NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. CHRISTELIJK- HISTORISCH Mr. C. Lucasse. Ho. 112. 1897. Hotitafag 24 $utu. tffiCe Jaargang. VERSCHIJNT F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN Bij dit nummer behoort een bijvoegsel. De herstemming in Middelburg. DUUR BROOD? elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p0,95. Enkele nummers0,025. UITGAVE VAN G. M. KLEMKEFK, te Goes EN van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 1 5 regels. 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Meer nog dan anders is de herstemming te Middelburg van groot belang. Zonder overdrijving kan gezegd dat de oogen van geheel Zeeland, ja van geheel ons vaderland op deze verkiezing ge richt zijn. Tegenover elkander staan twee candi- daten, beiden geboren Zeeuwen, wonende in het kiesdistrict dat om de eere dingt hen af te vaardigen. Beiden bekende staats lieden, die hunne sporen, hetzij in de Eerste-, hetzij in de Tweede Kamer, reeds lang hebben verdiend; en in verschillende betrekkingen de een als griffier, de ander als gedeputeerde in Zeelands provinciale staten, om hun zaakkennis en ijver, niet 't minst em de verdediging der beginselen waaruit zjj leven, geacht en vertrouwd. Nu de keuze staat tusschen een dier twee, weet eeniegelijk kiezer in het district, hoe de aanbeveling luiden zal, die van onzentwege tot hem komt. Wij komen de stem vragen van alle belijders des Heeren, van wat kerkelijke kleur of indeeling ook, voor den antire volutionairen candidaat, die gedurende een reeks van jaren het kiesdistrict Middelburg, als Velksvertegenwoordiger, met de hem van God verleende gaven, gediend heeft. Van weerszijden is de strijd tot nog toe met bezadigdheid en vastberadenheid ge voerd. Dat aan beide kanten een smallere of breedere zoom bij eerste stemming losliet, om zich te scharen om eenen geestver wanten tegencandidaat, bracht hiertoe niet weinig bij. Er bleef evenwel aan weerszijden een breede groep overig die genoegzaam vertrouwen stelde in den candidaat der oude kiesvereenigingen, welke den zedelij ken steun genoten hetzij van de Liberale Unie, hetzij van het Centraal Comité. Die groep zal ook by de herstemming weder op 't appël zijn. Die reeds by eerste stemming hetzij op Fokker, hetzij op Lucasse gingen, hebben geen aansporing tot vernieuwd trouwbetoon noodig. Dat zou een beleediging voor hen eyn. De 2600 van Lucasse en 2200 van Fok ker van 15, zijn ook 25 Juni op hun post. Van weerszoden moet thans gepoogd om in de weinige dagen, in de weinige uren zelfs die de herstemming voorafgaan nog zoovelen mogelijk der oude vrienden te bewegen om zich, bjj deze herstemming, alsnog te komen scharen om ,het beginsel. Om het beginsel. Hierop valle onzerzijds al de nadruk. De heer Lucasse vertegenwoordigt een beginsel, gelijk de Liberale candidaat van een daarvan tegengesteld beginsel dra ger is. Het geldt ook by deze herstemming de wie. tegenstelling tussohen Geloof en Ongeloof. Niemand minder toch dan minister Yan Houten zeide dit. Lees er zijn jongst ver- tcWen buidel Staats- en strafrechtelijke opstellen blz. 137 maar op na. in dien strijd heeft de groote meer- •rerheid. der kiezers voor't geloof en tegen j 0 Hij zegt letterlijk '"Ij de tegenstelling die thans vreedzaam «P onzen bodem naast elkander moeten leven, die tusschen katholiek en protestant goring. Het is geen conflict over enkele y°gma's, maar tusschen geloof en ongeloof Wsachen lijnrecht tegenstrijdige wereld-en »Pe waan, dat deze gisting