VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
NÏEUWSBLAD
HISTORISCH
%)ronfiers
lo. 181. 1897.
Safercfag 7 lupsfus.
iffffe laacgang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
va-n 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Door de gezamenlijke antirevolutionaire
Kiesvereenigingen in 't district Middelburg
is met algemeene stemmen can-
didaat gesteld voor de provinciale
Staten (vacature dr. Cailenfels) de beer
die de candidatuur heeft aangenomen.
Wij steunen deze candidatuur van harte.
„Denk aan Loeveustein!"
Under dit opschrift had dr. Vos in de
Amsterdamsche Volksbode het gebeurde
in 1886 nog eens in herinnering gebracht
en daarbij den kreet geslaakt: denk aan
de nieuwe kerk! als motief om 't altijd
tegen dr. Kuyper, desnoods voor radicalen
enz. op te nemen bij politieke verkiezingen.
Denk aan Loeveustein Neerlandsch
Volksblad herinnert er aan was de
wraakzuchtige leus van Jacob de Witt die
daar had gevangen gezeten wegens deel
neming aan de samenzwering tegen stad
houder Willen II. Die leus had treurige
gevolgen, zij leidde tot ondermijning van
't gezag der Oranjes, eeuwig edict, moord
op Buat en daarna op de De Witten zelf.
Daarom maant 't blad tot omzichtigheid en
gaat dan voort
„Wil men in 't klein, op kerkelijk ter
rein een herhaling der geschiedenis van
1650—'72
„Denk aan de Nieuwe KerkDenk
aan het uitgezaagde paneel en openge-
kakte slot. Herinner u, bij alle betuigin
gen van Gereformeerde zijde, van broeder
schap en christendom en eenheid in 't
geloof, bij elk verzoek om samenwerking,
paneel en slot. Mochten Hervormden zich
mogelijk verleiden laten met ie Gerefor
meerden mee te werken (om eenig werk
tot stand te brengen roep terstond de
Nieuwe Kerk hen voor den geest. En bo
venal bij verkiezingenbij alles wat van
Gereformeerde zijde komt, denk aan de
Nieuwe Kerk, om 6 Januari 1886
Wat beteekent dit Voor Hervormden
dat de Gereformeerden geen middel ontzien
om hun doelde heerschappij in Kerk en
Staat te verkrijgen dat men hun geen
vinger moet geven, of zij nemen de heele
hand. Voor Gereformeerden Het samen
gaan van orthodoxe en moderne machtheb
bers en kerkelijke besturen om hen, Gere
formeerden, ten onaer te brengen.
Een wortel van bitterheid dus. Een
diepe kloof, tusschen broeders van één
geloof.
Kan die kloof niet gedempt, die wortel
niet uitgerukt? Ja, dat kan welde tijd
die zooveel wonden heelt, zal ook weder
tot één brengen wat saamhoortde kracht
en de genade des Heiligen Geestes zal en
moet het winnen op den verscheurenden,
vernielenden arbeid des duivels. Christus
M.1 allen tot een vergaderen, en samen zul
len de geloovigen weer pal staan tegen
on- en bijgeloof.
Maar daar komen een paar predikanten
en roepen luide Neen, dat mag niet, dat
woet niet 1 Denk aan de Nieuwe Kerk
Keg die grief in 't zuur, conserveer ze,
laat ze niet bederven, maar zorg dat zij
ten eeuwigen dage even scherp en bitter
blijve
En HandelsbladN. Rotterdammer en
Uilenspiegel zeggen Amen denk aan de
Kieuwe Kerk. En mocht ge mogelijk soms
nat gebouw vergeten, en mocht ge door
roederlijke liefde verleid, geneigd zijn den
en Januari '86 te beschouwen als voor
goeu t0t |ie geschiedenis te bchooren wij
zullen ze ten dage der verkiezingen, dat
obbel en dwars inscherpen, gelijk wij ook
den afgrond te doen opkomen, maar onmo
gelijk ze naar hun duistere schuilplaats
terug te drijven. De booze geest door dr.
