NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
aio. 148. 1897,
Mewfag 4 Sepfem6ec.
ifftfe Jaargang.
Onze Koloniën.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Buitenlandsch Overzicht
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE V/N
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Voor zoo veel het koloniale
vraagstuk aanbelangt, belijdt
zij, dat de baatznchtigo neiging
van onze staatkunde, om de
koloniën voor de kas van den
staat of van den particulier te
eiploiteeren, dient plaats te
maken voor een staatkunde van
zedelijke verplichting en diens
volgens in le lijn, herhaaldelijk
door anti-revoliitiooaiie staats
lieden, wier inzicht op bestu
deering der quaestie gegrond
waa, aangegeven, alle belemme
ring voor de vrije prediking
van het Evangelie dient opge
heven bij het lager onderwijs
Kt bijzonder initiatief van het
Europeesch bestanddeel aanvan
kelijk dient gesteundtegenover
hol Mahomedanisme het Christe
lijk karakter der natie niet ver
loochend en zoo de politieke
als sociale en «economische ver
houding in overeenstemming
gebracht wurde met den eiseh
der Christelijke-hibturische be
ginselen.
{Art. 18 van Ons Program
De vooritelling der Grondwet als zouden
onze koloniën een deel van het Rijk uit
maken, wordt door de antirevolutionaire
partg verworpen.
Een natie is 't product van 't bestel Gods,
en niet van de staatkunde. Ieder volk
leeft zijn eigen leven, en is onvatbaar om
met eenig ander volk in eenig organisch
verband gebracht te worden.
In de practijk wordt al 't pogen om 't
toch te doen, bespot. Niemand denkt er
aan om eenig verband te zoeken tusschen
een Zeeuw en een Dajakker, of een Gro
ninger en een Atjehnees te sluiten in één
zelfde keurslijf. Dat is een vinding van de
oud heidensche wereldveroveraars en van
de Napoleons dezer eeuw doch de toe
passing er van is door den Heere in den
loop der tijden verijdeld. Maar wel behoo-
ren de koloniën aan het Rijk, en worden
als zoodanig door onze Koningin bestuurd,
namens haar door gouverneurs en lagere
ambtenaren.
Toch letten wij er wel op dat deze
koloniëu niet het karakter hebben van een
Kroondomein, of privaat eigendom der
Koningin. Het Ryk is de souvereine be
zitter. En 't is dan ook krachtens dit sou
vereine bezit alleen dat de Staten Generaal
hunne controle ook over het beheer dezer
koloniën hebben uit te strekken.
Daarom is dan ook het beheer der Ko
loniën geheel afgescheiden van de Rijks-
huishouding in het Moederland.
Van meer belang is echter de vraag
wat, naar onze beginselen althans, het
Rijk met zijne koloniën doen mag.
Onze koloniën zijn nu sedert jaren door
het Ryk geëxploiteerd dat wil zeggen
er is op allerlei wijze van gehaald en
uit getrokken wat men maar kan. Amb
tenaren en particulieren, ledig er heen;
getogen, keerden in den regel vol terug
vrucht van het exploitatie oftewel uitzui-
gings stelsel, met name op den Javaan
toegepast.
Dit stelsel begint al meer veroordee
ling te ontmoetenen de toepassing er
van in onzen tijd gaat dan ook lang niet
zoo gemakkelijk meer.
Van antirevolutionair standpunt is het
steeds bestreden wijl 't zonde is tegen het
achtste gebod dat niet alleen stelen en
rooven verbiedt, hetwelk de Overheid
straft, maar ook alle looze stukken en
aanslagen, waarmede wy onzes naasten goed
denken aan ons te brengen.
Op 't beheer onzer koloniën p?st een
ander stelsel en dat is het stelsel van
voogdij.
Hiermede wordt niet bedoeld dat de Ne-
derlandsche regeering party moet trekken
van der volken onmondigheid; doch veelmeer
O Het koninkrijk der Nederlanden om
vat het grondgebied in Europa, benevens
koloniën en bezittingen in andere wereld
delen. Aldus luidt artikel 1 der Grondwet.
ze uit dezen toestand heeft op te heffen,
en hun goed te hunnen voordeele te be-
heeren.
