NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
154. 1897.
^RECHTSZAKEN.'
3)onfaffttj SO Sepfenfc.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
POSTER IJ E N.
EEN HALVE EEUW-FEEST.
KERKNIEUWS.
SCHOOLNIEUWS.
ELKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van I 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De DIRECTEUR van het Postkan
toor te Goes vestigt de aandacht van
belanghebbenden op eene uieuwe buslich-
ting, te 6 ure (stadtijd) voor de verzending
van brieven enz. richting Roz endaal met
ingang van 1 Oct. a. s.
TWEEDE KAMER.
Stembriefjes. Com-
missiën. Socialisten.
De commissie belast met het onderzoek
der geloofsbrieven van 't gekozen lid uit
Sneek v. Gilse had voorgesteld den
minister van binnenl. zaken te verzoeken
de briefjes uit Woudsend op te vragen en
ter beschikking van de Kamer te stellen
en inlichtingen te willen verschaffen aan
gaande de juistheid der in het bezwaar
schrift van den heer Pollema, c. s. mede
gedeelde feiten, o. a. dat te IJlst door den
burgemeester aan een kiezer een stemkaart
zou zijn geweigerd en dat te Woudsend
een niet kiezer wel en een kiezer-naamge
noot van den niet-kiezer niet gestemd heeft.
De heer Lohman, rapporteur in deze
zaak, voerde het woord en zeide dat de
commissie het eerste gedeelte harer conclusie
opvraging der bus van Woudsend intrekt,
dewijl gebleken is dat tegen eenige onre
gelmatigheid niet bij de stemopneming te
Woudseud is geprotesteerd, zoodat 't adres
van den kiezer uit Woudsend, waarin hij
verklaart dat een stem aan Heemskerk is
toegekend terwijl ook nog een plekje voor
zijn naam was zwart gemaakt, bij de Kamer
niet gelden kon. Ook zijn er nog meerdere
adressen ingekomen om te verklaren dat
nog in andere stemdistricten dezelfde fout
is gemaakt. Maar nergens is bij de stem
opneming ter plaatse geprotesteerd. De
Kamer kan niet ingaan op bezwaren die
zoo maar zijn ingebracht zonder dat bij de
stemopneming van die bezwaren iets is
gebleken. En de heer an Karnebeek voegde
er aan toe dat de Kamer er ook 't recht
niet toe heeft, want immers dan zou ook
het hoofdstembureau alle briefjes moeten
•penen bij het inbrengen van een bezwaar
en dit schrijft de wet niet voor.
De heeren Pijnappel en Kerdijk waren
van tegenovergesteld gevoelen. Iedere klacht,
meenden zij, kan de Kamer aanleiding ge
ven tot het opvragen van stembriefjes.
FEUILLETON.
-K-
De 25 en 26ste Aug. zijn voor de Hol
landers in Amerika, en bepaaldelijk voor
die in den Staat Michigan, gewichtige
dagen geweest. Toen toch werd op hart
verheffende wijze, met veel plechtigheid
en gepaste praal, gedachtenis gevierd van
het groote feit, dat Dr. van Raalte daar
vijftig jaren geleden met de eerste emi
granten uit Nederland aankwam, de stad
Holland stichtte en den grond legde voor
de Hollandsche-Amerikaansehe kolonie,
De bladen, in Michigan verschijnend,
zijn vol met bijzonderheden. Over de feest
viering, natuurlijk, maar ook over de ne
derzettingen der Hollanders, haar opkomst
en geschiedenis. Tal van afbeeldingen,
nevens portretten van de eerste trekkers,
en van de tegenwoordige leidende personen,
sieren den tekst. Aan hun lange beschrij
vingen is veel van het volgende ontleend.
Niet dadelijk konden Dr. van Raalte
en de zijnen er toe besluiten, om in Ame
rika het tweede vaderland te zoeken, toen
de behandeling der „afgescheidenen" als
pariahs in Nederland geen einde nam.
