NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho: 11 1896.
(Dinsdag 17 loocm6ec.
iffiCe laacgang.
1813 in hetlicht derVolkshistorie.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Tweede Kamer,
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p.0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel .meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedare regel
meer 10 cent.
-O
De 17e November de dag der her
stelling onzer nationale onafhankelijkheid
mag door het Nederlandsehe volk nim
mer vergeten worden.
De 17e November 1813 blijft een datum
van liefelijke herinnering aan herleving
van volksvrijheid en volkswelvaart, maar
tevens een datum van ernstige waarschu
wing om toch niet langer bij 't verkregen®
te blijven staan, maar op dien grondslag
voort te bouwen tot vestiging der ware
vrijheid.
De beteekenis van dezen dag werd in
een werkje dat bovengenoemden titel draagt,
in 1863, door Groen van Prinsterer aldus
weergegeven
„In 1813 werd eene getemperde Monar
chie, werd althans zoodanig grondwettig
gezag voer het Huis van Oranje bègeerd,
als waardoor het, aan zich zei ven gelijk,
ter doeltreffende beseherming van de volks
vrijheden in de mogelijkheid zijn zou. En
is het in 1863 te veel gezegd, wanneer
mei) beweert dat dit zelfstandig koning
schap gesloopt is dat de kroon geen kroen
meer, dat ze niet de hoogste, maar een
ondergeschikte, een louter uitvoerende
macht ia dat de koning gerekend wordt
geen eigenlijk veto te bezitten, maar, ook
in de uitoefening der hem toegekende
rechten, voor de kamers of kiezers te moe
ten zwichtendat de meerderheid der
Tweede Kamer regeertdat ministeriëele
diotatuur het eenige behoedmiddel levert
tegen parlementaire anarchie dat de sou-
vereiniteit van het Huis van Oranje, ge
lijk ze in 1813 door G. K. v. Hogendorp
en zijne medestanders en de Natie bedoeld
werd, feitely k niet meer bestaat, en dat we
den vaderlandschen staatsvorm van 1813
hebben verruild tegen eene soort (en eene
zeer slechte soort) van democratische re
publiek
In 1813 werd de Fransche vrijheid,
noch als praktijk van 1795, noch als theo
rie van 1789 begeerd. Neen de Neder
landsehe vrijheid, op bijbelschen en histo-
rischen grondslag, de gewetensvrijheid
vooral, gelijk ze, onder den Oranje-stan
daard, ook naar Engeland overgebracht,
de wortel van alle vrijheden, ook op staats-
rechteljjk gebied is, en gelijk ze, dacht
men, in de negentiende eeuw, zonder prijs
geving van het christelijk beginsel van den
Staat, in recht voor allen openbaar zijn
zou. En hoe is het met de ontwikkeling
onzer staatsreehtelijke vrijheden geweest?
hoe^ was het, Bedert 1813, hoe is het in
1863 met de gewetensvrijheid in ons land?
Is er inderdaad vrijheid van onderwijs? is
er vrijheid van de kerk?
In 1813 was er een eeht-Nederlandsch
gejubel over de verbreking van het Fran
sche juk; over de verlossing uit Napoleon
tische», dwang. En in 1863 Is het niet
alsof, met schrikbarende gelijksoortigheid,
sedert 1848, de toestand van vóór 1813
herleeft? Wederom het goochelspel eener
vrijheid die, om regeringloosheid te ont
wijken, op willekeur uitliep. Wederom een
temmer der anarchie, een keizerlijke dicta
tor, wederom een Napoleon, met dezelfde
hoofdgedachte, met een rijk van vrijheid
en vrede in het verschiet, met een streven
naar dit tweeërlei doel, langs den zonder
lingen omweg van willekeur en krijg. En
ook weder de vorsten en volken van Eu
ropa verbaasd,^ verdeeld, bedwelmd, ge
dwee. En de Nederlandsehe Regeering (ter
opwekking van eene bedriegelijke hoop bij
een des te deerniswaardiger volk) met
Rusland in de omgekeerde verhouding van
1813 geraakt en opgenomen in de sfeer
der Fransehe politiek.
In 1813 was er godsdienstzin, was er
afkeer van de Revolutie; van haar anti
christelijke hoofdgedachte, de verloochening
van de Souvereiniteit Gods. Sedert 1813
daarentegen is Europa, is ook Nederland,
bijkans onmiddellijk, weder in het spoor
der Revolutie geraakt. In de laatste jaren,
ook in 1863, is het veldwinnend en in
Staat, in Kerk, in Akademie, bijkans over
machtig ongeloof meer en meer op uitdrij
ving van hec christelijk beginsel bedacht."
