Ml.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
rioges,
Sniegg<
er
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
aelematters
ANSE BOBS.
len en Granaten, f
flAKERSKHECHT
irmansknecht
DKNECHT
Ho. §7. 1897.
OUD GOED.
houdster
RECHTSZAKEN.
eiburg.
atst
DomMag 11 Mtuatt.
ftfrfc fantptig.
SEN 50 ct per
30 (bos.
en een groote
keuze. y
dknecht
nidsknecht
Dienstbode
ijke Dienstbode,
komende Knecfrt
ldenknecht
een HANDKN®00
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
KLARE WIJN.
Coes. In de raadsvergadering van den
12den a.s. te 8 uur zijn aan de orde:
DELFT B113.
'raagt een
tegen MAART.
STURM, Serooskerke (W.).
BRm. WIELEMAKER Kz.
met Maart een ongehuwde
eenig8zins met METSELEN
W. WESTVEER te
's Gravenpolder,
gen Mei een
JOH. HOLLESTELLE,
re Vlissingsch» weg.
Iet Mei a. s.
G., hij H. BRAKMAN,
xel.
ven
van de tegenwoordig'
Jej. DE LIGNY, Goes.
NNINGHER, Badhuisstraat
agt tegen 1 Mei een
selen. Zonder goede getni-
ich aan te melden.
teleurstelling een
J. CORNELISSE,
Serooskerke.
ukkerij van A. E.
ordt
Terstond
met bet boeren werk0!?
S. BOOGERD, Miidelb
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p.0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE IVAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Jarem geleden bevatte de Standaard een
artikel waarin de aandacht gevestigd werd
op een geschrift van mr. v. Manen, waarin
hij eenig licht liet vallen op de besprekingen
der commissie voor de ontwerping der
Grondwet van '14.
Uit de notulen dier vergaderingen toch
bleek dat herhaaldelijk, met name door
graaf Van Hagendorp en vele anderen, voor
stellen werden bestreden met argumenten
als bijv. deze: dat men de natie geen knol
len voor citroenen mocht verkoopen dat
men de zaken zou noemen zoo als ze zijn
dat men vooral de menschen niet moest
bedriegen geen dupes maken geen ver
gulde pillen maest toedienen en dergelijke.
Wie onderkent in deze argumenten niet
het protest der christelijk historische vrien
den tegen de leugen van het zich baan
brekend liberalisme.
Het loopt in het oog dat de meerderheid
voor de grond wetsindiening zich aan de
argumenten der tegenstanders niet heeft
gestoord. Wat daarna in de Grondwet
van 1814 te staan kwam, was daarvan het
duidelijkste bewijs.
(Iaat men nu verder de geschiedenis na
dan blijkt dat de kunst om den menschen
een rad voor de oogen te draaien, vergulde
pillen aan te bieden, knollen voor citroenen
te verkoopen, hen te paaien, te dupeeren
of te bedriegen, ook na 1813 door menige
staatspartij is beproefd.
Dat het ook vóór 1813 alzoo was, leert
de geschiedenis onder meer hierin dat de
dragers van het gezag in de Republiek der
Vereenigde Nederlanden het Calvinisme,
de gereformeerde Religie als Staatsgods
dienst handhaafden en van alle machtsbe-
kleeders het lidmaatschap der gereformeerde
Staatskerk vorderden, doch onderwijl het
voortwoekeren van allerlei Pelagiaansche
en Arminiaansche dwalingen begunstigden
en bevorderden.
Doch het was ook zoo in de eeuw die
wij beleven.
Op kerkelijk gebied werd in 1816 om
de gereformeerde kerken een band gesmeed,
waardoor de kerkenorde, waaronder deze
kerken leefden, door een heel ander iets
werd vervangen en een macht over haar
gesteld werd die met de leer der kerken
over het koningschap van Jezus over Zijne
kerk niet bestaanbaar is. Een nieuwe or
ganisatie terwijl men wist dat de kerken
baar niet hegeerden en de oude kerken
ordening verdedigden.
Om niet op historisch kerkelijk terrein
af te dwalen, zwijgen wij verder over de
herhaalde welgeslaagde pogingen der Sy
node om door invoering en wijziging van
reglement en statuut met name op het punt der
leer vrij beid valsche beginselen in de kerk in
te dragen.
