NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
149. 1897.
Satatag 18 §epfem6er.
cCiiHEia.
12,- 10,—
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
STAAT EN KERK.
Uit de Provinciale Staten.
1ST
ig 6,23, 8,20,
eghem 5,31,
8,26.
ig 7,4010,12,
^ns 6,47, 8,44,
5.31, 6,6,
2.32, 5,28,
|49 6,26, 8,15,
1 8,45, 9,25
i E N S T.
1RURG.
4,50, (alleen
Iihnarkt, 8,
a. 1,15,2,-,
f, 6,55, 7,45,
Imist vm. 5,20
1, Naar Zeil-
35, nm. 1,20,
6? i
v. v.
1*6,20, 8,-,
2,30, 3,35,
*8, 9,5, 10,
130, 4,20, 5,
>p werkdagen.
toMVTHOLEN
(Tholen, 5,30,
111,—, 1,30,
p-Zoom 6,05,
12,40, 2,10
i n. Halsteren
tiolen 15 min.
4ST
lOTTEBDAM
Middelburg
ar.
|g 30 9.—.
Stoomboot-
[TTERDAM
plaatsen.
(otterdam:
11.—
U-
11,-
11-
12.— 10,30
12.—
12,— 8.30
9.30
11.—
11-
11-
11-
11,— 10.—
11.—
morg. 7.u.
s morg. 6.30 u
KST
Zierikzee.
toorweg Goes
Zierikzee:
^morg. s mid
6^30
7,50
7,50
7,50
7,50
7,50
7,50
6,—
7.fO
7,50
7
7,50
7,50
7,50
6,30
5.—
3.45
3,45
3,45
3,45
3,45
3,30
3,45
3,45
3,45
3,45
3,45
3,45
3,—
3-
I) 3,25 en 6,20,
1)3,55 6,50.
en 4,50
5,10
6,20e)
6,40d)
18,10.
8,40.
aaar Breskena
ELKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij die zich met I Oc
tober op ons blad wen-
schen te abonneeren, ontvangen
de tot dien datum verschijnende
nommers CR AT IS.
)o(—
In ons hoofdartikel in 't no. van 9
Sept., onder bovengenoemd opschrift, heb
ben wij op een ondergeschikt pnnt een
geschiedkundige vergissing begaan, die wij
bij deze herstellen.
Wg sohreven
Het gros der antirevolutionaire party nadat,
dr. Kuyper zich met Beeiaerts' opvatting
vereenigd had, heelt zich vereenigd met de
oplossiDg door art. 20 van Ons Program
aan de hand gedaan. Doch ook de oplossing
o. a. door Lohman in de tweede kamer by
de beraadslaging over art. 171 der Grondwet
aan de hand gedaan, vond by velen toe
juiching.
Deze laatste zinsnede en tengevolge
daarvan ook de eerste, is onjuist. Toen
wy haar neerschreven, dachten wg niet
aan de belangrijke discussie over artikel
168 geveerd in de Deputatenvergadering
van 2 Juli 1885, als resultaat waarvan
men zich unaniem vereenigde met de stel
lingen van den inleider jhr. Lohman
welke stellingen volgens het Zuiden van
11 Juli 1895 hierop neer kwamen.
De Kerk van Christus mag zelfs niet
voor een deel loven op kosten harer tegen
standers.
De godsdienstige gezindheden behou
den datgeno wat haar als eigenaressen ol
krachtens eenige overeenkomst wordt uit
gekeerd; zij ontvangen tevens wat, naar
bij de wet vast te stellen regelen, haar op
grond van billijkheid en rechtsgelijkheid
wordt toegekend.
c. De tegenwoordige titularissen behou
den datgene tot welks uitbetaling de Staat
zich heeft verbonden.
d. Ten aanzien van hetgeen de godsdiens
tige gezindheden tot dusver genoten, enkel
op grond dat de Staat zich verplicht rekent
haar te onderhouden, stelle de wet over
gangsbepalingen vast, zoo dat na zekeren
termijn alle uitkearingop dien grond ophoude.
Yolgens Het Zuiden van 4 Juli 1885
werd Lohmans referaat „door ieder om 't
zeerste geroemd"wij hebben derhalve de
minder juiste zinsnede te wgzigen, in dien
zin dat de Deputatenvergadering zich voor
Lohmans standpunt heeft uitgesproken.
