NIEÜWSBLAD
VOOR ZEELAND.
iffrfc laotgang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Jlo. 97. 1897.
Dinsdag 18 ftó.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Het Onderwijs.
Buitenlandsch Overzicht.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p.0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedore regel
meer 10 cent.
ii.
(Slot.)
Ook over het middelbaar onderwijs
bevat de Onder wijs-paragraaf in ons Pro
gram van aotie een tweetal punten, die
uitdrukken wat de antirevolutionaire partij
ten aanzien van 't middelbaar onderwijs
verlangt.
Het beginsel der rechtsgelijkheid wenscht
zij ook in de wet op 't middelbaar onder
wijs te zien neergelegd.
Van daar dat zij vraagt
lo. Gelijkstelling van de diploma's der
Overheids- en der Vrije scholen en
2o. Rijksuitkeering aan d# Vrije scholen
op voet van die aan Gemeentescholen.
Over beide punten een woordje.
De diplema's der Overheidsscholen. In
betrekking hiertoe staat de zaak zoo.
Ouders die hunne zonen wat willen la
ten worden in de maatschappijdie laten
hen op de hoogere burgerschool gaan. Daar
Ontvangen zij middelbaar onderwijs
't onderwijl op de gewone lagere school
heet lager onderwijs.
Hebben nn onze jongens alle vijf de
klassen aan zulk eene hoogere burger
school afgeloopen en ten slotte een goed
eindexamen gedaan, dan ontvangen zij daar
van een bewijsstuk, een diploma en met dit
diploma gewapend, kunnen deze jongelui
in verschillende rijksbetrekkingen geplaatst
worden.
In den regel wordt, wanneer twee
bekwame jongens voer eenige betrekking
solliciteeren en de een wel, en de ander
niet van de hoogere burgerschool genoot,
de eerste voor de laatste voorgetrokken.
Nu zeggen wij niet dat dit eene onbil
lijkheid is. De mogelijkheid bestaat dat
bij den oud-leerling der hoogere burger
school veel meer alzijdige kennis en groote
ontwikkeling wordt opgemerkt. Maar 't
stelsel is het, waartegen wij ook hier
moeten opkomen. De liberale party heeft
dit stelsel in- en doorgevoerd en 't zelfs
voor mannen, die niet van haar kleur
zijn, zoo aanlokkelijk gemaakt, dat het
moeite kosten zal om het uit den weg
geruimd te krijgen. Dat stelsel is het
examenstelsel. Niemand bijna wordt meer
in eene betrekking, eok de geringste, aan
genomen, of hij moet examen gedaan heb
ben. Eenvoudige betrekkingen bij posterijen
en telegrafie, bij politie en rijks veld wacht
en zoovele andere, worden niet vergeven
of er moet eerst een examen gedaan. Het
is maar de vraagwat weet gij, hoe veel
weet gij. Van proeven nemen in depraotijk
i« geen sprake. Die 't meest weet of op
zeggen kan, wordt verondersteld ook voor
de piactijk te dengen, en omgekeerd, wie
van logarithmen en reeksen of van Pericles
en Karloman, de Hottentotten en de Kariërs;
de regels voor de zachte e of de buigings
vormen der bepaling aankondigende voor
naamwoorden of velerlei andere waarde-
looze dingen niet genoeg afweet, die staat
achter, en wordt dan ook in den regel
reeds dadelijk van te voren voor de
practijk van eenige Staatsbetrekking onge
schikt verklaard.
Het is een manie om almeer naar examen
en diploma te vragen dan naar geschikt
heid voor eene richtige vervulling der
taak, waarvoor men zich aanmeldt.
Nu zal dit in de eerste jaren wel zoo
blijven, en zullen wij bij deze abnormaliteit
cns hebben neer te leggen. Maar dan
vragen wij aan den Wetgevergeef ons
dan toch voor het minst de gelegenheid dat
*jj onze jongens ook examen laten doen,
diploma's geven niet alleen, maar ook dat
ze diploma's geven waar zij wat aan
hebben.