Groen schreef dit in 1863. Is de toe
stand in 1896, schoen hier en daar gewij
zigd, niet eer erger dan beter?
Wat is Frankrijk als republiek bij de
theorieën der revolutie gevorderd en heeft
de Fransche vrijheid Nederland niet verder
dan ooit van de ware vrijheid af gebracht?
Eén lichtstraal in den nacht is er nog.
Het Oranjehuis is nog niet uitgestorven.
En de God die Neerland aan Oranje klonk,
leeft en zorgt nog, ter wille van het over
blijfsel dat naar de verkiezing der genade
is, voor het Nederlandsehe j Volk en zijne
Koninginnen
Zij het nog lange
De Rijksmiddelen hebben in de tien af-
geloope* maanden 101 miljoen gulden op
gebracht, dat is 3 miljoen meer dan in
dezelfde periode van 't vorige jaar. De
opbrengst kwam nu reeds ruim anderhalf
miljoen boven de raming.
Er is in den lande een „Keurvendel
Prins Maurits" opgericht; het kantoor is
te Amsterdam. Zijn doel is met inacht
neming der wettelijke bepalingen den wa
penhandel uit den tijd van Prins Maurits
te beoefenen teneinde de feesten, te geven
bij gelegenheid der inhuldiging van H. M.
Koningin Wilhelmina binnen Amsterdam,
op te luisteren. Dat vendel dat aan ons
glorie-heldentijdperk herinnert, sal H. M.'s
lijfwacht zijn. De vereeniging telt reeds
vele leden. Beschermheer is de burgemeester
van Amsterdam. Eereleden zijn o. a. de
ministers, verschillende militaire autoritei
ten, leden der Eerste en Tweede Kamer,
der Prov. en Gedeputeerde Staten, enz.
Wij noemen de namen vanBeelaerts,
Borret, Cremer, Kolkman, van den
Berch van Heemstede, van Limburg Stirum,
Sehaepman en Tak leden der Tweede Ka
mer; prof. Treub oud-wethouder, en dr.
de Yisser pred. te Amsterdam, Wertheim,
v. Pallandt, v. Lijnden en v. Boneval
Faure, leden der eerste Kamer, deBrauw,
Commissaris der Koningin, de Casembroot
en Yan Lijnden, leden van Gedeputeerde
Staten, en Yader van 's Gravenpolder, lid
der Provinciale Staten in Zeeland, Schorer,
burgemeester van MiddelburgFabius en
Hovy leden van den raad ts Amsterdam.
Het is met de liberale unie ge
gaan gelijk wij voorspeld hadden. De
groote tegenstanders zijn öf in voorstan
ders verkeerd, óf zij hebben zich tamelijk
stil gehouden. Het openingswoord van
den voorzitter bleek de mouw te zijn die
aangepast werd en goed paste ookwant
de Leidsche leiders der oppositie verklaar
den dat zij hunne motie hadden kunnen
thuis houden, omdat de voorzitter zulk
een bevredigende verklaring gaf van de
programma's.
Ten slotte bleken nog twaalf leden niet
het met de programma's eens te zijn.
Program I (urgentie) werd met 42 tegen
12 stemmen aangenomen.
Program II (Hervormingsprogram ging
er door met algsmeene stemmen min twee,
onder welke Zutphen het Eldorado van
Goeman Borgesius.
Hierbij zal het gulden woord van mr.
Kerdijk wel den stoot gegeven hebben
„Zeker de liberale partij moet vooral
kleur bekennen. Niet omdat zij vooruit wil,
maar omdat niemand weet wat men aan haar
heeft". (Yerslag Liberale Unie verg. „Tele
graaf" 14 Nov. Avondblad).
Voor de Leidsche motie stemde onder
anderen Goes, doch 't maakte van de af
stemming geen casus belli. Goes ging na
de mislukte poging om 't radicale in 't
program wat meer liberaal te maken, toch
met het program mee.
Zoodat wij in 1897 den strijd]) zullen
hebben althans in Zeeland tegen een
dicht aaneengesloten liberale partij.
Dit is eene waarschuwing voor de [anti
revolutionaire party, die tot neg toe op
Walcheren en Zuid Beveland sterk, groote
krachtsinspanning zal hebben te betoonen
om 't te blijven.
Een toespraak vvn Paul Kruger.
Op zijn 71sten geboortedag om tien uur
des morgens begaf de President zich naar
het tegenover zijn woning opgestelde plat
form,voor dat de eerste steenlegging derGere-
formeerde kerk was in gereedheid gebracht.
