NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK- sr
HISTORISCH
Ik 11. 1897.
DnistCftjj 26 <Mo6m.
ttnuaCfiCe laacgang.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p.- 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent;
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
ATJEH.
De heer v(an) S(taden) t(en) B(rink),
redacteur van de Deli Ct., schrijft in een
artikel over Atjeh onder meer ook het
volgende:
„Zoo de natie luisterde naar schrijvers
in tijdschriften en dagbladen, die steeds
vol pessimisme op de dadelijke nadeelen
van den (Atjeh) strijd wijzen, daarover
jammeren en kleinmoedigheid aankweeken,
dan voorzeker zou die oorlog nog wel
■wederom 25 jaren kunnen aanhouden.
„Maar als men met een weinig zeer
gewettigd optimisme eene vergelijking
gaat maken van de toestanden nu en twee
jaren geleden, dan voelt ieder die tot
dusverre op „volhouden" heeft aange
drongen, eene aangename satisfactie. Hij
heeft althans het zijne gedaan om de na
tionale eer en roem te helpen instand
houden en het einde van dien strijd mo
gelijk te maken.
In de geheele vlakte van Groot-Atjeh
heerscht nu onze overmacht, dank zij de
rustelooze surveillance onzer troepen, dank
zij de meer en meer met land en volk
vertrouwd gerakende met civiel gezag
belaste officieren.
„Ons spinonnenstelsel breidt zich meer
en meer uit, er kan bijna niets meer op
til zijn onder de verspreide kwalijk ge
zinden, of wij worden er van verwittigd.
De geheele vlakte, van Oleh leh tot Seli-
moen, hebben we onder den voet en die
vlakte, dat is Atjeh. DeAtjehers, die lust
hebben zich in het gebergte te vestigen,
kunnen we daar als ze op een eerbiedigen
afstand blijven gerust laten; op den duur
zullen ze wel voor en na terugkomen,
want ze zijn daar van allen handel en ver
keer afgesloten.
„De oorlogsparty, die nog in Pedir
mocht huizen, heeft zulk een gevoeligen
knak gekregen, dat haar prestige in de
landstreek niet veel meer kan beteekenen;
een tweede tocht, later van de andere
zijde en met dezelfde bekwaamheid onder
nomen, zal dat zeker aan het licht brengen.
„De hoofdzaak van de onderwerping of
liever ten onderbrenging van Atjeh is vol
bracht dat men dit lichtpunt toch goed
aan de onwetenden in onze natie onler
de aandacht brengel Wat nu nog (te ver
richten valt is zeker volstrekt niet onbe
langrijk, doch kan gerangschikt worden
onder de zaken der tweede orde".
Tot zoover deze bevoegde schrijver.
Nu zoo van alle kanten de wenk ge
geven wordt, om de operatiën op Atjeh
niet te bemoeilijken, willen wij ons hierbij
gaarne neerleggen doch zouden dan gaarne,
en wij richten ons daarbij tot de antire
volutionaire pers, op historische, staatkun
dige en zedelijke gronden, willen uitge
maakt zien of deze oorlog gerechtvaardigd
is, gelijk wijlen Elout heeft gezegd, of
eene roekelooze onderneming, gelijk wijlen
Keuchenius heeft volgehouden.
Is zij dit laatste, dan mag immers niet
worden voortgegaan.
Maar was ook alles in den haak, dan
met vertrouwen den loop der zaken gevolgd
en op doorvoering van het thans gevolgde
stelsel aangedrongen.
Elout of Keuchenius.
Heeft Elout gelijk gehad, dan vooruit.
Maar wist Keuchenius het, dan terug.
Want dan kan op deze onderneming geen
zegen rusten.
,,'tGaat soms ver met de vijandschap
tegen de anti-revolutionaire partij. Ook
onder hen, die als orthdodox bekend staan.
Maar dat het zóó ver kón gaan, als met
den bekenden Dr. G. J. Vos Azn. te Am-
terdam het geval is neen, dat hadden
we nimmer kunnen vermoeden.
