NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
107. 1897.
Safccifag 12 luni.
iffife laorgang.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
I Jhr. mr. A. F.
Lohman.
de Savornin
I Mr. G. Lucasse.
IN. Glinderman.
Jhr. mr. J. J. Pompe
Meerdervoort.
van
I ir. Th. Heemskerk.
Debat te Koudekerke.
I 2o. op de protectie.
De heer Pompe te Ierseke.
8 volgt
J Heer
Temen
t:
Arend»-
endrikskinderen
en
Ivraay-
Noordweg
ged. F).
van den
westen van
H. en ge-
5 (wyk A) Wil-
(dorp) met zijn
i B). Hansweert
C.).
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De Zeeuw steunt gaarne de
Kandidaten der Antirevolutionaire
I Kiesvereenigingen, en beveelt dier
halve aan voor:
GOES
MIDDELBURG
OOSTBURG
HONTENISSE
ZIERIKZEE.
Het is van belang er op te wijzen dat
elke Voorzitter van een stembureau, volgens
art. 90 der Kieswet, verplicht is, Dinsdag
avond 15 Juni, terstond nadat alle bij zijn
bureau ingekomen stembiljetten zijn geopend
I en vóórdat die verzegeld worden of prooes-
I verbaal van de stemming wordt opgemaakt,
hekend te maken het getal der geldig uit
gebrachte stemmen, dat in het geheel en dat
op elk der candidaten is uitgebracht.
11 Juni.
Goes. Tot ons leedwezen kunnen wij
geen verslag geven van de lezing van den
beer Heijse op gisterendrukke bezigheden
beletten ons er heen te gaan.
Het Centraal Comité zal reeds Woens-
ag 16 Juni, des namiddags 2 uur in het
hotel „Victoria", tegenover het Centraal
station te Amsterdam, vergaderen.
Alle centrale a.-r. kiesvereenigingen, in
■wier districten herstemming moet plaats
hebben, zullen op deze vergadering ver
tegenwoordigd moeten zijn.
Benoemd tot ontvanger der directe
belastingenen accijnzen te Oostburg A. van
Mazy k, thans te Eedeen te Alphen
K a. A. Beijerinck, thans te Goes.
Bij kon. besluit is eervol ontslag-
I verleend by de dienstdoende schutterijen
san den 2en luitenant P. F. v. d. Vliet
I 'e Zierikzee.
Na het eindigen der rede van den heer
Snijders gaf de heer Doorenbos gelegen-
beid tot debat.
Hiervan maakte de heer W. H. Oosten
gebruik, die begon met zijn dank te be-
'ijigen voor het humaneeerlijke en voor-
1 tochtige in het spreken van den heer
Ut nam niet weg dat ofschoon hij met
'''stemming menig punt had aangehoord
zich in verschillende opzichten tegen-
I °Ver <ieu hggj. Snij,iers moest stellen, doch
I "echts een greep wenschte te doen en
I hoofdzakelijk op twee punten wijzen n.l.
I.to. op het saamgaan van Rome en
1 Hordt.
I at dat saamgaan met Rome betreft
I (U ^eer Snijders zeer wijselijk
m i oze w<oord van monsterverbond ver-
I in ^en W00ï(b zoo dikwerf gebezigd
menige liberale courant en geplaatst
'ot het liefelijke „clericalisme."
e zaak zelve had de heer Snijders ge
noemd en gezegd niet te kunnen begrijpen
hoe twee partgen, die in zoovele punten
verschilden toch samen konden gaan of
wandelen.
Zie, zoo ging de heer Oosten voort, 't
beste zal zijn, niet veel te spreken over
saamgaan van een der partgen met Rome,
want de Liberalen hebben telkenmale ge
tracht, als het in hun belang was, om
het te doen en hetgeen de oud-minister
Sinidt in Dordt gezegd heeft laat in dit
opzicht een vriendelijk licht vallen op 't
vorig ministerie en inzonderheid op den
heer van Houten.
