VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
NIEU WSBLAD
HISTORISCH
flo. 42. 1897.
StanMag 7 lanuati.
dCfife laacgang.
TOT WELKE?
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AD VERTEN TIEN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p- 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Wij hebben in 't opstel „Party", aange
toond dat er in party kiezen niets kwaads
steekt. Het is, zoo zouden wij kunnen
voortgaan, zelfs noodzakeiyk dat er partijen
zijn, en dat wij ons by eene party voegen.
Voor de oude kiezers behoeven wij dit
niet meer te betoogen. De ervaring heeft
hen op dit punt wel wat geleerd. Zelfs
menschen, die tegen party kiezen zeer
veel aan te merken hebben, gaan toch on
bewust mede met de party waartoe de
meeste hunner vrienden behooren.
Het is dan ook onmogelijk in onzen
veel bewogen tijd, waarin het op beslist
heid en kloekheid van partijkeuze, op
't gebied van kerk en school, en in betrek
king tot de sociale vragen, al meer aan
komt, dat men zich daarbij van verre
houden of den strijd die ook bij de stem
bus gevoerd wordt, werkeloos aanzien zou.
Op menig gebied komt 't aan op het
hebben eener overtuiging, en voor deze
overtuiging immer uit te komen. Komt
't aan op het belijden van een beginsel,
dat onze handelingen bepaalt. En nu
behoeven wy de leusVoor of tegen
den Christus! Voor of tegen God! niet
tot een partyleus te verlagen. Maar dit
eene mag men toeh wel van ons vorderen
dat wy ook by het kiezen van de vrienden
en metgezellen jjin den strijd voor or,ze
beginselen ons zullen laten leiden door Gods
Woord, door de Schriften, die van den
Christus getuigendoor de vraag hoe de
Heere aan zijne eere komtdoor het ge
loof dat de Christus Gods eenmaal alle
eilanden der aarde tot een eeuwige bezit
ting zal hebben, en alle knie zich voor
Hem zal buigen ea eindelijk door het
besef onzer roeping om van deze verwachting
overal en ten allen tijde metterdaad ge
tuigenis te geven.
Daarom zouden wij den nieuwen kiezers
willen aanraden, zich te voegen op staat
kundig gebied by de party, in welke nog
het duidelijkst dit streven openbaar wordt.
Dit is volgens ons de antirevolutionaire
party.
Deze party heeft reeds sinds Groens
dagen, meer dan eenige andere, het voor
de eere Gods en de ware vrijheid, voor
de souvereiniteit Gods en de souvereiniteit
der Overheid en van de verschillende van
God gestelde kringen, voor de rechten en
plichten der koningen by de gratie Gods
opgenomenhet leven en laten leven tot
zijn volle recht {gebracht; het evangelie
als het eenige beginsel tegen de revolutie
overgesteldde vrije school geplant op
onzen vaderlandschen gronden in Ons
Program het kort begrip harer leer ten
beste gegeven, aan hetwelk zy hare han
delingen toetst.
Nog beschouwt zy met Groen van Prin-
eterer (Zie diens Nederlander van 5 Jan.
1852) als het Palladium van ons, volks
bestaan en van het behoud onzes volks
lo. de groote waarheden van ons aller
heiligst geloof, zooals die in het onver
getelijke tijdperk der gezegende Kerkher
vorming op nieuw zyn aan het licht
gebracht
2o. de zelfstandigheid en onafhankelyk-
heid der Kerk onder haar eenig en alge-
noegzaam Hoofd Jezus Christus, in ver
band met het vrij beheer van hare goederen
en aalmoezen
3o. de noodzakelijkheid en onmisbaar
heid van christelijke opvoeding en heil
zaam onderwijs voor het opkomend ge-
4o. de leer van den goddelijker» grond-
aS en het geheiligd gezag der overheid
W tt a'8emeen en van de roeping van
Huis van Oranje tot een van den
WlsPeltnrigen volkswil en de afwisselende
openbare meening onafhankelijken troon
e midden der Nederlandsche natie.
