NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
rs.
Ho; 25. 1896.
DotitMug 26 looemBcc.
(Bfftfe luatptg.
VEaldeghem,
Stad ZieriRzee
eland.
ROTTERDAM
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
iDIENST
EE VEERGoi8
ndering ran Dingtf,.
Vertrek Veer 'smot:
's avonds 5,„j;
imorg. 8,37, 'snap
's avonds 6,30.
's morg. 9,—, '8l|
Slot Ostende), 'g
st Midd.-Vliji
iienst.
rek ongeveer
Voorin. 5,20*, 6.3
.1,Namid. 12,
5,15, 6,—, 7,—,
oormid. 6,40*, 8,-
mid. 12,—, 1,30,2,3]
O, 7,05, 8,10, ,J
dagen.
3TDIENST
jrg en Zierikzet
kzee Spoorweg Qou
ov.
Van Zierfkzea:
'smorg. s mij;
7,- V
2,-.
2,-
'Pi
Dins. 24
Woen25
Dond.26
Vrjd.27
Zater.28
Zon. 29
Maan.30
7,50
6,30
7,50
7,50
7,50
7,50
If
v.
3ERDAM
andag) 's morg. 6.30i
SERPEN
Maandag) 's morg. 6i,
iindienst
Draaibrug 6,23, 8,2
10.
ir Maldeghem 5,31
1,37 5,20, 8,31, O,0fl
iaar Draaibrug 7,40,1
(35.
Breskens 6,50, 8,50,
luis 5,31, 6,13, 8,3"
1.
ibrug 5,51, 6,29, 8,15,
5,01, 7,18, 8,08, 8,53,
M D 1 E N S T. t
MIDDELBURG.
nise vm. 4,50, (allee:,-
Van Zeilmarkt, 8,--J
.2,30, nm. 1,15,2,-,
10, 5,55, 6,55, 7,45,
Vaar Remise vm. 5,20
sn) 6,23., Naar Zd
1,50,12,35, nm. l,i
120, 5,15, 6,—, 7,-|
11,-.
egen plaatsen.
Van Rotterdam
Dinsdag
Woensdag
Donderdag
Vrijdag
Zaterdag
Zondag
Maandag
24 10,-
25
26
27
28
29
30
9.451
9,1
9,4
9,30
EN-OP ZOOM.THOLE3'
)m naar Tholen,5,3C<[
ttatief), 11,1,30
Bergen-op-Zoom 6,05,
- 9,35, 12,40, 2,H
_-op-Zoom n. Halstere
en naar Tholen 15 mie j
OTDIENST
)ELB.-ROTTERDAÏ
iber.
ags en Zaterdags T»>
n Middelburg 8.45,
sn Vrij dag van Rettei'
niddag.
ILDE.
e of Spoort jd.
5,10a), 7,20,5 9.40»,
!5*)
5,40a), 8,—, 10,100
55.
9,40,11,55e) nm. 3,25'
10,10, nm. 12,25c) 3,5»|
ïskerke vm. 8,10.
8,40.
geen vee 'vervoerd f
25 naar Bresken»
Dinsdag en
Vrijdag.
■e) 8,30e) 11,55 3,25*!
r- 8 50c) 12,15 3,45
Ie) 7,15e) 10,10 1,5®
7,35e) 10,30 2,1®
EtDAGS geen vee
sderen vervoerd;
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedore regel
meer 10 cent.
De Roomsche Kamerleden hebben hun
Program door een Voorwoord „aan onze
Katholieke landgenooten" doen vooraf
gaan, waaraan wij een en ander ontleenen.
Als Katholieke mannen belijden en ver
dedigen zjj (wij), wat door den H. Stoel
over het wezen van den Staat, over oor
sprong en bevoegdheid van het gezag;
over plichten van vorsten en volken wordt
geleerd.Z j (wij) verwerpen wat de Syllabus
verwerpt, en aanvaarden wat de Encyclie
ken Quanto Cura van 8 Dec. 1864 en
Immortals Dei van 1 November 1885
leeren. In laatstgenoemde Encycliek, die
handelt over de christelijke inrichting der
Statenvonden zij (wij) de door hen te volgen
gedragslijn geteekend. in de volgende zin
sneden
„Voor Katholieken die waarlijk dien naam
waardig zijn, is het allereerst noodzake
lijk de Kerk als echte zonen lief te heb
ben en die liefde te toonen; alles wat met
dezen roemrjken plicht niet overeenkomt
zonder aarzelen te verwerpen, de staatsin-
stellioge* zooveel als 't in eere geschieden
kan te bezigen tot besoherming van waar
heid en rechter voor te waken, dat de
vrijheid van handelen de door "natnurwet
en Gods wet gestelde maat niet oversckrijde:
er naar te streven dat ieder gemeenebest
naar den geest van 't Christendom worde
ingericht.
„Deze beide dingen zullen het best wor
den verkregen, indien allen en een iegelijk
de voorschriften van den H. Stoel houden
als de wet van hun leven, en zich richten
naar de Bisschoppen, die „ile H. Geest
gestetd heeft tot het besturen van Gods
Kerk
„De verdediging der katholieke zaak
vordert onverbiddelijk in de belijdenis der
door de kerk overgeleverde leer éénheid
van zin bij allen en de hoogste volhar
ding daarom moet er tegen worden ge
waakt dat iemand op eenige wijze tot
valsche meeningen oveihelie of zwakker
weerstand biede, dan de waarheid duldt.
Over dat wat tot de vrije meeningen be
hoort is het geoorloofd op gematigde wijze
en met het doel om tot ds waarheid te
komen, te redetwisten, maar dan met ver
mijding van beleedigende onderstellingen.
„In onderlinge liefde en in eerbied je
gens den Apostolischen Stoel zullen de
Kathslieken twee dingen verkrijgen: op de
eerste plaats zullen zij de Kerk bijstaan.
In het bewaren en verbreiden der christe-
ljhe wijsheid, op de tweede plaats zullen
zij een groot» weldaad bewijzen aan de
burgerlijke maatschappij, wier heil door
booze leeringen en booze begeeiten in
groot gevaar verkeert."
Daarom richten zij (wij) allereerst hunne
aandacht op de dingen, die het volk in al
zijn kringen kunne* verheffen, zijn wel
stand vermeerderen, zijn rust verzekeren,
sociale nooden lenigen, sociale ontwikkeling
bevorderen, sociale beroering voorkomen.
Want door al de deelen van dit program
gaat de ééne gedachtehet Staatsgezag
voor alle standen van het volk, dus voor
het geheele en ééne Nederlandgche Volk
ten weldaad te doen zijn.
Zij (wij) worden in die svertuigingversterkt
door de wetenschap, dat de in 1897 te
kiezen leden van de Tweede Kamer der
Staten-Generaal zullen geroepen worden,
om mede II. M. Koningin Wilhelmina,
aan Wie de Almachtig» God geve wijs
heid, kracht, heil en vele jaren, in naam
Van het Nederlandsche volk en krachtens
de Grondwet als Koningin te ontvangen
en te huldigen, aan Haar te zweren, dat
zij Hare onschendbaarheid en de rechten
flarer kroon zullen handhaven, Haar te
zweren alles te zullen doen wat goede en
getrouwe Staten-Generaal schuldig zijn te
doen. Als getrouwe onderzaten van het
Huis van Oranje, als trouwe aanhangers
van het Koningschap en van de Grond
wet, meenen zij in 't belang van Vorsten
huis en Vaderland te handelen, door op
Wetgevend gebied aan die maatregelen
hnn kracht te wijden, die kunnen strekken
tot bevestiging van onze Nederlandsche
rechten en vrijheden, tot beter en vaster
vervulling van ieders plicht, tot meerder
ontwikkeling en meerder bloei van het
geheele volk en vooral tot versterking van
den band tusschen Vorstenhuis en Natie.
PROGRAM.
I. SocialeVragen.
Voor de Katholieke leden van de Tweede
Kamer der Staten-Generaal is de En
cycliek Rerum Novarum op dit stuk de
grondwet.
Met haar verworpen zij het Socialisme
als waanzinnig, onrechtvaardig en leidende
tot vernietiging van alle recht, alle vrij
heid en alle orde.
De sooiale vragen z j n in de eerste plaats
zedeljke vragen en alleen in den geest
van het Christendom kunnen zij tot eene
goede oplosssing worden gebraoht.
Godsdienst, huisgezin en eigendom zjn
de van God gewilde grondslagen dor maat-
schappj.
Voornameljk in den nood dezer tjden
moet de Staat zjn macht op dit gebied
doen gelden, altjd met eerbiediging van
de natuurljke rechten van persoon en
huisgezin.
De Wetgever heeft dus o. m. zjn aan
dacht te wjden aan de volgende punten:
Zondagsrust
Zedeljke en stoffeljke verheffing van
den ambachtstand, voornameljk met be
trekking tot de leerlingen
Het vraagstuk der arbeiderswoningen;
Verbod of b»perking van den arbeid
voor vrouwen en^ kinderen]; voor zeoveel
mogeljk en naar den aard der werkzaam
heden en verbod van dien arbeid in fabrie
ken en werkplaatsen voor vrouwen met
de zorg voor eigen kinderen belast
Bestrjding van overmatigen arbeid ook
voor mannen
Regeling der uitbetaling van loon.
Verzekering tegen ziekte, ongevallen,
invaliditeit en ouderdom.
Terwji het recht van den arbeider op
een pensioen van Staatswege als zoodanig
beslist wordt ontkend, wordt even heslist
erkend dat de Staat ertoe behoort mele
te werken dat het lot van den invalieden
en den ouden werkman niet aan de open
bare weldadigheid zj evergelaten. Dit
brengt zjne roeping mede„uit het sa
menstel e* uit het bestier van den Staat
moet de welvaart van de gemeenschap en
van de ankele personen opbloeien". Ene.
Rerum Novarum.
Verbetering van de Armenwet met be
houd van het thans gehuldigd beginsel
„de ondersteuning der armen wordt"
in hoofdzaak „overgelaten aan de ker-
keljke en bizondere instellingen van wel
dadigheid".
II. Onderwijs.
Hoofdbeginsel bi jftonderw js als we
zenlij k deel der opvoeding is plicht en
recht der ouders.
Er behoort naar gestreefd te worden de
bizondere school regel te doen zjn.
De rechtsgel j kheid door de pacificatie
van 1889 erkend en gevestigd moet over
het geheele gebied van het onderw js, ook
over dat van Hooger en Middelbaar On-
derwjs worden uitgebreid.
Getuigschriften van bekwaamheid afge
geven door bizondere gymnasia verleenen
dezelfde rechten en bevoegdheden als die
afgegeven door openbare inetellingen van
dien aard.
„mits de eischen voor het verkrjgen
van die getuigschriften gesteld ongeveer
overeenstemmen met die van het program
ma bedoeld in het derde lid van art. 11
der Wet op het Hooger Onderwjs," art.
85bis Wet H. O. Wet van 23 Juli 1885
S. 141.
en een eindexamen zj afgenomen door
de leeraren der genoemde gymnasia in
tegenwoordigheid van een Inspecteur en
van gecommitteerden door de Regeering
te benoemen.
Aan erkende Kerkgenootschappen en
Vereenigingen tot bevordering van Hooger
Onderwjs, die reohtspersoonljkheid bezit
ten moet het recht tot vestiging van leer
stoelen aan de Rijks-universiteiten en aan
de gemeenteljke Universiteiten van Am
sterdam worden verleend.
Aan bizondere gymnasia en bizondere
scholen voor Middelbaar Onderwjs, die
aan zekere bj de Wet te stellen voor
waarden voldoen,, moet van Rjkswegeeen
bjdrage in de kosten van het Onderwjs
worden verleend.
III. Leger.
Vermindering van financieele en per-
soonljke lasten moet richtsnoer en doel
bijven.
De vraag moet worden onderzocht of b j
den tegeuwoordijen stand van zaken een
uitgave van meer da* twintig millioen 's
jaars voor het leger gewettigd is. J
Voor miliciens, die geacht kunnen wor
den geheel of ten deele kostwinners te
zjn, wordt schadeloosstelling verleend.
Naar verheffing van het zedelijk loven
bj land- en zeemacht moet worden ge
streefd.
IV. Zaken van Recht, j
Als beginsel de uitspraak, dat de
Overheid, die uit God is, het recht bezit
om te straffen met de straffe des doods.
Rjksopvoedingsgestichten en gevange
nissen voor jeugdige misdadigers moeten
worden toevertrouwd aan erkende Kerk
genootschappen en daartoe in het leven
geroepen liefdadige instellingen behoudens
het toezicht van den Staat. %S
Inzonderheid voor jeugdige beklaagden
is kort recht een eisch van zedeljk en
stoffeljk belang.
Over het geheel moet naar vereenvou
diging in de rechtspleging worden ge
streefd.
Art. 449 van het Wetboek van Straf
recht moet worden afgeschaft en art. 136
B. W. dienovereenkomstig gewijzigd.
De formaliteiten gevorderd b j het slui
ten van het burgerij k huweljk moeten
zoo veel mogeljk worden vereenvoudigd.
Schadeloosstelling kan volgens wette-
Ijke regeling worden toegekend aan hen,
die nit preventieve hechtenis zijn ontsla
gen, zonder dat eene veroordeeling gevolgd
is, zoomede aan onschuldig veroordeelden.
Toezicht van overheidswege op levens
verzekeringen, zieken- en begrafenisfondsen.
Yerbod van huizen van verkoop met
recht van wederinkoop.
V. Belastingen.
Geen verdere uitbreiding of verhooging
van 's Rjks directe belastingen.