En voorts zooveel onbegrijpelijks zit er
niet in, waar nu in twee pnnten eene
groote overeenkomst bestaat tusschen Anti
revolutionairen 'en Roomsch-Katholieken.
Vooreerst zijn beide belijders van den
Christus en staan dus ia de grondgedachte
bij elkander.
Voor spreker is het onverklaarbaar hoe
er sprake kan wezen van saamgaan tus
schen Roomschen en Liberalen, daar de
laatsteu rusten op den bodem der Revolu
tie en van het ongeloof.
Maar meer nog in tal van opzichten
bestaat er overeenkomst in beider programs
van actie.
Wat voor bezwaar zou dus bestaan voor
saamwerken
Zeer gaarne had de heer O. echter een
officieel bewijs van al degenen die zoo roepen
over 't bondgenootschap, hoe en op welke
wijze en door wie dat gesloten was.
Waar de heer S. zijn hart vasthield, als
er anti-liberalen in de meerderheid kwamen
want dat er dan evenals tijdens Mackay
spoedig rnzie komen zou, zeide de heer O.
dat men zich daarover maar niet te veel
moest verontrusten, daar er moeilijk grooter
verdeeldheid tusscheu de Roomsch-katho-
lieken en de antirevolutionairen kon komen
dan er nu reeds was onder de liberalen van
verschillende schakeering.
Of hoe zouden Smidt en van. Houten
b.v. 't saam in een kabinet kunnen vinden
De heer O. geloofde dat de antirev. en
Roomschen een daad van welwillendheid
zouden bewijzen aan de liberalen als ze
zorgden dat de laatsten in de minderheid
bleven om dan de rust en vrede in eigen
boezem wat te herstellen.
Vervolgens besprak de heer O. de pro
tectie en toonde op verschillende gronden
de noodzakelijkneid aan van een tijdelijke
bescherming, en besprak in verband daar
mee, dat schrikbeeld, door vele liberalen
opgehangen n.l, het dure brood, en liet
duidelijk zien, dat 't werkelijk zoo'n „boe
man" niet is, en het beter is wat duurder
brood te eten maar dat men zelf verdienen
kan, dan goedkoop brood dat men niet kan
bekomen.
Naar statistieke gegevens merkte de heer
op dat de hoogere uitgave voor het
duurdere brood niet zoo zwaar zou zijnen
lichtelijk worden weggenomen als er meer
vertier en welvaart kwam.
Wat nu de kwestie betrof, dat de land
bouwer er toch niet vetter op zou worden
daar 't meerdere geld lichtelijk vloeien zou
in den zak van den grondbezitter, daarop
antwoordde de heer O. dat minister Pierson
ons geleerd had om geld uit de eeue beurs
in de andere te brengen, en ook dit kwaad
zou kunnen voorkomen worden lo door
regeling van het paehtcontract en ten 2o
door progressieve grondbelasting.
Na zijne instemming te hebben betuigd
met alles wat de heer Oosten sprak, zeide
de heer Littooij
lo. dat het hem aangenaam aangedaan
had, dat de heer Snijders het woord „cle-
ricaaV met christelijkverwisseld had.
Zóó opgevat is het ten opzichte van de
antirevolutionairen juist. Want een clerus
dat weet de heer Doorenbos wel, (deze heer
was vroeger predikant) houden geen der
protestanten er op na.
Maar bijbelsch-christelijk,ja dat zijn
wij en willen wij zyn.
2o. Dat samengaan zoo als de heer
Suyders zeide te willen van geavan
ceerd liberale* en anti-revolutionairen
teneinde de sociale quaestiën op te lossen
niet mogelijk was; omdat deze partijen
principieel tegenover elkander stonden daar
immers do eerstgenoemden uit de be
ginselen der revolutie leven en de laatst
genoemden uit de beginselen ons gegeven
door en in de Heilige Schriften, die het
woord van God zijn.
