NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Mo. 144. 1897.
®insifitn 7 8epfem6er.
iffifc laotpng.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Een lied des vertrouwens.
Sociale Wetgeving.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Een ander stelle zijn vertrouwen
Op krijgsgeweld en staatsgezag,
Op steunsels van een enklen dag.
Ik wil op God, den Eeuwge bouwen,
Die kronen geeft en tronen schraagt
En 't lot der gansche wereld draagt
Myn deel is Hij, licht van mijn leven,
Mijn sterke rots, die mijn gemoed
Met troost verkwikt, met hope voedt,
Wat nood mij dreigend moge omzweven,
Ook tegen 't zwartst en helsch beleid
Is God mijn burcht, mijn vastigheid.
Ik geef aan Hem geheel in handen
Mijn zin en leven, hart en geest
Hij, die mijn Helper is geweest,
Zal wat mij dreigt en aan moog randen,
Bedwingen, mij ter zijde staan,
Schoon aarde en hemel mocht vergaan.
Ja Heer, Gij zult mijn strijdmacht voeren,
En alle machten om mij heen
En in mij, vellen, Gij alleen,
Zyt grootWie zal een hand verroeren,
Wanneer Gij voor uw gunstgenoot
Den nacht herschept in morgenrood
Louise Henriette,
Keurvorstin van Brandenburg,
geboren Prinses van Oranje.
(Patr.) (1627-1667).
Zij erkent de noodzakelijkheid
om ook door middel van onze
wetgeving, beter dan thans, er
toe mede te werken, dat de
verhouding tusschen de ver-
lehillende maatschappe ijke stan
den zooveel doenlijk beant
woorde aan de eischen van Gods
Woord.
{Art. 19 van Ons Program.)
Op den keper beschouwd bestaat de
maatschappij uit enkel kapitalisten. Maar
't kapitaal verschilt en dat maakt dan ook
dat zij in twee machtige pat tij en uiteen
gaan of beter gezegd overhoop liggen.
Bij de eene party vindt men de mannen
wier kapitaal zit in hun geld bij de man
nen uit de andere partij bestaat het kapi
taal uit hun arbeidskracht.
Korter gezegd patroon en werkman.
De vijandelijke verhouding tusschen beide
machten, ook door een broederlijk samen
gaan bij een politieke verkiezing, gelijk
met name te Enschedé geschied is, niet
weg te nemen, heeft reeds op menige plaats
een zeer gevaarlijk karakter aangenomen.
Zij dagteekent al van jaren, en 't is de
verdienste van dr. Kuyper geweest, dat
hij reeds een kwarteeuw geleden op een
wetboek voor den arbeid heeft aangedron
gen, om het kwaad dezer verhouding te
stuiten of te voorkomen.
Dat zou een stuk sociale wetgeving zijn
geweest dat de verhouding tusschen de
verschillende maatschappelijke standen
eenigszins zou hebben verbeterd.
Het was een stekje voor den justitiëelen
toon aangeboden, doch de toenmalige mi
nister van justitie Van Lijndenwees
't stekje dat hij voor een stokje aanzag,
van de hand. Hij wilde een levende plant,
geen dooden tak ter planting.
In die afwijzing, dit wordt door alle
party en toegegeven, heeft deze minister
zich vergist.
En een zyner opvolgers in hetzelfde
kabinetModderman zou allicht zijne
profetie omtrent de komende omwenteling
hebbeu voor zich gehouden, bijaldien hg
toen reeds zgn wettenmakend talent op
dezen nood der tyden had mogen spitsen.
Reeds in de Standaard van 12 Febr. '79
kwamen de titels voor die in een dergelijk
wetboek op den arbeid dienden te staan.
Wg noemen er enkele van Loon-contrac-
ten. Regeling van de loonen. Uitbetaling
der loonen. Emolumenten. Werktyden en
vrge dagen en uren. Schorsing van contract
door ziekte. Invaliden. Van het uitgesloten
wbeiderspersoneel. Beveiliging tegen ge
vaar. Boekhouding var den arbeid. Oplei
ding. Gezellen. Meesterknechts. Van den
arbeid by den landbouw. Idem op ambacht.