Kuyper te hulp genomen om zijn doel in
Kerk en Staat te bereiken, toen hy „vleesch
tot zijn arm stelde", heeft in de gemeente
in Nederland onberekenbaar veel schade
aangericht, en gaat nog altoos zijn gaug
als de groote verwoester. Is deze les niet
krachtig genoeg geweest
Men moest aflaten van zulke dingen en
liever zoeken naar wat vereent. Met zulke
herinneringen wordt de geest uitgebluscht.
Wantrouwen bracht nooit iets tot stand,
maar hield veel tegen, en doodde immer
de Liefde. En is het niet beter, door al
te groot vertrouwen misschien bedrogen
uit te komen, dan door immer te groot
wantrouwen overal het Leven te zien ge
dood, het gebed verlamd, den arbeid ver
nield en het oordeel des Heeren over zich
ingeroepen te hebben
Wij merken alleen op dat de redactie
van bovengenoemd blad lid is der Ned.
Herv. Kerk.
eersten waren om u ditmaal het feit in
Jgeheugen terug te roepen.
Die wrok der theologen. Zij ontzien
woh niet, denzelfden demon van Jacob de
Witt
dat het
op te roepen, en zijn niet gedachtig
gemakkelijk is zulke gezanten uit
De heer dr. F. J. Los neemt in de Jon
gelingsbode op hartelijke wijze afscheid
van het Ned. Jongelings-Verbond hij nam
ontslag als Hoofdbestuurder.
De heer A. Harmsen Jr. plaatste onder
dezen brief een hartelijk woord van spijt
en vriendschap voor den scheidenden
broeder.
Ons was de heer Los in 't bestuur van
bovengenoemd Verbond een der meest
sympathieke leden.
Los en Harmsen 1 Welke gedachten zich
bij het lezen dezer beide namen in ons
vermenigvuldigen, wij zullen ze niet uit
spreken.
Voor het Ned. Jongelingsverbond is het
heengaan van mannen als Los een groot
verlies.
Van liberale sijde verwijt men den anti
revolutionairen wel eens dat zij de open
bare school willen leegpompen.
En dan zetten zij dat „leegpompen" tus
schen aanhalingsteekens kennelijk bij wijze
van waarschuwing denkt er om ze hebben
dit wel eens gezegd en ze zullen het
doen ook.
Maar dan verzuimen zij er by te zeggen
dat dit „leegpompen" niet is bedoeld in
die hatelijke beteekenis welke zij stilzwij
gend trachten ingang te doen vinden.
Vraagt men aan een liberaal die zijne
geestverwanten tegen :ons „leegpompers"
waarschuwt, op wat wijze dat leegpompen
zal geschieden tien tegen een dat de goede
man antwoorden zalwel gij wilt het
schoolgeld verhoogen en zoo de men-
schen dwingen om hunne kinderen bij u
op school te doen.
En toch is niets minder waar dan dat.
Aan dat „leegpompen" is eene geschiede
nis verbonden, op welke wij hopen terug
te komen.
Voorloopig zij echter gemeld dat de
middelen om de openbare school „leeg (te)
pompen" niet bestaan in 't verhoogen van
schoolgeld; maar in deze drie: lo gelijk
stelling van de openbare en de bijzondere
school2o de verplichting van de ouders
om .zeiven voor de opvoeding hunner
kinderen te zorgen3o de vrije exa
mens.
Schoolgeldverhooging is een leegpomp-
machine die werkt met stoffelijke kracht;
deze drie machines daarentegen werken
met zuiver geestelijke kracht en weerleg
gen elke onuitgesproken beschuldiging van
eenigen toeleg tegen de openbare school.
Doch, gelijk gezegd, op deze quaestie
hopen wij weldra uitvoeriger terug te
komen.