Trouwens de Standaard heeft 't ook warm
verdedigd, zie de nos, 4066, 4068, 4079
en vooral 4086. Eerst daarna is 't stand
punt Beeiaerts meer naar voren gekomen,
ofschoon wg meenen te weten dat reeds
van den beginne dr. Kuyper hoezeer ook
dichter by 't standpunt Lobman staande,
zich bg wyze van compromis met't stand
punt Beeiaerts heeft vereenigd.
Intnsschen houden wg 't er voor, al is
'took dat deze qnaestie tgdelgk op stal
gebracht werd, dat een der volgende de-
putatenvergaderingen zich zal hebben te
verklaren omtrent de wenschelykheid om
op den grondslag van de besluiten van
1885 terug te komen of voort te bonwen;
en dan kan 't ons al heel weinig schelen
of de oplossing Beeiaerts of de oplossing
Lohman 't wint, als er aan 't onrecht in
de uitvoering van art. 171 der Grondwet
gelegen, maar een einde komt.
Een ouderjaarseh middel om 't konink
rijk Gods te bevorderen, een middel dat
denken doet aan de pogingen welke onze
vaders een dertig jaren geleden in 't werk
stelden om een school met den Bybel te
verkrygen, is te Nyewirdum in Gaaster-
land te baat genomen, waarvan wg met
ingenomenheid melding maken. Daar toch
ïal nog dezen herfst eene school met
den Bgbel gesticht worden, waartoe de
noodige fondsen op de navolgende wgze
zyn verkregen. Iedere boer voorstander
van byzonder onderwys, leverde elk voor
jaar aan de commissie voor de school een
lam en verbond zich tevens om dat lam
zoolang in de weide te honden totdat
het als schaap verkoght kon worden.
Na verloop van jaren is thans het be
drag dier schoolschapen, vermeerderd met
dat van kerk- en huiscollecten, zoo groot
geworden, dat de bouw van de school
in ernst ter hand genomen kan worden.
Een ander teeken des tyds is het vol
gende
Te Priok (op Java) is dezer dagen aan
gekomen het barkschip Clara.
Dit schip komt regelrecht nit Holland
onder een Hollandsche vlag, vaart voor
een Hollandsche reedery met een Holland
sche lading en heeft merkwaardig genoeg,
geen enkelen Hollander aan boord, kapi
tein, stuurman, seheepsofficieren, bemanning,
allen zyn vreemdelingen.
Als Houtman, Barentz, Heemskerk, Yan
Diemen, De Ruyter, Tromp, Yan Nes, Evert-
sen, Van Noort, de Witt, de Rgp, Piet
Hein, Van Galen, Yan Wassenaar, deKyk,
Bloys, v. d. Marck, de Haan, Roobol, v.
Borsele, Cortenaer, Yan Obdam, Witsen,
Zoutman, Van Kinsbergen, v. Riebeek,
Coen, Tasman, Schouten en hoe zg meer
heeten mogen, dit konden weten, zg
zouden zich in hun graf omkeeren.
Het vogeltjen op 't golven van de takken
Zingt ongestoord den toongalm, die
(hem lust
De brooze twyg dreig', daar hg kweelt,
(te knakken,
Hg is zich zelf zgn vleugelen bewust.
(Da Costa.)
De strgd tegen het Kabinet des Konings,
thans der Koningin, heeft van ends her in
den komkommertgd menig kolommetje in
de pers gevuld.
Een balletje bg wgze van bladvulling
opgeworpen.
Het gaat om een qnaestie van f 40.000
die de directeur van 't Kabinet en zijn
12 paladynen, alias ambtenaren, jaarlyks
aan 't rgk kosten.
Tegenover het onverstandige „opruimen
maar" luidt 't advies van de Standaard
„behouden en door de Koningin zelve be
zoldigd" inderdaad practisch.
Dan honden alle klachten op over te
geringen arbeid bg te hoog loon, waartoe
wel reden bestaat indien waar is hetgeen
de bladen vertellen namely k dat het Ka
binet belast is met ontvangst en verzending
van alle stukken aan of van de Kroon
met publiceering van alle voor openbaar
heid bestemde stukken in de Staatscourant,
met waarneming en bewaring van het
Kabinets-archiefterwyi met dit weinig
kennis en inspanning vorderende werk be
last zgn: een directeur, salaris f5000 3
referendarissen elk met f 25001 hoofd
commies 5 adj. commiezen, een eerste- en
een tweede klerk en twee bodes.