Idem in fabrieken. Dienstboden en huis
knechts. Gilden der meesters. Gilden der
arbeiders. Rechtbanken van den arbeid.
Verbreking van Loon-eontracten. Schade
aan 's meesters goed. Dwang op medear
beiders uitgeoefend. Samenzwering tegen
den meester. Livretten en getuigsehrifien.
Coöperatieve vereenigingen, enz.
Sinds -dien tgd zgn enkele wetten in
het Staatsblad verschenen, die tot sociale
verbeteringen zy 't ook in lichten graad,
kunnen leiden. Onder deze zgn de ar
beidswet, de hinderwet, en de wet op de
Kamers van Arbeid.
Wg zgn echter nog maar aan 't begin.
Ook de beide Sociale Congressen hebben
op verscheidene noodzakelgke hervormin
gen de aandacht gevestigd. Er is een al-
gemeene vraag geborenwat eiseht Gods
woord
Aan de overheid behoort de eiseh gesteld
te worden dat zg de grenzen erkenne tus
schen arbeiders en werkgeversde eigen
aardige rechten van beiden tegen wille
keurige aanranding bescherme, het misbruik
van het geldkapitaal zoowel als het mis
bruik van het kapitaal van arbeidsver
mogen zooveel mogelgk tegenga, en daar
voor een scherp toezicht houde op allen
wien geld of krachten van anderen worden
toevertrouwd.
Wg behoeven de sociale nooden voor
niemand meer uit te meten. Een ieder voelt
ze, leeft ze mee door, klaagt en zwoegt,
en heeft zgn deel van de algemeene malaise.
Niet 't minst d8 middelstand gaat onder
de maatschappelyke en huiselyke zorgen
gebukt.
De oorzaken zullen wg niet noemen. Ook
deze zgn bekend. Wegneming van die oor
zaken bg wgze van homoeopathische
behandeling, is de beste weg maar geen
eeuw zal hierin slagen. Zoolang de zonde
in deze onvolmaakte wereld heersohen zal,
zullen er oorzaken van groote en kleine
misstanden zgn en big ft het eten in 't
zweet des aanschyns des menschen dure
roeping. Wie de oorzaken der sociale
ellende zoeken mocht in te groote ge
zinnen, of in 't gebrek aan cursussen in
staathuishoudkunde, die zal bedrogen uit
komen. Het is zelfs de groote vraag of
nu de malaise, de misstand, het onrecht,
de wanverhouding, de verwoesting op
meuig gebied zoo ernstig is doorgegaan,
betere toestanden gelyk die uit het
gouden tgdperk van ons land wel ooit
zullen terugkeeren. Maar leniging, ver
zachting althans is mogelgk en daartoe is
terugkeer tot Gods Woord, herstel der
rechtspositie van den werkman, verbroe
dering der beide soorten van kapitalisten,
noodzakelyk en voldoende.
Dit is echter niet door eenige wet voor
teschryven. Liefde en verbroedering, vreeze
Gods laten zich niet commandeeren. Maar
wanneer zich 't begin van beterschap bg
't volk openbaart, dan zullen van zelf ook
de volkswetten heter worden. En dan zal
ook een wetboek op den arbeid niet tucht
roede voor de kwaden behoeven te zgn,
maar een maatstaf voor gezamenlgk overleg;
gelgk wg in de Kamers van Arbeid een
aanvankelyk zwakke poging tot verzoening
mogen begroeten,
Klinkklank
In een van gal overvloeiend artikel
„Tegenover de Revolutie het Evangelie"
tracht de Middelburgsche Courant haren
lezers voor de zooveelste maal aan het
verstand te brengen dat stryd tegen de
revolutie, gelgk die in 1789 in ons land
als stelsel openbaar werd, niets dan klink
klank en woordenspel, niets dan macht
spreuken en dooddoeners, niets dan bana
liteit en nietszeggende phrase, niets dan
valsche leuze en verdachtmaking, niets dan
zand strooien in de oogen der groote me
nigte is.