buiten bet *®'d der politiek zou kunnen omgaan, of wel omgekeerd, dat de politiek van den nvioed dier gisting vrijgehouden zou kunnen worden, is reeds voorbijgegaan. De over- mging omtrent de beteekenis van het leven A van zijn leven is voor ieder, hij zij of ongeloovig, de bron van zjjn dia 611 tevens de oorsprong der eischen, 9 ny voor zich en voor anderen aan staat vn maatschappij Bteit". het ongeloof gekozen. Minister Van Houten, die in de eerste kamerzitting de liberale party tot dezen godsdienstkrijg ten strijde riep, is door zijn eigen partygenooten in den steek gelaten, en om de eer te redden, trok hy zich voor de herstemming ten behoeve van zyn nieuw liberalen mededin ger terug. Hierin zien wij den vinger Gods, gelyk wij in den uitslag der verkiezingen de hand Gods meenen te mogen opmerken. Het geldt ook hier de vraag: Voor of tegen de Revolutie 1 Niet voor of tegen een revolutie, maar tegen de revolutie, gelyk zy in de Fransche revolutie als stelsel openbaar werd, waarop de liberale party sinds '48 heeft voortge bouwd, waaruit het ongeloof gelyk'tzieh in Kerk en Staat is openbarende, nu al meer dan een halve eeuw leeft. En tegen de Revolutie het Evangelie blijft de oude tegenstelling waarop de beide partijen in den lande, ook in Middelburg, principieel uiteengaan. Hoe de namen der candidaten die van deze twee tegengestelde beginselen de dragers zyn, luiden mogen, is ons om het even. Ten slotte legt elke stemming, en dus ook deze, de vraag aan de consciëntie, voor welk dezer twee beginselen men wenscht party te kiezen. En dan ver antwoordt ieder kiezer ?oor den Heere en voor zichzelf, of hy met de keuze van een dier twee vrij uitgaat. Het eenvoudige zwartmaken van een der twee stippen op zyn stembiljet is voor ieder kiezer een daadeen daad, voor welke hy geen verantwoording aan eenig menschenkind schuldig ismaar dan toch een daad die in het gedenkboek voor Gods aangezicht met onuitwischbaar schrift blyft opgeteekend. Het haast ondeelbaar kleine oogenblik, het atoom van tijd, straks in 't stembureau doorgebracht, beslist voor iederen kiezer over den vrede zijner ziel en over de goed keuring zijns Gods; over den vrede voor wie weet hoe langen tyd. En dit te we ten, stemt ernstig. Daarom komen wy ook met deze vraag tot de broederen, die gemeend hebben by eerste stemming een anderen weg uit te moeten gaan; wilt gij, nu de keuze niet vrij meer is, en toch een der beginselen die in 't geding zyn, ook door u wordt aanvaard, thans ook, by deze herstemming, met ons optrekken om getuigenis af te leggen dat gy met het liberalisme ook by deze stembus geen gemeenschap hebt, en, zy 't cok al met bezwaren, in beoordeeling van welke wy niet treden zullen, uwe stem nit te brengen op den man die u van de beiden, immers in geloof en geest verwantschap 't meest nabij komt. Er staat by deze verkiezing zooveel op 't spel. Het gaat om de meerderheid in de Ka mer. Nu sinds lange jaren, de korte perio de Maekay uitgezonderd, was de revolutie in drie harer stadiums beurtelings in de meerderheid. Zeer tot schade van de gees telijke belangen der natie. En zie, thans bestaat er gegronde hoop dat de meerder heid, aan het menopolie van zeggenschap der liberale party, ook in de geestelijke dingen, een einde maakt. Wij zijn thans aan het keerpunt toege komen, waarnaar zoo lang was uitgezien, waar stilstaan van den heilloozon weg der revolutie geboden en terugkeer naar de oude beproefde beginselen van het Evan gelie weer mogelijk is. Bij alle achting