De Kroon de hoogste openbaring van
den Volkswil.
De Kroon het teeken van de Souverei-
niteit Gods.
Wat is zg
Al wat antirevolutionair is en leeft en
denkt, belydt het laatste.
Voor den liberaal is zg het eerste.
Om nationaal feest te vieren behooren
de partgen dit verschil van beginsel te
bedekken, te verzwygen. Dit zeggen de
liberalen.
Om nationaal feest te vieren behooren
de twee standpunten wel degelyk bloot
gelegd, opdat het samen doen van alle
Nederlanders niet leide tot verflauwing der
grenzen.
Zoo zeggen de antirevolutionairen.
En wg zeggen het met hen.
Geen afzonderinggeen spelbreukgeen
partgzncht; samen doen; samen doen van
harte mits men wete wat wg aan elkander
hebben.
Geen partgen maar onderdanen zullen
feest vierenmaar onderdanen die leven
of nit 't beginsel der Revolutie öf uit dat
van 't Evangelie.
Laten wg elkander omtrent onze opvat
ting van de Kroon, duidelyken onomwon
den de waarheid zeggen. Maar dan ook
hartelgk samengaan, zoo 't kan.
En geen partijzucht, wij herhalen het.
Daarom hebben wg er niet tegen ge
protesteerd dat in de meeting van den
heer Van Eeten in de commissie voor het
Nationale feest te Goes uitsluitend mannen
van één kleur werden benoemd.
Hiertegen op te komen zon partgzncht
verraden, een wanklank werpen in 't con
cert.
Maar de Christelgke belydenis verzaken,
dat mag niet, zelfs niet voor een nationale
feestviering.
De vorige week had de Nederlandsch-
Christen-Studenten-Vereeniging een open
lucht-samenkomst in het Gooi.
Daar waren 96 studenten van Neder-
landsche en 3 van Buitenlandsche Univer
siteiten byeen ter bespreking van de din
gen die het Koninkryk Gods aangaan.
Met ingenomenheid lazen wg in de a.
r. Nederlander het. verslag dier samen
komst.
Daar werden goede woorden gesproken,
ook door enkele ond-stndenten.
Onder hen was ds. Borger nit Dreischor,
die een kloek woord sprak over 't geloof
en 't gebedsleven.
Het geloof is God laten werken, zoo
eindigde hij. Het bidden is spreken en
vragen aan God, Wien we alles kunnen
belgden, ook ons ongeloof. Hg zal helpen.
Hg werkt beide het willen en het wer
ken naar Zgn welbehagen.
Ook de stndenten spraken besliste taal,
die goed deed. Onder anderen de heeren
Dieleman van de Vrye Universiteit; Bur-
kens van de Leidsche, v. d. Hoop van de
Groningsche, v. d. Ley van de Amsterdam-
sche, en v. Boetzelaar van de Utrechtsche
Universiteit.
De heer Heyer student te Melbourne
(Australië) deed verrassende mededeelingen
van den aldaar gehouden Wereld Bond.
Onder meer meldde hij dat in 1877
Amerika begon met 2 Christelgke Studen-
tenvereenigingen en dat er thans aldaar
meer dan 350 zgn.
Dien dag werd een Christelgke veree
niging van Medische studenten opgericht,
voorzitter de heer Postma nit Amsterdam
er een van Juristen, voorzitter mr. v. d.
Laar uit Utrecht.
De heer ds. Burger eindigde met dankzeg
ging en 't geven van den zegen.
Dit laatste, schoon goed bedoeld, was
misschien minder op zgn plaats.
Wg oefenen echter geen critiek, waar
zooveel oorzaak van blijdschap is dat nog
zoovele Christenmannen onder de Neder-
landsche studenten, ook onder de aan
staande Juristen gevonden worden.
Zg toch zgn de besten, die moeten
voorgaan.
Er wordt in zoo menigen studentenkring
van ouds her zoo achrikbaarlyk uitgespat,
gespot, gevloekt, gezopen, gejoold, de eere
en de goede naam te grabbel geworpen,
geofferd aan zoo menigen afgod der eeuw.
