NIEUWSBLA
R ZEELAND.
7
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ito. 68. 1897.
Dinsdag 9 filnnct.
Êtfit linigan^.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
„Geen geld geen Peeën."
STEMBILJET.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 centiedere regel
meer 10 cent.
Het w&8 een indruk makende vergade
ring die Zaterdag jl. van 11 tot ruim_ 3
uur onafgebroken bijeen was om wat hier
hoven staat ea door een der aanwezigen
als daadwerKelijke vertaling van het be
kende „pas d' argent, pas de Suisses"
werd aangeprezen, tot werkelijkheid te
brengen. En niettegenstaande het „zooveel
hoofden, zooveel zinnen", of zooveel ver
tegenwoordigers, zooveel belangen eene
eenstemmige beslissing in alle details niet
gemakkelijk maakte, in de hoofdzaak was
men het reeds in den aanvang eens het
nieuwe contract der Buikerfabrikanten is
onuitvoerbaar.
De toelichting uit allerlei toonaard door
afgevaardigden uit Zeeland en de Betuwe,
uit Steenbergen en Oud-Beijerland, gezon
gen, was zoo duidelijk, zoo overtuigend
dat zelfs de meest vasthoudende fabrikant
er door zou zijn geroerd geworden.
En deze vastberaden besluiten werden
genomen op de welsprekende adviezen van
mannen als S. M. v. Wijck uit Renkum,
Collot d'Escury, dr. Bruinsma uit Steen
bergen, en de kiachtige betoogen van
Doch de pers, die slechts ter nauwer-
Bood werd toegelaten, zal, op verzoek der
vergadering, geen namen noemen.
Daarom geven wij dan ook slechts een
korte objectieve samenvatting van het
Er waren ruim honderd belangstellenden
aanwezig. De heer E. van den Bosch
was voorzitter. Hij sprak een hartelijk
welkomstwoord, waarin hij de opgekome-
nen, vooral die van verre kwamen, voor
hunne opkomst prees, het krachtig initatief
der afdeeling Kruiningen, en met name
van het bestuurslid dier afdeeling, den heer
Kostense als eerste aanleiding tot deze
lamenkomst in herinnering bracht, en den
verderen loop der zaken mededeelde, ge
lijk die, naar wij veronderstellen mogen,
den lezers van ons blad wel hekend
zal zijn.
In de afdeeling Kruininge, zoo vernamen
wij uit dit openingswoord, waren 10 ver
gaderingen gehouden, in de afdeeling Hein
kenszand 15, die respectievelijk 700 en
850 Hectaren wisten te verbinden. Die
cijfers waren thans, blijkens mondeling of
schriftelijk gegeven inlichtingen, voor
Kruiningen 750, Heinkenszand 1150, Tko-
508, Noord-Beveland 187, Walche
ren 170, Zierikzee 570, Oostburg 700
en Hulst 1500; totaal 5515. Yerder
voor Standaaarbuiten 28, Raamsdonk 250,
Steenbergen 500, Zevenbergsehen hoek
400, Heen 258, Flakkee 1000, Eist 792.
Totaal 8743. (l) Tan Yoorne, Patten,
Wieringerwaard en Groningen was geen
bericht ingekomen zoodat het totaal niet
ver van de 10000 big ft.
De voorzitter deed nog eenige mede
delingen, o. a. dat uit Flakkee Donderdag
«en schrijven is gericht aan den heer Veen-
lijzen te Roosendaal, Secretaris van den
van Suikerfabrikanten, een schrijven
tot wel geen effect zal hebben. (a)
fh l)e voorzitter noteerde voor Tholen
f .H.k. minder, en N. Bevelend 2 H. II.
Minder, om een rond getal te hebben,
ue volgende opgaven werd echter deze
■6w ,niet to6gepast. Het totaal bedrag
13«en 6 13 hooger dan werd opgegeven.