voor de personen mag het feit vastgesteld dat het oud liberalisme als regeeringsstelsel is geoordeeld, dat het zichzelf heeft overleefd. Met ons de sociale periode ingetreden, onderscheidt het zich daarin van ons dat het zich hierbij niet door eenig begin sel laat leiden en, kennelijk zonder politieke gedachte of maatschappelijk ideaal, zich behelpt met baugmakende, nietszeggende, laten wij er bijvoegen, oneerlijke leuzen. In „duurder brood," de Middelburgsche Courant voegt er lacht niet ook „de toespijs der karoters" bij! ligt al de kracht van hun principieel verweer. En 't is ons een volkomen raadsel hoe een man als mr. Fokker, die dan het jon gere element heet te vertegenwoordigen, zich, zonder eenig teeken van protest, met dergelijke argumenten uitsluitend aan het uitgebloeide liberalisme ontleend, laat aan bevelen. Alsof ver boven de toespijs der karoters indien de leus waar ware, niet 't hoog gewicht gaat der vraag in welke richting de staathuishoudkundige vragen die thans op den voorgrond staan, in de eerste jaren zullen worden beantwoord. En daarom, kiezers van Middelburg, overweegt het wel, of gij deze ernstige worsteling alleen maar znlt aanzien, of dat gij, luisterend naar de stem van hot broederhart, naar het bloed dat nog krnipt waar het niet gaan kan, ook ditmaal, en juist ditmaal, uwe broeders zult te hulpe komen met uwe stem voor Ook nog bij de Herstemming doet de bewering opgeld, dat als de Liberalen val len, het brood duur en de werkman het kind van de rekening wordt. Dat heet dan te zitten in de graanrechten En nu verder wordt er over beginselen of sociale hervormingen niet meer gedacht en even als de stier op het roode doek, rent dan alles op die graanrechten in. Met die graanrechten, zoo blyft men stokstijf beweren, gaat het werkmansgezin naar den kelder. Laat ons nu eens zien of dit waar is. Want natuurlijk, als dit ook maar half waar was, zouden ook wij er ons met hand en tand tegen verzetten, want de werkman heeft het heusch al hard genoeg te verduren en moet niet nog verder van de wijs worden gebracht, maar worden geholpen. Maar is het waar? En dan helpt het natuurlijk niets, of wij al zeggen: neen, tegenover het ^'a-zeggen van anderen. Wat we vragen moeten is Hoe hebben de graanrechten in andere landen gewerkt? Is in die andere landen de werkman er beter of slechter van geworden. Neem by v. Duitschland. Daar zyn die graanrechten nu reeds jaren lang geheven. En ook daar had men ze ontraden met datzelfde geroep van duurder brood voor den kwansuis mishandelden werkman. En hoe is het iu uitgekomen Zóo uitgekomen, dat de groote massa in Duitschland nu volop werk heeft, hoog loon verdient en er veel beter van leeft dan vroeger en daarom zelf de protectie in stand houdt. Dat er na de invoering van de protectie in Duitschland volop werk is gekomen, kwam men reeds te weten uit wat de Ka mer van Koophandel te Coblenz mededeel de, te wetendat de Fabrieken de bestel lingen niet afkonden, dat er handen te kort kwamen en dat allerwegen vertier en welvaart heerschte. Maar het bleek nu ook uit de cijfers. Toen er in Duitschland geen werk was verhuisde men naar Amerika, om daar brood te vinden. Zoo gingen daar in 1881 nog twee honderd twintig duizend personen als landverhuizers de zee over. En zie in 1894 was dat getal reeds op nog geen veertig duizend gedaald. En ook vroeger kwamen de Dnitschers hij ons werk zoeken, omdat het hier beter was, maar na is het reeds zoover gekomen, dat ons volk naar Duitschland