NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK- «r
HISTORISCH
Ho. §6. 1897.
Htnsifttg 9 Itótnati.
ifftfe ïaocgang,
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p.0,95.
Enkele nummers0,02 5.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De Christelijk Historische Bond.
Er bestaat in ons land een Christelijk
historische Kiezersbond.
Zijn zetel is te Utrecht. Leider wel
niet, maar dan toch zeer zeker een der
meest gezag hebbende in zijn bestuur is
de heer dr. Bronsveld.
In het bestuur heeft voor Zeeland zitting
de heer W. J. J. Koole te Middelburg.
Kiesvereenigingen van dien Bond zijn
met name te Middelburg en te Zoutelande
verrezen.
In vele plaatsen zijn deze kiesvereeni
gingen tot stand gekomen met een grooter
of kleiner ledental. Gelijk wij verwacht
hadden, ontwikkelt genoemde bond nogal
eenige kracht.
Zijn program is publiek gemaaktdoch
van te weinig positieve, principieele be-
teekenis om er ernstig nota van te nemen.
Dit geldt natuurlijk alleen de groote
bladen.
Wij voor ons die tot de kleine pers
behooren, zullen ons 't recht voorbehouden
om onze bezwaren tegen dit programma
te bekwamer tijd te ontwikkelen.
Ook over den naam van den leider of
de namen der leiders maken wij ons niet
druk.
Er zijn namen van knappe mannen on
der. Mannen tegen wie wij, wat kennis,
talent en verdiensten aangaat, gaarne
opzien. Mannen op wie wij trotsch waren,
toen zij nog met ons optrokken in het
antirevolutionaire kamp tegen den gemeen-
sehappelijken vijand het liberalisme.
Hoe meesterlijk wist dr. Bronsveld bij
voorbeeld het modernisme van zijn tijd
aan de kaak te stellen .in deszelfs groote
armoede, in deszelfs kondheid en luiheid
en ledigheid.
Toen hadden wij hem lief en wij achtten
hem hoog om zijne groote gaven. Wij
bejammeren evenwel daarom te meer het
feit, dat hetgeen alleen in een klein land als
het onze geschieden kan, en welks weerga
men in groote landen tevergeefs zoekt,
hij daarna in de gelederen des vijands
heeft plaats genomen en positie koos tegen
zijne onde broeders.
Meer zeggen wij hiervan niet.
Wat wij echter wel ietwat breeder
mogen uitmeten, het is ons bezwaar tegen
de keus van den nieuwen naam, waaronder
deze pas opgerichte bond zich heeft aan
gediend.
Hij noemt zich de Christelijke historische
bond.
En nu zouden wij tegen dezen naam
geen bezwaar maken, wanneer hij gebe
zigd werd door de Groenianen van den
echten stempel, in navolging van Groen
zeiven, die zich herhaaldelijk beurtelings
Christelijk historisch en Antirevolutionair
noemde.
In Groens mond zijn deze twee bena
mingen derhalve eensluidend.
En nog in den laatsten tjd konden wij
het in een deel onzer vrienden dragen
dat zij, zij 't dan ook uit misverstand en
omdat zij er naïvelijk een bewijs van
meerdere zuiverheid aan ontleenden, zich
tooiden met den naam Christelijk historisch
hoven dien van Antirevolutionair.
Het was toch dezen mensohen er niet
zoo zeer om te doen om als Christelijk
historischen tegenover, dan wel boven
®n> te staan. En wie zou, bij zooveel
d^t alle aandacht vordert, dergelijk ge-
fukkig gevoel van uw meeste te zijn,
zijn naaste, aan zijn geestverwant
0<W'- van harte gunnen,
i h 'feten nu eenmaal toch dat wat
beid WfZ6tl der zaak betreft, er tusschen
j l ,ena®mgen geen verschil is, en zij
mJL 6 in eenzelfde partij gelijkelijk
van bestaan hebben.
."ie dan ook in onze antirevolutionaire
n°gen ziek de weelde der verwisseling
ezer benamingen veroorlooft, behoeft
niette vreezen dat men hem zal wantrouwen.