Ook op schoolgebied deed zich dezelfde
mystificatie voor. Steeds heette de school
orthodox, al wist men zeer goed dat hetgeen
daar ingevoerd werd, door het grootste
deel der natie beslist zou zijn verworpen.
Er werd heel voorzichtiglijk naar ge
streefd om vooral de uitersten te weren
als schadelijk, als de doode vlieg die de
zalf des apothekers zon doen stinken.
Eigenlijk is dan ook door het toongevende,
net denkend deel der natie, de keurbende
der liberale party reeds sedert lang onder
ons vastgesteld dat de school met den gods
dienst niets te maken heeft.
t <Jm den lnij den zand in de oogen te
«..rooien heeft men toen wel het kunstje
ni gedacht om aan de staatsschool eene
hrTo S^nnen overeenkomstig de be-
e en en de gezindten der omgeving;
oomsch in N, Brabant, Orthodox op
a cneren en Znid Beveland en meer
oaern in he{ Hoorden doch de besten
i hun eigen kring hebben tegen dit on-
y. sPe' van de gedienstigheden der
sf®eds getuigd.
Mannen als Allard Pierson en Van der
Wijck hebben het rondweg uitgesproken
dat op deze wijs met de lieden te gekken
aan eene eerliikewetsnitlfurcimr vreemd was.
d by P. ARENDSE^ aan eene eerlijkewetsuitlegging vreemd1
Nog sterker; de liberale partij heeft
jaren lang geleerd dat artikel 194 der
Grond wet geen subsidie toelaat aan bij zonder e
scholen. Eerst toen zij in de Volksver
tegenwoordiging in de minderheid geraakte
en haar de herroeping van dezen dood
doener als het ware door de antirevolu
tionaire party werd afgeperst, toen bleek
het priacipiëel bezwaar vervallen. Hare
grootste mannen gaven toe. En de nieuwe
schoolwet, de wet van'89, de wet Mackay,
mede door den steun van vele liberalen
tot stand gekomen, zegt genoegzaam hoe
weinig deze heeren in vroeger jaren van
hun grondwetsbezwaren hebben gemeend.
Maar nog meer kwam de dnpeering, het
hoerenbedrog nit in de toepassing van de
leer omtrent den Staat!
Wat de liberale party op dit gebied
heeft aangedurfd, is niet in een paar woorden
te zeggen. Uitbreiding van volksvrijheden
was steeds hare lenze bij verkiezingen
beperking er van was evenwel hare
practyk. Wij denken hierbij aan den
vaccinedwang, aan de schoolquaestie, aan
menigerlei bindende bepaling in de wetten
tot steun voor het plutocratisch element
des volks. En dat alles onder den schijn
van liberaliteit
Dat zij van dezen kwaden weg eenigs-
zins zijn teruggekeerd, ligt niet aan hen,
maar a.tn de omstandigheden. Radicalen
en socialisten in eigen kring en het ka
binet van 1888 —'91 hebben daartoe het
hunne bijgedragen.
Men denke aan het elastieke kiesrecht-
artikeljin de Grondwet, om de algemcsn-stem-
reebt-mannen te werenen tegelijk voor
ben de deur open te zetten.
Waarom die dubbelzinnige redactie?
Omdat men den moed miste zijn meening
te zeggen. Want dit weet men wel, doorzag
het volk de bedoelingen van het liberalisme
met zijn „niemand mag gelijk hebben dan
wij en ome vrienden", het zou zich reeds
lang en voor altoos van hetzelve hebben
afgekeerd.
Het volk regeert zichzelf, was vroeger
de leus. Maar wat maakte het liberalisme
jaren lang van dat volk? Een beperkt
boopske kiezers nit de meest gegoeden, die
door bijzondere verknipping der kiesdistric
ten zoodanig gegroepeerd waren, dat zij
niet alleen de macht hadden, maar ook die
macht overbrachten op de tweede kamer,
en in deze tweede kamer op eene liberale
meerderheid. De staat, dat was de liberale
partij. De minderheden, zoo leeraarde
een harer meeat oprechte tolken, moesten
maar onderdrukt. Wij wenschen dat nim
mer te vergeten.
Het liberalisme is verdraagzaam. In alle
wetten kan men het lezen dat het elke
richting met vrede laat.
Maar in de praktijk?
Het is nooit anders dan strijden geweest
tegen de „clericalen", gelijk men ons heel
verdraagzaam, nu minstens een kwarteeuw
heeft gelieven te schelden.
