NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 113. 1897,
3afmfag 26 fmu.
iffife laacgang.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Vlissingen. De antirevolutionaire
kiesvereeniging alhier heeft tot candidaten
voor den gemeenteraad gesteld de heeren
H. J, v. d. Meer, H. M. Kloppers en H.
v. d. Poel.
Middelburg. De liberale kiesver
eeniging „Gemeentebelang" heeft tot can
didaten van den gemeenteraad gesteld de
aftredende leden de heeren W. J. Spren-
ger en W. J. J. Koole (district 1), F.
G. Sprenger en dr. A. v. d. Swalme
(lie distriet) en district III de heer jhr.
mr. E. P. Schorer. In de vacature ont
staan door het bedanken van den heer J.
A. Tak, werd gesteld de heer M. G.
Boasson.
Stavenisse. In hare Donderdag
avond gehouden vergadering candideerde
de Lib. kiesvereeniging alhier tot leden
van den gemeenteraad de beide aftredenden,
de heeren L. Hage en N. Kodde.
Kruiningen. Donderdag traddeheer
mr. Fokker alhier op voor een talrijk
publiek, meest liberale kiezers, ter aanbe
veling van de candidatuur Van Deinse.
De rede werd herhaaldelijk lnide toege
juicht dat kan ook niet anders, want
„duur brood" en „brandstapels" waren
schering en inslag er van. Twee leden
van 't bestuur der antirevolutionaire kies
vereeniging te Goes waren gekomen om
met den spreker in debat te treden. Aan
een hunner den heer Buijse kon
het en dan nog slechts voor een paar
minuten verleend worden.
Goes. Er bestaat hier geen liberalo
kiesvereeniging voor de candideering van
gemeenteraadsleden. Of eigenlijk zij is er
welmaar in den bedekten vorm van een
op gezette tijden optredende „meeting".
Men heeft 't altijd tegengesproken, als wij
spreken van de „liberale" meeting. En
toch al verscheen er een enkele maal
wel eens een enkele niet-liberaal, de libe
ralen hebben in die meetings toch 't hoogste
woord; en antirevolutionaire oandidaten
worden er nooit gesteldterwijl van de
Roomschen alleen candidaat gesteld worden
zij die met de liberalen meegaan of libe
raal zyn.
Veer©. De Antir. Kiesvereeniging alhier
heeft in hare jl. gehouden vergadering
tot candidaat voor den gemeenteraad ge
kozen het aftredend lid A. Volkers Jz;
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De liberalen hebben het kiesdistrict
Hoatenisse letterlijk afgeloopen voor hun
candidaat Van Deinse.
Nagenoeg geen kiezer is overgeslagen.
Met tal van pamfletten werd 't district
overgoten.
Sprekers van allerlei slag kwamen in deze
dubbel heete dagen het volk voorlichten.
Een godsdienstonderwijzer uit Amsterdam
deed dit heel vromelijkde sprekers uit
Middelburg Fokker en Heijse meer
joviaal.
Alles tegen Rome.
Er is voor Rome een prachtige reolame
gemaakt.
Het denkend deel heeft tal van citaten
uit Encyoliek en Syllabus, uit Thomas
van Aquino en andere Roomsche celebri-
teite* te slikken gekregen. En blijkens
't applaus dat dezen citaten ten deel viel,
hebben zij zich aan deze Paapsche stou
tigheden braaf' vergast.
Zelfs met de prentjes uit het Martelaars
boek liet men hen kennis maken.
Ei dan, natuurlijk, werden de domme
antirevolutionairen, bij voorkeur protestan
ten geheeten, zwart gemaakt of gewaar
schuwd.
De leiders onzer partij in dit distriet
hebben gedaan hetgeen zij konden. Doch
hun betoog had bij de meesten geen andere
uitwerking danthuisblijven.
Waar 't om gaat, dat werd eenvoudig
niet begrepen.