Men kan onze richting beschouwen naar
e 2yden. Men kan vragen welke be
ginselen zij in de staatkunde wenscht te
zien toegepast. En men kan vragen wat
is hetgeen waartegen zij strijdt en dat zij
door iets anders en beters wenscht ver
vangen te zien.
Op de eerste vraag antwoordt zij
Ik belijd de Christelijk historische begin
selen. Dat wil zeggenIk belijd dat
alle leven, huiselijk en maatschappelijk,
kerkelijk en staatkundig, individueel en
nationaal aan het Christendom zijn oor
sprong dankt, door den Christus moet
geleid worden.
Genezing van alle kwaal is alleen in
Hem en door Hem mogelijk, terwijl blij
vende bloei alleen bestaat voor wie door
een waarachtig geloof Hem zijn ingeplant.
Dit geldt voor personen en gezinnen,
voor kringen en partijen, Voor volkenen
natiën.
Die genezing ligt dan ook niet in eenig
stelsel of dogma, gelijk Rome tijdens de
Hervorming reeds leerde, noch ook in
eenig humaniteitsbegrip, gelijk der liber
tijnen opvatting van alle eeuwen geweest
ismaar eenig en alleen in jjden Christus
der Schriften. En hierin is het Christe
lijk historisch karakter onzer antirevolu
tionaire geloofsbelijdenis openhaar.
En antirevolutionair zijn wij dewijl wij,
na Bilderdijk, da Costa en Groen van
Prinsterer gehoord te hebben, met ons on
verzettelijk „Er staat geschreven", alle
leer des ongeloof» weerstaan niet alleen
maar ons niet minder, positief en geheel,
kanten tegen het stelsel der revolutie, te
gen die stelselmatige omkeering der be
grippen waarbij de souvereiniteit Gods
gebracht wordt onder, plaats maken moet
voor de eigenwijsheid van menschel j ken
willekeur en wil.
Deze levensopvatting welke reeds sinds
den zondeval heeft heerschappij gevoerd
doch eerst in de Fransehe revolutie als
stelsel naar voren trad, vond in de straks
genoemde mannen krachtige bestrijders.
Groen heeft met zijn „Tegen de Revolutie
het Evangelie" den naam der antirevolutio
naire richting voor altijd gevestigd.
En in het licht van zijn woord bestaat
onder ons tegen de uitdrukking Christelijk
historisch nist het minste bezwaar.
Gansoh anders echter is het, wanneer
wij mannen die vroeger met ons onder de
antirevolutionaire vaan tegen den gemeen-
schappeljken vijand gestreden hebben,
met wegwerping van dien beproefden naam
zieh met dien van Christelijk historisch
zien tooien.
Dan worden wij omtrent de juiste op
vatting van dien naam wel een weinig
ongerust.
Dan aarzelen wij om te gelooven dat
hier geen begripsverwarring in het spel is.
Dan zjn wij geneigd om aan deze man
nen, „oprichters" van dezen bond, te vra
gen, of zij dezen naam door erfrecht of
door usurpatie (aanmatiging) hebben ver
kregen.
Artikel 1 van Ons Program spreekt van
de antirevolutionaire of christelijk histo
rische richting welke, voor zooveel ons
land aangaat, den grondtoon van ons volks
karakter vertegenwoordigt, geljk dit, door
Oranje geleid, onder invloed der Hervor
ming, omstreeks 1572 zijn stempel ontving.
Maar het eerste artikel van uw program
luidt anders. Gij verwerpt derhalve onze
toelichting.
Hierin zijt gij volkomen vrij.
Maar staat ons dan ook toe dat w j niet
gernst zjn.
Niet antirevolutionair, maar christelijk
historisch wilt gij zijn?
Maar immers „Christelijk" noemden zich
tot nog toe vele conservatieven, type
Schimmelpenninekvele liberalen type
Bastert, wij kennen zelfs radicalen van
zeer christelijke beginselen en Christelijk
zijn alle Roomschen ook.
