NIEÜWSBL
iffde Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 69. 1897.
VERSCHIJNT
Program van Actie.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
DoniWag 11 Maacf.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pr 0,95.
Enkele nummers0,025.
Zij die zich met 1 April
op ons blad wenschen
tT abonneeren, ontvangen de tot
dien datum verschijnende nomuiers
G R AT IS.
Ia de laatste juren is 't gewoonte ge-
woidea dat de antirevolutionaire partij in
den lande, gelijk zij zicli uitspreekt in de
Kiesvereenigingen en door de Kiesvereeni
gingen in de Deputatenvergaderingen, aan
kare candidaten voor de tweede kamer haar
program van actie toont en hen polst in
betrekking tot de vraagstukken welke de
antirevolutionaire party in dit program
ter sprake brenft.
Bedeeling van dit program van actie is
om die vraagstukken, welke door den drang
des tijds naar voren traden, in verschillende
rnbrieken gegroepeerd onder de aandacht
der candidaten te brengen en hun te zeg
gen dat zij hunne medewerking met de
landsregeering tot oplossing dezer quaes-
tiën van hen verwacht. De wijze waarop
en den tijd wanneer de afgevaardigde be
doelde punten ter sprake brengt, laat zij
aan hem over. Zij schrijft hem geen wet
ten voor, noch geeft hem een lastbrief mee,
boe of voor wat hij stammen moet.
Dat zou verplaatsing van de bestuurs
macht naar de kiezers zijn.
De kiesverenigingen verlangen niets an
ders dan zioh uit te spreken, wat zij zou
den wenschen te zien tot stand komen en
voorts eene uitspraak van den candidaat
te ontlokken, of hij met hen of zij met
hem op deze punten eensdenkend zijn en
zoo niet hoe de candidaat dan wel denken
zou dat deze of die zaak in 't belang des
ganschen volks kan of behoort te worden
geregeld.
Zoo heeft de antirevolutionaire partij
in hare bekende organisatie er steeds over
gedacht.
En zij verlangde niets te veel, noch
ook overschreed de grenzen harer bevoegd
heid, wanneer zij van den candidaat ver
langde, dat hij, in samenwerking met ge
lijkgezinden, waar tijden en omstandighe
den bet veroorloofden, in de richting vau
genoemd program en geleid door de be
ginselen der partij, zon trachten het ge
vraagde te verkrijgen.
Te voren werden de candidaten eenvou
dig gepolst op het stuk van de beginselen
gelijk men die neergelegd weet in de 21
artikelen van Ons Program.
Sn kan men twisten over de vraag of
dit ook op 't oogenblik niet voldoende zon
zijnen of men door prdftams van actie
den candidaten geen blijk van wantrouwen
Diedt, of over welke bittere klacht men ook
zal willen slaken Lover de ongewenschte
dsmocratiseering onzer partij.
Men kan de betrekkelijke waarde van
lergelijke programs, of mogelijk ook van
let Program van Beginselen laken of prij
zen,
Iet feit staat onder ons vast dat de tij
veranderen en de doorwerking der
nselen, de preeiseering der meeningeu
al meet vorderen terwijl het ter anderer
21jde, door de uitbreiding van het aantal
kiezers noodig is, door een Stembusprogram
allen te vereenigen, die bij gelijke belan
gen, en eenstemmigheid van beijdenis voe
ling wenschen te houden met den volks
vertegenwoordiger hunner keuze.
„9e tijd, dat men iemand verkoos op
mooi gezicht, of op zijn knappen naam
1 "itsluitend omzijn Godvreezend gemoed
meer, is voorbij,
broen van Prinsterer heeft van inder-
vrome geestverwanten in de Kamer
eeds grooten last gehad. En van achte-
2a' wel dienen toegegeven dat met
ame de^ Van Zuijlens en Van Lijnden»
Hr buiten de Kamer gebleven waren.