Nu weten wy wel dat ook van andere
Sjyde deze zelfde belijdenis wordt gehoord,
^aar wij mogen ons daardoor niet van
de wijs laten brengen.
„Ons Program" is om zoo te zeggen het
resumé van wat de antirevolutionaire party
belijdt op het stuk van beginselen.
Maar in de laatste jaren trad zy ook in
het krijt met een werkprogram, een pro
gram van actie, door het Centraal Comité
ontworpen en door de deputatenvergadering
met eenige wijzigingen goedgekeurd, door
de antirevolutionaire candidaten voor de
tweede kamer in substantie toegestemd
werd ditzelfde program leiddraad voor het
optreden der antirevolutionaire kamer
leden in de Kamer by en tegenover de
Regeeriug.
Er stond veel in in die programs van
actie maar zy waren dan ook niet het
verlanglijstje voor eene actie van eea jaar
of ook maar voor één zitting der Kamer
zy waren het voor zoo lang als de antire
volutionaire party in de Kamer geroepen
zou zijn haar licht te doen schijnen. Dit
schijnt door de antirevolutionaire Kamer
leden niet genoegzaam begrepen te zyn.
Althans toen in 1891 de zoogenaamde rech
terzijde in de minderheid was gekomen
en het liberale ministerie Tak het minis
terie Mackay had vervangen, hoorde men
van dat program van actie niets meer. 't Is
waar, niet 't program van actie, maar alleen
't werkprogram der regeering, gelijk dit in de
Troonrede was ontvouwd, mocht aan 't einde
van haar loopbaan aan hetgeen zy verricht
had ten toets worden voorgehouden, maar
de Kamerleden hadden èn voor èn na '91
het program van actie moeten hanteeren
en 't nimmer loslaten.
Wy maken van dit verzuim niemand der
Kamerleden een verwijt. Indien 't waar is
wat onder ons beweerd wordt dat de thans
af wy kenden het program van actie als scheur
papier wilden doen beschouwen, dan treft
dit niet hen alleen maar ook de trouwgeble-
venen. Donner en Luoasse deden minstens
even veel of even weinig met dit program
als de mannen uit de tegenwoordige groep
Lohman. Trouwens de heer Lohman was
zoo voor als na '91 geen lid der Kamer.
Hij raakte er in '90 uit en kwam er niet
voor '94 weder in. En ook wijlen Keu-
ohenius had met 't program van actie wei
nig op, al wilde hy 't niet „voor scheur
papier doen beschouwen".
Toch zal dit program van actie wel 't
vereenigingspunt blijven van hen, die de
organisatie onzer party, gelyk zy sinds
1878 tot stand kwam, als een noodzakeiyk
element voor een goed partijwezen aan
vaarden.
Wy gaan hierop niet dieper in. Wy
zullen nog wel gelegenheid viaden om er
op terug te komen. Maar wanneer wy de
nieuwe kiezers, die 't met de beginselen
eens zyn, aan onze party willen verbinden,
dan bedoelen wy daarmede de party gelijk
zy sinds 1878 tot organisatie kwam en in
de Kamer door de groep Van Alphen wordt
gedekt.
Deze party heeft in 1888 den stryd ge
voerd met de fractie Bronsveld; deze fractie
heeft zich thans tot een nieuwe party ge
organiseerd en een program gemaakt dat
van de liberale programs der laatste dagen
weinig verschilt. Met kracht zal deze
party, ook in Zeeland, zich by de volgende
kies-campagne doen geldenmen kan er
zeker van zyn. Want Kuyper-haat en ker
kelijke hartstocht zyn de twee machtige
factoren die deze party sterk maken.
Maar een niet minder felle stryd wacht
deze party van de zijde der fractie Lohman.
Want wel aanvaardt deze in substantie
Ons Programmaar tegen de organisatie
heeft zy ernstige bezwaren, die in den
eersten tijd wel niet zullen worden opge
lost. Het komt ons zelfs voor, dat, wan
neer aan al deze bezwaren tegemoet geko
men werd het met de kracht van en de
orde in de party gedaan zou zyn; men by
elke nieuwe verkiezing een dacapo van
'94 zou te zien krijgen.
