NIEUWSBLAD
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
irg.
Jïo:
3ftfetdaj| 21 flooemGcc.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
loRBOOTDIENST
Hulst-Vlake.
lOTDIENST.
20 min. na kloktijd
naar Vlake vm. 4,50
Stad
Zierikzee
geland.
Het Unie Rapport.
L- Waarin het door ons steeds is opgevat
I ri-Wordl geschaad door 't Rapport,
do ud *ch? beteBkeni dat „de School aan
OTDIENST
urg en Zierikzee.
•ikzee Spoorweg Gobi
~ov.
Van Zierikzee:
'smorg. sinidd
Dond.19 6,30 2,15
Vrijd.20
Zater.21
Zond.22
ilaan.23
Dins. 24
Woen25
Dond.26
Vrijd.27
Zater.28
Zon. 29
Maan.30
7,50
7.50
7,50
7-
7,-
7,50
6,30
7,50
7,50
7,50
7,50
2,-
2,-
2.-
2,—
2.-
2,~
2,-
2,
1.--
„Scheids I en II."
v.
Van Rotterdam
Donderdag 19 9,30
Vrijdag
Zaterdag
Zondag
Maandag
Dinsdag
Woensdag
Donderdag
Vrijdag
Zaterdag
Zondag
Maandag
SI 1) 1 E N 8 T.
-MIDDELBURG.
niise vm. 4,50, (alleen
Van Zeilmarkt8,
[12,30, nrn. 1,16, 2,—,
5,10, 5,55, 6,55, 7,45,
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Naar Remise m. 5,20
a) 6,23., Naar Zeil
LI,50,12,35, nm. 1,20,
,20, 5,15, 6,-, 7,-,
10,11.—.
de
/alsoorden onmiddellijk
en correspondeerenden
10.15, 2,15, 5,15 uur.
worden geen goederen
IDIENST.
alsoorden
uur.
onmiddellijk
kngeveer vm.
15 u.
vm.
liegen plaatsen.
Van Rotterdam
|j Donderdag 19 9,45
I Vrij dag
Zaterdag
Zond.
Maandag
Dinsdag
Woensdag
Donderdag
Vrijdag
Zaterdag
.Zondag
1 [Maandag
20
21
22
23
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel.
11.
Voor wij onze bespreking voortzetten,
wijzen wij op het feit dat van de heeren
professoren Woltjer, Rutgers, Kuyper, Ba-
vinck, Eabius, Geesink, Biesterveld en
Wielinga, en de heeren Bijleveld, directeur
der geref. kweekschool, Hovy, ds. P. van
Son, de Kamerleden Van Alphen en v.
Aich v. Wijck en h.t oud-Kamerlid ma
joor v. Löben Seh een bezwaarschrift bij
't bestuur der Unie is ingekomen, van den
navolgenden inbond
„Nu blijkens de te Groningen en te
Arnhem gehouden Uniedagen de progaganda
voor het dusgenaamde Unierapport, dat op
16 April des vorigen jaars door de ver
gadering werd aangenomen, een aanvang
nam, gevoelen ondergeteekenden zioh ge
drongen uw bestuur hun ernstige ever-
tuiging kenbaar te maken dat de wijze,
waarop het Unierapport het ook door hen
beoogde doel poogt te verwezenlijken, in
botsing komt met de beginselen, die ons
steeds bij onzen schoolstrijd geleid hebben
en ook thans niet mogen verzaakt worden.
7i 1 - Zij mogen niet aannemen, dat het besluit
van eene vergadering, gelijkdie yan 16
April des vorigen jaars, waar uit heel ons
land slechts drie-en-veertig (uit 13 steden
en 26 dorpen) opgekomen stemgerechtigden
tegenwoordig waren, in dien zin voor eene
uitspraak van de algemeene overtuiging
onzer geestverwanten zou mogen gelden,
dnt nadere toetsing van het rapport aan
die beginselen overbodig zou zijn te achten.
