NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 84. 1897,
Domfecifag 15 Ipcif.
iffrfe Jaargang,
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Volksinvloed.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
Zij verlaDgt daartoe beresti-
ging Tan den rechtmatigen volks
invloed, die, krachtens den ze
delijken band tusschen kiezers
en gekozenen, door de Staten-
Generaal, naar eisch van onze
historie, op het staatsgezag wordt
uitgeoefend.
Artikel 8 van Ons Program).
Het is ten allen tijde de fout onzer
liberalen geweest dat zij van de Tweede
Kamer, die niets meer is dan een verte
der natie bij den vorst,
era stuk overheid gemaakt hebben, aan
kwelk een deel der wetgevende macht,
wlke volgen» ons alleen bij den vorst
nhoort, toekwam.
Dit is hun fout in 1848 geweest, toen
zij in de Grondwet dit artikel schreven
De Wetgevende Macht wordt gezamen
lijk door den Koning en de Staten Gene
raal uitgeoefend".
En het was niet minder hun font in
1887, toen zij dit artikel in de nieuwe
Grondwet onveranderd overnamen.
Of zij dan de quaestie niet begrepen
of misschien ook over het hoofd gezien
hadden
In de sectiën was wel degelijk er de
aandacht op gevestigd, blijkbaar van an
tirevolutionaire zijde. Immers er werd
opgemerkt dat dit artikel luiden moest
,De wetgevende macht wordt door den
Koning uitgeoefend, in gemeen overleg
met de Staten Generaal".
Terecht was zoo schrijft Rooseboom
in zijn Grondwet blz. 262 in hst advies
van de heeren De Geer en Lohman, ge
voegd bij het verslag der Staatscommissie,
lierop de aandacht gevestigd. De hoogste
Staatsmacht is een en ondeelbaar en kan
alleen bij het Hoofd van den Staat be
rusten. De Koning alleen is de maker
dar wet. Door zijne onderteekening wordt
1 wet geboren. De vertegenwoordiging
ent in rechtskundigen zin geenerlei
macht uit.
Set tegenovergestelde gevoelen werd
echter ook verdedigd. Zij meenden dat
de staten generaal het jrecht hebben
jan initiatief, zij wel degelijk aandeel in
de wetgevende macht hebben. De wetten
gorden door den Koning onderteekend en
maar de Voorzitters der beide
amers stellen hunne handteekening op de
ngenomen wetsvoorstellen.
Op 4e dwaasheid en zwakheid van
eze argumenteering gaan wij niet in. Wij
ellen eenvoudig het feit vast dat er twee
dijen in den lande zijn, van welke de
ue den Staten Generaal het karakter van
erheid verleent, en de ander zich houdt
u bet feit dat, spijt wetgeving en libe-
1 opvatting, de Staten Generaal niets
J zijn dan thet volk, de geconcen-
eerde natie. Riet gouverneeren maar
utroleeren is hare roeping. Het libera-
mch stelsel heeft den Sonverein tot
1 üjhef verlaagd, een willoos uitvoerder
Men wil der hovendrijvende partij.
hiertegen nu verzet zich artikel 8
Ons Program. Het vraagt hevesti-
i 'an den volks invloedhet protesteert
tn de volksmacht. Het verlangt niets
uitoefening van dezen invloed op het
'gezag, door des volks pleitbezorgers,
Jjamers.
3 houden derhalve zoo strikt mogelijk
M vast dat alleen de Koningin hier
e de macht bezit, wetgevende, uit-
,e rechterlijke macht, en dat zij
i®r wetgeviog, der uitvoering en
r- denk aan het „In naam
an °®lngin" laat vervullen door hare
l/'l.Me ministers der Kroon en de
g«rlake colleges,
lut ""t ^oefening is derhalve eene
a«S'j ^ezen is iedere Vorst gebon-
te e gesteldheid van het volk dat
Is een volk nog geheel onmondig, zon
der nationaal zelfbewustzijn, dan moet de
Yorst wel absoluut regeeren. Maar is het
tot politieke rijpheid gekomen, dan is het
waardig en gerechtigd om gehoord te worden
en houdt alle oorzaak van despotic of des
potisme op. Bij de best ontwikkelden,
gelijk onze natie, in 't dan zelfs plichtma
tig om een Volksvertegenwoordiging te
hebben ter controleering van den Vorst en
ter bepleiting van 's volks belangen bij den
vorst. Een volksvertegenwoordiging als
orgaan, al» mond van 't volk, als draagster
van zijn beginselen, niet als overheid of
souverein naast of tegenover den souverein,
maar als tolk, als advocaat en procureur
voor 't volk.