Daarin schynt de spreker gelijk te heb-
Genoemde heer Veenhugzei toch heeft
een open brief aan de landbouwers onder
gezegd dat het amendement Van
..aruebeek-Hennequin de nieuwe deflni-
®ve suikerwet derwijs veranderd heeft dat
?e eeetwortelcultuur tot ongeveer twee der-
van die van 'tjvorige jaar is teruggebracht
™P0ikte cultuur dus, terwijl de vraag loo
iende pr(js door de boereu zelf had moeten
worden beantwoord, toen 't de tijd daarvoor
was. Na een becijfering vraagt hij hun wat
«nu voor uverkieslijker2 H. A. beetwor-
®'en te verbouwen voor 19 of 3 HA. voor
'öioO of 4 HA, voor f 8 Daar komt het op
Spreker geeft toe dat de fabrikanten
rechtmatige grieven hebben. Onder meer
dat de bieten zeer slordig en onverschillig
worden behandeld, nadat zij op de weeg
brug gewogen zijn. De waohtende vrachte
naars wachten lang, somwijlen zelfs zeer
lang aan de laadplaatsen, voederen hunne
paarden rijkelijk van de peeën der fabriek
en nemen somwijlen nog wel een weinig
er van mee terug. Dan worden de peen bij
manden vol ingereden en ingetrapt, terwijl
ook bij het tarreeren groote ongerechtig
heden gepleegd worden.
In welke richting moet nu gestreden
worden
Moet men, met het niet telen van bieten,
den fabrikant tot mildere en uitvoerbare
contractsbepalingen dwingen en daardoor
de klove, die reeds lang bestaan heeft,
nog grooter maken
Of moet het gemeenschappelijk optreden
der bietenverbouwers ten doel hebben den
fabrikanten duidelijk te maken, dat het
ontworpen contract onaannemelijk; is?
Geen dezer wegen dient ingeslagen. Wij
moeten, zeide spreker, trachten elkaar de
broederhand te reiken, wederzij dsohe grie
ven en bezwaren op te lossen, zulks in 't
belang zoowel van den verbouwer als van
den fabrikant.
De voorzitter wenscht nu eerst in be
ginsel uitgemaakt te zien of wij beslist
znllen big ven weigeren op de gestelde
voorwaarden te zaaien, daarna de grieven
toe te lichten en uit te maken aan wie
de uitvoering moet worden opgedragen.
Het spreekt van zelf dat dit bezadigde
degelijke mannen moeten zijn.
Uit een schrijven van den heerVorster-
man v. Oyen blijkt dat deze heer niet
wil overleg met fabrikanten, doch alleen
10.000 hectaren die weigeren te zaaien.
Een der heeren nit Eist deelt mede
hoe daar is opgetreden. In begin van
Feb. werden van daar uit 800 circulaires
door Nederland verspreid, met verzoek om
opgaaf van hectaren die niet zouden be
zaaid worden. De uitslag was pover. Uit
Eist zelf hadden 800 Hectaren geteekend,
uit elders kwamen nog eenige honderden,
o. a. 1500 uit Zeeland; doch de mede
werking was te gering, zoodat men er
over dacht om den onderteekenaars hun
woord terug te gaan. Doch daar vernam
men van de beweging in Zeeland; dat
gaf meer moed. Men besloot vol te honden
en zich aan de Zeeuwsche beweging aan
te sluiten. Spr. zegt dat de suikerbiet
nog het eenige product is dat voordeel
geeft en die vaordeelen zou men bij aan
vaarding der voorwaarden loslaten.