Nu kan men lang twisten over de vraag
of de schuld van de tegenwoordige deso-
latie en apathie verwarring en onver
schilligheid - in 't gezicht van de stembus,
te wijten is aan hen die de politiek van
dr. Kuyper al van '70 af schynen te heb
ben weerstaan, of aan tactische fouten door
dien leider zeiven in '94 begaan.
Men kan 't onderling oneens zyn over
de vraag of nu Lohman aan beteekenis
dan wel Kuyper aan invloed verloren
heeft. Wij gunnen een iegelijk gaarne op
dit punt zyne eigen opinie.
Wy vragen slechts aan de nieuwe kie
zers dat zij nu eens niet aan die vragen
en verwijten het oor leenenmaar dat zij
zich eenvoudig voegen bij die party welke
in Ons Program een schoon stuk politieke
belijdenis, in haar kiesvereenigingen en
deputatenvergaderiug, en Centraal Comité
een flink stuk organisatie heeft, en in hare
erkenning van het gezag van Gods Woord
een waarborg biedt, dat bij de keuze der
democratische richting waarin dient ge
stuurd, het Christelijk karakter niet wordt
verloochend.
Wij wenschen over deze zaak geen twist
geschrijf uit te lokken
Ook ons verdriet, meer dan wij zeggen
kunnen, de stryd in eigen boezem die uit
de twee antirevolutionaire dagbladen van
onzen tijd al meer en meer openbaar
wordt.
Wij herinnerden er reeds vroeger aan,
dat Rome dit alles met genoegen aanziet.
De Nederlandsohe Roomschen van onzen
tijd zyn 't best te vergelijken met bereisde
Roel in het bekende puntdicht die, zelf
voor het wijnhuis zittendtwee bullebijters
vechten zag.
Gij kent het versje!
Bereisde Roel zag op zyn tochten
Geweldig veel.
Twee bullebijters vochten
Voor 't wijnhuis waar hij zat, enz.
De einduitkomst van het gevecht was:
Er bleven, op mijn eer,
Twee staarten, en niets meer
En zoo is 't. Rome zit niet stil terwijl
de andere partyen onderling vechtende
zijn. Dat zy daar voordeel van trekt, en
straks, aaneengesloten, haar slag slaan zal,
en zich meester maken van het terrein,
wie die 't haar kwalijk nemen kan.
Maar laten dan onze Zeeuwsche kiezers
zichzelf dit tooneel besparen. Niet door
in ledigheid den strijd der broeders aan te
zien maar door zich te voegen bij de partij
die liet leven en laten leven in haar vaan
del schreef, die in haar program de uiting
van haar beginsel eert, en als haar tolken
in de Volksvertegenwoordiging alleen die
mannen kiest, welke met volle consequen
tie op alle terreinen der wetgeving deze
beginselen wenschen toe te passen, of het
pleidooi voor de toepassing er van willen
voeren.
6 Jan. '97.
Bij kon. besluit is J. G. v. Nieuwen-
huijzen benoemd tot burgemeester van
Schore.
ATJEH.
Officiéél wordt gemeld, dat Maandag
door onze troepen het huis van Toekoe
Oemar in de kampong Gentoet de land
streek Lonhong verbrand werd, waarbij
één officier gewond werd, (vermoedelijk
de le luitenant der inf nterie P. A. H.
Heidens, in een particulier telegram van
de N. R. Ct. genoemd).
Toekoe Oemar heeft, volgens hetzelfde
regeeringstelegram, een sterk bezette stel
ling in het heuvelterrein achter Gentoet
ingenomen.
Zou het der vrij aanzienlijke troepen
macht, thans in die landstreek aanwezig,
gelukken Toekoe Oemar te omsingelen en
gevangen te nemen
Hl
De heer J. de Bruyne Az., geboren
te Goes, arts is door de Vereeniging „Ge
reformeerde Ziekenverpleging" te Amster
dam als geneesheer voor hare verpleegden
aangesteld en heeft zich dientengevolge te
Amsterdam gevestigd.
