NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
lo. 24. 1897.
3)oti(Uftg 25 lonenfe.
tumaffiCe laatgang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Van de Familie.
Buitenlandsch Overzicht.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p.0,95.
Enkele nummers0,02 s.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent'.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Tijdens de jongste Kamerverkiezing
schreef een liberaal blad de Prov.
Gron. Grt. omtrent de verkiezing in
Winschoten: „Dat district schijnt voor
goed aan de radicalen of socialisten ten
deel te zijn gevallen. H Blijft tn elk geval
in de familie
Wij hebbes de vrijheid genomen hij
het overschrijven van deze merkwaardige
zinsnede de laatste zinsnede te onderstrepen.
In elk geval van de familie. De uit
spraak bevat voor ons geen nieuws maar
dat zij tot ons komt van dien kant, heeft
voor ons groote waarde.
Of nu de liberale partij van hare familie
veel plezier beleven zal, is natuurlijk een
tweede vraag.
Reeds Green v. Prinsterer zei in zijn tijd
„Het liberalisme is veelsoortig en de
vele soorten zijn aan elkander evenzeer
vijandig als verwant."
Maar verwant zijn zij dan toch.
En nu mag in 1888 het liberalisme de
uit zijne heup voortgekomen kinderen
openbaar verloochend hebben in 1897,
dus na nog geen tien jaren tijds zijn de
elkaar vijandige bloedverwanten elkander
reeds weer zoo ver genaderd, dat zelfs
de Sooiaal werd aangetrokken, om den
Roomsche te werenen blijdschap betuigd
werd wanneer een Kamerzetel aan deze
„familie" werd verspeeld.
Toen minister Pierson zijn mandaat voor
Enschedé neerlei, hebben liberalen van
alle gading Handelsblad alleen uitge
zonderd de candidatuur van Van Kol bij
de herstemming gesteund, en liever een
tegenstander van den Troon dan een tegen
stander der liberale partij naar de Kamer
gezonden
De pers begroette de verkiezing van
Van Kol met ingenomenheid.
En toen na de installatie der drie
socialisten deze heeren, geheel boven ver
wachting, tamelijk mak uitkwamen, werd
ook hun optreden toegejuicht en aange
moedigd.
Zelfs het Handelsblad veranderde van
fronten, ganseh gerustgesteld, schreef zij
„Bovenal is het optreden der socialisten
in het parlement nuttig, omdat zij de
Volksvertegenwoordiging en de Regeering
voortdurend zullen wijzen op gebreken en
misstanden, die, al kunnen die slechts
voor een klein deel door Staatszorg wor
den weggenomen, toch algemeen bekend
behooren te worden en op hun werkelijke
beteekenis te worden geschat en nauw
keurig overwogen."
Natuurlijk werd verzuimd er op te
wijzen dat dit door de antirevolutionaire
partij met niet minder ernst en kracht
altijd geschied was.
Groen-Keuchenius-Lohman-Kuyper, om
ons by 't bekende viertal slechts te bepalen,
hebben voor een program van rechtsbe
ginselen, een koloniaal-, een schoolwet-,
een sociaal program de bouwstoffen ge
leverd, toen de liberale partij, sterk door
hare numerieke meerderheid in het parle
ment, deze alle afwees of doodzweeg, en
de dragers dezer beginselen vervolgde
niet allerlei wapen, dat der verdachtma
king het meest.
Toch konden wij de liefdesbetuigingen
aan 't adres der socialisten best dragen,
overtuigd als wij waren dat niets sneller
vervliegt dan menschenlof en niets ver
anderlijker is dan het hart onzer politieken.
De feiten hebben 't weer bewezen.
De vorige week zijn de socialisten aan
het woord geweest.
Van Kol had zijn motie wel wat breed
toegelicht en aan de liberale party van
een kwarteeuw geleden harde waarheden
gezegd, doch hij was n0g a) gematigd ge
weest. Zijn optreden was meegevallen.
