te Wol
nm. 3,25d)
3,55
1,55
2,15
3,25 d)
3,45
kt.
reBkens hoog
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent'.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij die zich met
Januari a. s. op ons
blad wenschen te abonneeren,
ontvangen de tot dien datum
verschijnende nummers gratis-
Eenige weken geleden spraken wij in 't
Kameroverzicht onze verbazi ng er over uit
dat niet alle man van christelijke aspira-
tiën gestemd had voor 't amendement Kuy-
per, strekkende tot schrapping van de gel
den voor heidensche offerfeesten op Lombok.
Nu wij 't Bijblad over deze quaestie heb
ben gelezen, verklaren wij gaarne van deze
bevreemding bekomen te zijn.
Nu kunnen wij 't plaatsen dat niet allen
voor stemden.
Trouwens de Heraut helderde de zaak
reeds op men verwierp 't amendement
zegt de Heraut, „om zijn administratieve
ongeregeldheid".
Het betrof hier toch geld dat reeds was
uitgegevenen 't betrof een pest die feite
lij k er niet was maar verscholen zat in
een anderen post: offerleesten te Boeleleng
en'Tfembrawaterwijl de heer Kuyper
verklaarde niet te weten of deze laatste
in hetzelfde geval verkeerden als de Lom-
boksche.
Hieruit verklaart zich dat menig man
„van christelijke aspiratiën" aarzelde voorjte
stemmen.
Doch de heer Lohman en eenige ande
ren maakten aan een herhaling van derge
lijke onregelmatigheden een paar dagen
later een eind door voor ts stellen dat
geen posten meer zouden worden verscho
len gemaakt (op Onvoorzien gebracht) die
de Kamer afkeurde of afstemde.
Inzake de Lombokfeesten was de Kamer
ook voor een dergelijk fait accompli ge
steld en met 't voorstel Lohman e. s. heeft
de Kamer zich na zwakke bestrijding van
de regeeringstafel met groote meerderheid
vereenigd.
Deze quaestie is hierdoor tot klaarheid
gebracht; ook voor onze lezers.
Een volgend jaar, wanneer een derge
lijke post in 't belang der afgoderijop
royale wijze door de regeering wordt voor
gesteld, hopen wij alle man van Chris-
telijken naam, tot welke party ook behoo-
ienie, eenparig te zien optreden om derge
lijk bedrijf te coupeeren.
Dezer dagen werd de heer Stoffel, de
bekende strijder voor landnationalisatie,
thans lid der Tweede Kamer, - door de
leden der Witte Sociteiët te 's Graven-
hage gedeballoteerd. In sommige bladen
wordt dit feit door middel van de teeken-
stift veroordeeld. Neerlands Weekblad doet
dit heel fijn, door een plaat die den heer
S. door een portier op straat gezet voor
stelt terwyl onder de prent het volgende
onderschrift te lezen staat
G(j die door Uw idee het land geeft aan den
(Staat,
Wordt hier door ons, vereend, verwezen naar
(de straat
De zaak Hogerhuizen.
De aanklacht wegens meineed tegen den
hoofdgetuige in bovengenoemde zaak heeft
tot een nieuw gerechtelijk onderzoek ge
leid.
In welke gevallen kan nu vernietiging
^an 't strafvonnis, dat kracht van gewijsde
verkreeg, dat wil zeggen waartegen geen
rechtsmiddel (hooger beroep of cassatie)
meer is toegelaten, volgen
Wanneer er een novum een nieuw
feit opkomt, waarmee 't vonnis onbestaan
baar is.
Van die gevallen noemt volgens het
Rott. Nieuwsbl. de wet er drie
a',8 ^i) verschillende vonnissen ver
schillende personen wegens hetzelfde feit
zijn veroordeeld en die vonnissen niet zijn
overeen te brengen, maar het bewys van
Onschuld van den eenen of ven den ande
ren der veroordeelden medebrengen.
2o. als een dood gewaand slachtoffer
blijkt nog in leven te zijn.
3o. als éen of meer der gehoorde ge
tuigen wegens meineed in dat geding in
rechten worden betrokken.