Het stelsel van exploitatie heeft zyn
schandelijke triomfen gevierd in Van den
Bosch' cultuurstelsel, een stelsel dat alleen
de schatkist des Rijks en den geldbuidel
der ambtenaren op het oog had. Het
berustte op den regel van gedwongen
cultuur en gedwongen prijs. De inlan
der werd verplicht te verbouwen op zyn
velden wat 't gouvernement verlangde en
een prys te vragen die 't gouvernement
geven wou. Hier kwam de hooge belas
ting, landrente bij, welke voor twee vijf
den in mindering kwam, voorzoover hij
vrijwillige gedwongen culturediensten op
's Ryks domein wou verrichten terwijl de
prys, nauwelijks een vierde der waarde,
hem ter hand gesteld werd in zoo goed
als waardelooze koperen munt.
By de koffiecultuur staat dit zoo dat
elk in dienst gesteld gezin 650 koffie-
boomen soms meer dan tien palen van zyn
woning verwijderd, te planten, te verzor
gen, te plukken en de vrucht er van te
bereiden had. Een paal is een groot
kwartier
Een arbeidstaak die op 170 dagdiensten
beslag lei en betaald werd, by een op
brengst van 140 katties en een loon van
f4 a f 14 per picol, met f 12 a f 19
niettegenstaande naar een evenredig dag
geld van 50 cents, de door 't Ryk ver
schuldigde som voor dien arbeid niet min
der dan f 80 zou beloopen hebben dus
4 maal meer
Dit stelsel is opgeruimd, maar het Libe
ralisme dat de Conservatieve party verdrong,
heeft het beginsel der gedwongen cultuur
laten voortwoekeren en daarom zyn wy
er nog lang niet waar wy wezen moeten.
Het interregnum van minister Keuchenius
was te kort (U/2 jaar) om eenige verbete
ring van aanbelang aan te brengen. Toch
gaan wy langzaam vooruit, en begint ook
bij de Liberalen, met dank wordt 't erkend,
het stelsel van Voogdij al meer sympathie
te wekken. In dit stelsel is plaats voor
zedelijke opvoeding. En voorzoover liberale
ministers als Van Dedem de Zending
hebben gesteund, hebben zij in de kerste
ning van den inlander een liefelijke vrucht
van hun bemoeiing kunnen plukken.
En die kerstening van Indië staat no.
1 op 't programma der antirevolutionaire
party. Minister Keuchenius heeft deze
zaak met kracht aangevat.
Eerst hebben de tegenstanders hem uit
gelachen, ja zelfs om zyn „godsdienst
waanzien" hem uit zyn ambt gestooten
doch zyn arbeid werd door Mackay voort
gezet en door Van Dedem niet afgebroken
en de Zending onder de Heidenen onder
Keuchenius van Gouvernementswege ge
steund, wordt nog heden ten dage, evenzeer
van Gouvernementswege niet tegengewerkt.
Nu is dit nog maar een klein stukske
van hare taak. De voor den Heiland ge
wonnen inlander moet in den kerkelijken
weg gebracht worden. De kerkinrichting
zooals die thans is, lokt hem niet uit.
E? is nog te veel protectie in van een be
paald kerkgenootschapde protestantsche
staatskerk en de leden dier kerk zyn
niet zeer geloovig. Het modernisme heeft
zich ook in Indië genesteld.
Daarbij wordt de arbeid der gerefor
meerde kerken daar nog door allerlei be
palingen en voorwaarden aan banden
gelegd.
In dit stelsel moeten heerendiensten en
opiumpacht insgelijks vervallen.
Heerendiensten, een belasting in den
vorm van arbeid te betalen, een sleep van
afpersingen en mishandeling met zich
voerende.
Opiumpacht, eeue instelling waarbij het
gouvernement zelf de opium of liever het
recht om opium te verkoopen, verpacht en
duizenden s acktoffers door geweteulooze
pachters worden uitgezogen. Eene instel
ling die miljoenen in de Nederlandsche
schatkist doet stroomen, doch terecht de
lykkist van de welvaart en het welzijn
der inlanders wordt genoemd.