Geen vertrouwensmannen, dat wil zeg-
gon, mannen die men kiest omdat zij zulke
goeie menschen zijn en wijl men ver
trouwt dat zij 't wel goed zullen maken
in hunne betrekking.
Ook geen mannen met een mandat im-
pératif, dat wil zeggen met een bepaald
bevel, last of „dwangbevel" van hunne
committenten om zus of zoo te stemmen.
Het eerste onderstelt bij de Kiezers te
weinig, het laatste te veel kennis van de
verschillende vraagpunten en voorstellen
die aan de orde zijn of komen zullen.
Het eerste is zuiver conservatief, het laatste
zuiver revolutionair en strekt tot vestiging
van het denkbeeld van volksmacht. Het
verplaatst de regeermacht, de wetgevende
macht van den Vorst, naar het Volk. Het
verloochent het karakter van de volksver
tegenwoordiging en wekt 't denkbeeld van
ruggespraak die de Grondwet terecht ver
biedt. Zonder ruggespraak, dat wil zeg
gen zonder voorafgaande raadpleging met
zijn kiezers hoe hij stemmen moet, heeft de
volksvertegenwoordiger, als zelfstandig man
te stemmen.
En toch tusschen hem en de kiezers
moet een zedelijke band zijn. Die zede
lijke band werd door Groen van Prinste-
rer verdedigd, en tot tweemalen toe gaf
hij een program, opdat die zedelijke band
blijken zou. Ook het program van begin
selen als gemeenschappelijk object vaa
belijdenis, kan als versterking van dezen
zedelijken band dienen. Het program van
actie strekt nog meer dan dat om dien
zedelijken band te doen uitkomen. Het be
vat eene opgaaf van hetgeen de antirevo
lutionaire party gewenscht vindt dat in de
eerste en volgende wetgevende perioden
aan de orde kome. En dan natuurlijk niet
om daardoor den afgevaardigde te binden
aan eenige volgorde of richting waarin
'tgewenschte moet op den voorgrond ge
steld of tot stand gebracht worden. Maar
om een formulier van eenheid te bezitten,
waarin kiezers en gekozene zich vinden
kunnen, zoodat 't gevoelen van de partij
ook dat van den oandidaat zij en omge
keerd. En natuurlijk ook weer behoudens
vooraf wel omschreven verschil van mee
ning en inzichten en niet minder behou
dens volkomen vrijheid voor den gekozene
om in overleg met de staatkundige groep,
waarvan hij deel uitmaakt en met andere
groepen de gedragslijn zich te kiezen die
op 't oogenblik van beslissing ten opzichte
van eenig in 't parlement aan de orde
komend voorstel of ontwerp moet gevolgd.
Maar die rechtmatige volksinvloed moet
worden uitgebreid.
Niet door operatie naar liberalistischen
regel in de kringen der regeering. Het
is nog niet zoo vele jaren geleden dat de
liberale partij, voor 't oog der wereld éen,
den toon aangaf. In de party vergaderin
gen werd besloten hoe men zich tegenover
minister A., B. of C. zou gedragen of
men hem steunen of hem den steun opzeg
gen zou.
Zoo werd feitelijk de toestand zoo dat
in de partij vergaderingen 't doodvonnis
over de regeering geteekend werd, en dus
de regeermacht berustte bij de tweede
kamer en wel by de liberale meerderheid
dier Kamer. Naar dergelijk revolutionair
bedrijf streeft de antirevolutionaire party
niet. Het is in strijd met de beginselen
van ons historisch staatsrecht, een aanran
ding van de souvereiniteit der overheid en
met name van het Huis van Oranje.