De studenten die daar te Laren samen
kwamen mogen nog aan menigeen het tegengif
leveren dat hunne medestudenten redt van
den dood en van het eeuwig verderf.
Ornament met franje
Van Houten noemde de Kroon 't orna
ment van 't staatsgebouw.
Dat ornament heeft thans een franje
gekregen.
Het Kabinet der Koningin wordt aldus
geheeten in onderstaand stukje revolutio
nairen onzin dat te lezen staat in de
Controleur.
Het blad beweert op grond van de ge
schiedenis der instelling van genoemd ka
binet door koning Willem I om diens op.
volger in 't rechte spoor te honden.
hoe best die franje aan 't koninklijk
ornament kan worden gemist, vermits de
tijdsomstandigheden en de daarmee gepaard
gaande denkbeelden des volks, omtrent het
gezag in den staat, sedert een richting
namen, die alle dergelijke gezagsovertollig-
heden, die veeltijds ook als remtoestel dienst
doen en als zoodanig slechts waarde kun
nen hebben voor de souvereine macht, hun
raison d'être geheel heeft doen verliezen
Een opmerking voorwaar die aangrypt
door hare eerlgkheid.
Alleen waarde hebben voor de souve
reine macht, en daarom weg er mee.
De denkbeelden des volks omtrent 't
gezag in den staat zgn veranderd, en daar
om weg er mee.
Een gezagsovertolligheid, misschien wel
remtoestel, dus weg er mee.
Natuurlyk heeft de Nieuwsbode met haar
weinig fijnen neus dit alles klakkeloos over
genomen, ongevoelig voor den blos dien
zg haren liberalen zusteren daarmede op de
kaken jaagt.
Want zie je, die vinden ook wel dat de
schrgver gelgk heeft, dat de Koningin met
zoo'n kanselier achter haar scherm veel te
zelfstandig komt te staan tegenover haar
ministers, maar zg zijn leeper, zij zeggen
't zoo hard niet, dergelgke woorden glgden
niet zoo maar langs hun neus 1
III. 's Heer Arer.dskerke.
Hierop komt aan de orde het (algemeen
verslag der afdeelingen betreffende het
voorstel van Gedeputeerde Staten tot het
verleenen van een renteloos voorschot voor
wegsverbetering aan de gemeente 's Heer
Arendskerke.
Het voorstel luidt
In het hierachter afgedrukte adres vraagt
de gemeenteraad van 's Heer Arendskerke
een renteloos voorschot nit de provinciale
fondsen voor de bestrating met keien van
een gedeelte van den grindweg, toegang
gevende van de kom van 'sHeer Arends
kerke naar het station van den staatsspoor
weg aldaar.
ifooals uit het adres blykt hadden bur
gemeester en wethouders zich reeds met
een dergelyk verzoek tot ons College ga-
wend, doch hebben wg hen naar uwe
vergadering verwezen, met aanbeveling om
in overeenstemming met het advies van
den hoofdingenieur van den provincialen
waterstaat, in het plan der bestrating ook
op te nemen het gedeelte weg tnssehen
de weegbrug hg de losplaats en den twee
den toegang naar het stationsemplacement
kunnen komen, waarvan men anders ge
scheiden bleef door een niet in goeden
staat te houden wegsgedeelte.
De raad heeft aan die aanbeveling ge
volg gegeven en vraagt thans aan nwe
vergadering een renteloos voorschot van
f 11.150, zynde het bedrag, waarop de
wegsverbetering is begroot.
De grindweg, welken men wenscht te
keien, is niettegenstaande in de laatste
vijf jaren daaraan gemiddeld f713,02 per
jaar is besteed, door het drukke vervoer
naar het station niet in goeden staat te
houden, en daar bg een goeden toestand
van dien weg niet alleen de belangen van
de ingezetenen van 's Heer Arendskerke,
maar ook die van een aantal andere ge
meenten zeer zgn betrokken, achten wg
wel termen aanwezig, om voor de ver
betering hulp juit de provinciale fondsen
te verleenen.
Daar het hier echter niet den aanleg,
maar het vervangen van eene reeds aan
wezige kunstbedekking door een andere
betreft, kunnen wg n niet voorstellen die
hulp tot het volle gevraagde bedrag te
verleenen, maar meenen wg dat met de
helft daarvan zoude kunnen worden vol
staan
Wg hebben derhalve de eer u voor te
stellen het beslnit te nemen, waarvoor een
ontwerp hier volgt.