In al die gevallen kan de Hooge Raad
op vordering van den procureur-generaal
of op verzoek van den veroordeelde het
vonnis schorsen en zelfs vernietigen.
Zoodra de Hooge Raad dus oordeelt, dat
er reden is tot nieuw onderzoek (dat dan
in het eerste geval door een anderen rech
ter moet plaats hebben dan die vroeger
heeft gevonnist), kan het hoogste rechts
college bevelen dat het strafvonnis wordt
geschorst, en dus de veroordeelden in vrij
heid gesteld.
Het zal dus te bezien zyn, of het onder
zoek in zake de aanklacht wegens meineed
geacht zal worden op zoodanige gronden
te berusten dat een .vervolging deswege
niet kan uitblijvsn.
Het is met 't amendement Vermeulen
gegaan gelijk onze vrees in ons vorig no.
reeds voorspellen deed't is met de stem
men links en rechts verworpen41
stemmen tegen en 40 voor, zoodat Den
Helder een hoogere bnrgersohool krijgt,
niettegenstaande de meerderheid der Hel-
dersche kiezers, wij mogen derhalve wel
zeggen der Heldersche ingezetenen, ze niet
verlangt. Van de rechts zittende Kamer
leden ontbraken dr. Schaepman, v. d. Berch
en Smits v. Oyen in den Katholieken,
Seret en v. Asch v. Wyck uit "Wijk
in den Antirevolutionairen hoek. Jam
mer, doch hierover valt niet meer te
redeneeren. Het is gebeurden na de
zaakrijke toelichtingen die de heer Staal
man gaf is inderdaad de vestiging eener
Hoogere Burgerschool te Den Helder een
ongerechtvaardigde daad, die slechts uit
't oogpunt van partybelangde Hoogere
Burgerschool een machtig wapen tot libe
raliseering der natie valt goed te
praten.
Want wel mag men zich verhengen dat
er nog leeraren aan deze inrichtingen ge
vonden worden die door hunne christe-
lyke beginselen het gevaar kunnen voor
komen, en 't zij als sprekende, 't zij als
„zwijgende getuigen" de vaan der neutra
liteit trachten zuiver te honden, 't meeren-
deel der leeraren in den lande is hunnen
gevoelens niet toegedaanen wat de mi
nister als een gelukkig tee ken en een
pry zens waardige gezindheidsverandering
prees, is ons nog steeds een oorzaak van
spijt en ongerustheid, dat inderdaad maar
al te velen die uit beginsel tegen 't neu
traal middelbaar onderwijs moesten zijn,
gely k zy zich verklaren tegen 't openbaar
lager onderwys, hunne kinderen aan de
Hoogere Burgerscholen toevertrouwen, als
bestond hier werkelijk geen gevaar.
Yoorloopig echter genoeg van dat.
Melden wij «lleen nog dat by deze stem
ming de socialist Troelstra met de „rech
terzijde" stemde, en zyn geestverwanten
met dr. de Visser afwezig waren en van
de beide andere „christelijk historischen"
of liever oud liberalen, want wat zyn
deze twee oud-ministers andersde
een afwezig was en de ander met de lin
kerzijde stemde.
Daarna was de heer Lohman aan 't woord
om zijn bekende denkbeelden omtrent de
vrije lagere school te ontwikkelen.
Daar in deze schoon eenigszins onder
ons bekende denkbeelden, voor vele oude
en nieuwe Kamerleden van andere rich
ting heel veel nieuws voorkwam, waar zy
allicht nog nooit aan zullen gedacht heb
ben, spreekt 't van zelf, dat deze denk
beelden niet dadelijk met open armen ont
vangen werden. De minister stelde er
zich principieel tegenover; maar de heer
Ketelaar, een tchoolman in de practijk
gevormd, verklaarde er veel moois in
gevonden te hebben.
Uit de rijke rede van den heer Lohman
releveeren wy slechts enkele gedachten.