Natuurlijk zullen zij bereid worden be
vonden hunne overtuiging toe te lichten.
Voorshands meenen zij er zich toe te
oeten bepalen, om duidelijk uit te spreken,
dat hun besliste overtuiging hun verbieden
sou, het overigens zoo schoone rapport,
ndien het onveranderd bleef', te steunen,
en hen verpliohten zou, den eisch van het
beginsel tegenover dit rapport te handhaven.
Overtuigd, dat het ook u ongewenscht
al voorkomen, dat in den strijd voor de
na aan-
9,—, en
9,45
9,45
9,45
9,45
24 10,-
25 9.45
26
27
28
29
30
9,30
£0.1
7riie School verdeeldheid onze krasht zou
breken, verzoeken wij u met broederlijken
aandrang dit hun schrijven niet ter zijde
ta leggen". J
Gelijk men ziet protesteeren deze heeren
tagen de vaststelling van het rapport, o.n. de
wijl zoo weinigenzij 't ook met algemeene
stemmen het vaststelden.
Men zou geneigd zijn te vragen, wanneer
zeo knappe mannen, bezield met zoo groote
geestdrift voor het beginsel, 't zoo groote
gevaar toen reeds gezien hebben, wat hen
toch bewogen heeft om zoolang te wachten
met de indiening van hun Bezwaarschrift.
Het is toch onder ons geen gewoonte
dat men een bezwaarschrift in plaats van
tgdig voor de behandeling, eerst negentien
I Baanden na de vaststelling, en bijna twee
jaren na de publiceering yan zoo belangrijk
documentals t Unierapport indient.
In.usschen. het spreekt van zelf, wanneer
doorwerking van de beginselen van het
e nf Snoortüd IRaPPort bllJken zoa schadelijk te
5 10« 7 20 f 9 405- T ,T0°Lde begmselen die den schoolstrijd
5 10«), 7,20,5 y-4W rteed, hebben beheerscht en dat moeten
1 a ioè. - T doen' dan Past 'b ons niet met het
5,40b), 8,-, 10,1M Unie Rapport med(j te gaRn.
ov.
ITERDAM
\andag) 's morg. 6.30 u,
WERPEN
Maandag) 's morg. 6 o-
SN-OP ZOOM-THOLEli
om naar Tholen5,30,
jltaticf), 11,1.30,
j Bergen-op-Zoom
9,35, 12,40,
6,05,
2,10,
5 55.
|9,40, 11,55e) nm. 3,25*
1,10, nm. 12,25c) 3,55
nskerke vm. 8,10.
8,40.
geen vee 'vervoerd611
>25 naar Breskens 6D
Dinsdag en
Vrijdag.
-e) 8,30e) 11,55 3,25*1
8 50e) 12,15 3,45
De) 7,15e) 10,10 1,5&
r 7,35«) 10,30 2,15
;RDAGS gee vee
lederen vervoerd.
Maar dan moeten wij die gevaren eerst
1 *>i6n«
Tot zoolang kan men ons niet kwalijk
i dat wij onze instemming uitspreken.
24 ons evenmin onze instemming
'aan anderen hunne bestrijding van het
I nerne°ae" ^nie"RaPI)0rt kunnen kwalijk
[lelijk wij reeds vroeger beweerd hebben,
tie 00 nu n0£> Tan uieening dat het
Mn sckoob aan de ouders, in den
Poch niet dat ten allen tijde den ouders
'auS de schoollokalen wordt gegund
tot het houden van controle over leergang
en methode.
Ook niet dat de ouders 'trscht zouden
hebben op een goeden dag de school te
verkoopen of het perssneel te ontslaan. En
ook niet dat de ouders inbreuk zuller.
maken op de rechten der school om haar
eigen leven te leven souverein te zijn
in haar kring en du* zelve hare keuze
van leergang en leerplan, leerwijze en leer
middelen te bepalen.
Maar hoe is deze leuze in de wereld
gekomen
Dit is gemakkelijk te zeggen.
De liberalen waren voor een Staatsachool.