Stavenisse. In de maand Dec. wer
den door het telefoonkantoor alhier be
handeld 149 berichten, waarvan 76 ver
zonden en 73 ontvangen. In het geheele
afgeloopen jaar behandelde het kantoor
2143 telegrammen, waarvan 957 ontvan
gen, en 1186 verzonden.
Wissenkerke. In de maand. Dec.
werden door het telefoonkantoor alhier
behandeld 51 berichten, waarvan 31 ver
zonden en 20 ontvangen.
De weigerachtige schutter J. K. v. d-
Veer, te Middelburg, door den schutters
raad veroordeeld tot vier geldboeten van
f 15 elk, wegens het niet voldoen aan de
oproeping om zijn wapens af te halen,
heeft tegen die vonnissen hooger beroep
aangeteekend bij Gedeputeerde Staten.
St. Maartensdijk. De uitslag der ge
houden herstemming voor een gemeente
raadslid alhier is dat gekozen is de heer
W. Kloet Cz. met 105 van de 176 uitge
brachte geldige st. Er waren 71 stemmen
uitgebracht op den heer Jb. Hage I. C. zn.
De te Middelburg gevestigde afdee-
ling van het „Leger des Heils," zal bin
nenkort worden opgeheven. Het lokaal op
de Hoogstraat steeds door het leger voor
zijne „oefeningen" in gebruik geweest,
zal nu vanwege de Herv. gemeente tot
Evangelisatie lokaal en Zondagsschool wor
den ingericht.
Heinkenszand. Dindagavond had de
landbouwer B., van 's Heerenhoek, door
de duisternis misleid, het ongeluk met de
chais in een hoop grint aan den zanddijk
te raken en om te slaan, met het gevolg
dat het voertuig zeer beschadigd werd en
voerman en passagier zich ernstig bezeerden.
De zaak betreffende de brutale aan
randing van den heer Bonte, wethouder
van St. Kruis wordt, naar we vernemen,
door de Belgsche justitie vervolgd. De
vermoedelijke dader zekere Désiré de
Jaegher, een landbouwerszoon uit St.
Marguerite zit op dit oogenblik, dank
zij de waakzaamheid en ijver van de ma-
réchaussée uit Oostburg en den veldwachter
van St. Kruis, in de gevangenis te Gent.
Bruinisse. De Visscherijvereeniging
had Dinsdagavond hare eerste vergadering
in dit jaar. De vergadering werd bezocht
door 57 leden. Na lezing der notulen werd
door den Secretaris het jaarlijksch ver
slag voorgelezen. Hieruit bleek dat de
Vereeniging in het afgeloopen jaar in me
nig opzicht nuttig mocht werkzaam zijn.
De ontvangsten bedroegen f 77.25, uitgaven
f 78.16 zoodat er een nadeelig saldo is
van f 0.91.
Hierop leest de Secr. een schrijven van
Burg. en Weth. waarin aan de vergadering
wordt medegedeeld dat op het verzoek
der Vereen, het havenpad zal worden
verbeterd, doch dat het verzoek om betere
verlichting der haven niet behoort bij den
Raad, daar dit niet tot diens competentie
behoort, alleen B. en W. hebben hier
over te beschikken. Na discussie wordt be
sloten zich derhalve met deze zaak te
wenden tot het D. B. Een tweetal mis
siven van den Eere-voorzitter mr. Fokker
worden gelezen; de eerste houdende dank
betuiging voor den condoleantiebrief, hem
by het overlijden van ZEd.'s vader, den
heer mr. C. J. Fokker gezonden. De
tweede houdende dankbetuiging voor de
geluk wenschen hem bij zij ie verkiezing
tot lid der Provinciale Staten aangeboden.
De heer Fokker belooft de belangen der
Vereen.ging zoe veel hem mogelijk is,
ook in die betrekking, voor te staan.