I"iemand verdedigt dan ook dergelijke
u!e. T.an vertrouwensmannen meer. En
Tüjft de eer der antirevolutionaire
ij dat zij het eerst en voor goed aan
den wortel vad dezen conservatieven boom
de bij 1 gelegd heeft.
Het Program van Beginselen bewees te
dien opzichte goede diensten.
Maar nu, kennende dit program van
beginselen, dat den weg wijst naar welke
beginselen de oplossing van verschillende
politieke vraagstukken dient gezocht, is
in de Kiesvereenigingen in de laatste jaren
de vraag gereden of 't niet noodig was de
verschillende leemten en behoeften waarop
het maatschappelijk leven, de school, de
arbeid, en zooveel meer slag voor slag
wijst, evenzeer aan de aandacht der volks
vertegenwoordiging te onderwerpen.
Het program van beginselen wjst den
weg niet tot oplossing der sociale en an
dere qnaestiën, of omschrjft deze zaken
slechts met een paar woorden, in ieder
geval zeer onvoldoende.
't Is waar de Kiesvereeniging te A
kan aan den volksvertegenwoordiger X
hare wenschen kenbaar makende kies
vereeniging te B kan den volksvertegen
woordiger Y opdragen a propos, denk hier
of denk daar nog eens aan de kiesver
eeniging te C. kan aan den heer Z. opdra
gen weer een ander dringend volksbelang
in de Kamer ter sprake te brengen.
Maar men voelt wel, daarmede komt
men niet klaar. De candidaat kan 't ver
geten of nalaten, of door omstandigheden
van zijn wil onafhankelijk in geheel ander
vaarwater verzeild gerakenof ook hj
kan de zaken ter sprake brengen maar wat
vermag lij alleen tegenover velen. Is het
niet tien tegen een dat zjn stem wegsterft
in de lucht of zijn prachtige rede onder
het stof temidden der parlementaire drukte
opgewaaid, wordt begraven.
En ziedaar nu, wat de organisatie doet.
De kiesvereenigingen die immers bestaan
uit denkende menschen, menschen met ge-
zamenljke belangen, mannen van ervaring,
orde en overleg de kiesvereenigingen
bespreken enkele zaken die z j wel anders
zouden wenschen; zj schrjven hunne
wenschen op. Een ieder doet dit op eigen
gelegenheid en ziedaar de grondslag voor
haar stembusprogram. Dit is de eenvou
dige waarheid.
De candidaat betuigt zjn instemming,
zoo niet geheel, dan op bepaalde punten.
Gekozen zjnde, voegt hj zich bj gelijk-
denkenden en zoo hebben de gekozenen een
gemeenschappelijk veld van beweging, een
gemeenschappeljk uitgangspunt van operatie
en wanneer zj de gelegenheid, er voor ge
schikt achten, brengen zj deze dingen ter
spiake op de wijze als hun goeddunkt en
trachten in samenwerking met andere par-
tjen, eveneens geheel aan henzei ven over
gelaten te verkrjgen wat is in het belang
der natie.
Mag nu aan tegenstanders van dergeljke
programs van actie niet gevraagd of hun
verzet tegen dergelijke programs niet allen
grond mist
Wij voor ons zouden ongaarne dergeljk
program missen. Wj mogen wel weten
hoe onze candidaat over de verschillende
vraagstukken die in de partj, of liever
in de geheele natie leven, denkt.
Een verklaring van instemming met
Ons Program van Beginselen laat de kie
zers zoo wjs als ze zjn op alle punten
van aotueele politiek waar 't op de toe
passing dier beginselen aankomt, ^oe denkt
de candidaat over protectie over onteige
ningswet over 't pachtcontractover pen
sioneering en zoovele andere vragen zjn
geen vragen die men met een verwijzing
naar Ons Program van Beginselen, waar
mee men hetzij „in substantie", hetzj „tot
op zekere hoogte", hetzj „volkomen" kan
medegaan, beantwoordt.
Wj mogen wel ook den zedeljken hand
tussehen kiezers en gekozene, ook door dit
program versterken.