De quintessence van heel haar betoog
is eigenlyk wel dit: dat de antirevolutio
nairen in haar omgeving mannen zgn,
„wier woorden ml maar wier werken niet
getuigen van het Evangelie".
Zin voor zin in haar artikel is als door
spekt met de leelykste insinuaties, het is
een aaneenrgging van lasteringen die met
verbazing vragen doenhoe een fat-
soenlgk blad dat door de elite van
Middelburg gelezen wordt, zeinzoo'nklein
bestek weet by een te garen.
Met dat blad in discussie te treden is
ons dan ook niet mogelgk; hoe gaarne wg
het ook zouden willen.
Werkelgk het geestelgk belang van ons
volk, waarvoor de geheele Nederlandsche
pers behoort op te komen, weegt bg ons
zoo zwaar dat wg gaarne' over deze prin-
cipiëele vraag de Revolutie of het Evan
gelie, gaarne, behoudens de eischen van
wederzydsche waardeering, met den poli-
tieken tegenstander van gedachten wisselen
zouden.
Deze vraag toch is eene levensvraag voor
de natie, ook voor ons, ook voor de Middelb.
Crt. Een van beide partyen kan, schoon
beide met de beste bedoelingen bezield,
toch slechts gelgk hebben. Slechts een van
de beide beginselen in deze vraag genoemd
is 't ware, met 't andere gaan land en volk
ten verderve.Eu wat schooner dan, om, langs
den weg van .openb'ére bespreking, naar
de waarheid te zoeken, waar toch immers
beide, naar hun eigen zeggen heen willen.
Doch dat wil zg niet.
Slag voor slag snydt deze liberale re
dactie met haar sngdende snerpende visch-
markttaal ons deze gelegenheid af.
Het is haar nu eenmaal niet mogelgk
zich in te denken in de gedachtenwereld
van dea tegenstander.
Hierin legt zg 't tegen menigeen van
die bekrompen antirevolutionairen af. Die
zgn verstandiger dan zg. Die trachten wel
zich op eens anders standpunt te verplaatsen
die zien tegen d» bestudeering van het libera
lisme niet op, en zullen 't waar het pas
geeft, weten te waardeeren.
Maar de Middelb. Courant kan zich nu
eenmaal niet op de vleugels der gedachte
verheffen. Zg blijft maar ploeteren in
haar moeras, sen de zich verspreidende
geuren kunnen 't u daarna zeggen dat de
Middelburg sche daar weer bezig was.
Tegen de resolutie het evangelie!
Wat wsrdt er al niet voor onzin bg
gehaald om te betoogen dat .er toch ook
goede revoluties zgn. Iets wat ieder lid
eener antirevolutionaire plattelandskiesver-
eeniging wel weet. Welk een begripsver
warring, welk een totale onwetendheid
spreken uit die holle phrasen over den
revolutionair Jezus, en den revolutionair
Luther en den revolutionair Kuyper
Zelfs met het A, B, C der antirevolu
tionaire beginselen big kt zg onbekend te
zijn.
Wat Macaulay over de preserving en
destroying revolution zegt, heeft zg nooit
gelezen.
Het verschil tusschen Reformatie en Re
volutie daar voelt zg niets van. Merle
d'Aubigné bestaat niet voor haar.
Van Groens „Ongeloof en Revolutie"
heeft zg nooit gehoord.
Guisot, Vinet, v. d. Brugghen zelfs zgn
haar totaal onbekenden.
Zelfs Groens Handboek is haar een ge
sloten boek.
En wat Kuyper en Keuchenius, Fabius
en de Savornin Lohnan „om een voor
beeld van reeenlen datum te nemen"
geschreven hebben, tot haar moeras is 't
nimmer doorgedrongen, wat zg er nog van
opving, 't was klinkklank en niets meer.
Ja zelfs de artikelenreeks van Claudius
in de Nederlander over „Groen v. Prin-
sterer" en de Antirevolutionaire party naar
Groen v. Prinsterer" is haar nog te machtig.