Maar naast 't geen dient afgeschaft,
mag gewezen op 't geen dient aangebracht.
Immers Nederland is voor den staatkun
digen, staathuishoudkundigen en maatschap-
pelijken vooruitgang zijner koloniën ver
antwoordelijk.
Daartoe behooren de zending van een
solied corps ambtenarenbetere regeling
der werkzaamheden ook der dessahoofden
die meer de taak van hond dan van herder
jegens de schapen vervullen.
Dan eer. beter belastingwezen, strenger
gedisciplineerde politie beter recht kracli-
tiger landsverdedigingkolonisatie waar
't mogelijk |is financiëele steun daarby,
gelijk met name Suriname dien behoeft
rechtsveiligheid in 't algemeen verheffing
der menschelyke persoonlijkheid, ten einde
den inlander, den kolonist, den koelie,
ook sociaal op te heffen.
Hier opent zich een onafzienbaar veld
van plichten voor het Koninkrijk der
Nederlanden. Daar liggen stapels lasten
die het zelfs met den kleinsten vinger
niet aanraakte. En het grimmige spook
van den oorlog doet zoo menigeen, nu al
een kwarteeuw lang, van Vbrre blijven....
Onder de geridderden van 31 Aug. 11.
is ook de oudste dienstdoende predikant
bij de geref. kerken de heer A. J. Abels,
thans emeritus. Reeds in ons no. van 2
Sept. 93 vestigden wy er de aandacht op
dat deze pred., terwyl zyn jongere collega
ds. Bavinck 't lintje ontving, mogelijk bij
vergissing kon gepasseerd zijn. Thans, na
vier jaren, viel ook hem het ridderlint
ten deel; het verzuim schijnt derhalve
hersteld te zijn.
Mislukte verdediging
Onder bovenstaand opschrift lezen wij
in de Hollander
„Tot heden zweeg de liberale pers over
het verkiezen van drie socialisten, door
den steun van de liberale partij.
Men was er, naar het scheen, een wei-
nigje verlegen mede; en ook herinnerde
men zich nog wel, dachten we, hoe ge
weldig het liberalisme te keer ging, toen
in 1888 Domela Nieuwenhuis door de hulp
van anti-revolutionaire kiezers verkozen
werd in Schoterland terwijl thans in
ieder geval hetzelfde door het liberalisme,
en nog wel officieel, was gedaan.
Het Vaderlandaltijd slagvaardig, is nu
het eerste der liberale bladen, dat het
zwijgen verbreekt om.... zijn party
waar is het adres toch van die groote li
berale partij te verdedigen.
Vooreerst, decreteert het blad, staan de
gevallen van Domela Nieuwenhuis en Kol-
Troelstra-Van der Zwaag niet gelijk. De
laatste zijn parlementaire socialisten, ziet
u; en... Domela Nieuwenhuis was reeds
in 1888 een halve anarchist.
Derhalve die Schoterlandsche anti
revolutionairen hebben wel schandelijk
gehandeld.
Met uw verlof, Vaderland! Domela
Nieuwenhuis was stellig in 1888 even goed
of even weinig parlementair socialist als
Van der Zwaag. Men denke maar aan zijn
wetsvoorstel op de gedwongen winkelnering.
Zelfs wordt Van der Zwaag door sommigen
geacht te be'nooren tot de party van Do
mela Nieuwenhuis; en Van der Zwaag
is door de liberalen in de Kamer ge
bracht. Dit vervalt dus.
Maar het Vaderland heeft nog meer
pijlen op zijn boog. De anti-revolutionairen
in Schoterland kozen in 1888 den man,
die zoo ver mogelijk van hen afstond
een eer derhalve voor onze party I ter
wyl de liberalen thans den socialist namen,
omdat die het naast bij hen stond geen
eer voor de liberale parij, zouden we zoo
zeggen, te erkennen dat een anti-revolu
tionair of r-katholiek verder van een libe
raal afstaat dan een socialist! Doch dit
laten we nu voor hetgeen het is; temeer,
omdat het Vaderland er bij voegt, dat de
liberalen den socialist kozen, omdat van
hem het minst dadelijk gevaar verwacht
werd.