Tweemalen heeft immers Groen zelf een
stembusprogram gegeven, en wel degeljk
met het oog op den zedeljken band als
boven genoemd.
Wie dus meenen moeht dat het Program
van Beginselen dien zedeljken hand ge
UITGAVÏÏ VAN
G. M. KLEMEERK, te Goes
EK
noegzaam waarborgt, dien zonden w j wil
len vragen op wat grond Groen kende
't Program van Beginselen niet. Hj zelf
was het Program. Goed doch daarnaast
gaf hij tot twee malen toe zjn stembus
program, zjn Program van Actie eenmaal
in zake de school.
Wj hijven derhalve geheel op de door
Groen voor 45 jaren getrokken lijn, wan
neer wij naast bet Program van Beginse
len' over welks noodzakelijkheid allen bet
eens zyn
ook een Stembusprogram
vragen, als vereenigingsmiddel voor de kie
zers, voor de gekozenen en voor de kie
zers met de gekozenen. Een en ander
naar de behoeften van onzeu tjd.
Of dan bj uitvoering van het voorne
men om 't program van actie voor de re
geering te brengen geen groote moei! j li
jeden opkomen
Zeker gelooven wj dat. Maar is dan
het vertrouwen onder ons volk gedoofd
dat de gekozene, geljk de rechtvaardige
van wien de Schrift spreekt, tjd en wjze
zal weten?
Wij kunnen dit gerust aan de Kamer
club overlaten.
Zie, dit is nu het terrein niet, waarop
de kiezer zich heeft te bewegen. Dat laat
h j de Kamer doen. En wat men hiervan
dan ook voorspelt, als zou men door stu
die tot een tegengestelde slotsom gekomen,
als 't ware met zekere ontsteltenis voor
het opdoemende spook van het Stembus
program in het uitspreken zjner veran
derde meening of gezindheid worden be
let of er voor gestraft, getuigt dan ook
niet tegen 't Program. Het program geeft
geen berekeningen, geen stelsels, geen re
sultaten van welk onderzoek ook, het
geeft wenschen en zoo niet op alle dan
toch op sommige punten aanwjzingen die
evenzeer de vrucht zjn kunnen van rjp
nadenken en overleg. Mocht het bij keu
dat meerdere studie den Volksvertegenwoor
diger tot een andere meeriing bracht, dan
kan hj, juist door den zedeljken band
met zjn kiezers, zich ten allen tjde op
dit punt voor hen verklaren. En de mo-
geljkheid blijft van den anderen kant im
mers ook bestaan dat ook onder de kie
zers door meerdere studie andere inzichten
rijpten.
Moest zulk een program van actie die
nen in de Kamer terstond, punt voor punt,
ter sprake te komen, er zou nog eenig
bezwaar kunnen r jzen. Maar een zoodanig
program bevat ook brandende quaestiën,
lioofdquaestiën, urgente punten. Om die
qnaestiën vooral zal in de Kamer de strjd
of de samenwerking van alle partijen zich
groepeeren. Over die quaestiën wenscht
de kiezer den afgevaardigde te hooren.
Het zjn „quaestiën waarin elke kiezer
van zelf belang stelt en waarin hj ver
langt dat ook zjn uitverkorene belang zal
stellen".
Door de ervaring van '88 geleerd, zullen
wj met het Program van Actie van zelf
heel voorzichtig omgaanen er geen
program van beloftenissen uit distilleeren
waarmede de Kamerleden van zekere
partj die nu trouwens nota bene 1 ook
met zulk een program konit aandragen
ons later om de ooren slaan.
Maar zonder program van actie, als
samenvatting van hetgeen de kiesveeeeni-
gingen, de verschillende corporaties
(l) Omtrent het Program van Actie
voor de eerstvolgende stembus vernemen we
dat het Concept ontworpen is door het
Centraal Comité, gekeurd en gesnoeid is
door de besturen vanOnderwysvereenigingen,
van Patrimonium, van Boas en door ver
schillende andere personen en vereenigingen
die tot de samenstelling hebben bijgedra
gen. Daarna komt 't Concept in de Kies
vereenigingen die 't naar hartelust wjzigen
kunnen, en het ten slotte in de Deputa-
tenvergadering vaststellen.