Gezwegen nog van de uitspraken harer
eigene geestverwanten de Fruins, de Na-
bers, de Piersons en Bakhugzen v. d. Brinks
maar die namen ook een te hooge vlucht
dan dat zg ze ook maar uit de verte zou
willen volgen.
Maar die werden dan ook door by na de
geheele liberale party met een schuinsch oog
aangezien.
Dat is zooen dat geldt ook voor
Frans Netscher, een schryver, onze Mid-
delburgsehe schreeuwster toch wel bekend?
Maar die kon ook waardeeren, die wist
den revolutionair Kuyper, in de Revuewel
anders te teekenen dan de Middelburgsche
stylist: „die de Ned. Hervorme kerk wilde
revolutioneeren".
En dat wil dan nog pretendeeren „ge
zonde begrippen te verbreiden".
Waarlyk, het liberalisme kweekt domme
kinderen en de redactie van de Middelb.
Crtis er het beste bewgs van.
Nadat wg 't bovenstaande geschreven
hebben, lezen wg in de Middelb. Crt. 't
aanbod van ds. Oosten om in dat blad de
„goe gemeente over dit alles eens (te
mogen) inlichten".
Het antwoord van de Midd. Crt. is na-
tuurlyk afwijzend, en brengt geen veran
dering in onze conclusie van hierboven.
Integendeel 't versterkt die.
Immers er big kt wederom uit dat on
kunde de moeder der verwaandheid is. Ver
beeld u dat in 't antwoord van bovenge
noemde redactie o. a. staat„De heer
Oosten wil hen die de aangevallen
leuze laten weerklinken, helpen uit een
lastig labyrinth1-'
O sancta simplicitas
De Sociaal Democraathoofdred. het ka
merlid Troelstra, schryft naar aanleiding
van den overstap der Twentsche liberalen
tot den sociulistischen candidaat het vol
gende
„Zg hebben in den voor hen zoo zuren
appel van de sociaal demooratie, ondanks
het advies van Het Handelsbladmet cor-
daatheid gebeten."
Of die appel zoo zuur was, dan wel dat
meer preutschheid hen te voren van het
byten in dien appel had afgehouden, zul
len wg maar in 't midden laten. De Gro
ninger(een liberaal blad, zei 't ronduit
„in elk geval van de familie".
En 't oude trapje door ons zoo menigmaal
voor de aandacht gebracht, wordt vroeg
of laat toch afgeloopen
liberalisme
radicalisme
socialisme
anarchisme
Dat een socialist door de consequentie
zyner leer, bgv. van gelgkheid tusschen
man en vrouw, terecht komen kan bg
het meest starre conservatisme, is dezer
dagen op het internationale congres van
den arbeid, te Zurich gebleken.
Een der afgevaardigden, een Roomsch
democraat, stelde voor een motie om de
trapswyze opheffing van vrouwenarbeid in
fabrieken te verkrygen.
En zie, het waren juist de socialisten
die deze motie bestreden en afstemden.
Zg deden dit op grond van hunne over
tuiging dat de vrouw even vry moet
zgn om haar arbeid te verhoogen als de man.
Een dwaas begrip van emancipatie dat
de van God gewilde ongelykheid, o.a.
big kende uit de schepping van man en
vrouw, voorbyziet, bracht er deze menschen
toe om bestendiging van fabrieksarbeid
door vrouwen te decreteeren, iets wat men
van deze party niet zou verwachten.
Maar tot dergelyke excessen komt men,
wanneer men zich houdt aan eene doctrine.
De (a.r.) Nederlander herinnert terecht
dat 't groote gevaar der openbare school,
of liever van gansch den tegenwoordigen
tgd, minder in de sprekende vgandschap
dan wel in het doodzwggen bestaat.
Het blad schrgft
Op geestelgk gebied is doodzwggen een
der krachtigste middelen van bestryding
en als bg velen het geloof is uitgeroeid
dan komt dat vooral daardoor dat men
hun nimmer een woord over God, Jezus
Christus en diens Evangelie gesproken
heeft. Ligt in het doodzwggen van den
Christus niet voor het ongeloof de kracht,
en tevens voor ons volk de verderfelykheid
van onze openbare school
6 Sept. '97.
Aan het verslag van onzen consul-
generaal te Kaapstad ontleenen wg nog
het volgende dat betrekking heeft op de
landverhuizing naar Zuid-Afrika.