Op de volgende wijze gaat hij in zijn
Volksbode eene bespotting van de wet des
Heeren toepassen op onze partij. In de
Volksbode staat nl. Ietterlijk het volgende:
De politieke tien geboden van Lidepen-
denten of van vaischelijk dusgenaam
de Antirevolutionairen.
1. Gij zult geen andere goden voor uw
aangezicht hebben dan Uw ProgramUw
Tolk en Uw wil.
2. Gij zult gemeene zaak maken met
wie den beelden eere aandoen.
3. Gij zult den naam des Heeren uws
Gods alleen in de ordeningen van uw leven
en van de natuur zoeken.
4. Gedenkt den Sabbatdag te gebruiken
voor de uitbreiding van uw rijk.
5. Eert uwen vader en moeder door
hun werk af te breken, hun beulen tot
Regenten van hun erfdeel makende.
6. Gij zult niemand doodsteken met uwe
pen dan de Christely k-historischen.
7. Gij zult den echt met Rome en de
Revolutie niet breken.
8. Gij zult niets vervreemden dan de
goederen van de Gemeente in het Synodale
Kerkgenootschap.
9. Gij zult allerlei valsche getuigenissen
spreken tegen Liberalen en Hervormden.
10. Gij zult alles begeeren wat des
Staats is ten behoeve van eigen invloed.
Vs.
Blijkens de onderteekening is dit profane
stuk van niemand anders dan van Dr. Vos, den
zelfde die in Sneek ijverde voor Mr. Van
Gilse tegen Mr. Heemskerk.
Hoe ver moet een predikant we zeg
gen niet van den eisch der christelijke
liefde maar van de Waarheid zijn afgewe
ken, om dergelijke taal, die men tot heden
alleen in Uilenspiegel aantrof, in een blad
publiekelijk met zijn naam onderteekend,
te kunnen plaatsen.
'tls inéén woord schandelijk maar we
hebben nog wel zoo goede gedachten van
de Christelijk-Historischen, die in Dr. Vos
éen hunner woordvoerders zagen, dat zij
zich over dergelijk stuk zullen schamen."
Het bovenstaande ontleende de Middel-
lurgsche Crt. aan de Hollandermet de
zeer juiste opmerking er bij dat de vrede
nog ver te zoeken is onder de Christenen.
Het smart ons dit te moeten toegeven
om de eere Gods die er Hoor wordt aan
gerand, en om de goede vruchten die van een
eenparig optreden van alle Christenen in
den lande tegen het ongeloof en de revolutie
zouden mogen verwacht worden.
Want immers waren alle Christelijke
historischen 't eens in den strijd tegen die
beide machtendeze beide zouden reeds lang
hebben opgehouden in Kerk en Staat opper
machtig te zijn.
Maar en dit aan 't adres van alle
Mephisto's, wier belaching wij zijn in onze
verdeeldheid waarom hebt gij, getrouw
aan uwe oude leus van verdeel en heersch,
bij verkiezingen altijd op deze verdeeldheid
der Christenen gespeculeerd, hen gevleid
om hun steun bij de politieke stembus en
overal waar gij kondt uw invloed aange
wend om de seheure tusschen hen nog
wijder te maken
De Goesche Crt. merkt op dat onze
„eisch": plaatsing van „controleurs" uit de
burgerij bij de stemopneming in 't hoofd
stembureau, zonder wetswijziging niet ge
schieden kan.
„De Standaard was zoo verstandig dit te
begrijpen".
Wij merken de redactie op dat wij, schoon
in wetskennis verre beneden haar staande,
inderdaad ook wisten dat onze eisch „thans
onwettig is" maar ons ook niet geroepen
achten om bij de aanwijzing van eenige
door ons wenschelijk gekeurde verbetering
steeds.er bij op te merkenmaar dan is wets
wijziging noodig".
Immers de pers geeft slechts wenken, en
neemt de regeering er nota van dan is
'taan haar om te beoordeelen of al dan
niet wetswijziging noodig is.
De twijfel der Goesche Crt. 0f wij uit
wantrouwen in 't stembureau ons advies
gaven is eveneens misplaatst. Wij spraken
alleen van abuizenen dat deze mogelijk
zijn heeft de stemming te Sneek bewezen.