De school aan den Staat. Onder de eigen
vrienden klonken stemmen die ds school
onder de kerk wilden brengen. De school
aan de Kerk.
En tegenover deze leuzen plaatsten onze
mannende leus: De sohool aan de Ouders.
Dit beginsel mogen wij niet prijs geven,
noch door 't in te atsoluten zin te doen
werken noch door 't als te betrekkelijk
op te vatten.
Tegenover hen die hun inzicht ook in
zake leergang enz. aan de school wilden
opdringen, ook al was hij een ouder van
nog zoo groot gewicht, zenden zij die de
leus „De school aan de ouders" van harte
beamen, evengoed mogen staande houden
dat de school ook aan het nageslacht be
hoort.
In 152 van Ons Program, door W.
in de Groninger Kerkbode is hierop
reeds gewezen, vindt men deze gedachte
aldus weergegeven
„En dan staat aanstonds op den voor
grond, dat de scholen van een land ten
doel hebben, om de volksontwikkeling,
die dusver verkregen werd, voor zoover
die aan classicale vorming hangt, op het
ne ons komend geslacht over en geleidelijk
verder te brengen".
Heel de 163e paragraaf' zoo schreef
de lieer W(irtz in genoemd blad is
gewijd aan den onderwijzer in betrekking
tot de school en eindigt met deze woorden
„Of ook, ziet hij hier wel kans op (om
de voorwaarden aan jte nemen door de
ouders gesteld) dan verklaart hij, als eerlijk
man stipt en trouw die ééne conditie te
zullen nakomen, maar eischt dan nu ook
zijnerzijds, dat hij in paedogogische me
thode en het kiezen der leerstof als des
kundige, niet door den qua talis ondeskun-
digen vader gebonden worde".
Daaruit blijkt duidelijk, dat de leuze:
„de sohool aan de ouders", nooit in vol
strekten, doch steeds in betrekkelijker1 zin
bedoeld is.
Wat derhalve op den Groningschen
Uniedag is gezegd, dat de school is een
zelfstandige inrichting die behoefte heeft
aan een eigen levenskring en aan eene
vrije entwikkeling is met de leuze de
schoei aan de ouders niet in strijd, wanneer
men onder dezelve alleen verstaat wat 't
altijd geweest is Niet staat of kerk
maar de vader heeft te beslissen in welke
richting zijn kind zal worden opgevoed.
Of nu het Rapport door de Rijksbijdrage
te doen uitkeeren aan de schoolbe
sturen, en niet aan de ouders, van dit
beginsel niet verder afstaat, dan zij die
het omgekeerde vragen
Men kan dicht bij een beginsel staan,
terwijl men er het aangezicht van afgewend
heeft. Menkan er iets verder van afstaan,doch
met het aangezicht er naar toe gekeerd.
In de laatste positie staat het Rapport.
Het is ook onze |meening dat het sub-
ventiestelsel, nitkeering aan de ouders meer
in overeenstemming met de bedoeling van
den schoolstrijd zou geweest zijn. Maar het
Rapport koos 't andere, dat der Rijksbijdrage
aan de schoolbesturen, dewijl het meent
te weten dat dit andere stelsel onuitvoer
baar is.
Nu gelooven wij dat de tijd voorbij is
dat men ter wille van een beginsel iets
moet eischen dat volgens zeggen van des
kundigen niet te bereiken is.
dat geval sta ik wel dicht bij 't be
ginsel ik zit er zelfs op, ik ben een be
ginselenrijder. Maar, ik verzwak tegelijk
daardoor niet weinig de positie.
En nu hebben de verdedigers van het
Rapport tot hen die aan de ouders de voor
keur gaven, gezegd Ik (Heemskerk) zou
gaarne met u medegaan maar ik vrees
voor versnippering van krachten. Ik
(Mackay) acht het stelsel niet wel uitvoer
baar. De goede besteding der Rijksbijdra
gen is niet te controleeren tegenover de
Ouders, wel tegenover de Schoolbesturen.