Wie derhalve meenen mocht dat dit
program een maaksel is van één persoon
die 't de partj oplegt, die rekent niet met
het democratisch karakter van ons Yolk,
en nog minder met de leiten.
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedore regel
meer 10 cent.
achten in 't belang des Volks te zjn,gaat
de antirevolutionaire partj niet onder
zeil.
De tweede kamer behandelde hedea de
successiewet.
Hard opschieten doet zj niet. Bj de
artikelen zoowel als hj de amendementen
stuitte zj op bezwaren en moesten zelfs
tweemial de beraadslagingen worden ge
schorst.
Aangenomen is het amendement Kolkman
om het verhoogd recht van overgang op
onroerend goed hier te lande, hetwelk
niet-ingezetenen uit een nalatenschap ver
krjgen, in alle gevallen, dus ook voor
kinderen en daarmee gelijkgestelde echt-
genooten op 8V2 proeent te brengen en
38 opcenten.
Deze verhooging was verdedigd gewor
den met 'targument dat de buitenlanders
hier te lande vallen buiten de vermogens
belasting.
'Jé
De regeering heeft verklaard geen kans
te zien met deze wet ook uitkeeringen
uit levensverzekering van deu overledene
verkregen te belasten.
Hoeveel honderdduizenden hierdoor
buiten de suceessie-belasting vallen, is
niet te zeggen. Bj 't groot getal levens-
verzekeringmaatschappjen is dit een zeer
belangrijke som. De successiewet is een
hateljke belasting.
Maar nu zj er is, diende er naar gestreefd
te worden haar zoo billijk mogeljk uit
te voeren, en derhalve ook de in levens
verzekeringen vastgelegde kapitalen te
treffen.
Wij hebben indertjd onze afkeuring
gezegd over de onchristelijke wjze waarop
een deel der antirevolutionaire pers den
oud-minister Mackay heeft beoordeeld.
Onder meer was door de Oranjevaan, een
jeugdig blad met een jeugdige redactie,
de antirevolutionaire partj gefeliciteerd
dat zj van deze „baantjesjagers" verlost was.
Met genoegen vernemen wj dat de
Standaardzj 't ook wei wat laat, deze
beschuldigers heeft bestraft en met name
van den minister Mackay heeft verklaard
dat hj wal verre van baantjesjager te zjn
integendeel met grooten aandrang is moeten
worden overgehaald om in het ministerie
te treden.
Wj mogen het betreuren dat de anti
revolutionaire partj in twee scherp tegen
over elkander staande groepen uiteenging;
maar den tol der dankbaarheid te weigeren
aan mannen die ons zoovele jaren met hunne
gaven hebben gediend, dat voegt geen
antirevolutionair, van welke groep ook.
Jammer dat dit zoo vaak wordt vergeten.
Het Handelsblad en andere liberale bla
den trachten af en toe het vuur der twee
dracht onder onze voorgangers aan te blazen.
De vorige maand werd er onverwachts
door eerstgenoemd blad een balletje opge
worpen over de kabinetscrisis van '86 en
'88.
Gevolg was dat de Standaard van 18
Februari eenige onthullingen deed, waarvan
de voornaamste waren dat dr. Kuyper in
'86 niet in de oplossing der kabinetscrisis
gekend was, en dat men hem in '88 wel
in de zaak gekend heeft, „maar dat over
zjn optreden in het Kabinet door niemand
een woord gesproken is".
De liberale pers heeft over deze euvel
daad der antirevolutionaire leiders van toeu
heel wat te zeggen gehad, en zeker zal wel
bj een deel van ons volk de indruk zjn ge
vestigd dat dergeljke miskenning van dr.
Kuyper gevoelig gestraft moet worden.