Yan de regeering is in dezen niet veel
te verwachten. Wij moeten den weg van
self help op. Het heft behoort niet langer
alleen in handen der fabrikanten, die allerlei
mogelijke en onmogelijke condities stellen
op papier. Maar er moet komen, gelijk
neer; dat had gij moeten bedenken eer het
te laat was. De premie in verband met de
suikermarkt, zege de heer Veenhuijzen,laat
den fabrikanten niet toe hoogerprjjs dan f8,50
te besteden. Hg geeft de schuld aan den
heer Hennequin en die zijn amendement
aannamen en voegt den boeren toe
Nu spant gij samen, nu is er leven en
beweging. Nu staat het niet stil in de pers,
over wat gg denkt, zegt en doet. Maar het
is nu te laat. Al die drukte hadt gg moe
ten maken toen het nog tgd was, toen
men beweerde dat f8 als prjjs kon worden
aangenomen en men daarop bij de behande
ling van de wet heeft voortgebouwd. Ziet,
dan hadt gg uwen en anderen afgevaardigden
de oogen geoopend. Nu schreeuwt men wij
willen dit niet en dat wel. Voor wat gij
wel wilt is het na te laat, dat ware vroe
ger nuttiger gezegd Eu voer wat gij niet
wilt, daarvoor heb ik u althans vroeg ge
noeg gewaarschuwd, dat het onvermijdelijk
zou komen, als de omstandigheden er aan
leiding toe moeten geven. Drie jaar achter
een heb ik getiacht u te doen verstaan
dat onze beatcultuur in andere richting
moest komen, dat alleen het beste land met
de hoogste opbrengst nog een loonend pro
duct zou kunnen geven, als onze vooruit
zichten werden, wat zg nu zgn geworden.
't in elke gezonde maatschappij is, overleg
tusschen kooper en verkooper.
Wij moeten nu niet hechten aan kleine
oaderdeelen van vorm, hoofdzaak is dat
wij ons geen onmogelijke condities laten
opdringen.
Vooral wat de prijsvermindering aangaat
dient vast te staan dat wij geen prijsver
schil met 't vorige jaar, grooter dan f 1
per 1000 kilo aanvaarden. Een uniforme
prijsbepaling is natuurlijk onmogelijk.
In Haarlemmermeer kan en doet men
't goedkooper, ook om de qualiteit dei-
bieten. En willen de fabrikanten niet,
dangeen geld geen bieten.
De vergadering is eenstemmig van oor
deel dat op 't aangeboden contract niet
kan gezaaid worden.
Wemeldinge verbindt zich tot 1 April,
Noord-Beveland tot 20 Maart, a. s., terwijl
Steenbergen en Zevenbergsche Vliet zich
niet verbonden hebben, doch alleen 't con
tract als geheel onuitvoerbaar hebben ter
zijde gelegd.
Than» wordt algemeen uitgesproken dat
verandering in de condities moet komen.
En die verandering, zegt een, is misschien
nog wel te verkrijgen. Immersin N. Hol
land zijn reeds veertien dagen geleden con
tracten gesloten op de oude condities. In
N.-Holland is 't prijsverschil met hier
f 1 op de 1000 kilo, derhalve is daar op
f8,50 algemeen gecontracteerd.
Een spreker uit Zeeuwsch-Ylaanderen
zegt dat zij die alleen op 't oude contract
willen zaaien, te ver gaan. Hulst wil een
gewijzigd nieuw contract. De bieten te
wegen op de fairbank of bascule en daarna
aanvaarding met risico van den kooper.
Geen boete voor levering Sept..-Oct.,
maar premie voor vervroegde levering. De
leveringskosten voor rekening der boereu
daar staat men niet op. Kosten van kaai-,
octrooi- en damgelden, kunnen wel voor
rekening der boeren, want die zijn op
sommige plaatsen buitensporig hoog. Te
Brouwershaven bijvoorbeeld f20 per dui
zend kilo.
Als de boeren dat zelf moesten betalen,
zal dat kaaigeld wel spoedig verminderen;
want de meeste hunner zijn toch leden
van gemeenteraden.
De fabrikant eischt ;15 procent tarra,
dat kunnen wij best. ïn Brabant is dit
hier en daar 40 en dat is Bcnandelijk, zegt
iemand uit Steenbergen.
Te Dordt heeft de „Yereeniging van
landbouwers die suikerbieten verbouwen"
een samenkomst gehad, waarin o. a. de
suikerfabrikant Heerma v. Voss tegen
woordig was.
Dezen heer is opgedragen aan fabrikan
ten voor te stellen het contract te wijzi
gen in den geest als door Hulst zoo even
is gesproken. Het zou een belangrij ke stap
tot den vrede wezen.