Eerst dachten zij aan Java, om daar ko
lonies te stichten dan bleef men ten minste
in Nederlandsche bezittingen. Dr. van
Raalte heeft het in zijne toespraak bij ge
legenheid van de 25-jarige herdenking in
1872 gezegd „Zoo sterk was de band van
lieïde voor Neerlands belang, dat ik mij
zeiven aan Ds. Heldring verpandde, onder
jekere conditiën naar Java's hooglanden te
En de heer Kuyper steunde het denk
beeld Kerdijkhij was van meening dat
het biljet van Heemskerk te Woudsend
ongeldig had moeten verklaard worden,
dewijl behalve 't zwarte punt nog een
zwart vlekje voor Heemskerks naam stond.
Dat het stembureau er ander» over dacht
bewijst 't nieuwe der tegenwoordige stem
wijze maar daarom juist is't goed dat de
Kamer een onderzoek doet naar alle stem
briefjes, en daardoor eenheid brengt in de
verschillende opratttngen der stembureaux.
Temeer nu tegen 't.-protest uit Woudsend
een tegenprotest inkwam met vermelding
dat dergelijk verschil van opvatting in
meerdere stemdistricten viel te constateeren.
Ten slotte werd 't voorstel Kerdijk
opvraging van alle stembiljetten, zoo goede
als afgekeurde, aangenomen met 65 tegen
23 stemmen. De gansche linkerzijde
uitgezonderd Pyttersen, v. d. Zwaag, v.
Kerkwijk en v. Karnebeek stemden voor.
De rechts antirevolutionairen, de Room
sehen en de bovengenoemden stemden tegen,
terwijl de links antirevolutionairen met den
heer Kerdijk meegingen.
Blijkbaar heeft de Kamer 't waarlijk
niet van belang ontbloote bezwaar der com
missie dat op deze wijze elke verkiezing,
ook al is tegen hare geldigheid geen enkel
bezwaar gerezen, illusoir wordt gemaakt,
niet gedeeld als nu later van dit prece
dent maar geen misbruik gemaakt wordt.
De conclusie der Commissie in zake
Amsterdam VI opvraging der briefjes
werd met algemeene stemmen aangenomen.
In de commissiën werde* herkozen de
heeren Mackay en Veegens (huishoudelijke!,
Schaepman en Lohman (stenografie), terwijl
de heer Hartogh in laatstgenoemde com
missie den heer de Beaufort (die geen Kamer
lid meer is) vervangt.
Het adres van antwoord op de Troon
rede kreeg thans een beurt.
De commissie van redactie bestaat uit
de heeren Vermeulen, Bahlmann en Harte
(kath.) en Rink en Drucker (lib.)
Het adres was slechts een bloote terug
slag op de Troonrede, evenals 't adres der
eerste Kamer.
In laatstgenoemd college had de heer
Van Asch v. Wijck tegen deze gewoonte
willen gaan doch Nederland durfde op
Java geen vrijheid laten tieren."
En zoo nam dan op den 14en Sept. de
Amerikaansche brik „The Southerner" van
Boston, kapitein Crosby, het anker in te
Rotterdam en voerde de eerste landverhui
zers, voor de nieuwe nederzetting bestemd,
over den Atlantisehen Oceaan. Daar zij
de eerste Hollandsche pioniers uitmaakten,
zijn ai hun namen opgeteekend
Albertus C. van Raalte, Hendrik Olde-
meijer, Frar.s Smitt, Jan Laarman, Egbert
van Zee, Jan Carnam, Jan Ktaassen, Hen
drik de Kruif, Bernardus Grootenhuis, J.
Dunnewind, William Notting, Van den
Boogaart, Evert Zagers, Egbert Frerik,
Harm Kok,Herman Lankheet, Dirk Plasman.
De meesten hunner waren hoofden van
huisgezinnen. Na een moeilijke reis van
zeven en veertig dagen, kwamen ze op
4en November 1846 te New-York aan, van
waar ze per stoomboot naar Albany ver
trokken, en vandaar over Buffalo en Cle
veland naar Detroit. Hier ging het gezel
schap voor een tijd uiteen, teneinde Dr.
van Raalte in staat te stellen om te be
slissen waar ze zich zouden vestigen.
Op deze baanbrekers volgden tal van
andereu honderden in de lente en
den zomer van 1857. Maar de eersten
hadden het terrein te effenen, de grootste
moeielijkheden te overwinnen en dat ze
hierin slaagden, was zeker wel het meest,
ja bovenal, te danken aan den persoon
des leiders, den voortreffelijken dr. Vau
Raalte. Na lang zoeken koos hjj West-
Michigan voor de nederzetting uit; en toen
hem gevraagd werd, waarom hjj aan deze
geprotesfeerd, in de tweode kamer waven
't de meer geavanceerde leden die tegen dat
pitlooze van 't adres opk vamen.