Daar heeft het stembureau een biljet
voor v. Gilse aan Heemskerk toegekend.
Hier was derhalve een abuis ten voordeele
van den antirevolutionairen candidaat, dat
toevallig door de commissie in de twee
de kamer ontdekt werd en nooit zou uit
gelekt zijn wanneer niet nog andere on
regelmatigheden overtelling der briefjes had
den noodig gemaakt.
Wanneer alles regelmatig ware toege
gaan en bijv. de heer Heemskerk nog een
stemmeer had gehad, zou hij gekozen zijn
verklaard, niettegenstaande v. Gilsede mees
te stemmen had, en dat door 't abuis van
't stembureau te Rauwerd dat een stem
voor v. Gilse aan Heemskerk toekende, ter
wijl geen der kiezers van't abuis iets kon
waarnemen.
Iets dergelijks moet niet meer kunnen
gebeurenen weet de Goesehe Courant er
nu iets anders op, laat zij 't dan zeggen,
maar niet ons iets toedichten wat verre
van ons is.
Niet wantrouwen in de stemopnemers
maar de ervaring te Sneek opgedaan, waar
een antirevolutionair met een stem van een
liberaal door ging, tengevolge van een
abuis, als wij 'twel hebben van een libe
raai stembureau, gaf ons de opmerking in
de pen.
Trouwens wij vroegen niet iets nieuws;
onder de oude kieswet word hetgeen wij
verlangen, met name door 'tstembureau
te Middelburg steeds toegestaan.
De drie ver maar dste doctoren.
't Is wel eigenaardig, zegt Neêrlands
Volksbladdat de Geheelonthouders, in hun
wijze van strijdvoeren tegen de drinkge
woonten, in Nederland, de drie vermaardste
doctoren in de H. Theologie, die ons vader
land bezit, Dr. Kuyper, Dr. Schaepman
en Dr. Bronsveld in slagorde tegenover
zich geschaard vinden.
Het blad vervolgt dan „Drie Goliaths,
op tal van punten in onverzoenlijken strijd,
maar ten opzichte van deze zaak hand
in hand.
„Dr. Kuyper heeft een gansche artikelen
reeks tegen de Geheelonthouding geschreven,
waarin hij zonneklaar aantoonde, dat zij
niet Gereformeerd is. Bekend is zijn slag
woord „Goede Calvinisten kweekt men
niet bij de chokoladeketel".
„Dr. Schaepman, die den werkman twee
borrels daags gunt neen, laten we eer
lijk zijn: gunde heeft zich ten halve
bekeerd, en is tot de afschaffersvereeniging
„Het Kruisverbond" toegetreden.
„Dr. Bronsveld zeide verleden jaar kort
weg, dat 't hem hinderde met een geheel
onthouder aan tafel te zitten, omdat hij
dan niet met een volkomen gerust geweten
zijn flesch wijn kon drinkenen in de
Kroniek van de laatst verschenen afl. der
Stemmenjuicht hij dr. Gunning van Zwol
toe, die op de jaarverg. der N. C. G.
O. V. al te vurige teetotalers tot de orde
riep, en meent hij dat dr. G. hem volkomen
gelijk geeft in wat door hem verl. jaar
geschreven is. Zou dr. Gunning dit óók
meenen
„Drie Christelijke staatspartijen zijn er
in Nederland, en aan 't hoofd, van elk
daarvan staat één dezer kerkelijke reuzen.
Dat ziet er wel bemoedigend uit voor
onzen strijd 1 Wie ons in de Tweede Kamer
nog het meest in 't gevlei komen, dat zijn
minister Goeman Borgesius, radicaalde
heer Staalman, uiterst democraat, en de
socialisten, derhalve juist degenen, waar
mede wij overigens in weinig staatkundige
zaken eenstemmig denken.
„Evenwel dringen tóch onze stemmen
door, winnen tóch de beginselen der Ge
heelonthouding veld. Onze hulp is
dit blijkt wel ondubbelzinnig niet van
de vóórmannen der Kerk, of der Christelijke
staatsparty en te wachten of van een Kamer
met „Vergunning" onze hulp is van den
Heer, in wiens Naam wij den strijd aan
vaard hebben".