De groote ongelegenheid waarin onze
arme Christelijke scholen slag voor slag
gebracht worden door de bepaling der
wet dat Gedeputeerde Staten elke aanvraag
van het Bijzonder ouderwijs voor toeken.
ning der Rijksbijdrage hebben te keuren
en kunnen afwijzen, brengt ons er van
zelf toe om op dezen „mikmak" gelijk de
Standaard dien eens noemde, de aandacht
te vessigen.
Wij vinden dat een stuitende tyrauni-
sche bepaling, die, vergissen wij ons niet,
door de liberalen by amendement er in is
gebracht.
Niet dat de Gedeputeerde Staten hierbij
onheusch zouden doen. Daarvoor vreezeu
wij niet.
Maar het komt eenvoudig niet te pas
dat het Vrije onderwijs om voldoening
van zijn recht nog eerst aanzoek moet doen
waar het Openbaar onderwijs eenvoudig
de rekening inzendt en straks de quitantie
presenteert.
Op die punt hadden wij de Schoolwet
wel gaarne herzien gezien. Die kans zal
echter wel verkeken zijn. Dank zij de li
berale meerderheid.
In drie van dis kostelijke meesterstukjes,
gelijk wij ze van hem gewoon zijn, heeft
professor Fabins in de Standaard van 2,
3 en 4 Aug. ons eén kijk gegund op 't
nieuwe ministerie.
Wij komen op deze belangrijke artike
lenreeks terug.
Onze vrienden, die de Standaard lezen,
verzuimen toch niet er mede kennis te
maken en ze hun Christelijk historischen
broeders in handen te geven.
Want niet onze vrienden die weten
't wel maar hunne broeders moeten
weten wat gevaarlijk spel er is gespeeld
door de mannen van den Christelij k histo
rischen Kiezersbond en huune naast ver
wanten of genabuurden, om door hun steun
aan 't liberalisme, het radicalisme en het
socialisme a la Cort v. d. Linden, het
optreden van dit revolutionaire, de rechten
der Kroon miskennende ministerie mogelijk
te maken.
Een pendant.
In een niet minder belangrijke reeks van
de hand van dr. Sckaepman „Een Na
lezing" getiteld en opgenomen in Het
Centrum van 31 Juli, 2, 4, 5 en 6 Aug. wordt
fijn en scherp de partij geteekend die het
ministerie Pierson op 't kussen bracht; een
teekentng aan de hand van dr. Los een
hervormd predikant die op staatkundig
gebied 't met dr. Hoedemaker eens is.
Dr. Los schreef onder meer het vol
gende
„Christelijk-historischen, liberalen, radi
calen en socialisten hebben, toen de her
stemming kwam, geschilpunten opgedoekt
en om des beginsels wil zich één ver
klaard."
Wij weten niet of hij dit „om des be
ginsels wil" ook heeft toegelicht. Wij on
derschrijven 't tenminste niet, zoolang deze
partij of kiezersbond bestaat uit fanatiek
liberalen typeKarnebeek, Christelijk anti
liberalen typeDe Visser en malcontenten
uit de achterhoede der antirevolutionairen,
zooals er met name te Middelburg de can-
didatenlyst voor Van Hardenbroek hebben
geteekend.
Maar de opmerkingen die dr. Schaepman
aan deze aanhaling verbindt, vormen een
weisprekenden tegenhanger voor die van
prof. Fabius.
Wij komen ook op deze terug.
Want wy kunnen niet gelooven dat al
gemeen door de chr. historische kiezers
wordt ingezien hoeveel kwaad zij gesticht
hebben, met name Dr. Vos en andere
vrienden van dienzelfden dr. Los, met name
in Friesland, waar door de rechtstreeks
verleende hulp van dr. Vos de radicaal
v. Gilse tegenover Heemskerk met een
stem meerderheid gekozen werd.