En „Historisch" heeten zich ook alle
bovengenoemden, al naar gelang zij die his
torie in de middeleeuwen of in 1789 laten
beginnen.
Maar zjn zij daarom Christelijk histo
risch van beginselen
Uw voorkeur voor lezen naam met ver
werping van den ouden komt ons vrij ver
dacht voor. Hij heeft een dieperen grond.
Een bewust of onbewust gevoel dat men
tegenover de heerschende onder den in
vloed der revolutie ontstane theorieën
zieh zoo eigenlijk niet uitspreekt. Een al
dan niet uitgesproken bedoeling om den
Calvinistischen grondtoon van ons volks
karakter „wij zijn issus de Calvinte
miskennen.
Te meer nu, wat de historische opvat
ting omtrent Gods Woord en de aanvaar
ding van de gansche Heilige Schrift als
grondslag en richtsnoer aangaat, de man
nen die den Christelijk historischen Kie
zersbond in het leven riepen, naar onze
bescheiden meening niet dezelfde zuiver
heid betoonen.
De Schrifteritiek der jongere etbischen
van de Visser en Valeton, van Zeydner
en Cramer profeteert omtrent de zuivere
opvatting dezer heeren omtrent „Christe
lijk" en „Historisch" niet veel goeds.
Wij stellen derhalve nog geen vertrou
wen in den Christelijk historischen kie
zersbond.
En de goede zielen die zich in hem
laten inlijven, hetzij nit misplaatst ker-
kisme, hetzij om andere redenen, mogen
zich wel afvragen of eene partij door deze
heeren in 't leven geroepen, wel waard is
dat men er zich in zoo grooten getale bij
komt aansluiten.
Dr. De Visser verwerpt een groot deel
van het oude Testament.
Dr. Valeton moedigde den twijfel omtrent
de waarachtigheid der Schrift aan als mid
del om tot het geloof te komen.
Dr. Zeydner maakte 'tzoo bont, dat met
name ds. Hulsman uit Zandvoort van schrik
opsprong.
Dr.Cramer eindelijk predikte heel vromelijk
dat dit juist de Schrift zoo heerlijk maakt,
dat er letterlijk niets in is, dat vaststaat.
Kiezers, gaat u nu deze week aangeven
voor de Kiezerslijsten.
Gij hebt op 't secretarie maar een staatje
aan te vragen. De heeren daar helpen u
gaarne bij 't invullen.
Gij kunt echter bij de besturen der Kies
vereenigingen ook terecht.
Nu zijn er die zeggen „ik doe 't liever
niet, want dan weten zij aan 't stadhuis
hoeveel ik verdien en dan slaan zij mij
aan in den Hoofdelij ken Omslag."
Die vrees is gansch hersenschimmig.
Op uwe aangifte voor de kiezerslijst zal
men u niet aanslaan voor den Hoofdelij ken
O mslag.
Een gemeentebestuur houdt rekening ook
met uwe levensomstandigheden en boven
dien wie zich te Goes voor f 325, op de
dorpen voor f 300 aangeeft, valt nog buiten
deze belasting dewijl althans te Goes
slecht het drievierde daarvan belastbaar is en
dat drievierde te laag is voor den aanslag in
de le klasse.
Bovendien, men behoeft niet het juiste
bedrag op te geven. Men geeft slechts op
het minimum dat de wet vordert en dat
isvoor de huurkiezers, per week
Yoor Ylissingen f 1,75, Middelburg f 1,50,
Koudekerke ('t Zand) en Oost- en West-
Souburg fl.25, en voor de overige ge
meenten in Zeeland f 1 af 0,80.
En voor de loonkiezers per jaar:
Voor Vlissinyen f 450, Middelburg f400,
Koudekerke ('t Zandt) en Souburg f350.
Goes, Brigdamme, Ierseke, Ter Neuzen (kom)
en Zierikzee f325. Overige gemeenten
f300 of f275.