De Standaard zegt: In geloofszakenen
in historiebeschouwing gaan we geen duim
breed voor de Roomsche kerk uit den
weg. Maar bij de politieke stembus wordt
niet over den weg der zaligheid, noch
over historische geschillen maar over de
grondslagen van het gebouw van Staat ge
handeld. En omdat de Roomscho candi-
daten daarin wél en de Liberale niet met
ons overeenstemmen, daarom steunen wij
bij deze herstemming de Roomsche candi
datures
Dat is het.
En dat is niet begrepen.
En de papenhaters onder ons hebben
niet willen gelooven dat het Liberalisme
meer dan Rome de zielen vergiftigt, in
zijn streven ter ontkristening van den
volksgeest veel geraarlijker is.
Dit streven weet het liberalisme bij ver
kiezingen als deze wel te verbergen.
Niet als liberalen, als protestanten dien
den zij zich aan.
Hun candidaat werd als kerkvoogd en
oud-diaken voor de tweede kamer aanbe
volen. Zoo werden onze goede lieden ver
schalkt. Het zal wel niet 'gebaat hebben,
is te denken. Maar een groot deel der
Antire volution aren liepen in de val.
Het is opmerkelijk dat de liberale partij
bp deze verkiezing verzuimd heeft haar
beginselen aan te prijzen.
Zij heeft daarmede 't sterkst sprekend
Wijs gegeven dat deze beginselen, ook
Volgens haar eigen overtuiging, niet deugen
evenmin vallen in den smaak der natie.
De liberale party trad bij deze campagne,
althans in Hontenisse, op beginselloos.
Ook is opmerkelijk dat men zoo in alle
districten dezelfde kreten heeft hooren aan
heffen. Wie getrouw de verslagen van
redevoeringen door liberale sprekers ge
houden, gevolgd heeft, zal groote een
stemmigheid ontwaard hebben in de keuze
der argumenten tegen ons.
En wat de waarschuwing tegen Rome
betreft, ook dezen vertoonde een trek van
groote gelgkheid van afkomst.
Citaten uit Roomsche Catechismussen,
geschriften van Kerkvaders, uithoekjes
en broohures, b. v. over den Bartholome-
nsmacht, Maranatha, de Standaard van '91,
en tal van andere uitknipsels welke ook
jn '91 en de meeste ook in '88 reeds had
den dienst gedaan.
Met name mr. Fokker was, naar wij te
Kruiningen vernamen, verbazend hierin
handig en sterk.
Maar is dat nu positieve politiek? Is
dat propageeren voor de liberale beginse
len Of was 't eene tactiek van ,,'t doel
heiligt de middelen"
Een tactiek ontleend aan de practijk der
Jezuïeten, dierzelfde Jezuïeten, tegen wie
men het goede volk kwam waarschuwen.
Intusschen mocht Van Deinse gekozen
worden, dan weten wij alvast want dat
is gezegd door den heer Fokker dat
Van Deinse isvoor-uit-stre-vend
liberaal.
Ter karakteriseering van de wijze waarop
de liberalen de antirevolutionairen van
de candidatuur Walter poogden aftetrekken,
drukken wij onderstaand pamflet, waarvan
de schrijver vermoedelijk te Ierseke zit,
in onze kolommen af.
Aan alle Kiezers
Spreuken van Salomo.
Spbsuken XI vers 26
„Wie koren inhoudt, dien
vloekt het volkmaar ze
gening zal zijn over het
hoofd des verkoopers."
Hy die zich beroept op Gods woord,
overdenke bovenstaande woorden, voor hy
zyn biljet voor de Tweede Kamer invult
en in de bus werpt.
Vloek rust op al dengene, die der armen
brood zou komen duurder makenmaar
zegeningen komen over hen, die mede
werken tot het tegengaan daarvan.
Door Graanrechten wordt het brood
duurder.
Wilt gij zulks voorkomen? Stemt als
één manMr. Van Deinse.
Eenige Kiezers.