Afschaffing van het recht van successie
in de rechte lj n. Versterking van's Rijks
middelen, zoo die noodig is, worde ver
kregen door indirecte heffingen, o. a. door
eene belasting op de transactiën ter beurze.
VI. Landbouw en Nijverheid.
De Regeering behoort den Nederl. Land
bouw en de Nederl. Njverheid te steunen
Deze artikelen luiden als volgt
(Art. 499, Wetboek van Strafrecht) „De
bedienaar van den godsdienst die. voordat
partfjen hem hebben doen blijken dat haar
huwelijkten overstaan van den burgerlijken
stand is voltrokken, eenige godsdienstige
plechtigheid daartoe betrekkelijk verricht,
wordt gestraft met geldboete van ten hoog
ste driehonderd gulden.
„Indien tijdens het plegen van de over-
tieding nog geen twee jaren zjjn verioopon
en sedert eene vroegere veroordeeling van
den schuldige wegens gelijke overtreding
onherroepelijk is geworden, kan, in plaats
van de geldboete, hechtenis van ten hoog
ste twee maanden worden opgelegd".
(Art 136 Burgerlijk Wetboek) „Geene
godsdienstige plechtigheden zullen vermogen
plaats te hebben, voor dat de partijen aan
den bedienaar van haar eeredienst zullen
hebben doen blijken, dat het huwelijk ten
overstaan van den ambtenaar van den
burgerijken stand is voltrokken".
en te ontwikkelen door maatregelen van
overheidswege te nemen.
Met name behoort zij, waar ej optreedt
als werkgeefster en aanbesteedster, op de
belange* van den Nederl. arbeid te letten
en zich ni»t dan »m gewiohtige redenen
te wenden tot het buitenland.
Bescherming van landbouw en njver
heid door herziening van ons Ned. tarief
van invoerrechten.
Wederinvoering vaa octrooien.
Vermindering van lasten bizondor druk
kende op den landbouw als b. v. door
afschaffing van tollen op wegen ea vaarten
vermindering van kosten van zegel voor
paehtcontracten; vergemakkeljking van
den tiendafkoop.
Wjziging der grondbelasting.
VII. Koloniën.
Herziening der verordeningen op het
toelaten van christenleeraars, priesters en
zendelingen in Nederlandsch-Indië.
Krachtiger ondersteuning der Missiën.
Bj het inlandsch onderwijs behoort de
invloed d#r erkende christelijke Kerkge
nootschappen langs wettelijken weg te
worden verzekei d.
Voorziening in den fecht»toe«tand der
inlandsche Christenen.
Verbetering van den financieelen toe
stand door krachtiger ontwikkeling der
natuurlijke hulpbronnen.
Ten slotte wenschen de Katholieke leden
der Tweede Kamer nog het volgande te
verklaren.
De opheffing der Nederlandsche legatie
bj den H. Stoel blijven zij afkeuren en
betreuren. Voor het belang en de eer des
lands vorderen zj haar herstel. Zoo spoe
dig dit herstel met eenige hoop op goeden
uitslag kan worden beproefd, zullen zj geen
middel ongebruikt laten om daartoe te
komen.
Naar aanleiding van bovenstaand Pro
gram der Roomsche Kamerleden het
klinkt wel aardigeen program niet door
de Kiesvereenigingen maar door de Ka
merleden merken wij op dat van
Antirevolutionaire zyde bj alle paitjen,
en niet het minst bj de Roomsche, op
een Program als leiddraad voor de staats-
rechteljke worsteling is aangedrongen
dat een poging door dr. Schaepman in 1891
gewaagd, dank zj den invloed van nu
wjlen mr. Hafimans, totaal mislukte dat de
toongevendeRoomsche bladen tot voor korten
tjd nog tegen een Program hunne stem ver
hieven dat met name De Tijd in haar no.
van 14 Mei jl. nog de waardeloosheid van
dergel j k geschreven program heeft betoogd
dat de Maasbode en o. i. terecht nog
dezer dagen volhield dat de mandatarissen
(de Kamerleden) hun mandaat niet zeiven
mogen vaststellen, maar dat zulk een pro
gram van onderen op uit 't volk den
volk ^vertegenwoordiger moet bereiken.
Een mengeling van opmerkingen waar
achter wj ODze verwondering verbergen dat
er, dat er zoo spoedig, dat er' zoo spoedig
zulk een in vele opzichten fiksch program
tot stand kwam, en door alle Kamerleden,
door de Kamerleden a la Schaepman en
de kamerleden k la Bahlmann, met d' An-
sembourg alsgeesteljk verbindingslid aan
vaard werd.