Van der Zwaag was de eerste spreker.
Hij had de gewone socialistische grieven.
Onder meer dat 't volk niet vertegenwoor
digd is, zoo lang niet alle mannen en vrouwen
het stemrecht hebben dat 't adres scheen
opgemaakt door een commissie vanjhovelingen
en niet door een commissie van volksver
tegenwoordigers; dat deze Kamer 'tvolk
niet in al zijn geledingen kent, gelijk spre
ker; dat de verheerlijking der Regentes
misplaatst is dewijl iedere vermogende moe
der doen zou voor haar kind gelijk zij
dat hij aan 't Leve de Koningin niet mee
deed, dewijl hij eerst daden van haar wil zien
dat de slechte toestand van handel, land
bouw en nijverheid vloekt tegen de opti
mistische beschouwingen der troonrede en
van het adres.
De heer Troelstra was tegen dien bloo-
ten weerklank en had bepaalde onderwer-
peu willen genoemd zien. Sociale recht
vaardigheid door de sociale partij verlangd,
maakt 't hem onmogelij k voor dit adres te
stemmen dat de oogen sluit voor velerlei
misstand. Hij wijst op de meeting voor
staatspensioneering een der jongste rustda
gen te 's Gravenhage gehouden en leest
haar resolutie (besluit) voorwaar tegen
over de regeering 't rapport der Staatscom
missie zal willen afwachten, maar dit rap
port kan niet volledig zyn, dewijl in de
commissie geen sociaal democraten zitten.
Wel zit Van Zinderen Bakker er in maar
die is bij geen der sociaal democratische
partgen aangesloten.
De heer Vermeulen verdedigde de reden
waarom vooral nu geen andere vorm voor
't adres gekozen werd.
Minister Pierson noemde den toestand
des lands wel degelijk bevredigend. Sta
tistieken bewijzen dat er welvaart heerscht.
Natuurlijk is niet alles rooskleurig, maar
dat is overal en volmaakt is 't nergens.
Aan kiesrechtuitbreiding' denkt de regeering
in deze vier jaren niet, dewijl nog zooveel
dient vooraf te gaan. Wat de pensioneering
aangaat, de Haagsche r«solutiën behoeven
eenige herziening en op 't rapport der
Staatscommissie dient gewacht, 't zal geen
twee jaar uitblijven.
Ook de heer Staalman bestrijdt 't adres
dewijl vooruitstrevende manneu als deze
ministers den toestand zoo onjuist voor-
plek de voorkeur gaf boven Wisconsin,
waar zijn oog eerst was op gevallen, toen
was zijn antwoord: Ik kies deze streek,
omdat zij zulk ein verscheidenheid aau-
biedt. Zal de Hollandsche emigratie ooit
eenige beteekenis krijgen, dan moeten wij
nu reeds naar de toekomst uitzien en zor
gen, dat zij, die nakomen, door verschil
van arbeid enz. in staat gesteld worden,
tot onderling nut der kolonie werkzaam te
zijn.
Dr. Dosker heeft in zijne levensbeschrij
ving van Dr. Van Raalte in het licht ge
steld, dat, volgens het vaste plan van
Z.Eerw., de Hollanders niet naar Amerika
kwamen als eenlingen, maar als als eene
Gemeente of Kerkgeorganiseerd met Dr.
Van Raalte als Herder en Leeraar, en
Ouderlingen, die zulks in Nederland ge
weest waren, en, zonder nieuwe verkiezing
en bevestiging, zulks ook bij de Gemeente,
toen zij in Michigan was aangekomen,
bleven.
De Eerste Gemeente is te Holland (de
Amerik. stad dan) niet gesticht, maar slechts
van uit Nederland overgekomen.
Er was dan ook aanstonds kerkelijke
bediening de Godsdienst-oefeningen werden
des Zondags geregeld gehouden, tot groote
verkwikking, opbeuring en bemoediging
der gedurende de week afgewerkte en dik
wijls moedeloos geworden kolonisten.