Kunnen onze jongens een diploma toonen
ven eene Christelijke hoogere burgerschool,
8ecf bun <]an dezelfde rechten als die
anderen en verklaar dan ook hen benoem
bar voor de verschillende landsbetrek-
'ngen. Moet dan 't einddiploma maatstaf
ijven voor kennis en geschiktheid, laat
dit dan ook 't einddiploma onzer christelijke
scholen mogen zijn.
En nu de Rijksuitkeering.
Dat eene hoogere burgerschool veel geld
kost, weten zij 't best die met een gemeente
hoogere burgerschool gezegend zijn. Dat
zeggen de hooge gemeentebelastingen hun
wel.
Nu zullen de leeraren van de hoogere
burgerscholen 't ons wel niet kwalijk ne
men dat wij in de neutraliteit van 't mid
delbaar onderwijs geen vertronwen stellen.
Natuurlijk geheel ter goedertrouw moet
't onderwijs in de vakken, waarbij't sub
jectieve oordeel wat mee te zeggen heeft,
deu geest ademen van hen die ouderwijs
geven. Dit geldt geschiedenis en staats
regeling en letterkunde niet 't minst.
En dan komt hier nog bij dat 't opvoe
dend element in deze inrichtingen niet
heel sterk is.
Nu kan men wel zeggenhoudt er dan
uwe jongens uit of richt zelf christelijke
scholen op. Doch vele ouders schrikken
er in 't eerste geval voor terug dat dan
de jongens, naar den maatstaf onzer ge
leerde, veel wetende eeuw, dom blij ven
terwijl in 't laatste geval de groote kosten
hen tegen de taak doen opzien.
Zoo ooit de parabel van den rijken man
met zijn dnizend schapen en den armen
man met zijn eenig ooilam tot haar recht
komt, dan hier. Immers de antirevolutio
nair mag de hoogere burgerschool van
Rijks of Gemeentewege helpen in stand
houden; en straks wanneer hij zijn belas
tingpenningen er voor 'geofferd heeft, mag
hij, zoo hij wil, maar alleen op eigen
kosten een hoogere burgerschool van zijn
klenr doen zetten en onderhouden.
En dit onrecht legt nn de antirevolu
tionaire partg aan de consciëntie van den
Wetgever en zegt: geef althans gedeelte-
lijk verzachting, doormijn school, zoo ik
mettertyd er eene stichten wou, evenzeer
te doen genieten van een Rijksbijdrage,
evenredig aan hetgeen een Rijksschool u
kost.
s
Het Hooger Onderwijs omvat ook twee
punten
lo. Afschaffing van het privilegie, toe
gekend aan de diploma's der Overheids
scholen.
2o. Rijks uitkeering api de Vrije Gym
nasia op den voet van die aan de Gemeente-
Gymnasia.
Geiyk men weet is het onderwijs aan
onze ryks heogescholen van dien aard dat
velen er geen gebruik van kunnen maken.
Over den geest des ongeloofs die aan de
Staats-Universiteiten heersoht behoeven wij
niet veel te zeggen. Dit is genoegzaam
bekend. Maar daarom is 't dan ook te on-
biliyker dat aan de rechtsgeleerden, enz.
die aan de ryks-universiteit promoveer
den, de gelegenheid open staat om
voor alle mogeiyke Rijks betrekkingen
in aanmerking te komen terwijl een
oud-student van de Vrije Universiteit
aan zijne [doktershui in rechten of
letteren, straks ook in medicijnen of schei
kunde, niets heeft. De grootste lomperd,
ook al heeft hij zich daarbij zelfs een
weinig verleefd, kan in alle rechterlijke
colleges opklimmen en in alle Rijksbe-
trekkingen nuttig zijn, als hij maar een
graad of titel by een der rijks hoogescho-
len verkregen heeft, hetzij met, hetzij zonder
hulp van een repetitor. Hier tegenover
staat dat de knapste kop die zyn tijd goed
besteed heeft, bewijzen van groote werk
kracht en scherpzinnigheid vertoonen kam,
vromen en vroeden zin bezit en groote
bruikbaarheid belooft in dezelfde betrek
kingen. eenvoudig omdat hy zyn graad
aan een vrije universiteit behaalde, alle
aanspraak op zoodanig een Rijksbetrekking
mist.