Door de afdeelingen Heinkenszand en
Kruiningen is een concept-contract opge
maakt. De belangrijkste punten hierin zijn:
lo. Verhoogde prijs der bieten, die van
15 September tot 2 October geleverd wor
den, zooals vroeger.
2o. De telers zullen niet gehouden zijn
vóór 15 Augustus den koopers mede te dee-
len hoeveel bieten zg van 15 September
tot 2 October zulle* leveren.
3o. De bieten niet te leveren in mand.
jes, maar te wegen op de fairbank en na
weging voor koopers rekening.
4o. Iedereen zonder uitzondering ont
vangt voorschot.
5o. Zij, die op 't nieuwe contract ver
bintenissen aangaan, zullen niet mogen pro-
liteeren van een eventueel later door de
fabrikanten te besteden hoogeren prijs.
6o. Alle beetwortelen zullen worden ge
weigerd die meer tarreeren dan 15 proeent.
Aan de deelnemers aan de beweging
blijft overigens geoorloofd op suikergehalte
te contracteeren.
Niemand der aangeslotenen zal zich te
vreden mogen stellen met een prijs per
1000 kilo die meer dan fl minder is dan
die van verleden jaar.
Een der tegenwoordigen uit de Betuwe
wil alle deelnemers laten teekenen tot het
gestand doen van hun woord en een boete
stellen op de niet nakoming, zooals dit
in de Betuwe is geschied. Dit is op vele
plaatsen elders geschied, zoodat het tegen
deel uitzondering is.
Bij rondvraag big kt, dat bij Da overal de
aanbestedingen van Chili-salpeter zijn uit
gesteld met het oog op de kans, dat veel
minder peeën zullen worden geteeld dan
vroeger.
Besloten wordt een afwachtende houding
aan te nemen, het verhandelde niet ter
kennis aan fabrikanten te brengen, wijl zg
't verslag in de bladen kunnen lezen en
alvast het land met iets anders te bezaaien.
Reeds wordt door enkelen medegedeeld dat
zulks hij hen reeds geschied is of geschie
den zal. De fabrikanten moeten zien dat
bet ons ernst is.
Een lange bespreking volgde nog op de
vraag, wie zich aan 't hoofd der beweging
stelt en nu de aaneensluiting is bereikt oi
hiervan nu ook blijvende vrucht kan ge
trokken worden. Besloten werd er op aan
te dringen dat alle landbouwers die suiker
bieten verbouwen zich bij de te Hulst ge
vestigde „Vereeniging van landbouwers die
suikerbieten verbouwen" zullen aansluiten
opdat deze vereeniging worde een nationale
bond van suikerbietentelers. De voorzitter
dier vereeniging zal alle corporatiën per
circnlaire uitnoodigen lid te worden ten
einde deze beweging zoo machtig mogelijk
te maken.
De heer van Wijck uit Renkum dankte na
mens de vergaderingen voorzitter den heer
E. v. d.Bosehvoordenflinkenstootdoor dezen
aan de beweging gegeven, voor de krach
tige vervulling zijner moeilijke taak als
voorzitter dezer vergadering en sprak den
wenseh uit dat de Zeeuwsehe wapenspreuk:
Lucter et emergo, op zgn Geldersch lui
dende: Lukt 't yan daag niet dan lukt
het mergen, doch in goed Nederlandseh
zeggen wil: Al worstelende kom ik hoven,
de sehoone leus zal zijn, waaronder alle
bietenverbouwers in Nederland zioh zul
len aansluiten en overwinnen.
De voorzitter sluit hierop de vergadering
De beweging tegen Rome
Onze Vaderen aldus schrijft de Stan
daard kenden geen ander verweer tegen
Rome dan in het kloek en heslist vast
houden aan de Heilige Schrift maar deze
actie gaat juist uit van mannen, die het
volstrekt gezag der Heilige Schrift onder
mijnden, en daarmee het natuurlijk bol
werk prijsgaven, waarin tegen Rome en
tegen elke dwaling onze sterkte lag.