In het eerst werden ze gehouden in de
open lucht, onder het zware geboomte, „in
den grooten tempel van Gods schepping,"
zooals de kolonisten zich uitdrukten. Maar
in den zomer van 47 begon men met den
bouw eener kerk, een soort van loods, van
stelden. Hij zegt ook Leve de Koningin 1
Maar zij leve in een omgeving waar men
de waarheid huldigt.
Daarna wordt de algemeene strekking
van 't adres goedgekeurd met 85 tegen 6
stemmen. De radicalen Nolting en Ketelaar,
de drie socialisten en Staalman stemden
tegen en eveneens tegen 't geheele adres.
Bij de behandeling der paragrafen pro
testeerde de heer Lieftinck tegen de
optimistische opvatting omtrent de wel~
vaart, in verband met de nadeelen van
het verbod van veeuitvoer en noemt
Van Kol velerlei verbeteringen die voor
Indië brooduoodig zijn.
Het adres is met 85 tegen 6 stemmen
(Troelstra, Staalman, v. Kol, v. d. Zwaag
Nolting en Ketelaar derhalve twee
Amsterdammers, twee Friezen, een lid uit
Twenthe en een uit den Helder) goedge
keurd en zal door de commissie van
redactie met de heeren v. Bylandt (lib.),
't Hooft en Schimmelpenninck (antir.) daar
toe door den voorzitter aangewezen, terwijl
deze zelf, als naar gewoonte, zich aan 't
hoofd van den stoet stelen zal, heden aan
de Regentes worden ter hand gesteld.
Volgens een later bericht heeft de over
handiging plaats gehad, en heeft de Re
gentes hare beste wenschen voor 't wel
slagen van den arbeid der Kamer, als
antwoord op 't adres met de commissie
mee gegeven.
Ned. Herv. Kerk.
Beroepen te Gouderak ds. W. J. M.
Engelberts te Bergschenhoek te Broek
in Waterland dr. P. A. Riedel te Lochem
te Zevenhuizen (Gr.) ds. N. P. van
Es te Boornbergumte Westerlee dr.
R. Vorenkamp te Znidwolde (Dr.) te
Eenigenburg en te Simoushaven J. D. de
Hoog cand. te Dordrecht.
Aangenomen naar Nijega door D. Plan-
tiuga cand. te Makkum naarAlmkerk
door dr. C. J. Montijn te Chaam.
Bedankt voor Oostermeer door ds. W.
Magendans te Oosterzee voor Wilp
door H. Ph. Rogaar, cand. te Midwolda
voer Wormer door J. D. de Hoog
cand. voor Godlinze door ds. R.
Vorenkamp te Zuidwoldevoor Hin-
deloopeu en voor Exmorra door D. Plan-
linga cand. te Makkum voor Wierden
ruwe, ongeschilde boomstammen, die tege
lijk voorschool en veree Jgingplaats diende.
Vóór de emigranten burgers konden wor
den, leefden zij als een kleine democratie.
Zy riepen vergaderingen saam, om alle
publieke zaken, godsdienstige zoowel als
burgerlijke, te regelen. Het werk werd er
verdeeld, de bouw van scholen en kerken
geregeld, de aanleg van wegen en bruggen
toegewezen.
Het eerste jaar was een zeer moeilijk
jaar. De emigranten stroomden toe en huis
houdelijke en voedingsartikeien waren
schaar8ch. Het klimaat was hun vreemd
en velen stierven aan Malariamoerasziek-
ten. De ziekte nam snel toe, toen de zomer
kwam, en heel de kolonie scheen te bed
te liggen. Doctoren werden ontboden, en
wanhoop en droefenis heerschte onder de
kolonisten. Dit duurde tot de koele herfst
dagen invielen, maar toen waren er zoo
veel weezen, dat men besloot een weeshuis
te bouwen. Vóór dit echter klaar was, waren
zij allen bij families opgenomen.
In dien tijd was het gebleken, dat dr.