De consul schrijft: Bekwame timmerlui,
metselaars, smeden, meubelmakers, letter
zetters, iu het kort menschen, die een hand
werk goed verstaan, oppassend en vooral
matig zgn iu het gebruik van wgn of
sterken drank kunnen hier over het alge
meen nog steeds gemakkelyk werk vinden.
In het laatste jaar trokken er velen hier
door met bestemming naar de Zuid Afri-
kaansche {Republiek en eenigen daarvan
vonden hier onmiddellyk na aankomst werk
en bleven in deze kolonie. Wel zgn de
loonen hier niet zoo hoog als in de Zuid-
Afrikaansche Republiek, maar huishuur en
levensbehoeften zgn hier ook niet zoo hoog.
Het loon voor goede handwerkslui is van
10/- tot 12/6 per dag. Letterzetters kunnen
11 stuivers per 1000 ends verdienen. Met
een niet te groot gezin kan een handwerks
man hier van 10 tot 12 per maand
behoorlgk leven, en is de vrouw ff ink, dan
kan zg door wasschen of naaien daar nog
wel iets bg verdienen.
Menschen die geen vak verstaan of zooals
zg dat gewoonlyk noemen, alles kunnen
aanpakken, raad ik niet aan naar Zuid-
Afrika te komen.
Wie de reis naar Johannesburg of Pretoria
maakt, moet niet via de Delagoa-baai reizen
tenzy hg met de Duitsche booten langs de
Oostkust komt. Koms men via Kaapstad
dan moet men van hier per spoor gaan.
De reis via, de Delagoa-baai is veel langer
en ook kostbaarder. De spoorreis van hier
naar Johannesburg en Pretoria kostrespec-
tievelyk p.st. 8 en p.st. 8.5.6. 2e kl., p.st.
4.8.9 en p.st. 4.13.3 3e kl. Gezelschappen
van tien personen krygen eene reductie.
Men heeft per persoon in de 3e klasse 25
pond bagage vrg, in de 2e kl. 50 pond.
Het overige kan medegenomen worden tot
p.st. 1 per pond of als vrachtgoed nage
zonden tot c.a 10/- per 100 pond. Voor
onkosten hier en op de reis moet men
ongeveer 30/- per persoon rekenen.
Alle personen, die op goed geluk naar
Zuid-Afrika komen, raad ik aan eerst te
Kaapstad te komen. In een paar dagen
kunnen zg zich overtuigen of er hier werk
te vinden is. Is dit niet het geval dan
kannen zg of via Bloemfontein naar Johan
nesburg of Pretoria trekken of wel zij
kunnen hun geluk eerst gaan beproeven
te Port Elisabet of Durban. Deze laatste
route is met het oog op het groote belang
van den handel dezer havenplaatsen vooral
aan te bevelen aan jongelui die betrekkin
gen op kantoor of in winkels zoeken en
voor handelsreizigers. Het is eene fout van
vele Hollanders, zonder oponthoud door te
reizen naar Pretoria, daar, indien men daar
niets vindt, men terug moet komen op den
reeds eenmaal afgelegden weg, waarvoor
dan dikwyls de middelen ontbreken.
Een zonderlinge candidatuur, schrgft
„de Standaard".
De antirevolutionaire kiesvereeniging
voor het district Amerongen vergaderde
eergisteren te Driebergen en stelde voor
de Provinciale Staten baron van Harden-
broek tot Hardenbroek, te Driebergen, met
meerderheid van stemmen de minderheid
stemde op den heer P. Roodhuizen te
Zeist.
De heer van Hardenbroek was een vorig
maal de candidaat der liberalen tegenover
dien der antirevolutienairen
Een milicien schrgft ons uit het
kamp bij Rijen o. a. 't volgende
Van myn wedervaren in 't kamp de
laatste dagen kan ik u alleen dit zeggen