En een voorstander (Wiersinga) verklaarde
zelfHet schijnt echter dat dit stelsel in
de practijk niet wel uitvoerbaar is, dr.
Kuyper die het stelsel nog na de wetswij
ziging Mackay vasthield, erkende dat de
invoering toen stuitte op de inrichting van
ons belastingstelsel.
Terwijl de heer Lobman, die toch wel
gehouden mag worden een weinig over
deze dingen te hebben nagedacht, verze
kerde, nog in den laatsten tijd, dat hij te
vergeefs had getracht zich een voorstelling
te vormen hoe dat subventie-stelsei zou
moeten werken.
Wij voor ons hebben 't vermogen noch
de roeping om naar de regelen voor de
uitvoerigheid van dit stelsel te zoeken.
Wij kunnen alleen uitspreken dat wij het
liever zonden willen. Doch waar nu de
stellers van het Rapport van meesing zijn
dat het niet kan, zouden wij 0118 niet ver
antwoord achten, wanneer wij 't Rapport
daarom hielpen afstemmen.
Bovendien schijnt het stelsel van nitkee
ring aan de schoolbesturen vreeger ook
door de verdedigers van het subventiestel-
sel te zijn verdedigd.
Uit Ons Program blz. 652 en '53 schrij
ven wij eenige passages over ter toelichting.
Wat de gemeente volgens de wet mser
dan thans zou te betalen hebben, indien
er geen Vrije school bestond, keere ze, na
afloop van het schooljaar, ponds-pondsgewyze
aan de Vrije scholen uit.
Welke Vrije scholen er in een gemeente
bestaan, is nu reeds officieel ten Raadhuize
bekend, want niemand mag, volgens art.
37c, bijzonder onderwijs geven, tenzij in het
bezit van een certificaat, door den Burge
meester afgegeven.
Hoeveel leerlingen op elk dezer scholen
zijn, is evenzeer aan het Gemeentebestuur
nu reeds bekend blijkens het verslag,
desaangaande aan de hooge Regeering in
gezonden.
Eveneens weet men op hot Raadhuis, of,
wil men, bij de schoolcommissie, hoeveel
kinderen voor een ingaand schooljaar plaat
sing op de Openbare school verlangen
De betaling geschiedt, wijl ze restitutie
is, na afloop van het schooljaar, of, wil
meD, na afloop van het kwartaal, dus steeds
als vergoeding voor kosten, die röeds ge
maakt zijn.
Bedraagt nu bijv- het aantal kinderen op
de Vrije scholen saam 30, dan sparen ze
aan de gemeentekas een kweekeliug; op
elke 50 een hulponderwijzerindien 200
een hulponderwijzer met acte van hoofd
onderwijzer; op elke 400 een hoofdonder
wijzer en huur van zijn woning uit...
Voor eiken hoofdonderwijzer, hulponder
wijzer of kweekeling, die de Vrije school
uitspaart, betale men aan de gezamenlijke
vrije scholen in eenzelfde plaats het trac-
tement, dat door den onderwijzer van ge--
Ujken rang aan de Openbare school genoten
wordt
Voor de onderwijzeres oning keere men
de vergoeding uit, waartoe de wet, bij
ontstentenis van sohool woning, de gemeente
kas verplicht.
Scboolmeubelen en schoolbehoeften regelen
zich geheel naar het personeel dat de school
bezoekt. De daarvoor bestede som kan men
derhalve door het aantal leerlingen der
Openbare school deelen, en gelijke som als
men dan verkrijgt voor elk kind, dat de
Vrjje school bezoekt, uitkeeren.
Den 17 Juli 1876 heeft de vereeniging
„Christelijk Nationaal" een ontwerp Res
titutiestelsel aangenomen, na verdediging
door de heeren Kuyper, Lohman en Gra-
tama, in welk ontwerp insgelijks de uit-
keeriDg aan de besturen werd voorge
schreven.