Spreker waardeerde het dat de heer
Borgesius als minister zich op hooger stand
punt plaatst dan als Kamerlid, n.l. boven
de partijen. Thans zullen spreker en de
minister elkaar omtrent de schoolqnaestie
kunnen ontmoeten, want het is ook sprekers
bedoeling, haar nit handen der partijen te
nemen en de volksschool om haarszelfs
wille te verbeteren. De minister heefc er
kend, dat ons volksonderwijs veel te wen
schen overlaat. Hij noemt twee oorzaken
schoolverzuim en geldgebrek. Wat het
laatste aangaat, toont de heer Lohman aan,
dat de uitgaven voortdurend gestegen zyn,
zoodat, wanneer het openbaar onderwys
„stiefmoederlijk behandeld" is, men vau
het bijzonder onderwys wel mag zeggen,
dat het mishandeld is.
Spr. meent, dat er andere oorzaken zyn.
Het ontbreekt by ons volk aan werkelijke
belangstelling in de school. Men is over
haar ontevreden. De neutrale nationale
school is mislukt, en dat was te voorzien,
want neutraliteit is onmogelijk, tenzij men
zelf geen begrippen heeft. In het zuiden
zyn de openbare scholen roomseh, in het
noorden soeialistisch.
Spreker heeft daarom reeds vóór 20
jaren voorgestaan het stelsel der vrije volks
school, en het verheugt hem thans te we
ten wat hem toen nog niet bekend
was dat in een deel van Duitschland,
het land van Gulik en Kleef, het door
hem nagejaagde ideaal reeds bestaat. De
school is daar een zaak van het volk. De
„schoolgemeente" benoemt de onderwijzers
en het bestuur, en de stad heft de school
gelden en betaalt de tractementen. Dit wekt
groote belangstelling voor het onderwys,
die zich niet als bij ons alleen
uitspreekt by verkiezingen, maar los van de
politiek, om de school zelve.
Onze school lijdt aan de greote kwaal
van bureaucratisch te zyn. Men geeft het
volk wel kiesrecht, maar niet het recht
om voor de opvoeding van zijn eigen kin
deren te zorgen. Daar is het te dom voor.
Daarvoor heeft het voogden noodig. Die
voogden worden gekozen met het oog niet
op de school, maar op de partijen.
Wij moeten noodzakelijk een anderen
weg op. Er moet geen verschil blijven
tusschen openbare en vrije scholen. Er
moeten vrije openbare scholen komen, alle
openbare scholen moeten vrij zijn. D. w.
z. de Staat moet kassier en toezichthouder
zijn; hij moet verplicht schoolgeld heffen
en de minimum-kosten dragen, en hij moet
zekere waarborgen stellen voor de deugde
lijkheid en zedelijkheid van het onderwijs.
De ouders moeten de rest doen, zij moeten
de inrichting en de regeling bepalen de
school moet behoudens de elementen
die haar tot publiek instituut stempelen
hun school zijn. Dan zal ook een ge
dwongen eenvormigheid zijn vermeden, en
ruimte zyn gelaten voor een natuurlijke,
levenwekkende verscheidenheid.
Wat wil nu echter de Regeering doen
om de klachten weg te nemen Zij weet
niets anders dan een ouden knol van stal
te halen; leerplicht! Doeh die maatregel
zal de ontevredenheid slechts vermeerderen
en nieuwen strijd wekken. Geen enkele
klacht heft men er mee op. Ons volk wil
zich niet laten muilcanden.
De liberale party beeft eerst het volk
vervreemd van den plicht om zelf voor
het onderwys te zorgen, en wil nu de
gevolgen daarvan wegnemen, door den
vrijen man te dwingen, op straffe van
boete of hechtenis, zyn kind naar school
te zenden.
Men zie alsnog van dat voornemen af.
Men bestudeere de wetgeving in den
vreemde, en stelle een wijziging der
grondwet voor, waardoor het onderwys
weder volkszaak kan worden. Doet men
dat niet, dan zal een heftige strijd ont
branden tusschen volksonderwys met voog
dij en volksonderwijs met vrijheid. En
in Nederland moet in zulk een strijd de
vrijheid tenslotte altyd zegevieren.