Het zou niet minder een beleediging
voor de waarheid zijn. Het zou de re
geering tot een schijnregeering verlagen.
In een dergelijk systeem is het verklaar
baar dat een minister der Kroon (Thorbecke)
van „het individu dat de Kroon draagt"
spreken kon, en een toekomstig minister
der koningin (Van Houten) het koningschap
degradeeren dorst tot een gewoon „or
nament".
Wat wij dan wel tot verb reeding van
den rechtmatigen volksinvloed beoogen
Daartoe vragen wij van de overheid
vrijlating voor alle kringen om zich naar
hunnen aard te ontwikkelen, het volk
zelf leere doen in zijn kring waartoe 't
geroepen is, en late meespreken op alle
terrein waarop 't zich uit kracht zijner
roeping beweegt. Het volk op alle terrein
waar het blijken van mondigheid gaf en
't particulier initiatief zijn sporen ver
diende, behandele als zoodanig en 't niet
staatskrukken opdringe waar 't met een
weinig groote krachtsinspanning op eigen
beenen gaan kan.
Dat een zoo ruim mogelijke kiesrecht
uitbreiding als middel voor de volksver
tegenwoordiging om tot de best mogelijke
uitdrukking van 't nationale leven te
geraken, steeds door de antirevolutionaire
party bepleit werd, weet men. Van den
ernst van dit pleidooi gaf zij blijk, door
hare gezindheid om in 1894 mede te wer
ken aan de tot stand koming van een des
betreffend wetsontwerp, er. na de catastrophe
van dat jaar door hare poging om een
ander, minder ver strekkend wetsontwerp
te verbeteren, in de richting van hat
vorige, of aan de totstandkoming ook van
dit ontwerp mede te werken.
Ook in zake de oprichting van Kamers
van Arbeid en Landbouw, verkregen wij
reeds gedeeltelijk onzen wensch. Ook zij
strekken tot verbreeding van den volks
invloed, wanneer zij maar de gelegenheid
ontvangen zich bij de overheid te doen
geldenterwijl voorts al wat van
nature tot de taak der overheid
behoort, door haar zachtjes aan worde
losgelaten.
Uitbreiding van plaatselijke en gemeente
lijke autonomic en doortrekking der lijn
reeds in '89 getrokken in de schoolwet-
Mackay, naar 't beginsel van „de vrije
school voor heel de natie".
Gaarne vestigen wij de aandacht op 't
jongst verschenen verslag der Vereeniging
tot stichting en instandhouding van scho
len met den bijbel in Frieslands Zuid-
Oosthoek. De schrijvers de heeren ds. L.
J. Blanson Henkemans te Wolvega, dr. J.
R. Slotemaker de Bruine te Hanlerwijk,
ds. G. Noordhof te Lippenhuizen, L. W.
de Vries te Minnertsga en W. Kroese te
Drachten, wijzen op den langzamen doch
gezegenden voortgang van het werk. Het
aantal Chr. scholen vermeerderde er met
2, te weten te Gorredijk en te Hanler
wijk, die beide het volgens de Wet geoor
loofde getal leerlingen tellen terwijl, zoodra
de jaarlij ksche bijdragen 't veroorloven,
het aanstellen ven een eersten onderwijzer
te Gorredijk en een tweeden onderwijzer
te Haulerwijk door de nog op plaatsing
wachtende kinderen wordt vereischt.
Het getal begunstigers verminderde door
overlijden of anderszins; zoodat nieuwe
toevloed van begunstigsters of begunstigers
dringend noodig is.
Laten wij doen wat wij kunnen om de
stichting van scholen met den bijbel in
Erieslands Znid-Oosthoek mogelijk te ma
ken. Men zende zijn bijdragen aan den heer
W. Kroese te Drachten of een der andere
bovengenoemde heeren. Zij schrijven dat
de verminderde steun hun wol wat zorg
baart, maar dat de Heere, die hun Toevlucht
is, deze zorg van hen kan nemen.