Is dit nn billy k
Daarom een van beidenöf de Staat
verleene aan alle academische titels een
zelfde bevoegdheid, en vrage niet aan welke
hoogeschool de titels zyn behaaldöf de
Staat ontneme dit privilegie ook aan de
Ryks hoogescholen, en make deze graden
weer, wat zij oorspronkelijk waren, tot
zuiver wetenschappelijke. Dan houdt dit
ongemotiveerde privilegie op en de be
noembaarheid voor eenige betrekking worde
dan afhankelijk gesteld van een verge
lijkend examen, zonder eenigen Ryks- of
Gemeente-kruiwagen.
Vrye mededinging. Zoo kan 't vrije
onderwijs zich ook hier te vrijer ontwik
kelen, 't Grondwetsartikel omtrent de be
noembaarheid van alle staatsburgers voor
alle ambten, enz., beter dan tot nu tot
zyn recht komen en de staatsschool van
haar stuitend karakter van lekaab voor
allerlei baantjesjagers worden ontdaan.
Meer nog zyn wij 't met het tweece
punt eens.
jgDe Ryks- en gemeente-gymnasia krijgen
subsidie de vrye gymnasia doen 't zonder
deze subsidie.
Nu zwijgen wy van de verderfelijke
richting van 't onder wijs aan de Rijks-
gymnaBia, waardoor wij |reeds een drietal
gereformeerde gymnasia rijk jwerden.
Maar wij zouden toch wel eens willen
vragen, waarom deze Vrije gymnasiums
't zonder subsidie moeten doen, wanneer
blijkt dat de resultaten van 't onder wijs
minstens even schitterend zyn als die van
't onderwijs aan de Staats gymnasiums
Is dit dan het loon voor 't optreden van
het particulier initiatief Is een oud-leer
ling van een Rijks-gymnasium zooveel
meer waard dan een oud-leerling van een
Vrij gymnasium
Waarom zou de Overheid voortgaan
om de natie wat de belangen van het on
derwijs betreft in twee kampen te verdoe
len en dan al haar liefde en al haar
schatten aan de eene groep weg te schen
ken, na ook de andere groep nog te hebben
doen bijdragen in de kosten daarvan
Zoo ooit dan dient nu deze rechtsvraag
de kiezers te bezielenen dient Rechtsge
lijkheid het parool te zijn bij de aanstaande
verkiezingen.
Wij moeten nog even wat zeggen om
trent de candidaatstelling op 1 Juni a. s.
Op dien dag tusschen 9 en 4 nnr moet
de lijst met de candidaatstelling, geteekend
door 40 kiezers uit het district, het mogen
er natuurlijk ook 40 uit eenzelfde ge
meente zyn, bij den burgemeester der
hoofdplaats van het stemdistrict ten stad-
hnize worden aangeboden.
De modellen voor deze candidatenlyst
zyn kosteloos verkrijgbaar ter secretarie.
Wy vermoeden dat zij te bekomen zul
len zijn ter secretarie van alle gemeenten.
Maar in ieder geval zullen zij verkrijgbaar
zijn ter secretarie van de hoofdplaats van
het stemdistrict.
Laten onze vrienden hieromtrent bij
bun eigen burgemeester of secretaris even
een onderzoek instellen.
In ieder geval moeten de kiezers op
Walcheren hun candidatenlyst te Middel
burg inleveren de kiezers van Sehouwen-
Duiveland-Flakkee te Zierikzee de kiezers
van Tholen, St. Philipsland, N. Beveland
en Westelijk ZuidBeveland te Goes; de
kiezers van 't Oosteind en Zuideind van
ZnidBeveland te Hontenisse en de kiezers
uit 't voormalig vierde district met een
deel van het voormalige 5de, te Oostburg.
In ieder geval zal 't het verstandigst
zyn zoo de besturen te Middelburg, Zie
rikzee, Goes, Kapelle en Oostburg zich een
of meer modellen aanschaffenen zorg
dragen dat door 40, of liefst meer, kiezers
uit H district hun naam op de lijst geplaatst
wordt.