Eilieve, was dan dit ook zoo niet bij de
Schoterlandsche anti-revolutionairen in
1888? Het stond toen tusschen Heldt en
Domela Nieuwenhuis en bet liep, gelijk
ieder weet, in hoofdzaak over de school
kwestie. Hoe Heldt, lid van de toen nog
ondeelbare liberale partij, over de school
kwestie dacht, wist ieder; van Domela
Nieuwenhuis was dit geheel onbekend.
Heldt zou de liberale party versterken
Domela Nieuwenhuis zou de toenmalige
coterie verzwakken.
We vragen in ernst aan het Vaderland
of 1888 voor de Schoterlandsche anti-revo
lutionairen niet geheel hetzelfde motief
bestond als thans voor de liberalen gelden
moet. En zoo ja, wat blijft er in vredes
naam dan toch over van de redeneering
van het Vaderland
Maar die anti-revolulionairen deden het
geniept; de liberalen deden het openlijk
zegt de redactie. Dit zou slechts be
wijzen, dat de anti-revolutionairen nog eenig
schaamtegevoel hadden aangenomen, dat,
stemmen op een socialist bij herstemming
een misdaad is terwijl de liberalen in
„de boosheid" zoo ver gevorderd zij n, dat
ze er geen schaamte meer voor gevoelen.
Hoe ook bezien in het licht van de
tegenwoordige entente cordiale tusschen li
beralen en socialisten, krijgt dï toorn van
het liberalisme over „het bedrijf" der Scho
terlandsche anti revolutionairen iets onop
rechts, iets door en door farizeïstisch, vooral
waar nog vóór 15 Juni j.l. in openbare
vergaderingen dat bedryf onzer partij als
misdrijf werd aangenomen.
De verdediging van het Vaderland mag
derhalve als mislukt beschouwd worden."
Tot zoo ver de Hollander.
Tot aanvulling van haar betoog merken
wij op:
lo. Domela Nieuwenhuis was in '88,
zelfs in '91 nog niet de anarchistische
gevoelens toegedaan van nu.
Uit de bekende brochure van Croll
blijkt dit duidelijk. Juist Croll had tame
lijk anarchistische denkbeelden en werd
daardoor in de partij van Domela Nieuwen
huis onmogelijk gemaakt.
2o. Het was in '88 niet geheel onbe
kend hoe D. N. dacht over de schoolquaestie.
Wij citeerden desnoods een en ander uit
zijne brochure „De School", waarin veel
stond wat ons verwachten deed dat in de
beantwoording der rechtsvraag, de quaestie
der rechtsgelijkheid tusschen openbaar en
bijzonder onderwijs de heer D. N. aan onze
zijde zou staan.
A:s een staaltje hoe secuur de Reken
kamer de uitgaven van den Staat contro
leert, valt 't volgende te vermelden
Aan een gemeente was door het Ryk
één halve cent meer uitbetaald in de kos
ten van haar lager onderwijs dan waarop
zij recht had.
Dadelijk pen en papier en een brief aan
de Rekenkamer, aan den Minister van
Binnenlandsche Zaken, om te zorgen, door
inhouding op het aan de bedoelde gemeente
over het afgeloopen jaar toegekend voor
schot, dat die halve cent weder in 's Rijks
kas zou terecht komen.
Een ander staaltje is dat de Rekenkamer
weigerde een minister van koloniën zyn
reisgeld terug te geven, dewijl ZEx. niet
zeggen wou, waarvoor hij op reis was ge
weest, en derhalve 't bewijs niet aanwezig
was dat hy in 's Lands dienst gereisd had.
Wel wat laat, doch misschien in voor
baat tegen 't volgend jaar herinneren wij
't onderstaande in betrekking tot den
zonnesteek.
Een Engelsch digblad geeft bij groote
hitte en vele noodlottige gevallen van
zonnesteek, arbeiders, die in het open veld
werken, den raad des morgens een versch
koolblad in hun hoofddeksel te leggen
dan blijft het hoofd frisch.