Het slot van een andere circulaire van
evengelyke strekking, gericht „aan de
Protestantsche kiezers in het kiesdistrict
Hontenisse" luidt aldus
„Wy kiezen in Mr. van Deinse ook een
goed Protestant, die zich aan Kerk en Ker
kelijke bedieningen gelegen laat liggen.
Negen jaar was hy als Diaken werk
zaam van 26 Februari 1873 tot 1 Januari
1880, en van 20 Juni 1892 tot op heden
als President-Kerkvoogd, welke bediening
hy met ijver en nauwgezetheid vervult.
Wy mogen daarom vrijmoedige mede-pro
testanten, van welke richting ook, aanbevelen
op Vrijdag aanstaande te stemmen op mr.
J. G. van Deinse.
Eenige kiezers, lidmaten der Nederduitsch
Hervormde Gemeente te Hulst.
Onder deze blijkbaar te Goes geprepa
reerde aanbeveling van den diaken Van
Deinse komt geen naam van een drukker
voor. Blijkbaar schaamde deze man zich.
Het is ons gebleken dat er nog vele
kiezers zyn die meenen, wanneer zij hun
candidaat stemmen, dat zy dan den anderen
moeten zwart maken. Immers, zoo dachten
zij, wy moeten het witte puntje aanschrap-
pen. Dat wil dus zeggen dien candidaat
schrap ik uit. En den anderen candidaat
laat ik wit.
De redeneering is volkomen fout. En
toch is het onbewust een opkomen voor de
juiste historische beteekenis van het woord
candidaat.
Het komt van Candidas wit En
nu moest vroeger in Rome, iemand die
naar een hooge betrekking dong, in 't wit
loopen, met een witten toga om, daarom
heette hy candidus, een witte.
Laten onze kiezers er aan denken dat
zulk e6n candidus (candidaat), zulk een
witte door hen moet zwart gemaakt wor-
denj-Pe w*tte 8tiP voor uw candidaat of
candidaten moet zwart gemaakt. Meer niet.
Let hierop by de aanstaande gemeente
raadsverkiezingen van 7 Juli.
Dei Goesehe Crt. van Zaterdag 19 Juni
bevatte het volgende vriendelijke stukjeJ
Ook te Middelburg is geen overwinning
behaald. Zelfs is de positie daar van mr.
L u c a s s e eenigszins precair en geheel in
handen van de door de antirevolutionairen
zoozeer gesmade leden van den G h r.
hist, kiezersbond en van de Kar-
nebeekianon, die te zamen meer dan
over 1000 st. beschikten, terwijl het ver
schil tusschen de heer en Lucasse en Fokker
slechts een goede 400 st. bedraagt. Wordt
dus mr. Lucasse herkozen, dan zal het a\jn
bij de gratie van hen, voor wie men voor
de eerste stemming geen hatelijkheden ge
noeg had. Nog gisteren werd gretig door
De Zeeuw een hatelijk bericht overge
nomen uit De Graafschapper ten
opzichte van dr. J. Th. de Visser, omtrent
wien onder den fraaien titel van „V a n
de kerk naar de kroeg," in laatst
genoemd blad geschreven werd, dat hij op
een Zondag, „na 's morgens in de kerk op
getreden te zijn om het Woord te bedie
nen, des avonds als spreker optrad in een
Vergunningszaal". Wel werd dit bericht in
een volgend blad herroepen, omdat het eene
onwaarheid bleek, maar het was gezegd
en men weet, dat er van zoo iets, al is 't
een leugen, toch altijd wat hangen blijft.
Men zal nu vermoedelijk tegenover die
zoo gesmade Christel, historischen wel een
toontje lager zingen en de rol van den
„vooglaer" toepassen. Of de vogels zich
zullen laten vangen
Naar aanleiding 'Van dat stukje merken
wy op dat wy aan de redactie van de
Goesehe Crt. ter opneming in hare kolom
men hebben aangeboden een schrijven uit
Holten, nit welk schryven blijkt dat wel
degelijk door dr. J. Th. de Visser 's Zon
dagsavonds in een herberg een politieke
rede is uitgesproken nadat ZEerw. des
morgens in de kerk had gepreekt.