trekt, om dat ze hier hun brood niet kunnen ver dienen en in Duitschland goed verdienen en nog overhouden, om aan hun familie te zenden. Als na waar was, wat de Liberalen zeggea, dat graanrechten den werkman on gelukkig maken, dan moesten immers de Duitsche werklieden naar Holland komen, waar het brood goedkooper is. En toch, juist het omgekeerde gebeurt. Uit Holland trekken ze naar Dnitschland, waar wel graanrechten zijn. En niet weinigen ook. In 1880 waren er in Duitschland nog pas 17598 Neder landers, nu klom dit door al het werkvolk, dat over de grenzen ging, reeds op 56159 personen. Daar ziet men het nuDat de loonen in Duitschland gestegen zyn erkennen de heeren dan ook zelf. Ze constateeren bijvoorbeeld, dat in het eene bedrijf het loon sinds 1870 klom van 865 mark op 995 mark en in een ander zelfs van 1.20 per dag tot 2.20 per dag. Dat ze beter werk en voller loon hebben, blijkt dan ook uit niets zoo dui delijk dan daaruit, dat ze zooveel beier leven. En dit blijkt uit wat er, sinds er protectie kwam, in Duitschland meer dan vroeger gegeten en gedronken wordt. In de laatste tien jaren is de invoer van allerlei etenswaren in Duitschland vermeerderd met 544 millioen mark- Het stond op 845 en is nu geklommen op 1389. Denk u nu eens, wat dat zegt500 millioen mark aan etenswaren, tabak enz. en oordeel dan zelf, of de groote massa niet o zoo veel beter leven moet hebben, waar zooveel meer te bikken valt. Bovendien is de veestapel vermeerderd met twee millioen runderen en vijf millioen varkens en dit alles onderwijl de bevol king slechts met 12 pCt. toenam. De uitkomst toont dan ook, dat in elk gezin vroeger gebruikt werd 10 pond Koffie, nu bijna 25 pond; aan Suiker vroeger 60 pond, nu ruim 100 pend, dat is een Ned. pond of twee oude ponden per gezin in de week. Zoo steeg het verbruik van haring en bokking van even 10 pond nu reeds op over de 40 pond per gezin. Artikelen, die we juist daarom noemen, omdat de Kapitalisten onmogelijk dat alles kunnen verorberd hebben en men dus ziet, dat het volk er zooveel beter aan toe is. Duurder brood, zegt men: goed. Maar toch blijkt dat in 1884 nog pas werd verbruikt 115 kilo rogge, 56 kilo tarwe, 52 kilo garst en 399 kilo aardappelen. En hoe stonden die cijfers nu in 1894? Toen was het geworden 126 in plaats van 115 rogge, 68 in plaats van 56 tarwe, 63 in plaate van 52 gerst, en 443 kilo in plaats van ;399 kilo per hoofd aard appelen. Van al het geroep van duurder brood en mishandelden werkman was dns niets uitgekomen, integendeel de werkman had vast werk, verdiende meer loon, at meer brood, meer aardappelen, dronk meer koffie en at viermaal zoeveel bokking. De werkman was er dns in alle opzich ten beter van geworden. Bedenk nu, dat er in Dnitschland alge meen stemrecht is en dat dus de werk lieden, die de meerderheid hebben, als ze er slecht bij gevaren waren, al lang een eind aan de graanrechten hadden kunuen maken. En toch ze hebben de voorstan ders van protectie in Dnitschland stil in de Kamer gelaten en ge begrijpt zelve, hoe de werklieden hier te lande hun eigen glazen zouden ingooien, indien ze voor graanrechten hang bleken te zijn. Ze hielden er hun eigen geluk mede tegen. Dat het niets dan een politiek wapen is met dat duurdev brood kan, wie even nadenkt, ook hieruit zien. In 1891 hadden we de verkiezingen en in dat jaar is het brood lVa ct. naar boven gegaan. Maar leest nu al de Cou ranten van dien tijd na en ge zult er zoo goed als geen woord over duurder brood in vinden. Thans, nu