Clericalen zijn dan de mannen der oude
wereldbeschouwing. Het liberalisme weer
staat hen waar het kan. Men ziet dit onder
meer ook in de poging om uit iederen kring
van gezag en invloed en wetenschap stel
selmatig die mannen uit de oude school te
weren. Is erin eene gemeente een invloed
rijk kundig antirevolutionair, dien zeker
zeven achtsten der burgerij begesren, om
burgemeester te worden in zijne gemeente,
de minister zal den zoodanigen wel weren,
en benoemen een liberaal.
Dit is in Zeeland herhaaldelijk gezien.
En dat zulk bloed altijd kruipt waar het
niet gaan kan, hebben Tak zoowel als Van
Houten steeds stelselmatig getoond. Tak
heeft geen enkelen antirevolutionair ooit tot
burgemeester benoemd en Van Houten
deed al weinig beter. Wij kennen althans
geen enkelen burgemeester onzer richting
in den lande, die zijne betrekking aan Van
Houten dankt.
Burgemeester Van Son te Nieuwer Am-
stel, door een antirevolutionairen minister
benoemd, welk een storm van veront
waardiging in de liberale gelederen by
zyne benoeming En thans erkennen alle
partijen dat Van Son een kranig ambte
naar is. Door de verkleining van zijn ambts
gebied, gevolg van de annexatie van Nieu
wer Amstel bij Amsterdam lijdt deze man
een groot verlies in zijn geldelijk inkomen.
Te Kampen komt een vacature. Hij en
de oud-burgemeester van Charlais sollici-
teeren. Laatstgenoemde Stellig minder be
kwaam, doch een erkend liberalist, werd
benoemd de antirevolutionair, die recht
had op schadevergoeding en daarbij een
zeer knap man is, wordt gepasseerd.
Over gevallen nit onze eigen omgeving
zwijgen wij liever.
En dan ligt ook wat hnnne opvatting
omtrent het Koningschap betreft, tnsschen
theorie en praktijk bij de liberalen eene zeer
breede klove. Hoe hebben zij niet geschar
reld met de formule van „Koning bij de
gratie Gods" in de Grondwet.
Hnnne meening uitspreken dat deze
woorden gratie Gods zeker bijgeloof ver
raadden, durfden zij niet; ontkennen dat
de geheele formule van wetsafkondiging
in de Grondwet hoort te staan dorsten zij
ook niet. Wat dan Er om heen praten.
Tot een amendement onzerzijds hen ont
maskerde.
En dan de macht des KoningsDen
Koning als zelfstandige macht kennen zij
niet. Vroeger mocht men daar niet van
reppen. Nu echter het Koningschap zich
tegen hare daden niet verzet, noch ooit
verzetten zal, klinkt het Oranje Boven
nit luider kele. Toch blijft het gevleu
geld woord van den minister Van Houten
het Koningschap is hoogstens slechts
een ornamentook nog n onze dagen het
bewijs hoe groot het respect van het libera
lisme is voor om met Thorbecke te spre
ken?„het individu dat de kroon draagt".
Denk om de scheiding van Kerk en
Staat, van liberale zijde onvermoeid ge
predikt. Zij bedoelden Scheiding van Gods
dienst en Staat, hopende daardoor de vrij
denkers onder hen gelukkig te maken.
Maar nu? Dat programma is opgerold.
Algeheele scheidingzoo verkondigde pro
fessor Opzoomer eenige jaren geleden, is
nooit bedoeld. Ook die lenze dus was
volksmisleiding.
Een taktiek die ook in Indië wierd toe
gepast, waar regeeringspersonen door be-
sprenging van locomotieven met karbou-
wenbloed, het stichten van Mohamedaan-
sche afgodstempels, of het aanroepen van
Allah's naam in publicatie of manifest ge
lyk de oud-minister gouverneur generaal
V,.n Rees bestond, getracht hebben de
Indische volken te lijmen.
En zij die hiertegen protesteeren, die
een ander stelsel van bestaur in de plaats
van 't stelsel van het liberalisme willen
invoeren, gelijk wijlen minister Keuche-
niusworden door het liberalisme
afgemaakt. De strijd bij de stembus wordt
meer beheerscht door vrees voor de cleri
calen dan door liefde voor de volksbe
langen.
Van Houten heeft het in de eerste kamer
de liberale party toegeroepen: Tegen het
clericalisme front.