Een brief van den heer Commissaris van
het Loodswezen te Brouwershaven leidde
tot een ingewikkelde discussie, door
genoemden heer toch was het voorstel
gedaan om het vaarwater in den
Hals óf te betonnen óf met bakens
af te zetten. Alleen een man vanjj 't vak
kan over het al of niet betere een oordeel
vellen, zoodat wij volstaan met te
melden dat met 41 tegen 12 steramen werd
besloten te adviseeren het vaarwater met
bakens af te zetten. Op een verzoek aan
den Ned. Consul te Antwerpen om zorg
te dragen dat onze schippers in 't vervolg
een netter behandeling van de dokbeamb
ten mogen ondervinden antwoordt deze,
dat hem na gedaan onderzoek bleek dat
onze visschers niet achter worden gesteld
bij anderen, doch dat ook de schippers van
hun kant wel eens aanleiding hebben ge
geven voor onbeleefdheid der beambten.
Door den Secretarts wordt voorgesteld
zioh per request te wenden tot den Mi
nister van Waterstaat om het mosselzaad
dat door de natuur wordt gezet aan de
pieren ran het Noord-Hollandsch kanaal
te mogen afhalen ten bate der Bruinissér
Visschers; met dien verstande dat telken
jare daarvan door p. m. 20 visschers mag
worden gebruik gemaakt. Volgens mede-
deeling van den voorsteller had de heer
Fokker tot verkrijging hiervan zijne me
dewerking toegezegd. Dit voorstel wordt
aangenomen en de Secr. met de uitvoering
belast.
Eenige voorstellen, o. a. verzoek om een
betere wetsregeling bij het aanvaren vau
stoombooten en daaruit vloeiende schade
vergoeding eene betere regeling van de
doorvaart door de spoorbrug te Vlake
enz., zullen voor zij worden behandeld,
door het bestuur nader worden onderzocht
en alsdan ter tafel worden gebrncht.
Nog werd besloten bij de gemeente aan
te vrageu den lantaarn op het zuideinde
van den havendam aan de zuidoostzijde
te voorzien met een groen glas» Dit om
het binnenkomen in de haven te verge
makkelijken.
Te Middelburg zijn in 1896 142
huwelijken gesloten, waarvan 125 tusschen
jongmans en jongedochters, 4 tusschen
jongmans en weduwen, 2 tusschen jong
mans en gescheiden vrouwen, 6 tusschen
weduwnaars en jongedochters, 4 tusschen
weduwnaars en weduwen, 1 tusschen ge
scheiden mannen en jongedochters.
Bij deze huwelijken «hadden 11 erken
ningen plaats van 5 kinderen van het
mannelijk en 6 kinieren van het vrouwe
lijk geslacht.
Een vonnis tot echtscheiding werd in
geschreven.
Geboren werden 539 kinderen, behoo-
rende tot de werkelijke bevolking; daar
van waren 285 van het mannelijk en 254
van het vrouwelijk geslacht.
In onecht werden geboren 12 jongens
en 11 meisjes.
Bovendien zijn nog in de gemeente ge
boren 3 kinderen, niet behoorende tot de
werkelijke bevolking.
Elders werden 5 kinderen geboren, die
tot de werkelijke bevolking van Middel
burg behooren.
Tweeling geboorten kwamen 3 maal
voor, waarvan 2 jongens levend en 3 jon
gens en 1 meisje als levenloos werden
aangegeven. 313 personen, tot de werke
lijke bevolking behoorende, zijn overleden,
namelijk 149 mannen en 164 vrouwen.
Van deze waren 86 ongehuwde mannen
en 84 ongehuwde vrouwen, 46 gehuwde
mannen en 41 gehuwde vrouwen, 19 we
duwnaars en 40 weduwen, 1 geseheiden
man en 1 gescheiden vrouw.
In de gemeente overleden nog 9 mannen
en 4 vrouwen niet behoorende tot de
werkelijke bevolking van Middelburg, ter
wijl elders overleden 6 mannen en 2 vrouwen,
tot de bevolking van Middelburg behoorende.
Er werden 226 personen meer geboren
dan overleden.
Levenloos aangegeven werden 8 kinderen
van het mannelijk en 6 van het vrouwe
lijk geslacht.
Te Oosterwolde (Fr.) is op Oudejaars
dag een achtjarig meisje in de nabijheid
van de ouderlijke woning levenloos uit
het water opgehaald.