het niet met lVs ct., maar slechts 1 ct. meer zal zyn, brengt men er heel ons land voor in rep en roer. Is dat uit medelijden met den werk man, waar bleef dat medelijden dan in 1891? En als er van dat medelyden toen niets te bespeuren viel, zit er dan nu missohien iets achter van de politieke bakkerij Let ook hier eens op. In Leiden stond het kilo wittebrood in 1894 op IOV2 cent. Erg goedkoop. In Amsterdam stond het daarentegen datzelfde jaar op 14Va cent. Peperduur, niet waar? Dus, zal men zoo zeggen, mocat, wie uit Amsterdam met z'n dure brood weg kon, zyn biezen hebben gepakt en Leiden met zijn goedkoope brood moest overloopen zijn. En toch, de werklieden wisten wel beter. Ze lieten Leiden voor wat het waa en alles bleef naar Amsterdam stroomen. Naar Amsterdam met zijn vier cent duur der brood, omdat er in Amsterdam beter werk was en meer loon te verdienen. Bovendien is het niet eens waar, dat een gulden dnurder graan noodzakelijk een cent duurder brood geeft. Nog pas hebben de afdeelingen van den bakkerskond van Nederland eenparig ver klaard dat het brood volstrekt niet gelyk op en neer ga,at met de graanprijzen. Het Hoofdbestuur namelijk van den Nederlandschen Brood-, Koek- en Banket- bakkersbond had aan de afdeelingen de vraag voorgelegd„Heeft styging ef da ling van meelprijzen styging of da ling van broodprijzen ten ge tilge gehad en in welke mate?" Naar het zeggen der Liberalisten, zou hierop nu door alle af deelingen, zonder aarzelen zelfs, kortweg te antwoorden zyn geweest.* „Natuurlijk. Waarom vraagt ge naar den bekenden weg Dat zeggen immers alle geleerden Doch zie, nu de mannen van de praktijk aan het woord kwamen, viel het antwoord heel anders nit. Amsterdam meldde: „Er heeft in de laatste maanden van het jaar groote prys- verhooging plaats gehad, welke altijd met de broodprijzen overeenkwam". Alfen „Dat de styging van Broodpry zen niet was naar evenredigheid van de styging der graan-en meelpryzen". Bolsward „De verhoogde graan- en meel pryzen hebben door de sterke concurrentie geen verhooging van broodpryzen tot stand kunnen brengen". Boskoop„De geringe daling der meel pryzen heeft tot heden toe geen veran- deringgebracht in de prijzen van het brood". Deventer„Dat de lage meel- en graan- pry zen niet zyn in het belang der bak kerij, omdat hierdoor eene concurrentie is geopend zeer nadeelig voor den gezeten bakker". Kampen„De styging dei producten gaf in den beginne wel hooger broodpryzen, maar door de voorraad en concurrentiën was de daling aan de orda van den dag". Purmerend„De Yereeniging heeft po gingen in het werk gesteld de broodprijzen te verhoogen, maar «tuitte terog by enkele bakkers, die niet genegen waren hiertoe over te gaan alzoo geen verhouding tegen over de graanprijzen". Vlaardingen„Meel- en bloempryzen stegendoch de broodpryzen bleven dezelfde". Is dit nn niet opmerkelijk? Te Berlijn stelde Dr. Hirschberg een opzettelijk onderzoek in en ook hij vond, dat er soms zelfs verhooging van den broodprijs bij verlaging van den graan prijs was. Het is allerlei speculatie die hier zoo grooten invloed oefent. En de schomme lingen van broodpryzen hangen slechts voor een klein gedeelte ean de graan prijzen af. En dan komt er nog iets by. Zoo goed als alle landen van Europa hebben graanrechten en juist in landen, die algemeen Btemrecht hebben en demoora- tisch geregeerd worden bloeit de protectie. Zie het maar aan Amerika en Frankrijk,

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1897 | | pagina 1