Het ontwerp-besluit luidt
De staten der (provincie Zeeland
besluiten:
in te willigen de aanvraag !(van den
gemeenteraad vnn 's Heer Arendskerke, om
een renteloos voorschot, doch slechts tot
de helft der kosten ten bedrage van f 5575,
voor de bestrating met keien van den
begrinden Kerkweg, toegang gevende
van de kom dier gemeente naar het
station van den staatsspoorweg en op den
ligger der toegangswegen naar spoorweg
stations en halten in Zeeland bekend onder
no. 11, 2e gedeelte en 3e gedeelte (gedeel-
telyk) onder bepaling:
a. dat de voorwaarden, vervat in het
Provinoiaal blad no. 117 van 1882 van
toepassing zgn, behoudens deze wgziging
van de daar vermelde punten 1 en 2, dat
de eerste jaarlyksche teruggaaf plaats hebbe
vóór 31 December van het burgerlyk jaar,
volgende op dat waarin het renteloos
voorschot is verstrekt, en van het 2e lid
van pnnt 11, dat, ingeval het werk voor
eene mindere som wordt aangenomen, dan
waarop het voorschot is berekend, het
voorschot met de helft van het verschil
zal worden verminderd
b. dat het bestek door Gedeputeerde
Staten worde goedgekeurd.
De heer De Jonge. Mijnheer de voor
zitter. Bg nalezing van het thans aanhan
gige voorstel van hh. Gedeputeerde Staten,
werd ik wel eenigszins onaangenaam aan
gedaan, door de voorstelling die van de zaak
gegeven wordt.
Inzonderheid in deze zitting ondergaat
Zuid-Beveland eene zeer stiefmoederlyke
behandeling en het spyt mij werkelgk dat
de drie belangrgke aanvragen uit dit be
duidend onderdeel der provincie, geen vol
doenden steun konden vinden bg het Gede
puteerd college. Van die zyde, wacht ik
voor de aanvrage van 's Heer Arendskerke,
waarvoor ik thans wensch op te komen,
evenmin iets, maar ten krachtigste roep ik
den steun myner medeleden in, opdat ©ok
deze aanvrage niet hetzelfde lot harer twee
voorgangsters onderga.
Het motief door Gedep. Staten aange
voerd om slechts de helft van het ge
vraagde bedrag te verleenen, luidt
„Daar het hier echter niet den aanleg,
maar de vervanging van eene reeds aanwe
zige kunstbedekking door eene andere be
treft, kunnen wg u niet voorstellen die
hulp tot het volle gevraagde bedrag te
verleenen, maar meenen wg, dat met de
helft daarvan zonde kunnen worden vol
staan".
Dit motief nu, neem ik de vryheid ge
heel onjuist te noemen, en er bg te voegen
dat het voor deze vergadering zelfs niet
mag gelden.
Lees ik het voorstel goed, dan wordt
hier juist eene omgekeerde orde gevolgd.
Volgens Gedep. Staten zon de gemeente
wel het volle bedrag ontvangen indien er
een aarden weg lag, maar nn, nu de ge
meente zieh zeer groote offers heeft ge
troost, om zonder eenigen provincialen
steun den weg te verharden, en denzelve
in den best mogelyken staat te honden, nn
zal die steun niet worden verleend. Ik
vraag, mijnheer de voorzitter, is dat
billijk
Dat wg hier te doen hebben met een
weg van primair belang, is buiten kyf,
wgl ieder die met de locale ligging bekend
is, meet toestemmen, dat het hier een
hoofdweg geldt, waarvan door voor- en
achterliggende plaatsen een zeer druk ge
bruik wordt gemaakt.
In de zomerzitting der Staten van 1896,
toen de bydrage aan een weg van secun
dair belang, (aan Oranje-Dierentyd) aan
de orde was, is o. m. uitgemaakt dat der
gelgke wegen, ook tot een bedrag van 50
pCt. konden geholpen worden. Daarvoor
kunnen zeer zeker gegronde motieven
bestaan, maar is dat beslnit dan nn weer
conform het voorstel van Gedeputeerden
waar het hier een weg geldt van primair
en niet van secundair belang, dat deze
weg op voet vaa gelykheid wordt behan;