En wij vragen met den Almeloschen
doctor
„Zou dr. Vos meenen dat, nu, met de
zen nieuwen toestand de zegeningen geko
men zijn, waarvan hij gewaagt aan het slot
van ?ijn „Keerpunt"
„Zij komen aan door God'lijk licht ge-
(ieid,
Om 't nakroost dat den Heer wordt
(toebereid,
Te melden 't heil van Zijn gerechtigheid
En groote daden."
De heer Tijdens, het nieuw gekozen
Kamerlid in't district Winschotenis protec
tionist en woont te Beerta.
Het „toeval" wilde zegt de Telegraaf
dat Dinsdag jl. den dag waarop hij her-
ko»en werd, de graanprijzen op de Gronin
ger markt iets hooger waren. Woensdag
verhoogden dientengevolge de bakkers te
Beerta den prijs van het brood met Va cent.
Bitter klonk het toen uit den mond van
eer. kiezer aldaar„Daar heb je 't nou
alguster is pas kozen en nou is 't brood
al duurder."
Snelle afloop.
De verkiezing van mr Troelstra den
parlementair socialist, en de groote stem-
mencijfers zijner politieke vrienden in de
provincie Groningen gaven de Nieuwe
Prov. Gron. Crt. de navolgende zeer juiste
opmerkingen in de pen
„Menschen die op den wachttoren ston
den, voorspelden, dat er van de parle
mentair-socialisten kracht zou uitgaan, en
deze partij, hoe klein dan ook, in de toe
komst op den gang van zaken, meer en
meer invloed zoude hebben. Nog geen
vier jaar zijn verloopen, sedert wij in de
gehoorzaal der Groninger Rechtbank aan
troffen TroelstraVan KolSchaper. De
beide laatstgenoemden, beschuldigd wegens
hoon tegen de Overheid, op de bank der
beklaagden, de heer Troelstra, de advocaat
der socialisten, in de balie als hun ver
dediger. En thans wordt dezelfde Schaper
geroepen om in de raadzaal den zetel in
te nemen van den heer Guyot, die als
vice-president hem destijds in verhoor nam
werd de heer Troelstra, mét wien de ove
rige leden der balie liefst niet omgingen,
in drie districten als volksvertegenwoordi
ger gekozen, en had het weinig gescheeld
of ook de heer Van Kol was geroepen
om mede 's lands wetten te maken.
Toen dus wetten-overtreders, thans onder
dezelfde regeeringsvormen wetten-samen-
stellers.
Met deze feiten voor ons, hadden wij ze
ker recht om te spreken van eene kentering,
en dat in zoo korten tijd.
Wat we mededeelden stemt zeker tot
nadenken.
Waarom wij deze geschiedenis van de
vier laatste jaren in herinnering brengen
Om daaruit te doen zien, dat er voor ve
len van het stationhet Liberalisme, d.
w. z. de huldiging van de menschelijke
rede, slechts een korten tijd noodig is om
na eene kleine verpoozing bij de wacht-
plaatshet Radicalisme, aan te komen bij
het eindstation: het Socialisme.
Tegenover dezen snellen afloop der wa
teren zullen alleen bestand blijken zy, die
hun uitgangspunt ook in de politiek niet
zoeken in de menschelijke rede, maar in
de Souvereiniteit Gods.
Tot zoover de Groninger.
Een opmerking nog, die trouwens kant
noch wal raakt, voegt de Nederlander er
aan toe, namelijk dat men geen recht heeft
aldus te schrijven omdat nota bene niet
alle Groningsche antirevolutionairen even
goed op den liberaal hebben gesfemd. Dit
laatste noemt zij „zelf de opschuiving
in de hand werken". Maar hoe noemt
zij dan 't thuisblijven van honderden, zeker
ook liberale, kiezers, die de opschuiving
hadden kunnen voorkomen. En is 'tfeit
der opschuiving, het gansche land door,
niet waar
Een professoraal bévu.
