NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELÏJK-
HISTORISCH
Mr. C. LUCASSF.
Ho. 110. 1897.
Safertfag 19 lutii.
tCftfe faatgaiLg
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
dus a.s. Vrijdag reeds,
bevelen wij in het kiesdistrict M i J-
delburg, de herkiezing aan van
Het Tusschenbedrijf.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij de herstemming op VRIJDAG
25 JUNI a. s.
Het tusschenbedrijf in de verkiezingscam
pagne is de voorbereiding voor de aan
staande gemeenteraadsverkiezingen.
Zooals bekend is moeten ia alle, althans
bijna alle gemeenten in onze provincie
eenige leden van den gemeenteraad af
treden.
Natuurlijk gaat de gemeenteraadsverkie
zing ook weer anders dan vroeger. Het
is dan ook met 't oog daarop dat wij er
de aandacht op vestigen.
Bij de wet van 28 April 1897, Stbl.
no, 110 ia de Gemeentewet op enkele
punten gewijzigd en 't is aan de hand
van deze wijzigingen dat wij het volgende
aan de kiezers mededeelen.
Voor de kiezers te Middelburg en Vlis-
singen, 's Heer Arendskerke en Terneuzen,
Kattendijke en nog een enkele andere
gemeente misschien zal het wel geen nieuws
zijn dat de gemeente verdeeld is in stem-
diatricten, bij plaatselijke verordening, aan
gedeputeerde staten mede te deelen, is
deze verdeeling door den gemeenteraad
vastgesteld. Daarbij is tevens het stem-
district aangewezen, waarin het hoofd
stembureau zitting heeft.
De verkiezing voor den gemeenteraad
heeft plaats den laatsten Dinsdag in Juni,
dus dat is Dinsdag over 8 dagenden
29 sten.
Dat is de verkiezingsdag voor leden van
den gemeenteraad.
Let wel de verkiezingsdagdat wil zeg
gen de dag waarop de candidatenlijst aan
den burgemeester moet worden aangeboden.
Want evenals voor de tweede-kamer
verkiezing moet ook voor de gemeente
raadsverkiezing de candidaat of moeten de
candidaten door eenige kiezers worden ge
steld, die daartoe bun natm zetten op de
lijst van eandidaatstelling.
Maar dit moeten er natuurlijk geen
veertig zijn. Waar zou men bijv. in een
gemeente als 'sHeer Abtskerke met haar
32 kiezers die 40 kiezers van daan moeten
halen.
Neen de wet bepaalt hieromtrent dat in
gemeenten met minder dan 150 kiezers
de candidatenlijst door minstens drie kie
zers moet geteekend zijn. Natuurlijk mo
gen er nog wel meer hun naam zetten
doch minstens drie moeten er zijn.
Dit geldt voor gemeenten met minder
dan 150 kiezers.
En nu gemeenten met meer dan 150
eu minder dan 2000 kiezers. Voor zulke
gemeenten geldt de bepaling dat 't aantal
daniteekeningen op de candidatenlijst min
stens een vijftigste bedragen moet van het
aantal kiezers.
Er ig slechts ééne gemeente met meer
dan 2000 kiezersen dat is Middelburg.
00r deze gemeente alleen geldt het ge
wone cijfer van 40 kiezers.
Maar voor alle overige gemeenten, mits
laar meer dan 149 kiezers wonen, geldt
Wat wij hier boven zeiden een 50ste van
t aantal kiezers moet de candidatenlijst on
derteekenen.
Vlissingen heeft ruim 1850 kiezers en
for™' derhalve een vijftigste van 1850
m kiezers voor de candidatenstelling.
terneuzen heeft rnim 1180 kiezers en
^'kalve een vijftigste van 1180
1 *3 kiezers.
Goes heeft er ruim 900 dus 18 kiezers,
lenkzee ruim 850 dus 17 kiezers.
teek1' ru'm 550 kiezers, dus 11 hand-
Terwijl gemeenten als Baarland, Cats,
Biggekerke en andere, met minder dan 150
kiezers, evenals gemeenten met minder dan
200 kiezers kannen volstaan met 3 man
voor de onderteekening.
jgDaarna handelt men gelijk bij de ver
kiezing voor de tweede kamer gebruikelijk
geworden is.
Wanneer nu één lid aftreedt kan natuur
lijk maar één lid door de kiezersgroep
worden candidaat gesteld.
Natuurlijk kan een andere groep een
ander „verkiezen". Docb indien er in 't ge
heel maar één candidaat aan den burge
meester wordt voorgedragen, dan wordt
deze door den burgemeester verkozen ver
klaard, dus dan heeft er stemming plaats,
en kunnen de kiezers thuis blijven.
Zijn er twee raadsleden aftredende en
moeten er dus twee candidaat gesteld
worden worden er dan geen twee of een
door anderen tegenover hen candidaat ge
maakt, dan zijn deze twee aftredenden of
candidaat gestelden gekozen.
Dus a. s. 29 Juni moeten de candidaat-
stellers aan den gang en tusschen 9 en
5 uur de candidatenlijst bij den burge
meester inleveren. De burgemeester houdt
hiertoe zitting in 't gemeentehuis.
Is er geen candidatenlijst aangeboden
dan verklaart de burgemeester dat niemand
is benoemd.
Zijn er evenzooveel candidaten opgege
ven als er vacatures zijn dan zijn zij ver
kozen. Zijn er meer candidaten opgegeven
dan er plaatsen te vervullen zijn, dan
geschiedt over beu uiterlijk binnen veer
tien dagen, het kan dus vroeger dan veer
tien dagen na 29 Juni zijn, stemming.
Dus uiterlijk Dinsdag 13 Juli moeten
de kiezers stemmen.
Nog vestigen wij de aandacht op het
volgende in artikel 10.
Bij eerste stemming wordt geen hunner
benoemd dan met volstrekte meerderheid.
Hebben meer candidaten Jde volstrekte
meerderheid verkregen dan er plaatsen te ver
vullen zijn,dan zijn zij die de meeste stemmen
hebben verkregen, en bij gelijk getal
stemmen de oudsten in jaren benoemd.
In geval van gelijken ouderdom beslist
het lot.
De volstrekte en de betrekkelijke meer
derheid worden vastgesteld naar het aantal
van waarde zijnde in de stembus gevonden
stembiljetten.
Ingeval van herstemming die ook binnen
veertien dagen na den stemdag moet ge
schieden, moet de eandidaatstelling weder
geschieden als op 29 Juni.
Nu zijn er nog wel enkele vragen te
doen, naar aanleiding van allerlei gebeur
lijkheden doch dit is, dnnkt ons, vol
doende ter inlichting omtrent hetgeen men
weten moet.
Alleen melden wij nog voor de aardig
heid dat, ingeval iemand verkozen zijnde,
niet binnen vier maanden na de verkie-
zing, zijn geloofsbrief inzendt, dan geacht
wordt te hebben bedankt.
Zoodat 't nu voortaan niet meer moge
lijk zal zijn dat iemand een jaar, jazelfs
zes jaar, gelijk immers nog eens te Ierse-
ke gebeurd is, wacht om zijn geloofsbrief
in te zenden.
Donderdag ontvingen wij per telegraaf
nog den officiëelen uitslag der herstemmin
gen van Den Helder, Dokkum en Zierikzee.
In den Helder bekwam Lely 1842 en
Staalman 2535 van de 5244 stemmen. En
in Zierikzee v. Kerkwijk 3404 van de
5307 geldige stemmen.
Overigens alles gelijk in't vorig no.
Een sprekende datum.
In de Kamerzitting van 16 Juni 1887
sprak de heer Van Houten het kamerlid,
tot verdediging van 't amendement Schaep-
man tot splitsing der groote steden, de
Abusievelijk deze week blyven liggen.
begeerte uit dat wat meerderheid in 't
land is, ook meerderheid zij in de kamer.
Tien jaar later, 16 Juni 1897, bij de
opening der stembus zal voor 't eerst
de vrucht van 't toen verworpen amende
ment Schaepman worden beproefden zal
ook de minister van Houten zich hebben
te onderwerpen aan de begeerte dat wat
meerderheid is in den lande, ook in de
Kamer meerderheid zij.
In elk geval zullen door de splitsing
der groote steden in enkelvoudige kiesdi
stricten zeer zeker rechtvaardiger partij-
Verhoudingen in de Kamer ontstaan.
Er worden verschillende verkiezings-
grappen verteld, maar er vallen ook ern
stige verkiezingsgrieven of liever stembus-
grieven te vermelden.
lo. Uit de van onwaarde verklaarde
briefjes blijkt dat de» kiezers beter moet
herinnerd worden, dat zij op de kaart
niet mogen schrijven, niet schrappen, zelfs
geen zwarte vlekken mogen maken. Alleen
't witte stipje zwart maken, ziedaar alles.
In een district was de naam Lobman
doorgehaald en de,, stip voor Heyse niet
zwart gemaakt. Van onwaarde dus.
Nog was op een biljet achter Lohmans
naam een zwarte stip gezet, terwijl de
witte stip voor dien naam wit gelaten was.
Van onwaarde dus.
Op andere biljetten waren de witte stip
pen wit gelaten en was de naam van voren
of van achter op 't biljet geschreven. Van
onwaarde dus.
Op andere waren al de candidaten zwart
gemaakt. Van onwaarde dus.
Weer andere kiezers in verschillende
districten maakten 't witte plekje zwart
doch brachten er nog een plakkaat
omheen. Van onwaarde dus.
Anderen hebben de witte stip wit gelaten
terwijl een zwarte rand om 't vierkantje
van de stip was aangebracht. Van on
waarde dus.
Weer anderen hadden den naam zwart ge
maakt doch niet 't stipje. Van onwaarde dus.
Nog anderen hadden de witte stip zwart
gemaakt doch hadden er ook nog iets bij
geschreven of geteekend. Van onwaarde dus.
En zoo zouden wij kunnen voortgaan.
Genoeg voorbeelden meenen wij evenwel
te hebben aangehaald, om te doen zien
dat nog niet genoeg 't besef onder al de
kiezers is doorgedrongen dat zij slechts een
witte stip hebben zwart te maken, en an
ders niet.
Slechts een witte stip zwart te maken.
Slechts één witte stip. Die welke voor
den naam van hun candidaat staat.
Nog een paar opmerkingen voegen wij
hier bij.
De kiezers meeten voortaan hun stem
biljet als zij de witte stip hebben zwart
gemaakt, dicht vouwen, eer zij 'tin de
bus steken. Op sommige stembureaus kon
't publiek zien wien men gestemd had
en dit is niet mogelijk wanneer man het
biljet eerst dicht vouwt.
Nog werd geklaagd hier en daar dat de
hokjes zoodanig zijn aangebracht dat de
voorzitter van 't stembureau of de veld
wachter, zoo zij wilden, konden zieu wien
men stemde.
Nu is hieraan wel tegemoet te komen.
De hokjes staan natuurlijk volgens de
voorschriften der wet ingerichtpubliek
en stembureau moeten den ingang er van
knnnen zien.
Maar de kiezer zelf kan, wanneer hij
vreest gezien te zullen worden, zijn lin
kerhand over de zwarte vlekken heen
houden, terwijl hij met de rechter
zijn kiezerswerk doet. Zijn linkerhand
neemt dan de positie aan van die van een
schooljongen die beletten wil dat zijn buur
man van zijne lei afziet. Doch ook het
stembureau kan hierin voorzien door b.v.
de tafel van 't stembureau eenige meters
verder te zetten. In ieder geval moet er
zekerheid zijn dat niet gezien wordt wien
de kiezer stemt. Vooral bij verkiezingen
voor den gemeenteraad is deze waarborg
noodzakelijk. Eu dan dient de voorzitter,
gelijk bijv. die te Kloetinge deed, telkens
te waarschuwen dat de kiezer die met
zwartmaken klaar is 't stembiljet dicht
vouwt.
Nog een enkele kiezer weigerde te
stemmen wijl hij op zijn stemkaart een
nommer zag en hij vreesde dat na ook
dit no. op zijn stembiljet zou staan en
men daardoor zou kunnen zien wien hij
hij gestemd had. Een onjuiste veronder
stelling natuurlijk.
Ten slotte dienen onze verkieziwgsagen-
teu in 't vervolg wanneer zij een kiezer
die niet lezen of schrijven kan, uitleggen,
het hoeveelste vakje hij zwart te maken
beeft, hem er ook bij te zeggen dat de
vakjes moeten staan aan den kant van
zijn linkerhand (op den rechterkant van't
stembiljet, das voor hem als hij er zoo
voor staat, links. Een enkele maal gebeurde
het dat een kiezer analphabeet ,door zijn
stembiljet te onderste boven te houden,
meenende den jrechten man te stemmen
juist den verkeerde had zwart gemaakt.
Het Centraal Comité van anti-re vnlutio-
naire Kiesvereenigingen heeft de vraag
overwogen, welk advies zijnerzyds te geven
is met het oog op de herstemmingen.
In dat advies, in De Standaard gepu
bliceerd, stelt het C. C. op den voorgrond,
dat de regelen voor een eerste stemming
niet bij een herstemming kunnen gelden,
en dat bij herstemming tusschen niet
van anti-rev. zijde gestelde candidaten al
leen gezegd kan worden, wie van beiden
het Program van Actie het meest in het
gevlei komt, of ook, waar zelfs dit niet is
uit te maken, welke houding in het alge
meen belang voor do anti-rev. party het
meest gewenseht schijnt.
In dien zin nu adviseert het Centraal-
Comité
lo. in alle districten, waar een candi
daat in horstemming komt, die door de
Centrale Kiesrereeniging gecandideerd
was, dezen ook bij dö herstemming met
alle ten dienst staande middelen te steu
nen. Dit geldt de districten Alkmaar,
Amersfoort, Amsterdam II, Amsterdam III,
Amsterdam, VIII, Amsterdam IX, Apiuga-
dam, Bodegraven, Delft, Dokkum,Dordrecht,
Eraneker, Gouda, 's Gravenhage III, Haar
lemmermeer, Harlingen, Den Helder, Kat
wijk, Loosduinen, Middelburg, Ridderkerk,
Rotterdam II, Rotterdam IV, Sneek, Steen
wij k, Tietjerksteradeel, Utrecht I, West
stellingwerf en Zuidhorn.
2o. te stennen in de distrioten
Groningen Drncker 1.
Zwolle van Dedem b.
Enschede Vos de Wael k.
Doetinchem Pauwen k.
Utrecht II Bergansius k.
Amsterdam I Schaepman k.
Amsterdam V Ketelaar r.
Amsterdam VI Cuypera k.
Amsterdam VII Pastoors k.
Beverwijk Borret k.
's Gravenhage II le Bron k.
Rotterdam I dr. J. Tn. de Visser.
Rotterdam III dr. Schaepman.
Rotterdam V I. Maschek.
Hontenisse Walter.
I is liberaal, b Christ. Hist. Bond, k is
Roomsch, r is radicaal.
3o. In de andere districten zich van
stemmen te onthouden. Dit zal dus zijn in
de districten Amsterdam IV, Deventer,
Hoogezand, Leeuwarden, Schoterland en
Winschoten. In beide eerstgenoemde is een
oud-liberaal met een radioaal, in de overige
een sociaal democraat met een liberaal of
radieaal in herstemming.
De uitslag.
De voorloopige uitslag der verkiezing is
reeds te lang bekend om den lezer nog
met onzen indruk daarvan te vermoeien.
Wij willen de herstemmingen afwachten.
Voorloopig trekt het de aandacht, dat het
liberalisme, zoo oud als nieuw, in den
lande een gevoelige nederlaag lijdt, en bij
de herstemming alleen zal kunnen winnen
door luid te schetteren tegen 't monsterver
bond, tegen Rome, tegen Protectie en bloe
dige tafereelen op te hangen van de drieër
lei schavotten die de verkiezing van den
tegencandidaat vergezellen. Het schavot
door dooüstrafvereerders en kettervervol-
gers en petroleurs, door de mannen van
„bef, kalet en borrel" op te richten.
Misleiding kan voor de geslagenen nog
veel goedmaken. Doch zedelijk geslagen
zijn zij nu reeds, nu daghelder gebleken
is dat zij zich jaren lang meester gemaakt
hebben van de macht, door middel van onge
splitste kiesdistricten en beperking van het
kiesrecht.
Het maakt wel een tragischen indruk,
eens zoo machtige voormannen als de
Beaufort, v. d. Kaay, Van Houten, Rntger»,
hetzij vrijwillig, hetzij gedwongen, in eens
of in tweeën, van het staatstooneel te zien
verdwijnen. Dat zelfs de Levy's en Kerdyks,
De Kanters en Smidts die maar al te lang
in 't versleten partygareel der oud-libe
ralen mee liepen, de charge met de val
lenden moesten mee maken.
Doch in den stembusstrijd foegt geen
medelijden, dewijl het niet gaat om de
personen, maar om de beginselen.
Wat overigens Zeeland betreft, dat one
het naast aan 't hart ligtover de ver
kiezingen in 't algemeen ga onzerzijds een
„dankbaar doch niet voldaan".
Wij dachten dat wii in Oostbarg Sterker
zouden zijn geweest. Het 5e district stemde
dan ook in zijn meerderheid antirevoluti
onair wel een bewijs dat men daar goed
georganiseerd is. In 't vierde district noch
tans viel aan mr. Henneqnin een verplet
terende meerderheid ten deel, ook in ge
meenten waar de overgroote meerderheid
Roomschen zijn. Wel een bewys dat in
't vierde district de organisatie bij de niet
liberalen te wenschen overlaat, en misschien
ook dat kerkisme daar zijn triomfen vierde.
In ieder geval de liberaal zit weer veor
dat district en onze vrienden kunnen aan
't werk, om rustig en gestadig naar ver
breeding van invloed te streven en geest
verwanten te winnen.
Zierikzee bracht een zeer groot stem-
mencijfer uit op mr. Heemskerk. Wij
waren zelfs verbaasd over enkele dorpen
op Schouwen dat men daar nog zooveel deed.
Het thans behaalde stemmencijfer geeft
moed dat te avond of morgen by krachtige,
welsprekende bewerking en tactische behan
deling der loopgraven ook dit district nog
eens omgaat.
Hontenisse stelde te leur, dat men aldaar
onzen trouwen, hooggeachten Pompe van
Me erdervoort niet in herstemming bracht.
En men had dit zoo gemakkelijk kunnen
doen; indien men zich door't leugenachtig
geroep van duurder brood niet had laten
verleiden om dezen Liberaal te steunen.
Laat het nu althans in al onze dorpen
dezerzijds van Biezelinge tot Ellewoutsdijk
de leuze zijn: in geen geval een Liberaal.
Mr. Van Deinse is ons de minst sympa
thieke candidaat, die, nota bene door onze
hulp gekozen, herhaaldelijk getoond heeft
in niets te verschillen van de mannen der
oud-liberale school, dezelfden tegen wie
in andere deelen van ons vaderland met
zooveel geestdrift de strijd gevoerd wordt.
Dat Goes zijn ouden naam als antirevo
lutionair district, en Middelburg dien van
anti-liberaal district krachtig handhaafden,
doet ons genoegen.
Lohman behaalde 2671 en Lucasse2672
stemmen.
Eerstgenoemde werd gekozen, laatstge
noemde komt in herstemming. Zeer hopen
wij dat hij mag worden herkozen. En
dit kan ook, wanneer alle man onder ons
zijn plicht doet.
En voorts voor hetgeen reeds ver
kregen werd, Soli Deo Gloria Gode
alleen de eere
Hem hebben wij om zijne hnlpe gebe
den. Zij er dan ook oprechte dank voor
hetgeen reeds verkregen werd.
Alleen de materialist kan meenen dat