Nu zegt de Kieswet (artikel 51) dat op
de candidatenlyst de naam moet staan van
deu candidaat met voorletters en woon
plaats.
Op het model schijnt aangegeven te zyn
de naam met voornamen en woonplaats.
Voornamen en voorletters ie niet hetzelfde.
Nu denken wij dat dit woord „voorlet
ters" niet zoo .letterlijk meet opgevat wor
den. U|
Immers voorletters bezitten niet alle can
didates De heer Lucasse bijvoorbeeld is
maar iin voorletter rijk, zoodat die heer,
bij letterlijke opvatting van 't voorschrift.,
geen candidaat zon kunnen zyn.
De bedoeling zal derhalve wel zijn dat
de naam en van, hetzij in voorletters of
voluit op de candidatenlyst staan moet.
Wijl 't model 't aangeeft, zou men der
halve moeten sohrijven op de candidaten
lyst voor Middelburg: mr. Cbristiaan Lu
casse te Middelburg men zou dan tusschen
baaltjes boven dien naam de voorletter C
kunnen schrijven, dan is èn aan den geest
der wet èu aan 't model voldaan.
Wij zouden willen vragen of de leiders
der verkiezingen nu toch vooral deze week
met hunne voorbereiding willen beginnen
allicht toch moet de lijst ook onder de
vrienden iu 't land circuleeren en daar
gaan ook allicht eenige dagen mee heen.
De candidaatstelling van den heer Lohman
te Goes, hieromtrent schrijft De Stmdaard
„zonder alsnog nader te onderzoeken of
de resolutiën inhouden, wat men er in
leest" „In Goes waar men beiderzijds
in den geest der resolutiën handelde liep
alles naar wensch".
Nn in verschillende bladen de mededee-
ling voorkomt dat de heer J. Donner nit
Goes door de antirevolutionaire kiesver-
eeniging „Vreest God, eert den Koning"
te Krabbendijke, is candidaat gesteld voor
de tweede kamer, wenschen wij dit bericht
tegen te spreken en er de navolgende
mededeeling aan vast te knoopen.
De Centrale antirevolutionaire Kies-
vereeniging „Vreest God, eert den Koning"
in 't kiesdistrict Hontenisse heeft haar
zetel te Kapelle en bestaat nit de bestu
ren der Kiesvereenigingen te Kapelle,
Biezelinge, Ierseke, Kruininge, Hansweert
en Krabbendijke.
Nu hebben de besturen vergaderd tot
voorloopige bespreking van candidaten.
Daarna hebben de kiesvereenigingen de
voorloopige candidaten moeten aanwijzen
nu worden deze week te Kapelle, de
verschillende stemmen bijeengevoegd en
eerst dan indien er namely k een
meerderheid is wordt er een definitieve
candidaat gesteld.
Nn stelde de meerderheid in enkele
kiesvereenigingen jhr, Pompe van Meer-
dervoortterwijl te Krabbendijke op de
lijst geplaatst werden J. Donner te Goes
met 7, J. N. Elenbaas met 5 en jhr. mr.
J. J. Pompe v. Meerdervoort met 2 stemmen.
Van candidaatstelling is te Krabbendijke
derhalve geen sprake geweest, zelfs niet
Tan voorloopige candidaatstelling.
Of de vrienden te Krabbendijke zich
ook eerst vergewist hebben of met name
hun burgemeester zich vereenigt met de
resolutiën der deputatenvergadering, en
dus ook met 't program van actie en dat
van beginselen, weten wij niet.
Zoo ja, en hebben zij hieromtrent goede
verklaringen ontvangen, dan zijn wij ver
blijd, want wij hadden den heer Elenbaas
te Krabbendijke altijd voor liberaal ver
sleten.
Maar men kan zich vergissen
Wij herinneren belanghebbenden er aan
dat Donderdag middag 121/» uur de cen
trale antirevolutionaire kiesvereeniging in
het kiesdistrict Middelburg vergaderen zal
ten einde definitief een candidaat te stellen
voor het lidmaatschap der 2e Kamer.
Deze vergadering, die gehouden zal
worden in het lokaal in de Nieuwstraat,
zal behalve voor leden der kiesvereeni
gingen ook toegankelijk zyn voor alle er
kende voorstanders der Antirevolutionaire
partij.