Van Raalte de man was, die de zeldzame
capaciteiten in zich vereeuigde om waar
lijk leider te wezen. Onvermoeid heeft hij
gearbeid voor het geestelijk en stoffelijk
heil der kolonisten. Toen in '71 Holland,
dat destijds reeds 2400 inwoners telde,
een prooi der vlammen werd, hadden velen
den moed verloren, maar Van Raalte
draalde niet om opnieuw met den herbouw
te beginnen. Een van de laatste lichtstralen
in zijn leven was de bigde feestdag van
het 25-jarig bestaan der Kolonie op Dins
dag 17 Sept. 1872, waarbij hij de feest;
(toez.) door ds. J. P. Eringa te Oostwold.
In het provinciaal college van toe
zicht op het beheer der kerkelijke goederen
en fondsen in Zeeland zijn herbenoemd
de heeren D. J. Dronkers te Middelburg
en ds W". A. Keers te 's Heer Arendskerke.
Geref. Kerken.
Beroepen te Vijfhuizen G. Doekens cand.
te Dirkshorn.
Bedankt voor Rijswijk door ds. M. J.
Dijk te Boxura.
Zooals men zich zal herinneren had
de Synode te Middelburg bezwaar om de
correspondentie voort te zetten met. de
Belgische Zendingskerk die wat hare kerk
inrichting aangaat zeer vervalscht was.
De prof. Rutgers en Wielinga werden be
noemd om met eene eommissie uit die
kerk te spreken over de bezwaren. Thans
is bedoelde commissie samengesteld en be
staat uit ds. Eggensteia, baron Price en
ds. Anet.
Unie-Collecte.
Veere (Ger. Kerk) f21,011/a. Vrouwe,
polder f 14,87. Terneuzen f 139,541/». Axel
f269,55.
Arrondissements- Rechtbank te Middelburg.
Dinsdag zijn veroordeeld wegens:
mishandelingJ. P., 23 jlandbouwers
knecht, O.- en W.-Souburg, tot 3 w., J.
L. B., 21 j., werkman, Koewacht, tot 14
d. en I. J., 19 j., arbeider, Waterland
kerkje, tot 7 d. gev. straf;
strooperij: A. S., 16 j., en W. S., 14
j., arbeiders, 's Heer-Arendskerke, ieder
tot f 5 b. s. 5 d. h.;
oplichting: B. v. V., 13 jMiddelburg,
tot 1 m. gev. straf, en
vernieling: G. R., 52 j., logementhouder,
's Gravenhage, tot 7 d. gev. straf.
Inzake C. F. V., 46 jschipper, ge
domicilieerd te Middelburg, op 7 Mei 11.
ter zake van het niet voldoen aan het be
vel van een ambtenaar bij verstek veroor
deeld tot f 10 b. s. 10 d. h. en daarvan
in verzet gekomen, is diens vonnis be
krachtigd.
Vrijgesproken: C. L.V., 40 j., herbergier
en bakker, Middelburg (België), beklaagd
van diefstal.
redenaar was.
In 1876 op Vrijdag 10 Nov., ging hij
in tot de ruste die er overblijft voor het
volk van God, diep betreurd door alle
kolonisten zonder uitzondering. De geheele
stad was in rouw gehuld, en in gehoor
zaamheid aan eene proclamatie, door den
burgemeester uitgevaardigd, stond alles tij
dens de begrafenis stil. Alle winkels waren
gesloten, het geluid van allen arbeid was
verstomd, de geheele bevolking was nage-
genoeg op straat.
Holland telt nu 8000 inwoners en is een
der voornaamste havens van West Mich.
Rondom de stad verbouwt men voorna
melijk ooft en groente. De huizen zijn fraai
en de stralen bijna allen grintwegen. De
stad bezit electnsche verlichting en een
drinkwaterleiding, en heeft fraaie wandel
parken, uitmuntende s holen, college, theol.
seminarium en een normaal-Hoilandscke
school. Er zijn twee Engelsche en drie
Hollandsche geref. kerken (driemaal kwam
het tot een scheuring onder de gereformeer
den en eens tot een vereeniging van
twee groepen) een meth. Episc., een Episc.
en een Duitsch Luth. kerk. Dan telt men
er twee banken drie Hollandsche en; vier
Engelsche bladen enz. enz.
Tandem fit Surculas Arbor „Eindelijk
wordt de spruit een boom," de lijfspreuk
van prins Maurits, mag met recht op
het Holland van heden, na verloop eener
halve eeuw sedert haie stichting, worden
toegepast. Standaard.
Slot volgt
jM