En voor de loonkiezers, met berekening
van vrije woning of inwoningen van vrje
kost en inwoning:
Voor Ylissingen f87,50 en f300, Mid
delburg f 75 en f 275, Koudekerke ('t Zandt),
Oost- en West-Souburg f62.50 en f250,
Goes, Ierseke, St. Laurens (Brigdamme),
Ter Neuzen (kom) en Zierikzee f50 en
f 225 en voor de overige gemeenten in onze
provincie f 37,50 a f 25 en f 200 k f 175
's jaars.
Men kan nog heel deze week
terecht, en ook Maandag 15 Febr.
a. Niemand blijve achter.
Geleend geld.
Hier en daar komt het voor, dat uit
de diaconale kas geld geleend wordt, ten
einde daardoor armoede te voorkomen.
Nu vraagt men ons, of zj, die zulk een
som in leen ontvingen, door de diaconie
zjn op te geven als bedeelden die ont-
kiezerd moeten worden.
Naar de letter der wet stellig niet.
Art. 4 zegt, dat alleen onderstand in
aanmerking komt, en dat onder onderstand
te verstaan is „elke ondersteuning in geld
of andere benoodigheden, tot leniging van
nood aan behoeftige® verstrekt."
In casu nu is geen geld verstrekt, maar
geleend.
Het is geleend niet in noodmaar om
nood te voorkomen.
Immers men wil dien nood voorkomen
bj iemand die nog geen behoeftige is, juist
opdat hj geen behoeftig» zou worden.
Nooit echter is van te voren te beslissen,
hoe dit in elk concreet geval door den rech
ter beslist zal worden.
Zulk een quaestie kan tot voor den Hoo-
gen Raad komen.
Maar in geen geval kan de Diaconie ge
rekend worden verplicht te zjn, zulke
personen als bedeelden eigener beweging
op te geven. Standaard.
Ten behoeve der provinciale geld
middelen zullen in de onderscheidene ge
westen over 1897 het hieronder vermelde
aantal opcenten op de grond- en personeele
belasting worden geheven
Grondbelasting. Pers. bel.
geb. ongeb.
Noord-Brabant 20 22 17
Gelderland 7 5 öVï
Zuid-Holland 9 9 6
Noord-Holland 7 7 5
Zeeland 28 32 18
Utrecht 6 6 6
Friesland 31 31 21Vs
Overjsel 12 12 12
Groningen 28 28 28
Drente 32 32 16
Limburg 16 19 13
Bevolking.
Sedert 1830 vermeerderde de bevolking
in de verschillende provinciën als volgt
Noord-Hollaud met 122 Zuid-Holland met
121Drente met 121 Groningen met 83
Utrecht met 80 Overjsel met 76 Gel
derland met 74 Friesland met 65 Noord-
Brabunt met 52; Zeeland met 52en
Limburg met 46 pCt.
Alle provinciën, op 3 na, bleven bene
den het gemiddelde (87 pCt.) voor het ge-
heele land.
Sedert 1870, dus in de laatste 26 jaren,
is de verhouding, wat de toeneming in de
provincie betreft, eenigszins gewjzigd. De
vermeerdering was in dat tjdperk Noord-
Holland 56 Znid-Holland 54 Utrecht
37Drente 34Groningen 27Gelderland
25 Noord-Brabant 24 Overjsel 24 Lim
burg 21 Zeeland 18 en en Friesland 16 pCt.
Friesland en Zeeland zjn dus in de laatste
jaren 't minst vooruitgegaan.
Yoor 66 jaren had Brabant 39.000 meer
inwoners dan Gelderlandnu heeft deze
laatste provincie al 7500 meer.
Utrecht was 5000 bj Zeeland achter
en is nu die provinaie 28.000 vooruit.
Limburg had 29.000 meer d.in Gronin
gen en 7000 meer dan Overjsel en heeft
nn 17,000 minder dan Groningen en 43.000
minder dan Overjssel. Hbld
8 Feb. '97.
Men deelt aan de Residentiebode mede,
dat de Minister van Oorlog besloten heeft
een einde te maken aan het onderwjs in
de stenographie naar een der drie stelsels
van Stolze, door den heer J. L. Weiy
aan de Krjgsschool te 's Gravenhage gege
ven. De officieren, die dit onderwjs ont
vingen, moeten verklaard hebben, dat zj
voor den militairen dienst uit de steno
graphie geen nut konden trekken.
„Aan alle grondeigenaars en grond
eigenaressen in Nederland" is een oproe
ping gericht door de heeren: dr. C. Hille
Ris Lamber», predikant te Yenhuizen bj
Hoorn T. E. Blauw, te 's Graveland Ed.
J. Gerdes, te Amsterdam; J. Tideman,
secretaris van het Kon. Instituut van In
genieurs, te 's Gravenhage J. A. F. G. de
Virieu van Hejst, Huize Berkenrode, te
Apeldoorn, en W. L. M. Wentholt, R. K.
pr. en kapelaan, te Heiloo. In deze op
roeping wordt er op aangedrongen, dat
de eigenaars op hunne gronden het noo-
deloos dooden van alle dieren, welker
dood, enhet uithalen van alle nesten, welker
verstoring niet wegens merkbare schade
noodzakeljk is, zullen tegengaan.
Selert de organisatie der Roomsche
party in het hoofdkiesdistrict Hontenisse
zjn reeds 3 nieuwe Roomsche kiesver
eenigingen opgericht.
Onteigening in den polder „De Oosteren
Ban van Schouwen
De minister van waterstaat, handel en
nj verheid ontkent in zj>ne memorie van
antwoord, dat het doel van de onteigening
zoude zjn om gerezen moeiljkheden op
te lossen. Het doel i» om, onder erken
ning dat een watermolen is een werk van
algemeen nut voor den polder, het voor
het polderbestuur mogeljk te maken om
in het bezit van zoodanigen molen te
komen.
Het Vaderland verneemt, dat een
wetsontwerp om de drie vooruitgeschoven
posten, die wij in Atjeh hebben bezet,
door trambanen aan de bestaande trambaan
te verbinden, spoedig de Tweede Kamer
zal bereiken.
LOMBOK.
In Karang-Asem, dus schreef men aan de
Soer. Ct., staan twee part jen scherp tegen
over elkaar. De een is die van Goesti
Djilantik, de andere, waartoe zelfs zoons
van dezen behooren en voornameljk be
staande uit de hoogste waardigheidsbe-
kleeders, is tegen den Goesti gericht,
voornameljk naar men beweert, nit wrok,
dat door zjn houding op het kritieke
oogenblik op Lombok en zjn vlucht van
daar het Nea. Indisch gouvernement over
het Balisch vorstenhuis heeft kunnen zege
vieren.
De partij tegen Goesti Djilantik is na
tuur! jk ook die, welke alles in het werk
stelt om het gouvernement tegen dezen in
het harnas te jagen, wel wetende, dat,
wanneer door een overval van Boele-
leng of door een andere éclatante daad
het gouvernement gedwongen mocht wor
den tot een expeditie, het met Goesti
Djilantik, die dan geforceerd zal worden
door de bevolking tot tegenweer, met een
sterke tegenpartj onder de poenggawa's,
per se gedaan is.
Dat intusschen ook de Karang Asemers
goed gewapend en op alles voorbereid zijn,
vernam men door een weggeloopen fuselier,
die na 6 maanden desertie terugkwam,
omdat hj voor weinig loon te hard moest
werken. Hj had nameljk een magazjn,
waarin 1000 repeteergeweren waren opge
borgen, schoon te houden en kreeg daar
voor 40 keppings per dag. Als loon voor
zjn verraad scheen hem dat te weinig.
Schore. Bj de verkiezing voor een
lid van den gemeenteraad, vacature H. v.
Koeveringe, bekwamen de heeren M. Stols
20, W". in 't Anker 11 en J. Glerum Chr.zn.
10 stemmen, zoodat herstemming noodig is
tusschen beide eerstgenoemden.