Op deze vergadering zal ook Ds. A. S.
Talma van Arnhem tegenwoordig zijn en
waarechynlijk een kort woord spreken.
Uit Bruinisse zendt men ons tot twee
maal toe de mededeeling dat de Centrale
antir. kiesvereeniging candidaat voor 't lid
maatschap der Tweede Kamer heeft gesteld
prof. mr. D. P. D. Eabius te Amsterdam,
in het hoofdkiesdistrict Zierikzee.
Wij merken echter op dat reeds Woens
dag, zij 't ook na 't afdrukken, ons van
wege de Centrale geseind werd, dat geen
candidaat is gesteld, dewijl eerst omtrent
de voorloopig gestelde candidaten moest
geïnformeerd worden of zij zyn voor graan
rechten.
De Centrale heeft ons nog niet nader
omtrent de definitieve candidaatstelling inge
licht, en wy kunnen daarom niet gelooven
dat die reeds heeft plaats gehad.
De centrale antirevolutionaire kiesver
eeniging in het kiesdistrict Oostburg can-
dideerde voor lid der tweede kamer den
heer N. Glinderman, ond-lid.
De centrale liberale candideerde gister
den heer mr. P. C. J. Hennequin, aftre
dend Jid.
De beweegredenen voor de staatkunde
van non-interventie der groote mogend
heden worden al meer openbaar.
Duitschlands voorliefde voor den Turk
heeft kennelijk ten doel een dam op te
werpen tegen de staatkunde van Rusland,
waar bet Slavische element al meer een
gevaar voor Europa dreigt te worden.
Rusland, met Engeland dingende naar de
wereldheerschappij, zoekt zyn heerschappij
in de Grieksche Zee en op het Balkan-
schiereiland te vestigen, waarom het de
Grieken die onverzoenlijk zyn tegen het
Slavische ras, in hun strijd tegen den Turk
niet kan steunen.
Engeland begint 't moede te worden aan
Rnslands leiband te loopen en vraagt met
steeds meerder klem handhaving der vrij
heid in Oost-Europa.
Men komt eehter te laat met de betui
ging dezer gezindheid. Het zal steeds
moeielyker vallen den Tnrk nit zyn stel
lingen te verdrijven en 't zal de traag zyn
of 't zonder wapengeweld aan de mogend
heden gelukken zal hem naar hare hand
te zetten.
De Sultan heeft alvast geprotesteerd
tegen de tnsschenkomet en wenecht recht
streeks met Griekenland de onderhande
lingen te voeren.
In afwachting van deze onderhandelingen
wordt echter de oorlog met groote woede
aan weerszijden veortgezet. Volstaan wij
met de opsomming van enkele feiten.
De Turken zyn weer zuidelijker dan
Pharsalos voortgetrokken en hebben na
ernstigen strijd waarbij zy't voordeel had
den van driemaal zoo sterk te zyn als de
Grieken, de stad Domokos veroverd. De
kroonprins had in last deze sterke steUing
tot den laataten man te verdedigen.
Een nog bloediger veldslag werd ge
leverd bij Gribovo, waai de Grieken
aanvankelijk overwinnaars bleven.
Een Grieksche flottielje van kanonneer-
booten deed Vrij dag een verwoeden aanval
op Nicopolis van nit de Golf van Ambra-
cia en tegelijk werd deze plaats van de
landzijde aangetast. De Tnrksche batterijen,
die zich aan de zeezijde bevonden, werden
spoedig tot zwygen gebrachtdie aan de
landzijde beantwoordden het vuur levendig.
De Turken boden krachtigen tegenstanden
eerst met het vallen van den avond is de
strijd geëindigd.
Alle pogingen van het leger in Epirn»
zijn thans gericht op de verovering van
Nicopolis en Prevesa. Zoodra deze vero
vering gelukt is, zal het leger naar Pen-
tepigadia oprukken, tenzij een wapenstil
stand wordt geslottn, die nog «teeds Spoedig
verwacht wordt.
Alle Grieksche troepen uit Creta zyn
de vorige week scheep gegaan voorts heeft