En zoo zal het blijven.
Veel goeds bevat het program van urgen
tie hetwelk de zoogenaamd# Liberale Unie
vastgesteld zag. Met veel kunnen en zul
len wij bij de stembus instemmen. Wij
wenschen echter geene verwachtingen op
te wekken, die in de eerste jaren niet
worden vervuld. En wanneer de liberale
partij zich straks bij de Jnni-stembus ander
maal als de volksvriendin bij uitnemend
heid bij ons aandient, dan wenschen wij
haar de vraag te stellen of zij dan de vette
jaren harer alleenheerschappij vergeten is,
waarin zij van deze thans zoo vertroetelde
volksbelangen zoo weinig notitie nam, en
het haar meer er om te doen was, haas
te blijven in den lande, de koninklijke
macht te verkleinen, de minderheden te
onderdrukken en ten slotte de meest ge-
wensohte hervormingen zich slechts liet ont
wringen door het geweld harer eigen nit de
band gesprongen zonen.
Een vraag die eerlijkheidshalve niet
mag verzwegen, telkens wanneer het libe
ralisme zich in zyne stemhnsprograms,
en al dan niet aangesloten aan Liberale
Unies, als de verpersoonlijkte volksliefde
wenscht te vertoonen.
Aan partijstrijd wenschen wij niet mede
te doen, en wy zullen ook gaarne het goede
nemen daar waar wy het vinden.
Wat daar door de liberalen goeds gewrocht
is onder ons, zullen wij niet wegcijferen,
de waarde er van zullen wij niet verkleinen.
Maar de fonten van oneerlijkheid en
partijzucht door de liberale partij gemaakt,
zullen wij nimmer verbloemen.
Zij toch heeft, door haren feilen strijd
tegen de antirevolutionairen, niet het minst
in de jaren van '88'91, menige nationale
ontwikkeling tegengehouden.
En wil zij dien weg blijven volgen,
ook al dient zij zich onder ons aan als
nog zoo lief radicaal, dan zullen wij ons
goede volk tegen haren schadelijken in
vloed blijven waarschuwen.
Wij waarschuwen nogmaals dat niemand
verzuime zich aan te geven voor plaatsing
op de kiezerslijst. In de meeste dorpen is
't al heel eenvoudig. Wie geen belasting
betaalt en f 1 minstens verwoont of f 6
minstens verdient kan zich aangeven als
woningkiezer of als loonkiezer. Wie min
der verdient doch een vrij huisje er by
heeft die telt 75 cent bij, is 't dan samen
f 6 dan is hij nog kiezer. Als 't in 't
geheel maar f 300 bedraagt.
Inwonende zoons die f 100 verdienen
in geld en daarbij kost en inwoning, die
zijn ook kiezer.
Laten zij zich by den burgemeester
gaan aanmelden, die zal hen wel terecht
helpen.
Ook de besturen der Kiesvereenigingen
zijn altijd hulpvaardig.
Men bedenke dat a. s. Maandag 15 Febr.
de laatste dag is, blij kens artikel 159 der wet.
Alleen ten voordeele van de kapitalisten
Heel hard schijnt het Vaderland aan
de democratische gezindheid van onze party
niet te gelooven. Het spreekt van onze
„democratische allures", wat vrij vertaald
wel zal willen zeggende a.-r. party
neemt wel het air aan van zeer demo
cratisch te zijn, maar ze heeft het nog
te bewijzen.
Nu is het vry zeker, dat er ten aanzien
van de definitie van democratie tusschen
het Vaderland en ons eenig verschil zal
bestaan. Maar indien men het over en
weer op dit punt eens is, dat onder de
mocratie óók moet worden verstaanhet
voorstaan van al die regeeringsmaatrege-
len, welke in het belang van het volk
zijn, durven we met volle gerustheid het
antwoord verwachten op de vraag of onze
partij ten opziehte van die democratie zoo
verre achterstaat bij het democratisch
Vaderland.
Intusschen het blad is er niet erg
gerust op of onze partij ook niet meê zal
doen aan het „dry ven" der agrariërs, ook
niet zal strijden voor protectie.
En protectie is bij het Vaderland zoo
veel als nit den booze. Protectie is alleen
in het voordeel- van de kapitalisten.
Gaat dit niet al te ver?
Zon nu inderdaad alle protectie het
kapitaal bevorderen
Ons dunkt, dat iedere steun door de
Overheid gegeven aan een deel der bevol
king ten koste van het geheel bescherming
of protectie is.