Vele hooggeplaatste ambtenaren, alsook
vele der uitgenoodigde leeraren, ouderlin
gen en diakenen van andere gemeenten,
waren daar aanwezig. Om de platform heen
stond een dichte menigte.
Nadat gezongen was Ps. 89 vs. 1, trad
ds. Postma naar voren en weidde uit over
de stichting van de Gereformeerde gemeente
te Pretoria. Hij zeide verheugd te zijn dat
Z.H.Ed. de Staatspresident op uitnoodiging
van denKerkeraad denhoeksteen van de kerk
heeft willen leggen.
Toen dit geschied was sprak Oom Paul
als volgt
„Ik verklaar dat deze hoeksteen van de
Gereformeerde Kerk te Pretoria in de Z.-A.
Republiek gelegd is en dat hü goed gelegd
is, in naam van den Drieëenigen God.
Bouwcommissie, Bouwlieden
Een kort woerd tot u. Ziet toe hoe gij
op dit fondament, dezen hoeksteen verder
bouwt. Indien het u te doen is om vele
steenen te vergaren en gij er ongelouterde
steenen tusschen voegt, dan zullen, wanneer
de slagregens komen en de stormwinden
waaien, deze ongelouterde steenen bezwij
ken en de gelouterde zullen het zwaarder
te verantwoorden hebben en er onder lijden
en wanneer de regens en winden heviger
worden, zullen ook zij vallen en het ge
bouw zal niet staande blij ven, en dan hebt
gij geen loon voor uw werk. Waakt dan
en weest niet nalatig en ziet toe, dat gij
niet met ongelouterde steenen bouwt, doch
die wegwerpt, opdat het gebouw alleen
uit gelouterde steenen besta want al komen
dan ook de stormwinden en de slagregens
tegen het huis, het zal blijven staan en
gij zult loon hebben van uw werk.
Leeraren, ouderlingen, diakenen van de
Christelijke Kerk op aarde, die hier zijt,
tot u ook een kort woord. Gij, die de
bouwlieden zijt van de geestelijke kerk van
Christus op aarde, die met levende steenen
gebouwd moet worden en gebouwd wordt
naar het bevel Gods! De Apostel Paulus
zegtGij hebt als wijze bouwmeesters een
fondament gelegd en een ander bouwt er
op en die daarop bouwt ziet toe, hoe hij
bouwt, met goud, |zilver en edelgesteenten
of met hout, hooi en stoppelen. De dag
zal komen dat uw werk met vuur zal be
proefd worden.
Indien gij met hout, hooi en stoppelen
bouwt, dan zal het verbrand worden en
gij zult geen loon hebben, gij zult er
naakt uitstappen, zoo zegt de apostel. Doch
omdat gij op het fondament bouwt, zult
gij wel staande blijven, doch geen loon
hebben van uw werk.
Onderlingen van de Christelijke kerk,
de apostel heeft gewerkt als een wijze bouw
meester, niet naar zijn goeddunken, niet
naar mensehelijke wijsheid of kennis, maar
stiptelijk naar het bevel des Heeren gedre
ven door den Heiligen Geest.
God de Vader gebiedt in het Oude Tes
tament „Gij zult niet doen wat recht is
in uwe oogen, maar handelen naar wat Ik
u gebied, en gij zult daar niets bij noch
afdoen". En door den mond van den apos
tel zegt de Hesre Jezus„Gij zult met
goud, zilver of edelgesteenten bouwen,
want dat is het gelouterde woord van God."
Het is de Heere Jezus, door den mond
van den apostel, en gedreven door den
Heiligen Geest, die dit zegt„En gij zult
daar niets toe doen."
God de Heilige Geest zegt in de Open
baringen „Die tot dit woord iets toedoet
zullen toegedaan worden de plagen die in
dat boek geschreven staan, .en hij die daar
van afdoet, zal uitgedaan worden uit het
boek des Levens, zooals de Drieëeaige God,
Vader, Zoon en Heilige Geest getuigt.
Zoo waakt dan, gij Christelijke leeraars
opdat gij met zuivere woorden, uwe lid
maten als levende steenen beproeft en lou
tert. Ik spreek niet van de wedergeboorte,
de inwendige roeping, maar van het punt
in de uitwendige roeping. De eerste ligt
in Gods hand. Aan u is opgedragen de
kerk des Heeren, zoover Gods Woord u
daartoe de macht geeft, te zuiveren door
uwe lidmaten te leiden en te leeren, te
reinigen en te louteren als de levende
steenen; ten eerste door hen te vermanen
ten tweede door hen voor den Kerkeraad
te brengen, ten terde door hen onder Ker
kelijke tucht te plaatsen en, indien zij niet
hooren willen, hen ten vierde als ongelou
terde steenen uit te werpen. Laat ze dan
loopen als heidenen en tollenaars.]!