De oplossing der sociale quaestie toch
gaat niet ten eenen male buiten die be
ginselen om.
3o, Dat de vraagWat is een Chris
telijke regcering door hem aldus beant
woord wordt.Eene regeering die in hare
wetgeving en in haar bestuur rekening
houdt met de Koninklijke rechten onzes
Heeren Jezus Christus; met de rechten die
Hg door Zijn lijden en sterven verwierf en
van den Yader ontving, en die Hij ons
bekend maakte door het Evangelie waar
door wij van het heidendom verlost zijn.
Eene Anti-Christelijke regeering, eene
regeering, die het humanisme tot uitgangs
punt en de rede tot maatstaf heeft, maakt
ons tot een modern heidendom een hei
dendom dat het Evangelie der Heiiige
Schriften verwerpt, en slechts eenige
vruchten er van (beschaving enz.) overhoudt.
4o. Dat wij niet kunnen samengaan,
dewijl de geavanceerd liberalen den leer
plicht ook door den geachten spreker aan
bevolen, op hun program hebben geplaatst.
Leerplicht is onrechtvaardig zoolang niet
het christelijk onderwijs, door hen die
het begeeren, overal even gemakkelijk en
voordeelig kan verkregen worden, ais het
onderwijs op de Staatsscholen gegeven.
Vóór hij ingevoerd wordt, mag daaren
boven voor den boer en ook voor den
arbeider wel het beschermend recht op
het graan worden verleend. Geld en tijd
zal hij kosten.
Ten slotte eene vraagbeschermende
rechten worden die niet verleend, vooral
in de steden, waar men dure standsscholen
heeft voor het lager en ook op het gebied
van het middelbaar en het hooger onder
wijs worden die niet verleend aan de
meest gegoeden aau hen die er gebruik
van kunnen of willen maken
Deze vraag, die zelfs herhaald werd, is
door den heer Snijders met geen enkel
woord beantwoord. En de verslaggever
der Middelburgsche Courant liet haar weg,
met hetgeen tegen den leerplicht door den
heer Littooij in het midden was gebracht-
Wegens de ondraaglijke hitte in het
kleine gebouwtje beantwoordde de heer Snij
ders de beide sprekers slechts kort.
Donderdagavond trad op verzoek der
anti-rev. kiesvereeniging „Öra et Labora"
de heer jhr. mr. J. J. Pompo van Meer
dervoort alhier op, teneinde zijne begin
selen en zgne meening omtrent het Program
van actie te ontvouwen en te verdedigen.
De voorzitter dhr. Moerdijk sprak een
kort woord tot inleiding, waarin hij wees,
hoe het volk door de nieuwe kieswet in
al zijn rangen en standen in de gelegen
heid gesteld wordt invloed uit te oefenen
op de zaken van het staatsbeleid. De
belangstelling wordt steeds grooter, men
gevoelt meer en meer aan den vooravond
van een gewichtigen dag te staan. De
kandidaten trekken van plaats tot plaats
om hunne beginselen uiteen te zetten.
Ook Burgerplicht verschafte ons het ge
noegen haar oandidaat te hooren. Thans
ook heeft de kiesvereeniging „Ora" het
genoegen haren candidaat den kiezers voor
te stellen, waarna hij na gebed het woord
aan den heer Pompe geeft.
Spreker begint met te wijzen op de
personen als candidaten onderling in dit
district die hij zeer goed kent en ook
waardeert, doch daar het bij de verkie
zingen niet om de personen, maar om
de beginselen gaat, heelt hg gerust een
candidatuur aanvaard.
Tweeërlei strooming openbaart zich ook
in het staatswezen.
De eerste groep wil den Godsdienst
verwyzen naar huiskamer en kerk, terwijl
de andere dien overal wenscht te zien.