Deze actie is een speculeeren op een
volkshartstocht.
Men weet, dat vooral bij de lagere klas
sen het godsdienstig fanatisme spoedig tegen
Rome is op te wekken, en dat alzoo dit
antipapisme allicht in staat is, u eenigen
aanhang te doen verwerven.
Niet lang, niet duurzaam, maar dan toch
op een gegeven oogenblik.
Daardoor meegesleept, zal dan een deel
der werkende klasse haar eigen belangen
vergeten, om maar tegen Rome te kunnen
ageerenen dit zal het Cnnservatisme der
Liberalen in staat stellen een nieuwe over
winning over de democratie te behalen.
Ieder, die de kaart van het land kent,
weet en doorziet dan ook, dat geheel deze
actie tot niets anders leiden kan, dan tot
een vernieuwden triomf van het Conser-
vatief-Liberalisme, hoogstens met een
Christelijk tintje gesierd.
Juist dus de triomf van die richting, die
steeds het felst tegen Groen van Prinste-
rer en tegen heel de antirevolutionaire
partij overstond.
De geestelijke kracht, die nog in het
geloovig Protestantisme school, zal er een
knak door krijgen.
En daar ten slotte de strijd der eeuw
alleen door geestelijke wapenen te beslech
ten is, zal geheel deze actie er toe leiden,
om juist Rome dat ze knakken wil, te
sterken.
„Staatsblad" no. 69 bevat het Kon.
Besluit tot uitvoering van artikelen der
kieswet, die op het kiezen voor de Tweede
Kamer betrekking hebben.
Bij dit Kon. Besluit zijn gevoegd:
lo. een model voor de opgaven van
candidaten, bedoeld in art. 51 der kieswet.
(De voor invulling bestemde formulieren
voor deze opgaven worden ter secretarie
der gemeente kosteloos verkrijgbaar ge
steld)
2o. een model van de candidatenlijst en
het proces-verbaal, bedoeld bij art. 132
der kieswet;
3o. een model voor de oproepingskaart
voor de stemming, bedoeld bij art. 55 der
kieswet;
4o. een model voor een staat van 'in
lichtingen voor den kiezer, die wordt op
gehangen boven eiken lessenaar, die bij
de stemming gebruikt wordt;
5o. een model voor een stembiljet;
6o., 7o. en 8o. modellen voor de pro
cessen-verbaal, bedoeld bg art. 96 der
kieswet,
Volgens dit Kon. Besluit moet er in elk
stemlokaal op elk aantal van ten volle
100 kiezers, dat het stemdistrict telt, ten
minste eéu afgeschutte lessenaar zgn. De
lessenaars worden geplaatst aan weorszgden
van de tafel, van het stembureau tegen de
wanden van het lokaal.
Op eiken lessenaar bevinden zich ten
minste twee vastliggende potlooden.
Het stembiljet heeft een reohthoekigen
vorm en wordt vervaardigd van ondoor
schijnend wit papier.
Verkiezing van een lid van de Tweede
Kamer der Staten-Generaal in het K i e s-
district
Op (datum, maand, jaar)
CANDIDATEN (in alphahetische volgorde).
"5* a> 2
NAMEN.
VOORLETTERS.
8 Maart 1897.
Tot voorzitter van den raad van beroep
voor de personeele belasting te Middelburg
is benoemd jhr. mr. A. van Reigersberg
Versluijs.
Door Gedeputeerde staten is tegen
1 April benoemdtot provinciaal veearts
le klasse te Middelburg in plaats van
wijlen den heer Chr. Mazure de heer E.
L. van Mervenné, thans provinciaal vee
arts 2eklasse te Goesterwijl ter vervanging
van dezen, benoemd is te Goes de heer
J. Z. Risch, thans provinciaal veearts 3e
klasse te Scherpenisse. M. C.
Rij kon. besluit is met ingang van
1 April, op zijn verzeek eervol ontslag
verkend aan J. \V. de Raad, als late-