Gansch Frankrijk is in verrukking over
de hartelijke ontvaugst den president Faure
bereid door den Russischen Czaar en over
de geestdriftige toejuichingen waarop het
Russische volk hem en zijn gevolg ont
haalde. Het was een onverstandige uiting
van broederschap, toen daar op het Fran-
sche presidentsschip Russen en Franschen,
dames en heeren, soldaten en matrozen
elkander om den hals vielen en weenende
malkaar kusten, onder 't geroep of gelluis
ter van Leve Frankrijk leve Rusland!
In een opgewonden telegram uit Duin
kerken aan den Czaar gericht, gaf Faure
by zyne terugkomst in het vaderland nog
maals lucht aan zijn blijdschap en aan de
geuechtheid der Fransche natie aan de
Russische belangen. En de Czaar niet min
der in zyn schik, seinde terug dat hij en
de Keizerin zeer erkentelijk waren voor
de gezonden let wel niet voor de ge
zonde, maar voor de gezonden goede
woorden, en voor 't bezoek van den Pre
sident der Republiek.
Over deze toenadering tusschen den auto
craat en den democraat kunnen wy na
tuurlijk niet anders dan blijde zyn; toch
vragen wij ons af of deze sterk Russische
gevoelens by 't Fransche", deze sterk Fran
sche neigingen bij het Russische votk niet
gevaarlijk kunnen worden voor den vrede
tusschen Rusland en Duitschland en tus
schen Frankrijk en laatstgenoemde. Want
men vergete uiet, Duitschlands Keizer
heeft aan het Russische hof een hartelyke
ontvangst genoten doch de omgeving, het
volk was erger dan koel.
Voor Faure persoonly k moeten de groote
eerbewijzen wel in staat zijn om hem tot
zichzelf te doen inkeeren. God heeft hem
ryk gezegend, al dankt hy misschien alles
aan eigen energie.
In zyn jeugd verdiende Faure zyn breod
als leerlooiersknechten thans ervaart hy
het aangename van Salomo's woord Hebt
gij een wijzen man gezien, hy zal voor
Koningen en stadhouders gesteld worden.
Voor Faure een waarschuwing om
staaude te blijven. Wy wezen er reeds
vroeger op dat het leven van vorsten en
presidenten in gedurig gevaar is.
Dionysius van Syracuse niet Philippus
van Macedonië gelijk wij onnadenkend
schreven wist dit zyn slaaf Damo
cles duidelijk te maken door hem op
zyn troon te zetten eu hem één dag slechts
de genoegens van 't koning zyn te doen
smaken; maar tegelijk ze te vergallen door
hem een zwaard aan een paardehaar boven
't hoofd te deen ophangen.
Dat is ook 't leven van Faure en ook
van den Czaar. Ds voorganger van Faure
en de grootvader van Keizer Nicolaas
weiden op klaarlichten dag, op den open
baren weg, te midden van 't feestgewoel,
in een drukke straat, beiden op Zondag
vermoord en wat zal hun lot zyn Bo
vendien, een Deensch spreekwoord zegt
geluk en eer moet men voorzichtig dragen.
En dan wat zeker wel de meest
practische bevestiging van dezen wenk is
op denzelfden oogenblik dat Faure zijn
blijden intooht in Frankrijks hoofdstad
deed, nu jongstleden Woensdag, ontplofte
er een bom nabij de Madeleine-kerk er
was er ook een ontploft toen de president
Parijs verliet om den Czaar te gaan be
zoeken.
Men neemt de zaak licht op en noemt
't het werk van een grappenmaker en het
kan zyn; maar dan rekenen wij dergelijke
daad tot de grappige waarschuwingen en
dan wordt aan het spreekwoord „iemand
lachend de waarheid zeggen" metterdaad
eene ijselijke uitlegging gegeven.
Dat de Czaar den vrede wil, blij kt mede
uit het bezoek hetwelk hij en de Czaritza
aan Warschau, Polens oude heofdstad, ge
bracht heeft. De haitelyke ontvangst hem
daar door 't nageslacht van Ruslands over
wonnen diep vernederden vijand bereid,
zegt genoeg dat de vredelievende gezind-