Niet of men bij het maken van sommen
op de school met andere cijfers te doen
heeft, maar de Godsdienst moet het geheele
leven doortrekken evenals het zout het
brood. Spreker ontwikkelt deze tweeërlei
richting in staat en schoolin den breede
staat hg stil bij de emancipatie der vrouw,
hoe de Christen, zonder het recht der
vrouw te miskennen zegt de man is het
hoofd der vrouw, ook op het gebied van
het huwelijk. Zoo wijst spreker op de
nadeelige gevolgen en invloeden die het
zou hebbeu. wanneer dit maar lichtvaar
dig ontbonden kon worden. Spreker las
nog een gedeelte uit een Eransch weten
schappelijk tijdschrift voor, waarin van
ongeloovige zijde met cijfers werd aan
getoond het verschil tusschen Godsdienstig
of ongodsdienstig onderwijs.
Aangegeven werd dat op de 16983 mis
dadigers te Parijs 98 pCt. niet godsdien
stige en slechts 2 pCt. godsdienstige scho
len hadden bezocht. Waar een ongeloovig
tijdschrift dit moet zeggen teekent het toch
zeker reeds.
De wensch bg allen is oplossing der
sociale quaestie, maar nooit zal hieraan ten
volle voldaan worden zoolang de maat
schappij niet doordrongen is van 't gebod
desHeerin: Heb God lief bovenal en uw
naaste als u zelf.
Het protectievraagstuk behandelend
wees spreker op de leus die de tegenpartij
als om strijd aanheft: duurder brood.
Door voorbeelden werd aangetoond dat
bg graanrechten het brood wel niet zoo
veel duurder zal worden. Duitschland heeft
noemenswaard geen duurder brood, ook
Frankrijk waar bij invoerrecht op het vee
met 50 francs per stuk, niemand geen duur
der vleesch eet. Ook het accijns van zout
werd aangehaald dat bij afschaffing van 4
cent slechts 2 cent voor den kooper
scheelt.
Het duurder brood staat niet in de eerste
plaats in verband met duurdere tarwe.
Breedvoerig werd aaugetoond dat veel zou
kunnen gebaat worden, al ware nu het
brood hierdoor ook iets duurder; de voor-
deelen nu gaan niet uit het oog verloren.
Ook wat er voor den handel gedaan
wordt is van beteekenis. De landbouwer
heeft nood, de werkman heeft behoefte
aan pensioneering, verbetering van wo
ningen en zooveel meer.
Ook stond spreker stil bij het punt
onderzoek naar het vaderschap waarbij hij
aantoonde welk een misstand ontstond door
de tegenwoordige wetgeving ook oneerlijke
concurrentie en vervalsching van waren
werden besproken en door enkele feiten
gestaafd wat hier nog te doen is voor
de wetgevingspreker meende met het
oog op den tijd en de gelegenheid die
voor debat moest gegeven worden te kun
nen eindigen, hoewel er nog veel is
waarover zou kunnen worden gesproken,
doch genoegzaam is aangetoond in welke
richting de Anti-rev. partij hoopt te
spreken.
Spreker meende zijn rede voor dit tal
rijke publiek niet te mogen eindigen zon
der hen nogmaals gewezen te hebben ep
de keuze tusschen geloof en ongeloof.
Spreker sloot met den wensch dat de
keuze moge uitvallen tot eer van God
en tot bloei van Nederland en Oranje.
Een daverend applaus getuigde dat spreker
aller aandacht en belangstelling had ge
boeid. Na de pauze werd van de ge
legenheid tot debat gebruik gemaakt door
den heer de Korte. De opponent ver
klaarde de rede met belangstelling ge
volgd te hebben.