Een verwondering die zich bevredigen
laat door de onderstelling dat de onder
teekenaars gezwicht zjn voor den wil der
Bisschoppen en gelooven in Rome's groot-
sche toekomst.
Voor de antirevolutionaire partj, die
reeds jaren zulk een schoon Program bezat,
een ernstige waarschuwing.
Het program der liberale Unie heeft
bj de Nieuwe Rotterdamsche Courant
dat is de rechter zoom en bj de
Volksstem dat is de linker zoom
geen instemming, wel critiek gevonden.
De Nieuwe Rotterd. Crt. wil zelfs be
proeven eene nieuwe partj te formeeren.
Maar een partj die geen ander vereeni-
gingspnnt of vereenigingsmiddel heeft dan
dat zj 't niet eens is met de liberale
Unie, kan onmogeljk tot stand komen.
Zonder program komt een dergeljke
„partj" niet voor het voetlicht.
De Volksstemeen radicaal blad, dai
zjne radicale gevoelens *immer verloochent,
is met het program en met de ingenomen
heid van sommige liberale organen met
het program, niets ingenomen.
Het blad spreekt het Handelsblad ei
over aan dat beweerd had wat trouwenf
volkomen waar is! dat verdedigers en
bestrjders van 't program het „in beginsel"
volkomen eens zjn.
Wat is er zoo zegt de Volksstem
wat is er eigenljk geschied?
Het groepje radicaal-liberalen heeft
de gelegenheid schoon gezien, om ge
bruik te maken van een bestaande
organisatie de Liber. Unie en
een deel der kiesvereenigingen voor
zijn half radicaal, half liberaal pro
gram te «pannen. Dat ging niet zoo
heel moeilijk, nu het kiesrecht ook
tot de lagere rangen zal neerdalen en
men in de liberale kringen algemeen
begrj.pt, dat er een weinig van koers
zal moeten worden veranderd, om het
roer in handen te kunnen honden.
Maar de*kt ge nu, dat die kiesver
eenigingen van heden af radicale leden
zullen tellen?
Een van de vurigste voorstanders
van het Lib. Unie-program is b.v. de
Middelb. Crt. en haar kiesvereenigi*g.
Als men de Midd. Crt. leest, zou men
heusch denken, dat de bnrgerj der
Zeeuwsche hoofdstad het liberalisme
te boven is gekomen en radicaal is
geworden. Lieve hemel wat een voort
varende vooruitstrevendheidMaar
tot geruststelling van het Handelsblad
mogen wj er aan herinneren, dat pas
anderhalf jaar geleden een democra
tisch bestuurslid van de kiesvereeniging
in alle oprechtheid de verklaring heeft
afgelegd, dat een echte democraat in
Middelburg een witte raaf was,
en welk soort van radicalen de Midd.
Crt. in haar anti-clericale gezindheid
destjds voor de Prov. Staten aanbe
val, het was werkeljk leerrjk haar
aan het werk te zien! Een andere
kiesvereeniging, de Leeuwardsohe, was
een poosje geleden, toen Tromp lid
van het Unie-bestuur was, ook op eens
zoo radicaal als Kerdjk, maar bh deze
gelegenheid reeds bleek zj tot meer
gematigde of bezadigde geavanceerd
heid bekeerd. - De Haagsche met
haar duizend leden heeft men veilig
heidshalve maar niet aan de Vuurproef
gewaagd; kortom, de voorstanderessen-
kiesvereenigingen zjn natuurljk in
doorsnee precies even conservatief, even
geavanceerd en even weinig radicaal
als de tegenstanderessendaar is geen
sterfling, die zich daarin vergissen kan.
Het geheele verschil komt neer op een
quaestie van toevallige, d. i. tjdeljke
leiding, maar hier kan men zeker
van zjn, dat bjna al de liberalen
met Gleichman en Fockesna Andreae
zullen vragenwat kosten die belö'ïten
nn, als zj vervuld wordenen dat,
zoodra het aan een percent of wat
meer betalen toekomt, de thans zoo
snood verbroken eendracht weder voor
beeldig zal zjn.
Laat n aiet door schjn- bedriegen
en heb een beetje geduld. Welk een
bemoedigend oogenblik was het niet
reeds op de vergadering zelve, toen
op voorstel van Bas Vetb bj meerder
heid van stemmen werd besloten, dat
het punt op het program verzekering
der werklieden, ten deele op kosten
van den Staat, verduideljkt zou worden
met de woorden „zoo noodig1'.Immers,
wat is al eenvoudiger in te zien, dan
dat dit denkbeeld, verplichte verze
kering zonder Staatshulp, onmogeljk