Uit deze woorden blijkt, dat Neêrlands
Volksbladïjvert voorde Geheel-onthouding.
Goes. Woensdagmiddag te half 4 ver
gadert de gemeenteraad tot het benoemen
van een leeraar in 't Duitsch aan de
Hoogere Burgerschool.
Middelburg. Gemeenteraadsvergade
ring Woensdag, a. te 9Vs uur en zoo noodig,
te lVa uur ter behandeling van Ingekomen
stukken, Begrooting burgerlijk armbestuur
1898, Begrooting schutterij 1898, Gemeente-
begrooting 1898 en door B. en W. voor
gedragen belasting verordeningen
De gemeente-begrooting der gemeente
Zierikzee is voor 1898 vastgesteld op een
bedrag van f 236,778,18Vs in ontvang en
uitgaaf. De hoofdelijke omslag is met
f 4000 verhoogd en op f 33000 gebracht.
Benoemd tot ontvangers der belas
tingen en accijnsen te Sluis J. de Wilde,
surnumerair te Arnhem, en te Hansweert
P. J. Bakker, ontvanger te Weert.
Met ingang van 1 Nov. e. k. is aan
het postkantoor te Middelburg benoemd
tot kantoorknecht J. Malgo, thans brieven
besteller, en tot brievenbesteller J. Barends
thans postbode te Cadzand.
Van de onlangs zooveel geruchtma
kende rechtzaak tegen den predikant van
Kapelle, die te Kloetinge een huwelijk
inzegende zonder schriftelijk bewijs van
den ambtenaar van den Burgerlijken stand,
dat het huwelijk voltrokken was volgens
de wet, zal niets komen, omdat de be
voegde rechter ze te onbeduidend acht.
De surnumerair der posteryen W. F.
Dkont, op 16 dezer te Bergen-op-Zoom by
het postkantoor werkzaam gesteld, wordt
met primo Nevember naarlerseke overge
plaatst.
Door het plotseling overly den van
den concessionaris-telegrafis der bijzondere
telegraaf-onderneming St. Annaland-Tholen
is door de aandeelhouders besloten de zaak
te liquideeren.
Men zal nu trachten te St. Annaland
een Rijkstelefoonkantoor te krijgen.
Cats. In de Vrijdag gehouden vergr-
dering van den raad der gemeente werd
de begrooting voor 1898 aangeboden en
vastgesteld in ontvang en uitgaaf tot een
bedrag van f|4942,375, met een post voor
onvoorziene uitgaven van f 145,32. Beslo-
werd de 40 opcenten op de hoofdsom van
het personeel te behouden.
Vlissingen. Binnenkort kan de aan
besteding worden te gemoet gezien van het
maken van een ijzeren draaibrug over het
marine-dok alhier, ter vervanging van de
welbekende Tonnenbrug.
Vlissingen. Het Engelsch stoom
schip „Ituna" van hier met stukgoederen
bestemd naar Queenborough heeft een
defect aan de watertank en moet hier
repareeren.
Vlissingen. De conducteur W. C.
Aarsen, van hetzee-postkantoor Vlissingen
Queenborough, wordt op verzoek op 16
November overgeplaatst naar Eindhoven
op de stoomtram EindhovenReusel.
St. Maartensdijk. Bij het einde der
namiddaggodsdienstoefening in de Ned.
Herv. kerk alhier werd Zondag door den
predikant van den kansel aan de gemeente
bekend gemaakt, dat in de consistorieka
mer der Ned. Herv. Kerk een cursus zal
worden geopend voor volwassenen, die niet
lezen kunnen, om zoodoende te voorko
men, dat de H. Schrift voor dezulken een
gesloten boek blijft. Het onderwijs, dat
naar wij vernemen onder controle van
den predikant zal staan, zal gegeven wor
den door een onderwijzer der openbare
school.
Vrijdagavond vlogen te Veere van
den korenmolen, onder het draaien, twee
wieken af. Ongelukken werden niet ver
oorzaakt.