Waarom wy dan dit stukje, niet in een
volgend no. gelijk de Goesehe Crt. be
weert maar nog in hetzelfde no. van
ons blad, b ebben ingetrokken
Omdat iemand, dien wy te goeder trouw
achtten volkomen op de hoogte te zyn or,s
kwam zeggen dat van het feit niets waar
was en wy geen oneerlijk wapen mochten
gebruiken.
En daar wij zelfs den schijn om een
oneerlyk wapen te bezigen, niet aandurf
den, beloofden wy dezen zegsman terstond
de fout te herstellen, onder voorbehoud
van nader onderzoek.
Een onderzoek dat zeker voor onzen
zegsman geen aangenaam resnltaat ople
verde. Doch waarheid bovenal.
Wij zullen hierop verder niet ingaan.
Dr. de ViBser heeft Zondag 30 Mei te
Holten in een Yergunniugszaal, niet het
Woord bediendmaar een politieke rede
gehoudeno. a. en dit voegen wij er
bij, die wel eens verslagen, van dr. de
Vissers politieke redevoeringen gelezen
hebben o. a. tot afstraffing van oude
broeders die met hem éénzelfde dierbaar
geloof deelachtig zijn.
Aan Dnzen zegsman zullen wij intusschen
bedoeld origineel van den schryver uit
Holten, ter inzage zenden, en stappen
hiermede van dit incident af.
Alleen vernamen wij van de Goesehe
Crt. gaarne eenig bewijs voor haar met vette
letter „zoo zeer gesmade leden van den
Christelijk Historischen Kiezersbond".
De Chr. Historische Kiezersbond.
Art. 1.
Ons beginsel kan niet in woorden worden
uitgedrukt,
Omdat onze vrienden dan terstond uit
elkaar worden gerukt.
Art. II.
In denkwijze zijn wij dus alles behalve
homogeen.
Maar in haat tegen de „Kuyperianen" zijn
wij onherroepelijk één.
Art. III.
Op dan „Protestanten" van Oost, West
en Noord,
Verpandt ons, wat ge ook overigens wilt,
tegen Dr. Kuïpbr uw woord.
Art. IV.
Onmeedoogend „Kuyperianen" bekampen,
ziedaar ons doel
En dan laten verder de beginselen ons koud
en koel.
Art. V.
Ziet, hoe in ons Program de negatie op het
kookpunt staat.
En het positieve deel met nul naar huis
toe gaat.
Graafschapper.
25 Juni '97.
De liberale kiesvereeniging te Ede heeft
besloten zich te ontbinden en zich op te
lossen in een afdeeling van den chr. histo
rischen kiezersbond.
Bij kon. besluit zyn, met 1 Juli,
lo. voor den tijd van drie jaren benoemd
tot plaatsvervangers van den distrietvee-
arts, wien Dordrecht als standplaats is
aangewezen de veeartsen J. A. de GraafF
te Scherpenisse; H. J. M. Berghuis, te
Middelburg, en M. v. d. Vliet te Kruiningen;
en is 2o. aan de 'plaatsvervangende
districtsveeartsen H. M. J. Berghuis en
M. van der Vliet te Kruiningen, de titel
van gouvernementskeurmeester van vee
toegekend en zijn zij als zoodanig belast
met de visitatie van vee, resp. te Vlis-
singen en te Hansweert (Kruiningen),
v6or de inlading in een schip naar het
buitenland bestemd.
De geest der vergadering was niet over
welwillend, vermoedelyk gevolg van de
warmte en den weinig beschikbaren tijd
voor debat, dewijl de heer Fokker naar
den trein moest.
In de Midd. Crt. werd captie ge
maakt op een bericht nit Krabbendyke,
omtrent 't besluit der antirev. kiesveree
niging aldaar. Het bericht dienaangaande
was vrij duister gesteld, wij ontvingen
echter den indruk dat besloten was gelyk
ons vorig no. meldde. Bij onderzoek blijkt
echter dat hier geen sprake is geweest van
kraohtig stemmen. Gelijk te Kruiningen
en op andere plaatsen waren de leden der
Kiesvereenigingen vrij wat meer voor ont
houding of voor stemmen op den liberalen
candidaat te spreken.