De heer Job v. d. Have deelde op de
jongste Jaarvergadering van de Maatschappij
van Weldadigheid in een rapport een his
torisch feit mede dat ware 't niet waar
gebeurd als ui£ of anecdote zou kunnen
dienst doen en in ieder geval doet zien
dat ook geleerde mannen dwaasheden kunnen
zeggen.
Een Zeeuwsch pachter ging in 1888 hij
eon professor in Leiden de jaarlij ksche
pacht, f 3000.voor 40 Hectaren bouw
en weiland, betalen de pachter deed zijn
beklag over de lage prijzen van alle pro
ducten, zoodat hij niet van deopbrengsten
zijn pacht kon voldoen; hij vertelde een
buitenkansje gehad te hebben met het
verbouwen van kanariezaad van één hecta
re had hi) ruim f 1000 ontvangen.
Verontwaardigd sprong de professor op
en vroeg verwijtend: waarom hij al zijn
bouwland niet met kanariezaad verbouwd
had 1
Adam's schedel. De stamvader der men
schen moet volgeus een eeuwenoude over-
leveringop Golgotha begraven zijn. Reeds de
oudste boeken van pelgrims en bedevaart
gangers noemen Golgotha de plaats waar
de eerste mensch begraven ligt. Boven
Adam's graf werd dan het kruis ge
plaatst, waaraan de Verlosser stierf. Siuds
onheuglijke tijden brengen schilders en
beeldhouwers daarom aan den voet van
het kruis een doodshoofd aan, waarvan
ongetwijfeld niet velen zullen weten, dat
het Adam's schedel voorstelt.
De groote werkstaking in de Belgische
mijnen is weggekwijnd zonder eenig ander
spoor achter te laten dan uitputting, ellende
en ontmoediging.
Geen enkele van de hervormingen, die
de socialistische leiders der beweging hun
volgers hadden voorspeld, is tot stand ge
komen.
Reeds Dinsdag hadden weer een 2000
arbeiders het werk hervat.
Tegenover dit feit liet de FédéraHon
boraine den moed zinken. Deze bond, die
4 dagen geleden nog met groote meerder
heid tot het voortzetten van de staking
besloten had, nam thans een besluit, waarin
verklaard werd, dat alle pogingen vruch
teloos gebleven waren en het voortzetten
van de staking dus nutteloos zou zijn.
Men erkent, dat de ellende, waarin de
werklieden verkeeren, te groot geworden is
om thans nog het voortzetten van den strijd
te kunnen eischen.
Inmiddels blijven de patroons weigeren
de aanvoerders van de werkstaking weer
in dienst te nemen in weerwil van de
pogingen, aangewend tot het doen ver
anderen van hun meening.
Maar er zijn nog meer treurig gevolgen
vati de werkstaking te constateeren, feiten,
die bijna altijd bij werkstakingen gepleegd
worden. Er is inbreuk gemaakt op de vrij
heid van arbeid, er is gedreigd, er is geweld
gepleegd en mishandeld. Natuurlijk zijn
de processen, die deswegen gevoerd worden,
nog niet geëindigd en nog minder de
straffen, die de bedrijvers ondergaan
zullen.
De gevolgen dezer groote werkstaking
zullen dus nog zeer langen tijd en zeer
hevig in tal van gezinnen gevoeld worden.
Tel.
6 Aug.'97.
By kon. besluit benoemd tot ontvanger
der directe belastingen te Oud-Beijerland
P. C. H. Huvers, hoofdcommies der directie
te Middelburgte Rosendaal (behalve sui
keraccijns) B. v. Houten, thans te Hansweert,
te Vlaardingen J. A. Voerman thans te
Oosterhout.
Gedeputeerde Staten van Zeeland
hebben de besturen der waterkeeringen van
de calamiteuze polders of waterschappen
in de provincie uitgenoodigd voortaan in
de bestekken van uitlevoeren werken de bepa
ling optenemen, dat het op verbeurte van
f 5 verboden is de arbeidsloonen uit te
betalen iu localiteiten, waar sterke drank
in het klein wordt verkocht.