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Welnu, doe Hij dat en gebruike Hij
daartoe vele Zeeuwen als middel in Zijne
hand
14 April 1897.
By kon. besl. is benoemd tot gezworen
voor den Gouweveer- en ZeZ/cepolder A.
Bevelander.
Duor eigenaren der gemeente tienden
in Zuid-Beveland zijn benoemd tot com
missaris de heer W. P. K. Lenshoek en
tot verdeelmeester de heer J. Korstanje Cz.,
beiden in plaats van mr. J. G. de Witt
Hamer, die deze betrekkingen wegens ver
trek naar elders neerlegt. GCt.)
Het dagelijksch bestuurder issche-
rijen op de Schelde en Zeeuwsclie stroomen
heeft nu aan de verzoekers om uitstel van
pachtbetaling zonder bij berekening van rente
officieel bekend gemaakt, dat het van de
machtiging van den minister van financiën
gebruik heeft gemaakt om te besluiten,
da* adressanten desverkiezende hunne op
1 Maart verschuldigde pachtsommen op
15 Juni mogen voldoen, mits bijpassende
eene rente van 4 percent.
Verder heeft gemeld bestuur san adres
santen meegedeeld, dat gunstige beschik
king op verzoeken om uitstel van pacht
betaling niet meer is te verwachten, al
thans dat van ziin zijde op dergelijke ver
zoeken voortaan ongunstig zal worden ge
adviseerd. M. C.
De miliciens van de lichting 1893
zullen dit jaar van 24 Augustus tot den
17 September onder de wapens worden
geroepen.
De centrale lib. kiesver. te Alkmaar
stelde tot candidaat voor de tweede Ka
mer mr. W. van der Kaay, minister van
justitie, oud-afgevaardigde van dit district,
met 13 van de 25 uitgebrachte stemmen.
Men deelt aan den Ned. mee, dat
sommigen gelooven aan eene Bpoedige over
winning der protectionisten. Dit blijkt uit
de omstandigheid, dat in een huurcontract
van zeker landbezitter een artikel is op
genomen, waarbij bepaald wordt, dat de
verhuurder zich het recht voorbehoudt den
pachtprijs nog voor den afloop van den
huurtijd te verhoogen, indien de invoer
van granen belast wordt.
De kapitein A. R. B. Opstelten
van het 3e reg. infanterie, is benoemd tot
kapitei n voor speciale diensten te Middelburg.
Tot portier aan het gasthuis te Coes
is uit 70 sollicitanten benoemd A. H. S.
Comelin te Middelburg, in plaats van A.
Steutel, die benoemd werd tot klerk bij
de Singer Maatschappij aldaar.
St. Annaiand. Alhier zal een wees
huis opgericht worden. De plannen daar
toe opgemaakt door het Weezenarmenbe-
stuur hebben de noodige goedkeuring ver
worven.
Waarde. In de Maandagavond gehou
den gecombineerde vergadeiing van heeren
Kerkvoogden en Notabelen werd besloten
tot den aankoop van een orgel waarvoor
de noodige baliustrade zal gemaakt wor
den, terwijl wegens het groot gebrek aan
zitplaatsen ook nog eenige zitplaatsen op
die baliustrade zullen aangebracht worden.
Het desbetreffend besluit werd met op een
na algemeene stemmen aangenomen.
Dinteloord. De Kiesvereeniging, on
der de zinspreuk „Steunende op den Bijbel",
opgericht met 134 leden, mag zich in
toenemenden bloei verheugen. Het leden
tal klom tot circa 200. Het bestuur bestaat
uit de heeren C. Vroon, P. W. Vogelaar
Jz., A. Kloosterman, P. W. Vogelaar Az.,
M. Vogelaar PCz., N. Rijnsaardt, P. J.
Schilperoort, A. van Nieuwenbnijzen Jz.
en C. Vogelaar. De vereeniging heeft zich
bij geene der bestaande partijen aangesloten.