Dus ook sociale wetgevingdie zeker niet
in het voordeel is van heel de bevolking.
Dus ook de millioenen voor onze water
wegenwaarvan Drenthe en Groningen
toch zeker wel geen winst zullen ont
vangen.
Niettemin protectie maakt het geheele
volk, aldus het Vaderland, cijnsbaar aan
eenige kapitalisten
De som van 25 ton, die aan de bieten
suiker-industrie over het werkjaar 1897-98
wordt gegeven, zal toch naar het oordeel
van het Vaderland ook wel, voor een
deel althans ten goede komen van de
landbouwende bevolking.
En de protectie in het buitenland.
Laat ons aannemen, dat in Duitsehland
de kapitalisten zoo grooten invloed hebben,
dat daar het algemeen stemrecht de protectie
door heffing van invoerrechten niet kan
keeren.
Maar in Frankrijk? Kan men aannemen,
dat het democratische Fransche volk de
protectie handhaaft ten genoege van de
kapitalisten?
De vraag stellen is haar, dunkt ons,
beantwoorden,
Het schijnt ons toe, dat men op goede
gronden tegen protectie kan zijnmaar
dat men daarom nog niet behoeft te zeg
gen dat de protectie alleen dient om de
kapitalisten nog rijker te maken.
Men wachte zich voor overdrijving!
(Hollander.)
10 Febr. '97.
1. Notulen. 2. Mededeelingen. 3. In
gekomen stukken. 4. Verzoek F. D. Cha-
muleau om eervol ontslag als onderwijzer.
5. Verzoek van bestuurders der R. C. school
om subsidie tot belooning van getrouw
schoolbezoek. 6. Rekeningen Gasfabriek,
Gildefondsen, Gezondheidscommissie. 9o.
Voorstel B. en W. tot wijziging van Straf
verordeningen. lOo. Af- en overschrijvingen
op begrootingen gemeente '96 en '97.
Tot leden ran net Hoofdbestuur der
Maatschappij tot nut van 't algemeen wer
den gekozen prof. mr. M. W. F. Treub
met 398 stemmen tegen 34 op mr. J.
Krnseman en D. W. Stork met 423
stemmen tegen 9 op dr. P. van Geer.
Bij de Maatschappij tot Exploitatie
van Staatsspoorwegen bestaat het plan, om
met ingang van 1 Maart a.s. kilometerboek
jes der derde klasse in te voeren van 500
kilometers tegen den halven prijs van die
voor 1000 kilometers. Ook de waarborg
som voor de nieuwe hoekjes zal de helft
van de thans bestaande, das f 2,50, bedra
gen De geldigheidsduur dezer 500 K. M.
boekjes zal dan ook 6 maanden zijn.
De lust om by de zeemilitie te dienen
wordt voortdurend minder. In eene gemeen
te, waar vroeger dikwijls meer dan 30
pet. der in te lijven lotelingen om 'plaat
sing bij de zeemilitie vroeg, is dit in 1897
gedaald tot 12 pet.
Van invloed hierop zijn zeker geweest
de invoering in 1895 van herhalingsoefe
ningen voor de zeemiliciens en de verlen
ging van den diensttijd bij eerste opkomst
met twee maanden.
Miliciens, die op het oog meer dan
70 kilogram, gekleed, wegen, zullen op
last van den minister van oorlog bij het
wapen der cavelerie niet dan bij volstrekte
noodzakelijkheid worden aangenomen.
Een goed besluit zeker voor de cava-
lerie-paarden.
De Nationale Zuiderzeebond bestaat
thans nit ruim 74 leden. Het is er dus
nog verre van ai dat die Bond nationaal
mag genoemd worden.
Arrondissements-Rechtbank te Middelburg.
mishandeling van een ambtenaarJ. C.
M., 23 j. timmerman Arnemuiden tot 14 d.
gev. straf
mishandelingD. J., 17 j. werkman
Dombnrg tot 3 m. gev. straf en M. Th.
B., 24 j. metselaar Hulst tot f 3 b. s. 3d h.
diefstalA. D. N., 19 j. zonder beroep
Vlissingen tot 3 m. en P. P., 40 j. Dom
burg tot 7 d. gev. straf
niet voldoen aan het bevel van een amb
tenaar G. D. K., 22 j. schipper op het