Vrijdag kwam voor de Oranje Zon
ten anker de van Breda komende tjalk
Concurrent, van schipper Smit, geladen met
strandpalen, bestemd voor een uit te voe
ren werk aan den polder Walcheren.
Dit vaartuig, dat aan den voet der dui
nen lossen moest, sloeg door de branding
lek. De schipper achtte, met het oog op
den opstekenden wind, den toestand niet
buiten gevaar en roeide met zijn boot naar
den wal, om van daar om een sleepboot
te telegrapheeren. Aan boord bleven achter
de 72jarige moeder van den schipper en
J. N. de Landmeter van Vaere, die het
schip door het Veergat geloosd had.
Bij de poging om te landen, sloeg echter
de boot stuk, zoodat de schipper en zijn
knecht aan den wal stonden, zonder weer
naar boord te kunnen terugkeeren.
Nadat door den schipper om een groote
sleepboot geseind was, trachtte hij weder
van uit Veere naar boord van zijn Bchip
te komen met behulp van Arnemuidsche
schippers, doch dezen durfden, wegens do
liooge zee, niet uitgaan.
Te zes uren Zaterdagmorgen kwam do
sleepboot America te Veere, doch daarzy
36 palm diep lag, kon zy met het donkero
weder het Veergat niet uit.
Zaterdagochtend is schipper Van Beve-
ren uit Veere er in geslaagd met zijn
vaartuig naar het schip te komen on een
paar man aan boord te zetten, waarna de
„Concurrent" naar Veere is gebracht en
daar 's middags is binnengekomen. M.C.
De gemeenteraad van Wolfaarts-
dijk besloot Vrijdagmiddag een aan
geboden lijkwagen 0, ƒ475 aan te koopen
en het zoogenaamde „Soephuis" voor berg
plaats in te richten. Nog werd benoemd
tot lid van het burgerlijk armbestuur do
heer A. Pot met 5 stemmen. De heer
S. Kallewaard, mede voorgedragen, be
kwam 2 stemmen.
Te Cortgene hebben eenige onbe
kenden dezer dagen weder een baldadig
stuk uitgehaald. Zij hebben namelijk een
groot hek uit den grond getrokken, naar
de groote waterleiding gesleept en daarin
geworpen.
Reeds vroeger was een dergelijk feit
gepleegddoch ook thans doen politie on
justitie vergeefs onderzoek.
N. en St. Joosland. Heden werd
door Burgemeester en Wethouders in te
genwoordigheid van dhr. L. Kuiler archi
tect, en J. van Waarde Iz. Opzichter en
J. A. van der Heil, aannemer, het werk
opgenomen der dokterswoning. Het gemeen
tebestuur, en de architect waren hoogst
tevreden over de goede en soliede bewer
king van het huis.
In eene toespraak, van den Burgemeester,
werd dank gezegd namens het Gemeente
bestuur, aan den architect, den opzichter
en den aannemer voor de nette uitvoering.
In de duinen onder Looduinen staat
een eenvoudig, onoogelyk huisje. Of er
een vloer in is, moet nog blijken. Wel
bedekt een laag vuil, hooi of stroo den
grond, waarop een paar kreupele, verteerde
stoelen het huisraad uitmaken, terwijl een
hoek van het vertrek dienst doet als berg
plaats van alle faecaliën. Te midden van
die verpestende omgeving leefde de zon
derlinge om zijn originaliteit bij oud en
jong bekende Dolf.
Daar, op die vloerbedekking, sliep hij
ook, terwijl men later op zolder een flink
ongebruikt bed vond. Met veel moeite
hebben zijn naaste betrekkingen hem uit
dien mesthoop en in het R. K. ziekenhuis
te 's Gravenhage weten te krijgen, waar
hij nu de vorige week overleden is. Bij
het opruimen in zyn huisje vond men, in
den grond verborgen, vele contanten en
ook sieraden, gouden horloges e. d., ter
wijl het bekend is, dat velen in de ge
meente geld van den zonderling ter leen
hebben.
Te Sloten (Fr.) stond Dinsdagmorgen
een boerenwagen op den nok van eene
hooge schuur. Bij wijze van grap hadden
eenige jongelieden bij nacht den wagen