Alleen Ierseke stelde met overgroote
meerderheid Walter. Wat hieromtrent in
de Goesehe Crt. en andere bladen staat,
kunnen wy dan ook bepaald tegenspreken.
Bij kon. besluit zyn benoemd: tot
dijkgraaf voor den polder Klein Stelle,
V. N. Voerman tot dijkgraaf voor den
Boonepolder J. Woutersen; in het bestuur
van den polder Nienw-Westenryk, tot
dydgraaf U. Cortvriendt en tot plaatsver
vangend dijkgraaf C. A. M. M. vanHaelst;
tet plaatsvervangend dijkgraaf voor den
polder Rapenburg, C. Bom; tot plaats
vervangend dijkgraaf voor den polder
Stroodorpe, A. de Kok Jacobszoon.
Deze inleiding achten wij noodig by 't
afdrukken van enkele passages uit 't in
de Goesehe Crt. voorkomende verslag van
't gesprokene ln de jongste meeting.
En dan stipuleeren wij het volgende:
Aangaande den heer M. de Jonge Ju.
verklaarde de voorzitter dat het van libera
len niet te wachten is, dat zy een beslist
antirevolutionair tot candidaat zullen stel
len, doch de meerderheid van het comité
meende, dat er termen waren tegenover
hem geen anderen candidaat te plaatsen,
omdat de heer De Jonge, ofschoon esn
tegenstander, toch tevens iemand is, die
ten allen tijde beslist voor zyn gevoelens
uitkomt, een man met een helder hoofd
en die zitting heeft in vele commissies,
waarin hy ook door liberale collega's op
prijs wordt gesteld. Om deze redenen stelde
de meerderheid van het comité voor, tegen
over dhr. De Jonge geen ander candidaat
te stellen.
Aangaande den heer Dicke zegt het
verslag o. a.:
„Op een vraag, hem door dhr. Van der
Leeuw gedaan of hy zou afbreken wat
door de liberalen van drie geslachten is
opgebouwd, had mr. Dicke hem geant
woord, dat hij daartoe nooit zal overgaan.
Om al deze redenen vond dhr. Van der
Leeuw vrijheid dhr. Dicke met alle ge
rustheid aan te bevelen.
Dhr. mr. J. de Witt Hamer voerde be
halve deze negatieve, nog eenige positieve
aanbevelingen van dhr. Dicke aan. Hy
verzekerde dat deze niet alleen niet zon
af breken, wat door de liberalen was opge
bouwd maar in denzelfden geest werk
zaam zyn zal. Dhr. Dicke is niet alleen
een jurist, maar gepromoveerd met een
dissertatie op staatsrechterlijk gebied, zoo
dat by ook van het gemeenterecht uit
nemend op de hoogte is. In die dissertatie
heeft hij de meeningen van dhrn. Lohman
en Kuyper bestreden, waardoor hy ge
toond heeft nader by de liberalen dan
bij de anti-revolutionairen te staan".
En eindelijk van den heer Leygraaff
zegt 't verslag, en nog wel met cursief
gedrukte letter, o. a. dat hy zyn inter-
pellant „had medegedeeld deliberate begin-
selen te zijn toegedaanen de voorzitter
dit een gelukkige keuze noemde.
Nog dient gemeld dat een der aanwezigen
een antirevolutionair den heer L. de Beste
voorstelde doch geen steun vond en zijn
veorstel introk.
Voegen wij hier nog hy dat de heer
Ochtman volgens den voorzitter de „libe
rale" beginselen is toegedaan en deze dit
„een goede eigenschap" noemt.
En dan vragen wijis het nu zoo hee-
lemaal mis als men gewaagt van een
„liberale" meeting
-» •- r I