Oostburg. Vrijdag 9 April vergaderde
hier in de Chr. School de antirev. kies
vereeniging in het voormalig 4de district
„Luctor et Emergo." Na eenige jaren geen
teekenen van leven gegeven te hebben,
is zij thans opnieuw, georganiseerd en
gordt zij zich met kracht en ijver tot den ko
menden stryd aan. Het oude bestuur was
óf overleden óf vertrokken, zoodat geen
zijner leden meer over was, om de zaken
te leiden. Om hierin te voorzien, werd
de vorige maand eene ledenvergadering
bijeengeroepen, waarin een voorloopig
bestuur werd benoemd, bestaande uit de
heeren Hoogendijk voorzitter en Van
Mazijk secretaris, teneinde een nieuw
reglement te ontwerpen, verband te zoeken
met de geestverwanten in het 5de district enz.
In een tweede samenkomst trad de heer
Heemskerk van Sas van Gent jop om de
kieswet en eenige pnnten van het antir.
program voor leden en genoodigden toe
te lichten terwijl thans het bestuur als
vrucht zijner bemoeiingen de vergadering
een concept-reglement kon aanbieden onder
mededeeling, dat de oude vereeniging
herleefd was, toenemende in ledental, en
bereids aangesloten bij de Centrale kiesver
eeniging in het kiesdistrict Oostbnrg.
Behoudens enkele onbelangrijke wijzi
gingen werd dit reglement goedgekeurd
vermelding verdient, dat in het vervolg
de vereeniging alleen nit leden, niet uit
plaatselijke afdeelingen zal bestaan, wat
echter niet uitsluit, dat de leden in één
dorp zich bij elkaar aansluiten tot bevor
dering van het politieke leven. Het bestuur
zal voortaan bestaan uit 3 leden, voorz.,
secretaris en penningm., benevens 6 advi-
seerende leden.
Staande de vergadering werden behalve
de twee voorloopige bestuursleden nog
zeven leden gekozen, die, voor zoover
aanwezig, de benoeming aannamen.
Nadat nog twee afgevaardigden waren
aangewezen voor de vergadering der
Centrale kiesvereeniging werd overgegaan
tot behandeling van het Concept-Program
van actie. Jammer, dat de reglements
herziening zooveel tijd in beslag had ge
nomen, waardoor slechts enkele punten
nit het program konden toegelicht en
besproken worden.
De maatregelen, in het belang van den
landbouw voorgesteld, vonden algemeene
instemming.
Ten einde het geheele program meer
bekend te maken, stelden de voorzitter
en een advis. bestuurslid zich beschikbaar
om in den loop dezer maand op ver
schillende plaatsen voor de leden op te
treden.
Te Kudelstaart is een 3-jarig knaapje
in een onbewaakt oogenblik te water ge
raakt en verdronken. Te Dinksperloo
viel een arbeider ongezien hij het binden
van takkebossen te water en verdronk.
Te Millingen is een schipperskneeht
doordat zijn bootje water sehepte, te water
geraakt en verdronken. De ongelukkige
die de reis als noodhnlp nog meemaakte,
hij zou voor 't laatst meevaren was
in ondertrouw en zijn aanstaande had nog
gekscherend bij het vertrek hem toege
voegd „Pas nu maar op, hoor dat je nu
op deze laatste reis r.iet verdrinkt.
Zelden zag men het begrip „gangma
ker" door een wielrijder zoo letterlijk op
gevat als iemand te Loosdrecht doet. Hij
berijdt een driewieler, en bezigt daarbij
een hond als trekkracht en een jongen als
duwkracht. De jongen moet namelijk het
wiel in gang brengen. Is dat gedaan dan
neemt de hond zijn rol over en gaat de
jongen ook op de velocipede zitten.
jfllet kwaad breekt door onder ambte
naren.
Een bode aan marine te 'sHage wordt ver-
volgdjwegens verduistering; een rijksklerk te
Assen zit in arrest wegens verduistering
van f 1800 a f 2500 belastinggelden een
burgemeester te Delfzijl ging volgens de
Tel. eveneens op den loop onder sterke
verdenking van verduistering en gestaakte
betalingen.