Daarom dan ook gesn leerplicht. Men
zie van dat voorstel af, en aanvaarde,
met spreker, de nationale vrije school,
niel als partyleuze, maar als Nederlandsch
ideaal.
Omtrent hetgeen de andere sprekers in
't midden brachten, moeten wij kort zijn.
De beer Travaglino sprak voor de dienst
baarstelling van de school aau de bestrij
ding van het drankmisbruik de heer Waal
Malefijt voor vrye examens en verhooging
der subsidies aan de bijzondere scholen
de heer Ketelaar voor tractementsverhoo
ging van openbare onderwijzers pensionee
ring hunner weduwen en weezenhet
doen opmaken van het leerplan niet door
den hoofdonderwijzer alleen, maar in over
leg met henhunne opleiding aan kweek
scholen en niet door middel van normaal
lessen; hunne benoeming tot arrondissements
schoolopziener, met bezoldiginghnnne
afzonderlijke betaling voor het (geval dat
ze herhalingsonderwijs moeten gevenenz.
de heer Yeegens voor opneming ook van
de bijzondere onderwijzen en hnnne be
trekkingen in het pensioenfonds; de heer
Brummelkamp voor onzijdigheid der re
geering in zake de kollewijniseering der
Nederlandsche taal.
Treffend was het de ontstemde gezichten
te zien van de heeren aan de linkerzyde
gezeten, omdat een hunner mr.Yeegens
ook traotementsverhooging en pensioneering
vroeg voor de bijzondere onderwijzers,
wat feitelijk hierop neer komen zon dat
de snbsidiën voor de chr. scholen moeten
worden verhoogd.
De heer Tydeman liberaal lid voor Tiel,
zelf schoolopziener en openbare-schoolman,
liet dan ook tamelijk wel zyn ongenoegen
merken over het nit den band springen] van
zijn geestverwant.
Dat is de eerste maal, sprak hij, dat
aan de liberale zijde zulk een denkbeeld
wordt verkondigd, zulk een pleit wordt
gevoerd.
Men had Lohman al toegevoegd gaat
gij den schoolstrijd heropenen? En zie nu
gaat Yeegens aan dit booze spel meedoen?
En gaat hij er ook nog gronden bij aange
ven ook Onder anderen dat bij de school
wet Mackay door den Staat een subsidie
gegeven wordt aan de openbare scholen
en aan de besturen der bijzondere scholen
naar het aantal onderwijzers zoodaten
dit is zeer juist geconcludeerd door dezen
liberalen staatsman alzoo openbare en
bijzondere onderwijzers gelijk staan tegea-
over den staat
Neen maar zei de heer Tydeman,
nu zal 't nog mooier komen. In '89 al
zulke voorrechten gekregen, en nu nog al
meer er by. Nooit
En dat terwijl in de afdeelingen was
uitgerekend, en door dr. Kuyper thans
nader werd toegelicht dat de bijzondere
school van 'tRijk slechts f4 per leerling
aan subsidie genieten de openbare cchool
f 20 per leerlingneen f 30 per leer
ling, verbeterde de heer Kuyper. En dat
terwyl door de 600 Chr. scholen in ons
vaderland ongeveer 5Va miljoen 's jaars
aan 't rijk bespaard wordt. De heer Kuy
per grondde hier zyn becijferingen op 't
offfciëel jaarverslag.
De heer Ketelaar had tal van verbete
ringen gevraagd die veel geld zullen kosten,
en met deze vereenigde zich genoemde
heer Tydeman, met groote ingenomenheid.
Gelijk Tertullus tegenover Felix en Panlns
(Handel. 24 3 en 5) was ook hij tegen
Ketelaar zeer welwillend van toon, maar
Yeegens en achter dezen de vrye school
gelijk Kuyper en de vrije school gelijk
Lohman die wil, werden met smaad over
laden die 't goede zoekt voor de openbare
school die is als Felix tot wien 't heette
„Dat wij grooten vrede door n bekomen
en dat vele loffelijke diensten dezen volks
geschieden door uwe voorzichtigheid, nemen
wij ganscheiyk en overal met alle dank
baarheid aan". (Hand. 24: 3.)
Maar van hem die 'tvoor 't recht der
vrye Christelijke school durft opnemen
luidt het
„Wij hebben dezen man bevonden te
zyn een pest, en een die oproer verwekt,
en een oppersten voorstander van de secte
der Nazarenen." (Yers 5).
Wel mag het casueel heeten, dat de man
die in 's lands Raadszaal deze tegenstelling
bij ons wekken moest, den naam Tydeman
draagt.
Nomen est omen.
fet De man van den tyd, uitdrukking geven.d
aan den geest van den tijd, een kind van
zyn tyd, die gelijk reeds in Panlus' dagen
Tertullus deed, 't recht van 't Christelyk
onderwijs ontkent en gely k Eelix (vers 27 b)
met Panlus deed, de vrye school wil ge
vangen honden onder 't onrecht van 4 op
de 30, of wil men van 4 op de 20.
Moet dat tot hernieuwing van den school
strijd leiden, wij zullen zien of men dien
zal aandurven maar met de toegeworpen
brokken van den heer Tydeman zal de
Christelijke school zich nooit laten tevre
den stellen.
De minister heeft de verschillende spre
kers beantwoord niet heftig, hartstochte
lijk, wild, zooals men dat van het Kamerlid
gewoon was, maar kalm, bescheiden op
menig punt en met betooning van groote
conciliantie.
Hij sprak onder meer een woord, dat
van zijne lippen goud waard is jammer
dat hy 't in de volksvergaderingen reeds
voor jaren ook niet eenige malen had doen
weerklinken.
Hy zeihet is gemakkelijker denkbeelden
nit te spreken dan ze in wetsvoorstellen
te belichamen.
Tegenover zijne politieke tegenstanders
Lohman vooral trad hy op met
groote strijdvaardigheid en op zijn stand
punt terecht.
De minister is nu eenmaal een knap
man die in de quaestie van 't lager onder
wijs goed thuis is, de geestdrift voor 't
heilig ideaal der openbare volksschool met
goed betaalde onderwijzers en goed ge
voede leerlingen bezielt hemen wie zou
hem niet gaarne aan 't werk zien om met
den steun der Karnebeeks en Ketelaars,
Troelstra's en Tydemans deze wensehen
van zyn hart in vervulling te brengen.
Maar 4e bijzondere school heeft niets
van hem te hopen. Hy verklaarde zich
vierkant tegen 't stelsel Lohman en sub
sidie in den geest van dr. Kuy|>er is
van hem niet te wachten.
Jammer dat de heer Lohman iets gezegd
had omtrent sociaal democratische onder
wijzers die hnnne gevoelens op school
brengen.
De minister nam 't met warmte en op
dat punt is 't geen theatrale warmte I
voor den goeden naam der openbare school
op. De socialisten die op de openbare school
zijn mogen buiten de school van hnnne
gezindheid grootelijks blijkgeven, op school
honden zy die voor zich.
De minister en zijn geestverwanten had
den nu gelegenheid om een tegenbetoog
te bouwen op deze onbewijsbare beschul
diging en de aandacht af te leiden van de
hoofdzaak.
Onbewijsbaar, natuurlijk.
Immers wanneer er socialistische gevoe
lens in de school gebracht werden, zouden
de kinderen als getuigen moeten optreden
en die hebben óf onge!yk| tegenover de
onderwijzers óf zij zyn inderdaad wraak
bare beschuldigers. Het feit echter valt
niet te loochenen dat er in ons land vele
socialistische onderwijzers zijn en dat wy
zoo wij onze kinderen naar de openbare
school zenden moesten, 't onderwijs van
deze heeren, ook waar zij als „zwijgende
getuigen" optreden, al even gevaarlijk
zonden vinden als dat van hunne liberale
collega's.
En dan die zet was raak, van den heer
Lohman. Hy zei: wij zullen hopen dat alle
openbare onderwijzers op school krachtig
zullen medewerken in 't volgend jaar aan