Veel was er waarin ook hg met den
spreker instemde, doch vooral Dp het punt
graanrechten meende hij even terug te
moeten komen. Hij meende dat men hier
door op een gevaarlijke weg zou komen,
dat alle industrie spoedig zou, volgen ia
reeds werden aanzoeken voor bescherming
gedaan en waar dan het einde
Ook gaf spyeker zijn verwondering te
kennen dat de Anti-rev. pas eenige maan
den geleden met het denkbeeld van pro
tectie was aangekomen. Ook kon hij niet
toegeven dat bij duurder graan geen
duurder brood moest volgen. De geop
perde bezwaren werden door dhr Pompe
op duidelijke en gevatte wijze weerlegd
en uiteengezet. "VVat het duurder brood
betreft herinnerde spreker nogmaals aan
zijn eerste gegevens die de opponent niet
had weerlegd en voegde er aan toe dat
de invoerrechten niet door de verbruiker»
maar door de importeurs moeten betaald
worden. Ook dat de Anti-rev. partij nu
eerst voor protectie was werd met feiten
van voor jaren weersproken. Daar nie
mand meer van het debat gebruik maakte
werd door den voorzitter spreker voor
zijn duidelgke en nette rede bedaakt
waarna op verzoek dhr. v. d. Endt de
verg. met dankzegging sloot.
Goes. De commissie voor de inzame
ling van gelden voor de slachtoffers van
den brand bij Geensen verzoekt ons met
hartelijken dank te vermelden dat inge
zameld is f 125,36, waarvan f 80 aan wed.
Wolf en f45,36 aan M. C. Huizer is ter
hand gesteld.
Rilland. Zaterdag (heden) treedt te
half 7 de heer Pompe op in de catechi
satiekamer tot blootlegging van zgn stand
punt voor de kiezers.
{Bovenstaand bericht dorsten wij in ons
vorig no. niét opnemen, dewijl ons onbe
kend was of de lokaliteit wel wai toege
staan. Reu.)
St. Maartensdijk. In de Donderdag
gehouden buitengewone vergadering van
ingelanden van het vrije waterschap „St.
Maartensdijk werd met 28 tegen 13 stemmen
besloten af te wijken van het in de op
19 Mei jl. gehouden vergadering genomen
besluit om dit jaar 1000 M. lengte grint-
baan aan te leggen, en in plaats daarvan
bepaald, nog dit jaar zoover het saisoen
het toelaat 4000 M. lengte te begrinten.
Ter bestrijding der kosten werd besloten
eene leening aan te gaan groot f 7000
rentende hoogstens 4 pCt. Vervolgens werd
aan de orde gesteld een adres van een
ingelande te St. Maartensdgk van den vol
genden inhoud
Geeft bij dezen te kennen en aan Hee
ren Ingelanden in gemoedelijke overwe
ging, dat het wenschelijk en zeer btllijk
zonde zij p., dat aan den polder Slabbecoorne
eene subsidie van de andere polders werd
toegestaan met het oog, dat kleine grond
eigenaars zuchtend zgn, over het Dijkge-
schot daar voor die soort menschen het op
den duur niet is vol te houden en alzoo
den strijd om het bestaan en broodzaken
thans, in dien toestand, een levenszaak
wordt. Het verzoek in bovenstaand adres
vervat werd verworpen met 27 tegen 13
stemmen.
St. Maartensdijk. Door den gemeen
teraad alhier is besloten den bestaanden
dag van paardenmarkt bouden te verzetten
en dien te stellen op Dinsdag, vallende
voor den len Donderdag in de maand Juni.
Door den gemeenteraad van Oost
en West-Souburg is met algemeene stem
men tot secretaris dier gemeente benoemd
de heer L. Braam, te Vlissingen.
Aan het zangersfeest, den 2 Juli e.
k. door den Zangersbond van Walcheren
en Zuid-Bevetand Zang veredelt in het
groote gebonw, voorheen kerk, te Veere
te houden, zulien deelnemen Èxehior van
Ierseke, Tot Oefening en Uitspanning van
Borssele, Advendo van Vrouwepolder,
Vooruit van Waarde, Tot Nut en Uitspan
ning van Nieuw- en St. Joosland, Uitspan
ning door Inspanning van Oost- en West