Van der Zwaag had wel beweerd dat
hij in kennis der volkstoestanden tegen
tien geleerden opwoogen dat wij eigen-
lijk maar heelemaal uit Atjeh en uit In-
dië moesten terugtrekkenmaar dat had
geen zeer gedaandie man is gewoon te
overdrijven, want hij is revolutionair so
cialist. Men kon hem, zoo meende men,
veel vergeven.
j^Maar Troelstra, die heeft het verkorven
die heeft roet in het eten gegooiddie
heeft leelijke dingen gezegd; die is laag
geweest, en laf, en heeft verdacht gemaakt
en gescholden en geschetterd, den natio-
nalen tijd gedood met het debiteeren van
allerlei socialistische gemeenplaatsen.
En nu ontkennen wij dit wel niet, maar
toch vragen wij, gelijk wij reeds vroeger
dedenis er oorzaak deswege tegen hem
te toornen Gij wist immers wel wien
gij voor hadt toen gy zijn verkiezing te
genover den ^antirevolutionair de Vries
steun boodtjióf althans niet verhinderdet;
en gy hebt toch ook Van Kol niet ge
weerd, toen anderzijds met 't oog op den
parlementairen tijd 's mans verkiezing on
raadzaam werd gekeurd.
Dit hebt gy geweten en 't Handelsblad
heeft juist deswege hun optreden toege
juicht, blykens boven ,aangehaalde uit
spraak.
Hoe is nu die toon zoo veranderd
Het Handelsblad namely k schrijft thans
„De parlementaire socialisten hebben
het nooit onder stoelen of banken gesto
ken, dat zij het parlement hoofdzakelijk
beschouwen als een geschikte tribune ter
propaganda. Volkomen consequent blyven
dus die heeren wanneer ze maar zooveel
mogelijk op de groote trom slaan. Niet zy,
maar de kiezers die hen hebben afgevaar
digd, dragen de verantwoordelijkheid voor
de daaruit voortvloeiende vermorsing van
's lands tyd. Eventueels tekortkomingen
in arbeidsverrichting aan 't eind eener zit
tingsperiode zullen voor een goed deel
op rekening te brengen zyn van de meer
derheid der kiezers in Leeuwarden, Tiet-
jerksteradeel en Enschede".
Wy zullen de klachten der liberale
pers kalmpjes aanhooren, wat „in de fa
milie" geschiedt, is buiten onswij toch
staan buiten deze familie.
Wy zullen echter niet nalaten er telkens
op te wijzen, wie eigenlijk de verantwoor
delijkheid draagt voor den zoekgemaakten
nationalen tyd en de onafgewerkte pro
gramma's.
De Liberale Unie had ook een program
van urgentie in 't licht gegeven; en by
herstemming alle candidaten „van de fa
milie" aanbevolen.
Wy zullen nu de daden van de heele
familie afwachten en de eventueele mis
lukking van de schoone programs, van
urgentie en zooal meer, niet op rekening
van de „meerderheid der kiezers" schuiven,
gelijk men al vast heel leukjes doen wou,
maar op rekening der liberale party en
hare leiders, die zich niet ontzien hebben
de familie gelij k zy thans is samengesteld,
van Bastert tot Troelstra; de politiekdooden,
levenden en levendigen Van Karne-
beeks, Van Gilses en Van Kols voor
de zooveelste maal onder óénzelfden anti-
clericalen hoed gevangen, als de party van
den vooruitgang, als de helden van het
werkparlement, na teraardebestelling van
het „praatparlement", met hun vertrouwen
te vereeren.
In Engeland zyn in de laatste 50 jaren
52000 menschen op het oorlogsveld (het
bed van eer) en 77000 door zelfmoord
(het bei van oneer) gestorven.
In Duitschland, Oostenrijken Frankrijk
samen maakte de oorlog in dien tyd 316000;
de zelfmoord 610000 slachtoffers.
En zoo men nu daarbij de zelfmoorden
tellen kon, die niet gezien worden door
drank en'ontucht en allerlei uitspatting; de
moorden en doodslagen en kindermoorden,
hoe verbazend zou dat getal wezen.
Na hetgeen wij over de pest der dron
kenschap in ons blad te lezen gaven, mag
ook wel voor de pest van 't ongeloof ge
waarschuwd worden die in alle landen, ook
in ons land haar slachtoffers by duizenden
maakt.
In Frankrijk overtreffen de sterfgevallen
de geboorten en ook nemen daar de zelf
moorden toe.
Daar is de toestand wel het treurigst.
In 1880 bedroeg het aantal zelfmoorden
aldaar 6600 in 1894 steeg dit cijfer tot
9700wie weet klom het niet nu reeds
tot 10 duizend per jaar.
En onder die zelfmoordenaars waren
bijvoorbeeld in 1894 nog 68 kinderen van
beneden de 15 jaar; er waren er ook bij van
9, 10 en 11 jaar
Dit zyn diep treurige toestanden, die een
ernstige waarschuwing bevatten aan het
Nederlandscke volk om met het verlaten
van GodsWoorden Wet 't niet zoo ver te
laten komen dat ten slotte zelfs de jeugd
zich in de doodelijke omarming van den
zelfmoord werpt, en het eeuwig verderf
stelt boven het leven.
Dien de Yorst der Duisternis dooden
wil, dien zal hij eerst bedwelmen.
Frankrijk geraakt al meer in roere,
naarmate de geruchten vaster vorm aan
nemen en al meer de onschuld van Drey
fus en de misdaad van Esterhazy aan
't licht komt.
Toch is er nog veel tegenstrijdigs in de
berichten veel dat tot voorzichtig oordee-
len noopt.
Gelijk men weet heeft ce familie Dreyfus
duidelijke, overtuigende bewijzen in handen
dat een majoor bij 't leger Esterhazy
geheeten de schrijver is der geheime
stukken die aan de Duitsche regeering in
handen zijn gespeeld en dat Dreyfus ge
heel onschuldig naar het Duivelseiland
werd verbannen.
Veel pleit inderdaad tegen Esterhazy;
niemand toont eenige verwondering over
zyn beschuldiging en acht hem tot een
dergelijke daad onbekwaam. Hij zelfs had
in 't vuur der eerste opwinding geen an
der argument van verweer dan de bedrei
ging Dreyfus te zullen doodschieten. Een
niet zeer krachtig tegenbewijs voor' de
overtuigingsstukken, die, zelfs met behulp
van den Duitscben Keizer de Fransche
regeering in handen kwamen.
Zelfs wordt nu beweerd dat Duitschland
nooit eenig document ontvangen heeft, dat
alle onder weg verongelukt zijn; grooten-
deels ten gevolge van 't optreden van ze
keren Grothe, een journalist die tegelijk
voor de Duitsche en voor de Fransche
regeeringen spionnendiensten verrichtte, en
ze beide bedroog. Hij was 't ook die den
franschen president den bekenden brief in
handen speelde welke tot de arrestatié",
plotselinge veroordeeling en snelle weg
voering van dezen Elzasser leidde.
Men begrijpt niet hoe de Fransche re
geering zoo lang aarzelen kon om recht
te doen, te meer wijl ze meer weet.
Men moet namelijk weten dat indertijd
de ministerraad op dé hoogte gebracht is
door den toenmaligen minister van oorlog
Mercieren dat de tegenwoordige presi
dent der republiek Felix Faure toen
minister van marine was.
jHet heeft er al den schijn van of zij
eenvoudig gedacht heeft: het is wel erg
ons vergist te hebbenmaar laten wij ons
maar gedekt houden, de zaak bloedt mis-
sehien Wel dood.
Indien zy dit gedacht heeft, hebben de
Duitsche Keizer, de Duitsche gezant te
Parijs, de senator Kestner en anderen dit
plannetje waardiglijk verijdeld.
Kome er nu recht.
Terwijl in Frankrijk de naam Dreyfus
op aller lippen zweeft, is 't in bpanje al
Weyler wat men hoort. Vooral in het
Zuiden heeft deze van Cuba teruggeroepen
generaal grooten aanhang. Dat hij ons niet
de rechte vaderlander toeschijnt, beweerden
wij reeds en wij hebben geen reden er
op terug te komen; dewijl hij in Spanje
teruggekeerd, al dadelijk verwachtingen
heeft opgewekt dat hij de ministers groot
ongerief zal veroorzaken.
Wel zal hij zich niet bij eenige staats
partij aansluiten maar de conservatieven
en andere politieke tegenstanders van het
liberale ministerie hebben zich te Barcelona
vereenigd om in een groote betoogiug
(demonstratie, volksfeest) den generaal te
bewierooken, wat eigenlij k zeggen wilden
minister van oorlog te dwarsboomen.
Als Weyler nu maar oppast dat hij niet
in de strikken verward raakt, waarin
Boulanger is omgekomen. Dat 't overigens
met de generaalsverwisseling er nog niet
beter op werd, blijkt uit de berichten dat
de opstandelingen in de provinciën Ma-
tanzas en Havanna op Cuba weder be
gonnen zijn de plantages te vorbranden.
Slechts één everwinning kan op reke
ning van het nieuwe ministerie geboekt
wordenmaar dat is dan ook een diplo
matieke overwinning: Amerika namelijk
heeft zich uit de zaken van Cuba terug
getrokken.
Het spreekt van zelf dat de antonomie
van Cuba de siille voorwaarde voor deze
terugtrekking wel zal geweest zyn.
Nog blyven de onderhandelingen over
de Turksch-Grieksche grensregeling sle
pende. Definitieve vredesvoorwaarden zijn
er echter nag niet.
De Grieksche regeering deed een dringend
beroep op de mogendheden om de zaak te
bespoedigen en te bevorderen dat Grie
kenland een garantie (borgen) krijge voor
de op te brengen oorlogsschatting, opdat
Thessalië kunne worden bevrijd van de
stroopende en uitputtende Turken.
Wie zou 't voor deze geteisterde bevol
king niet hartelijk hopen?
Intusschen bericht men dat partijen het
eens zyn geworden over het bedrag der
schadevergoeding, welke aan particulieren
moet worden betaald, 't bedrag waarvan op
2i/s miljoen francs door Griekenland te
storten, bepaald is boven en behalve de
oorlogsschatting.
Het is een oorlogje dat Griekenland
lang heugen zal on een vlek blijft in de
geschiedenis der groote mogendheden.
Een gewichtige daad was het toen de
vorige week eenige Duitschers bezit namen
van een eilandje op Chineesch grondgebied.
Niet dat de Chineezen er zooveel om
geven. Och, zy weten wel, als 't op een
oorlog met Japan aankomt, Japan meer
verliezen dan winnen kan bij een Duitsche
bezetting in de baai van Kiaotschau. Maar
omdat Duitschland daardoor voor het eerst
optreedt als Europeesche mogendheid met
buiten-Europeesch beziten dat kan al
spoedig worden koloniaal bezit.
Reeds is een tweede divisie en eenige
kruisers op weg onder bevel van prins
Heinrich.
En blykens zijn eigen uitlatingen is de
keizer heel blij met dit jachtje.
Melden wij nog dat in Noorwegen de
verkiezingen eindelijk de meerderheid ver
schaften aan de radicalen zoodat dezen nu
in het Storthing (Eerste Kamer) beschik
ken over de noodige twee derden der
stemmen voor grondwetsherziening. Een
wetsontwerp tot invoering van algemeenen
dienstplicht schijnt op de komst.
Voorts dat in Denemarken, dat welvaren
de land, dat door zyn concurrentie in den
zuivelhandel, onzen Nederlandschen land
bouw zulke groote slagen toegebracht heeft,
zal gezegend worden met een vermogens-
en inkomstenbelasting, een desbetreffend
wetsontwerp vond reeds in de Landsthing
(Tweede Kamer) in den conservatieven oud
premier Estrup een heftig bestrijder.
Ook in het Noorden wordt het zooals
't voor een eeuw in het Zuiden al was
en sinds jaren ook in 't Midden van
Europa ernstig aan 't licht kwamveel
schuld, zware belastingen, achteruitgang
en groote malaise. En wat dan
Vrij antirevolutionairen.
Het voorloopig vastgestelde program
van beginselen der Christelijk-Bistorische
of Vrij-antirevolutionaire partij is in
„De Ned." afgedrukt. Het luidt als volgt
£'Art. 1. Zedelijkheid en recht, gezag en
vrijheid, en derhalve ook de instellingen
welke dienen om die te handhaven en te
bevorderen, vinden hunnen grondslag niet
in den volkswil noch in het goedvinden
en onderling overleg der menschen, maar
in eene in de Heilige Schrift geopenbaarde
ordening Gods, welke ook op Staatkundig
gebied richtsnoer en toetssteen in alles
moet wezen.
Art. 2. De bestaande maatschappij heeft
zich ontwikkeld overeenkomstig de door
God geschapen, maar door de zoude mis
vormde menschelijke natuur; de gang dier
ontwikkeling mag derhalve niet naar wil
lekeur verwrongen, dooh moet bij het licht
van Gods Woord verder geleid worden
opdat èn de maatschappelijke toestanden
ën de daarop passende rechtsregelen vol
doen aan hetgeen God gebiedt.
Art. 3. Het Koningschap is onder Gods
leiding de vrucht van de natuurlijke ont
wikkeling van 's Lands Historie en (daar
om terecht in onze Grondwet bevestigd.
Art. 4. Naar het in Nederland geldend
staatsrecht is de Koning Souverein, en als
zoodanig alleen voor den rechterstoel van
God verantwoordelijk. Evenzeer als allen,
die onder den Koning met eenige regee-
ringstaak zijn belast, is de Souverein ge
bonden aan de instellingen en bepalingen,
die door Hem zeiven met gemeen overleg
der Staten-Generaal in het algemeenc wel
zijn en ter bewaring en verdediging van
de volksrechten en volksvrij heden worden
Art. 5. De Staten-Generaal zyn belast
met eene bij de Grondwet aangewezen
taak. Deze behooren zij steeds met eerbie
diging van de bestaande wet en van de
eischen van een goed bestuur te vervul
len, zonder te beproeven de Regeering
(bij voorbeeld door onthouding van da
gelden, die voor den geregelden gang van
zaken onmisbaar zyn,) feitelijk aan hun
wil en inzicht te onderwerpen.
Art. 6. De Volksvertegenwoordiging is
geroepen om naar eigen inzicht de belangen
van het volk als een geheel te bevorde
ren. Daar dit beginsel in art. 86 der
Grondwet is neergelegd, is 't niet enkel met
den geest van ons staatsrecht, maar ook
met de Grondwet in strijd, indien de leden
der Staten-Generaal door eenigerlei belofte
of ruggespraak hunne zelfstandigheid bij
het beoordeelen der te nemen maatregelen
prijsgeven. Bij de vervulling hunner taak
hebben die leden steeds op onpartijdige
wijze aller belangen en niet alleen of
allereerst de belangen hunner kiezers in
het oog te houden. Dit alles sluit echter
niet uit, dat de afgevaardigden zedelijk
verplicht zijn hun kiezers in te lichten
over hunne handelingen en beginselen.
Art. 7. Ter ontwikkeling van het poli
tieke leven der Natie worde zooveel mo
gelijk de persoonlijke en reehtstreeksche
deelneming van de ingezetenen van gewest
en gemeente aan hetgeen ter bevordering
voor de publieke zaak noodig is in de hand
gewerkt. De toekenning van kiesrecht ter
vorming van publieke lichamen en de
inrichting van het kiesstelsel houde e daar
mede verband.
Art. 8. De overheid iB geroepen om
met alle kracht mede te werken tot vor
dering van het Koninkryk van Jezus Chris
tus. Zij moet zich onthouden van inmen
ging in kerkelijke aangelegenheden, van
het verleenen van een bijzonder privile
gie of hulp aan eeuige kerk of van het
begunstigen of benadeelen van iemand
wegens zijne persoonlijke overtuiging, op
dat Jezus Christus gediend worde om Hem
zeiven en niet om uiterlijke eer of voor
deel, hetgeen met een ware Godsvereering
in stiijd is.
Datgene wat van overheidswege voor
al tyd aan eenige kerk is toegekend, be;