Inmiddels komt do Standaard van 8 Maart
aan deze gevoelens den pas afsnijden dooi
de volgende opmerking „dat het o. i. zeer
zeker niet correct is geweest dat men in
1886, bj de eerste crisis, den voorzitter
van het Centraal-Comité geheel buiten de
zaak liet, maar d it het volkomen correct
was, dat men in 1888 niet met hem over
een portefeuille sprak. Dat toch ware o. i.
daarom ondenkbaar geweest omdat niet
alleen de omstandigheden heel andere eischen
stelden maar dat er bovendien voor het
optreden als minister eene kennis van per
sonen en verhoudingen in de ambtenaars
wereld, en eene kennis van de practjk
onzer administratie gevorderd wordt, die
de man van de studeerkamer eenvoudig
mist".
De regeering beeft, op voordracht der
faculteit aan de Grouingsche hoogeschool
een Duitscher tot hoogleeraar benoemd.
Professor Treub heeft bj de opening van
zijn college te Amsterdam tot zju studenten
een toespraak gerient otn deze benoeming
van een buitenlander, met passeering van
Nederlanders, te laken.
Hj deed dit in lang niet malsche be
woordingen die niet geschikt zjn om den
algemeen keersckenden geest van ontevre
denheid, althans in de kringen der stu
denten te fnuiken.
Professor Fokker te Groningen komt dan
ook tegen die rede van zjn collega op,
en herinnert daarbj dat te Groningen in
den laatsten tijd van de acht benoemde
professoren, zeven Nederlanders waren.
De benoemden zijn Fokuer, v. Braam
Houckgeest, Mulder, v. Wjhe, Koch,Ranke,
Korteweg en Reddingius.
Deze storm boezemt ons weinig belang
in. Bekwame Nederlanders kunnen in
Nedeiland immers nog terecht. Eén zwaluw
maakt geen zomer.
Maar er zjn aan de hoogescholen vrjwat
gevaarijker buitenlanders ingevoerd; uit-
landsche goden die geëerd, onheilige be
ginselen die gepredikt worden en 't voik
ten verderve voeren, dewjl 't verderf begint
bj 't beste.
Het zjn de beginselen der Revolutie,
die nu reeds een eeuw lang ongehinderd
hunne werking doen in de Lands Hooge
scholen, en tegen deze buitenlanders treedt
niemand op. Integendeel; men haalt ze
in en verbeerljkt ze.
De minister bij kt zich vergist te heb
ben in de opgaaf van het aantal lessenaars
of kotjes die Dj ie verkiezingen in ieder
stemlokaal moeten aanwezig zjn.
Zjn Excellentie sprak van een lessenaar
voor elke honderd Kiezers.
In kleine gemeenten is dit te doen. Maar
in grootere
Goes met 9 lessenaars, Middelburg met
nog meer, Amsterdam met nog veel meer,
waar zou men die alle moeten zetten
De minister heeft dan ook terecht zjn
aanschrjving ingetrokken. De gemeente
besturen moeten nu nog maar niet laten
timmeren in de stemlokalen. Er komt wel
dra een hetere regeling van deze zaak.
In een der plaatseljke bladen in onze
omgeving lezen wij, dat de gevangenissen
in 'tzuiden van ons land zoo vol zjn „dat
zj overloopen."
Van wat zij „overloopen" wordt er niet
bij gezegd.
Wij lezen in Spreuken 23:29 tot 32
het volgende
„Bj wien is wee? bij wien oeh arme?
bij wien gekijf? bij wien wonden-zonder
oorzaak b j wien de roodheid der oogen
„Bj degenen die bij den wjn vertoeven
bj Hegenen die komen om gemengden
drank na te zoeken.
„Zie den wjn niet aan als hj zich rood
vertoont, als hj in den beker zijne verve
geeft, als hj recht opgaat.
„In zijn einde zal hij als een slang bijten
en steken als een adder".
Bovenstaande woorden kwamen ons te
binnen toen wj de navolgende aandoen!jke
mededeeling lazen in de Telegraaf:
