NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 46. 1897.
Saterdag 16 latiuact.
iffiCe laargaag.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Ook elders druk.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Het spreekt ran zelf dat de nieuwe
periode die wij dezen zomer intreden, de
wetgeving zal bezig vinden om ziek te
spitsen op de sociale qnaestie. Het is
niet te «ntkennen, er is een groote druk
malaise niet 't minst in den stand
die zeker 't grootste consingent zal
leveren aan 't nieuwe kiezerscorpsdien
der arbeiders.
Zelfs de meest conservatieve onder de
conservatieve partijen verlangt er naar
om zijne voortvarendheid en vooruitstre
vendheid te toonen, waar de programma's
spreken van hulp bieden aan dezen lang
genoeg miskenden stand.
In sociale richting gaat 't derhalve
weldraluisteren naar sociale klachten
der arbeiders zal 't wachtwoord zijn. Op
leniging van 't sociale lijden met name
van dien stand zal men al meer bedacht
worden.
Om dezen ommekeer verheugen wij ons.
Toch mogen wij de oegen niet sluiten
voor een gevaar, dat deze ontwaakte
attentie voor den arbeidersstand medebrengt.
Het politieke gevaar is niet gering.
Maar dit gevaar kunnen wij voorbijgaan.
Ons dreigt 't niet. Gelijk wij kortgeleden
in ons epstel over de ambachtsscholen
reeds herinnerd hebben, wij hebben niet
noodig politieke munt te slaan uit onze
liefde tot den arbeider. Dit ligt wel op
den weg van het liberalisme.
Er is een ander gevaar. Namelijk dat
wij door steeds te staren op den nood van
ééne klasse, den niet minder nijpenden
druk der andere standen zouden vergeten
op te merken.
Er zijn nog andere kringen in onze
maatschappij, die minstens even sterk ge
drukt zijn.
De sociale quaestie is dan ook heel wat
meer dan opheffen van den socialen nood
der arbeiders. Het sociale land van be
lofte is nog lang niet bereikt, zoodra den
werkman een „mensehwaardig bestaan"
verzekerd wordt. Mensehwaardig zoo in
't genieten van zijn loon als in 't ontvangen
van zijn pensioen.
Dat men door werkstaking de Stan
daard merkte bet voor jaren reeds op
zooveel van het gemaakt profijt Daar de
lagere standen zoekt te trekken als de
zaak even lijden kan, zonder onder te
gaan, is volkomen geoorloofd, zoolang het
valsche stelsel van individueele wilkeur
het organische stelsel bannen blijft.
En zoo is het ook.
Zoolang de wet den kapitalist geen
anderen maatstaf voor de uitbetaling van
loon en de behandeling van den werk
man aan te leggen geeft dan zjjn vrijen
wil, zoolang kan ook de werkman zich
door diezelfde wet gedekt weten, wanneer
ook hij zijn vrijen wil gelden doetdaar
tegenover stelt.
Weet hij dat hij ,te weinig verdient
en dat de werkgever hem meer geven kan,
dan is vereeniging met gelykdenkenden
en gelijklijdenden eene noodzakelijkheid
het gemeenschappelijk belang opgelegd,
om tegen zoo scherp een misstand, tegen
deze berooving van goederen op te komen.
Eerst dan komt het gevaar wanneer de
arbeiders zooveel loon ontvangen als de
werkgever missen kan en zij toch hooger
loon zouden blijven eischen.
Dan wordt het een plegen van onrecht
door geweld, in omgekeerde orde, door
den arbeid op het kapitaal.
En zoover zal de Christen nooit mede
gaan. Tot daar gekomen zou hij verplicht
zijn zich tegen de beweging zijner lotge-
nooten te stellen. Dan heeft hij zoo
t oog niet genoeg ware om behoorlijk
rond te komen met lijdzaamheid te
ioopen de loopbaan die hem is voorgesteld,
ziende op den oversten Leidsman en Vol
einder des geloofs.
Maar daarom ia 't ook de roeping der
Christelijke pers om den arbeider van deze
waarheid te doordringen dat er ook nog
andere kringen zyn die in den strijd om
't bestaan het hard te verantwoorden heb
ben, en voor wie geen ontfermende hand
ooit open is, om hulp te bieden bij ziekte,
bij vermeerdering van 't gezin, bij rampen
of tegenspoeden, of bijzondere behoeften.
Nu hebben wij er reeds meermalen op
gewezen, dat de levensstandaard in onzen
tijd te hoog is dat wij allen ongemerkt
een stand hooger zyn gaan leven dan onze
ouders niet alleen, doch ook een stand
hooger dan ons toekomt.
Hiervan der menschheid een verwijt
te maken zou het houden van een straf
predikatie tegen een spartelenden dren
keling zyn. Wij gaan derhalve deze tegen
werping van dezen of genen voorbij.
Over de nooden van de andere standen
hadden wij het nu.
Voor wie in deze kringen verkeeren
behoeft dit geen betoog.
Zij toch zagen deze malaise voor een
niet gering deel in den grooten ambtenaars
kring van alle slag. Predikanten, onder
wijzers, rijks- of gemeente-ambtenaren,
boekhouders en zaakwaarnemers.
Zij zagen ze niet het minst onder de
kantoorkleiken, kantoorheeren in schijn,
doch voor kantoorknechten niet zelden in
maatschappelyken welstand onderdoend.
O, ja, zij komen wel altijd netjes voor
den dag. Een vaardige vrouwenhand
strijkt ze wel telkens gladde plooien
in boord en manchet, of de rimpels in
hoed en jas. Maar de rimpels die de
zorg op 't voorhoofd bracht, vermag zij
niet weg te tooveren. Deze stand is niet
in beklag. Het gaat hem zoo goed, denkt
men. En wie zal ontkennen dat de nood,
zonder nitweg voor den nood, niet vaak
grooter is bij dezulken dan bij den arbeider.
Het is immers zoo dat de arbeider in
den regel vrijdom van belasting geniet,
weinig huur betaalt, geen bijdragen behoeft
af te zonderen, weinig nieuwe kleeding-
stukken koopt, vaak buitenkansjes geniet,
met gelapt kleed loopen mag, en geen school
geld voor zijn kroost behoeft te missen.
Hoe weinig van deze voorrechten genieten
zij die tot den meer „fatsoenlijken" bur
gerstand gerekend worden. Hebben ook zij
niet hunne meerdere, hunne bijzondere uit
gaven voor woning en kleeding, voor
school en belasting en wat niet meer
Och, er wordt ook in die kringen, meer
nog dan men denkt van sassen bloed uit-
gezuinigd. Een dienstbode, schoon hoog
noodig, houdt men maar niet. Den slager
laat men op gezette tijden wegblijven, en
als hij komt, hoe gering is dan nog de
leverancie in verhouding tot het zielen
tal in de echtelijke woning. De kinderen
moeten wat vroeger voor hun leeftijd van
de school. Op velerlei in de huishouding
wordt uitgespaard, wat men eigenlijk te
weinig verdient voor de behoeften.
En dan die schaar van ongehuwde
vrouwen en weduwenvan geletterden
die geen handwerk kennen en tevergeefs
dingen naar een post. Wie zal ze tellen
die duizenden, die in socialen zin te groot
voor servet, te klein voor tafellaken, noch
bij de kapitalisten, noch bij de arbei
ders in te deelen, snakken naar eene be
trekking, eene betrekking die brood geeft,
al zij 't dan ook droog
En dan de zich vormende onderwij
zersstand, is die er niet minstens even
erg aan toe Is dit niet een bedenkelijk
stuk sociale qnaestie, dat zoovele duizenden
rondloopen die te weinig verdienen om
een vrouw te onderhouden en een huisge
zin te vormenof zoo zij de proef al
waagden, leven moeten in fatsoenlijke
armoede met vrouw en kroost en huu
werk, dat toenemende opgewektheid vor
dert, al zuchtende moeten verrichten
Is 't billijk dat een jongeling die jaren
lang geblokt heeft om wat te worden, ten
slotte eene betrekking erlangt van f 10
's weeks of iets daarboven zonder veel
kans op verhoogingterwijl immers
menige werkman meer, menige knecht in
onze groote steden tweemaal zooveel ver
dient
Is het dan niet plichtmatig dat wij in
ons streven naar lotsverbetering voor den
handwerks- en arbeidersstand, ook deze
menscken trachten te omvatten om, kon
het zijn, ook voor dezulken, zij 't ook maar
eene geringe tempering van het kwaad te
gewinnen
Maar of wij dit dan van een andere
wetgeving verwachten
Wij antwoordenin de eerste plaats
niet. Wel in de laatste.
In de eerste plaats geldt nog als liet
probate middel tegen allerlei gebrek de
Godzaligheid die een groot gewin is met
vergenoeging, hebbende ie beloften ook
des tegeDWOordigen levens.
Geldt ook voor velen die nu in druk
scbijnen te zullen ondergaan de klachte
van Isrels God in den 81sten psalm
Indien mijn volk in mijne wegen gewan
deld had, ik zon mijne hand gewend heb
ben tegen hunne wederpartijders, hun tijd
zou eeuwig geweest zyn; ik zou "netge
spijsd hebben met het vette der tarwe, ja
ik zou u verzadigd hebben met honig
uit de rotssteenen.
In onderwsrping aan den Heere en het
doen van Gods geboden, is een bron van
grooten zegen, alle eeuwen door.
Wanneer dat alom geschiedt dan zyn de
menschen er eigenlijk. Dan hebben zij de
wijsheid van handelen, welke diegenen
missen die Gods wet verworpen hebben.
Dit geldt voor de bijzondere personen
en kringenen komt hierdoor ook indi
rect de m atschappij ten goede. Maar wie
nu inziet dat onder het tegenwoordige
stelsel de maatschappelijke verhoudingen
zoo geworden zyn, gelijk zij nu zijn, die
zal er op moeten bedacht zijn dat hij te
gen dit stelsel opkome, en zoo is 't dan
ook by de komende verkiezings-campagne
zeker ook noodig dat onzerzijds tegen zoo
danig stelsel worde geprotesteerd. Het is
het stelsel waarbij arbeid tot koopwaar,
een mensch tot verlengstuk der machi
ne, menigeen tot slachtoffer van de over
voerde markt wordt verlaagd, en den
menseh wordt ingeprent dat hij, dat een
volk geen andere dan stoffelijke welvaart
mag verlangen en ook geen andere noodig
heeft.
Dat stelsel is een geschenk uit de puin-
hoopen der Eransche revolutie opgedolven
en door het liberalisme voor onzen tijd
pasklaar gemaakt.
Dat dit stelsel eene groote mislukking
is, wordt door de feiten bevestigd. Het
laat-maar-gaan-stelsel vindt bij niemand
verdedigers meer en de leer dat eene
natie slechts stoffelijke voordeelen heeft
na te jagen, wordt door breede rijen, van so
cialisten, met iets van 't sarcasme der bit
terheid in de stem, van harte toegestemd.
Maar om daaruit dan ook, op hun stand
punt terecht, den grond te ontleenen om
een ander stelsel te prediken waarin deze
leer van de stof alleen, in al hare conse
quenties wordt doorgevoerd.
Het liberalisme heeft op dat punt geli
quideerd, het socialisme opende den nieu
wen winkel.
Doeh ook in dezen nieuwen vorm; tegen
de Revolutie het Evangelie
Dat is de weg.
Christus zegtIk ben de weg, de waar
heid en het leven.
Dit geldt ook in tijdelijke dingen.
15 Jan. '97.
Wij vestigen de aandacht op de Reclame
in dit no. bevattende getuigschrift met
handteekeningen betreffende den heer v.
Vlierden, knecht van den heer J. G. v. d.
Ven te Goes.
Wij vernemen dat dit" jaar van wege
het hoofdbestuur der Zeeuwsche Maatschap
pij tot bevorderen van landbouw en vee
teelt te houden tentoonstelling van land
bouwgereedschappen en al wat op den
landbouw betrekking heeft, zal gehouden
worden in de maand Juni te Wissenkerke
(Noord-Beyeland).
De' centrale liberale kiesvereeniging
in het distriet Hilversum heeft candidaat
gesteld voor de tweede kamer den heer
A. N. J. Fabius kapitein der artillerie te
Amsterdam.
De Centrale R. Kath. Kiesvereeniging
besloot geen candidaat te stellen en zich
van deelneming aan deze verkiezing te
onthouden.
Bij Kon. Besluit is bepaald, dat de
omslagen met aangiften en stukken, welke
ingevolge de Kieswet, kosteloos per post
aan den burgemeester kunnen worden toe
gezonden, moeten dragen boven aan de
voorzijde het opschrift:
„Vrijdom van briefport, ingevolge artikel
50 der Kieswet" en in den linkerbeneden
hoek de vermelding van den naam en de
woonplaats van den afzender, gewaarmerkt
door zijn handteekening.
Eervol ontslag op hun verzoek ver
leend aan A. W. Priester, als dijkgraaf van
den Thoornpolder, en aan A. A. van der
Maas, als gezworen van den Thoornpolder.
Het nieuwe lid der Rekenkamer, mr.
Th. baron Mackay, over wiens benoeming
tot die betrekking menig woord in de pers
werd gewisseld, heeft zitting gekregen in
de afdeeling Ontvangsten.
Tot voorzitter van het bestuur der
Weesinrichting te Neerbosch in plaats
van den heer G. IJpenlurg, die wegens
hoogen leeftijd alsj zoodanig ontslag heeft
genomen is benoemd ds. E. A. G. van
Hoogenhuijze, te Nijmegen, die deze be
noeming heeft aangenomen.
De miliciens der lichting 1896, be-
hoorende tot het korps genietroepen te
Utrecht, die niet voor het blij vend gedeelte
zyn aangewezen, worden op den 27 Febru
ari a. s., en die tot het blijvend gedeelte
behoorende op 14 Mei d. a. v.bij de
grenadiers en jagers en de overige regi
menten infanterie zullen, tot de eerstver-
melde catagorie behoorende op 27 Februari
en de tot het blijvend gedeelte behooren
den, in twee ploegen, respetievelijk op 15
Jnli en 15 Augustus in het genot van groot
verlof worden gesteld en naar hunne haard
steden terugkeeren.
Bij dr. A. Kuyper te Amsterdam is
ontvangen voor de oprichting van een hos
pitaal te Poerweredjo voor de zending der
Gereform. kerken door iemand, die onbe
kend wenseht te blijven, de kapitale som
van f 10-000.
Prof. dr. Kuyper heeft uit Amerika
de uitnoödiging ontvangen, om in het
volgend jaar de Stove-lectures te Prince-
town te komen houden, en heeft die uitnoo-
diging aangenomen. Tel.
Het is opmerkelijk dat 't in 't Noor
den van ons land, zelfs in Amsterdam,
zoo vriest, en 't bij ons en in N. Brabant
öf regent öf in zoo geringe mate vriest dat
er geen ijs gevormd wordt. In Gelderland,
Overijsel, N. Holland rijdt men schaatsen,
organiseert men wedstrijden, en hier is
't zacht weder, terwijl nergens een stukje
ijs, hoe gering ook valt te hespeuren. Wij
hebben wel eens gehoord dat de veenachtige
bodem daar de ijsvorming bevordert, ter
wijl de kleibodem in onze provincie maar
in N. Brabant dan haar tegenwerkt.
Hoe hot zij, 't verschijnsel is treffend.
Goes. Naar wij vernemen is door
Zuster Rost hoofd der ziekenafdeeling in
het Gasthuis alhier, ontslag uit hare betrek
king gevraagd tegen 1 April a. s. omdat zij
door Dr. Lasonder zéér onheusch is bejegend.
Schore. Gisteren werd de heer J.
Nieuwenhuij ze geïnstalleerd als burgemees
ter der gemeente. Hij werd aan het station
Biezelinge per rijtuig afgehaald door eene
Deputatie en aan de grens KapelleSchore,
waar een eerepoort was opgericht bevond
zich een eerewacht van verscheidene jon
gelingen te paard die hem naar hier be
geleidde. Vele ingezetenen gaven door het
uitsteken der vlag blij k van hnnne be
langstelling.
Axel. Woensdagavond Jjield de Anti
revolutionaire Kiesvereeniging: „Zeeuwsch-
Vlaanderen" alhier eene openbare verga
dering, waarop alle antirevolutionairen ge-
noodigd waren en waarin haar voorzitter
de Weleerw. Heer ds. A. Steijling de
kieswet zou bespreken.
Op uitnemende en duidelijke wijze werd
medegedeeld wie er volgens de nieuw#
kieswet kiezer zou worden. Jammer was 't
dat zoo weinigen waren opgekomen om
ingelicht te worden en alzoo het beoogde
doel niet bereikt werd.
Aan 't eiad der vergadering bestond
nog gelegenheid om als lid der kiesver
eeniging opgenomen te worden. Eenigen
maakten er gebruik van.
Ook werden een 20tal sectie-commissa
rissen benoemd om in hunne wijk inlich
tingen te verschaffen aan wie daaraan be
hoefte hebben en om de tragen op te wek
ken de moeite te doen om kiezer te willen
worden.
Do kiesvereeniging heeft het concept
statuut van het Centraal-Comité tot haar
statuut aangenomen en zich bij het Cen
traal-Comité aangesloten.
Bruinisse. In de Woensdag gehouden
vergadering van den Dijkraad van het
Calamiteuse Waterschap Bruinisse werd de
omschrijving der werken voor den dienst
1897/98 vastgesteld. De omschrijving werd
gesplitst in drie deelen. Buitengewone
oeververdediging ad f39916.40. b. Dijks-
verzwaring en bij behoorende werkea ad
f 11507.87. c. Kosten van beheer ad
f 1900.36. Totaal een bedrag van f 53324.63.
Ter vervulling van de vacature in het
Dijksbestuur, ontstaan door het overlijden
van den heer C. M. Voorbeijtel werd
eene voordracht opgemaakt, bestaande uit
de heerenle. H. van der Zande. 2. J.
Goudzwaard. 3. M. van der Bijl. Daar
deze week het oudste lid van den Dijkraad,
de heer A. Hage te Oosterland, is over
leden, zal eerlang door de Ingelanden in
deze vacature moeten worden voorzien.
Stavenisse. In 1889 werd hier door
een 15-tal personen eene dorpsvereeniging
tot aankoop van kunstmeststoffen opge
richt, die ten slotte 78 leden telde.
Gisteren avond hield deze Vereeniging
eene vergadering, waarhij zich een paar
incidenten voordeden, die haar per slot van
rekening het voorkomen van een Pooischen
landdag gaven. Het laatste der twee inci
denten, een besluit n.l., dat voortaan niet
elk lid f 1.zal betalen, maar een be
drag, evenredig aan het door hem genomene
aantal K.G. kunstmeststoffen, was aanleiding
dat voorzitter en secretaris-penningmeester
terstond hun ontslag namen als zoodanig
en de Vereeniging werd ontbonden.
Het is echter zeker, dat tusschen het eind
van deze en het begin eener nieuwe der
gelijke vereeniging slechts enkele dagen
zullen liggen. Dat daarbij niet alle personen
de eerste op de ledenlijst zullen voorkomen*
spreekt van zelf.
Dinteioord. In deze gemeente is op
6 k 7 stallen mond- en klauwzeer gecon
stateerd.
Hoek. Alles roept in dezen tijd den
landbouwers toe: „Vereenigt u De beet
wortelfabriekanten hebben reeds lang een
syndicaat gevormd en zullen, om geen
schade te lijden door de aangenomen sui-
kerwet, nu wel zorgen, dat de boeren veor
hen betalen, zoo deze zich niet tijdig tot
een bond vereenigen. Ook de guanofobri-
kanten zijn het tegenwoordig eens gewor
den. Was er vroeger hij het aanbesteden
der guano veel concurrentie, nu is alles
reeds lang vóór de aanbesteding geregeld.
In bepaalde streken komen bij elke aan
besteding steeds dezelfde inschrij vers, maai