De Hollander geeft haar ergernis te ken
nen over het feit dat de staten van Znid-
Holland in 't college van Gedeputeerden
niet een antirevolutionair verkozen maar
een liberaal.
Ook ons heeft het passceren van den
heer Seret geërgerd, al heeft'tons tegelijk
verblijd dat de antirevolutionairen als één
man op de heeren Havelaar, die zeker meer
tot de groep Beelaerts nadert, en Seret, die
volbloed „Kuyper-man" is, hebben ge
stemd.
Nu haalt de Hollander het goede voor
beeld aan van Utrechts en Zeelands Staten,
waar de antirevolutionairen en Roomschen
beter de „echte liberaliteit" verstonden
en een liberaal in hun college kozen.
Wij meenen echter twee dingen te moe
ten opmerken.
Eerstelijk dat de daad van Utrechts sta
ten, di6 schoon niet-liberaal den liberaal
in 'tgedeputeerd collegekozenden heer de
Beaufort in antirevolutionaire bladen
zeer is gelaakt.
En ten tweede dat de eer der „echte
liberaliteit" onzer niet-liberalen in Zeelands
staten slechts enkelen toekomtdaar toch
de heeren Snijders en de Casembroot
slechts enkele stemmen verwierven.
Wij hopen wel dat het voorbeeld van
Utrechts en Zeelands staten meer algemeen
worde, en dat meerderen ook onder onze
statenleden tot deze echte liberaliteit wor
den bekeerd maar dan moet hunne keuze
niet bepaald worden door de overweging
dat zij een* een mooie daad willen plegen
of eens iemand uit de tegenpartij een ple
zier willen doen maar dat zij den be
kwaamste een blijk van hulde willen ge
ven, gelijk in Zeeland de heer Heijse on
dervonden heeft.
Wanneer er van bekwaamheid sprake is,
dan kan, dunkt ons, de heer Seret mee
doen. En daarom heeft ook op ons de
daad van Zuid-Hollands staten een onaan-
genamen indruk gemaakt.
V"an een antirevolutionair bijv. te vor
deren dat hij op iemand stemt omdat deze
liberaal is, komt ons onbillijk voor; daar
kan de consciëntie mee gemoeid zijn. Even
min verwachten wij daarom dat een libe
raal iemand verkiest omdat deze antire
volutionair is.
Maar een liberaal of een antirevolutio
nair te verkiezen krachtens van hem geble
ken groote geschiktheid, dat, meenen wij, is
eene daad die de consciëntie niet alleen
niet verbiedt, maar in gegeven gevallen
zelfs als plicht kan opleggen.
Reeds meermalen hadden wij gelegen
heid op te merken dat er bij de keuze
van voorzitters en ondervoorzitters in de
afdeelingen der tweede kamer zekere par
tijloosheid heerscht.
Wij nemen als voorbeeld de verkiezing
van den voorzitter en ondervoorzitter in
de vijfde afdeeling.
In die afdeeling hadden zitting minstens
10 democraten, te weten Tijdens, Willinge,
Lieftinck, Borgesius, Macaré, Zijp, Staal
man, Heldt, Kerdjjk en A. Smit; twee
oud-liberalenPlate en Basterttwee
antirevolutionairen Lohman en Beelaarts
en 5 Roomschen (1 afwezig). En toch koos
deze afdeeling de heeren Lohman en Bahl-
man, beiden uit de minderheid.
Hoe dit te rijmen
De eerste trouwpartij per fiets in ons
land is deze week te Rotterdam gevierd.
Gerrit Bade en Anna de Jong, hij 35 en
zij 28 jaar oud, dus beiden over |den leef
tijd heen, waarop men zich aardigheden
veroorlooft, waarover men zich op zijn
28ste begint te schamen. Zij, voorop, op
een tandem, met een bruidsbouquet op
den stuurstang, dan hij eveneens op een
rij wiel gezeten. Beiden in sportcostunm
ook de getuigen, de commissarissen van
orde, allen per fiets hen ter zijde rijdende
ef achter hen aan komende. Het krioelde
van de menschen om dit schouwspel te
zien. Hoogstraat en Kipstraat stonden reeds
twee uren te voren vol. In de Stadhuis-
steeg kon men zich niet bewegen. De
trappen van het Stadhuis waren dicht
bezet met menschen de jongens zaten tot
boven op de daken. De koffiehuizen
waren er goed mee. Er was een schatte-
rend gejubel of de Koningin haar intrek
hield. Of de wereld ook achteruit
fietst
Spelbreker die 't zeggen durft. Het is
immers hetzelfde, hoe een volk dat zijn
ernst verliest, dat den eerbied voor het
onder allen eerlijke huwelijk vergeet, zich
wil „vermaken".
20 Nov. '96.
lerseke. Raadsvergadering van Donder
dagavond 6 uur. Aanwezig alle 11 leden.
Voorzitter de burgemeester.
Ingekomen zijn 0. a.
lo. Een bericht van de boogschutters-
vereeniging „St. Bastiaan", dat zij niet
genegen is bij 4e overgave van de Schut
tershofstraat aan de gemeente nog uitgaven
te voegen. Wil de gemeente de voorafgaande
reparatiën zelf bekostigen (de overneming
toch is uitsluitend een gemeentebelang)
dan is zij tot de overgave bereid.
Besloten wordt de straat niet over te
nemen.
2o. Een verzoek van het hoofdbestuur
der vereeniging tot afschaffing van sterken
drank, om het schenken van sterke dranken
op publieke werken, door de gemeente aan
besteed, te verbieden.
Daarop wordt op voorstel van den heer
Sinke met algemeene stemmen gunstig be
schikt.
3o. Een adres van eenige leerlingen
van school I en die van den Duitschen
oursus, inhoudende het verzoek om hun
onderwijzer M. A. de Man tot hoofd der
school te benoemen.
De heer Sinke vindt daarin aanleiding
om zijn teleurstelling te kennen te geven,
dat de heer De Man niet op de voordracht
staat. Hg is een net mensch en flink oa-
derwgzer, en er bleven toch nog 3 onder
wijzers met meerdere taaiakten over om
uit te kiezen.
De heer Sauer daarentegen keurt de
handelwijze yan B. en W. goed. Wanr
de Raad meerdere taaiakten als aanbeve
ling stelde, mochten zg niet anders han
delen.
De Voorzitter bevestigt, dat B. en W.
in dat besluit een vingerwijzing zagen om
personen met 3 akten, nu die er waren,
voor te dragen.
De heer Cupéry drukt zich sterker uit,
De Raad had het Dag. best. inconsequen
tie kunnen verwijten. Het was door het
raadsbesluit gebonden.
Daarna wordt tot hoofd van school I
benoemd de heer Rietveld de Hondt, no.
4 der voordracht, en als datum van in
diensttreding bepaald de le Jan.
Tot heden heeft een instructie voor den
klokkenist en klokluider ontbroken. Deze
wordt nu vastgesteld en in die, thans va
cante, betrekking benoemd J. Steenblok,
alhier, met ingang van 1 Jan.
Tot lid van het Burgerlij k Armbestunr
wordt benoemd de heer A. Sandee, en de
rekening 1895 en de begrooting 1897 van
dat bestuur ongewijzigd goedgekeurd, de
laatste met een eindcgfer van f 8221,94.
Aan mejuffr. J. J. Andriessen, onder-
wijzeres aan school 2 en benoemd te Vlis-
singen, wordt eervol ontslag verleend te
gen 1 Febr.
Het traktement voor haar opvolgster
wordt bepaald op f500 met 2 jaarlgksehe
verhoogingen van f25.
Aan de orde komt opnieuw een contract
van erfpacht met den Staat wegens benoo-
digde slikken voor de vergrooting der
haven.
De voorzitter zegt, dat een poging om
het vroeger gewraakte art. 3, hetwelk
voorschrijft, dat een strook buiten de
haven en niet voor den publieken dienst
i