Maar indien gij vreest en liever met on
gelouterde steenen uw gemeente wilt op
bouwen en het u te doen is om vele stee
nen, dan zal de dag komen wanneer de
slagregens en de stormwinden tegen het
huis zullen aanslaau, dat het zal vallen,
omdat het ook met ongelouterde gebouwd
is, en gij zult de oorzaak er van zijn en
geen loon hebben van uw werk. Maar
wanneer gij waakt als dienaren van Chris
tus, om Christus' kerk op Je bouwen en
met Zijn woorden uw lidmaten loutert en
alle steenen, die niet gelouterd willen wor
den uitwerpt naar Zijn bevel, en niet naar
het menschelijk vernuft, dan zullen de
gelouterde steenen op het fondament, nl.
Christus Jezus als de uiterste hoeksteen,
gelegd, een gelouterde gemeente vormen,
al is het ook in de uitwendige roeping,
want de inwendige is in Gods band. Zuivert
en reinigt, zoover God u daartoe de macht
gegeven heeft, opdat uwe lidmaten gehecht
zijn aan den bijbel als het fondament, de
rotssteen van de Eeuwige Godneid. Dat is
Gods belofte, en wanneer God met u is,
wie zal dan tegen u zijn?
Leeraren, ouderlingen, diakenen, bouw
lieden van de gemeentelijke kerk, indien
God met u is wie zal tegen u zijn! Yan
de liefde van Christus die gestorven en
weer opgevaren is naar de hemelen, kun
nen u niet scheiden noch hoogten noch
diepten, noch overheden noch machten, en
die liefde sticht, die liefde bindt, die liefde
versterkt het geloof en geeft geloof, die
liefde trekt, die liefde is niet haastig, niet
driftig, doch verdraagzaam en lankmoedig,
die liefde werkt niet Yoor zichzelve maar
voor den Heere.
Blijft in die liefde en de Heere zal over
u lichten. Blijf in Zijn liefde en dan zal
ook Zijn woord tot u komen gij getrouwe
dienstknecht, over weinig zijt gij getrouw
geweest, over veel zal ik u zetten. Gaat
in, gij gezegende des Heeren, zit aan mijn
rechterhand van nu tot in eeuwigheid.
Amen".
('t Bovenstaande was uit den
mond van ZHEd. S. J. P.
Kruger opgeschreven).
16 Nov. '96.
Bij kon. besluit is benoemd tot raad voor
het waterschap Walcheren A. de Nood Jzn.
De Roomsche bladen bevatten eene
vermaning van den aartsbisaehopvan Utrecht
en van de bisschoppen van Haarlem, Breda,
Roermond en 's-Hertogenbosch aan de
redactiën van de katholieke dag- en week
bladen in Nederland, om alles ba te laten,
waarbij de onderlinge liefde en waardeering
kunnen schade lijden en waarin zij in over
eenstemming met het verlangen van den
Paus aansporen tot eendracht en verdraag
zaamheid.
Accijns op suiker!
In de Memorie van Antwoord van den
Minister van Financiën op het verslag
van de Tweede Kamer over de nadere
bepalingen omtrent den aeeijns op de
suiker, wordt medegedeeld, dat de premie
voor de beetwortelsuikerfabrikanten uit de
overponden te trekken, thans op 4 mil-
lioen gulden kan geraamd worden. De
Minister acht het noodig, hierin eene be
perking te brengen, hetgeen kan geschieden
zonder dat inbreuk wordt gemaakt op
verkregen rechten. Wanneer geen maat
regelen worden genomen als de nu voor
gestelde, zal de schatkist groote schade
lijden. Nadat de inhoud van het wets
ontwerp bekend was, is nog een niet on
belangrijk getal contracten tot levering
van consumtie-suiker der campagne 1896/97
afgesloten om hooge premiën te behalen.
De Minister dringt aan op spoedige afdoe
ning van het wetsontwerp, die niemand
bindt.
Te beginnen met 1 December a. s.,
worden aan alle post-, bij- en hulpkan
toren, alsmede bij de depothouders van
postzegels enz., verkrijgbaar gesteld nieuw
model postbladen, in vijf soorten, n.l. met
een postzegelstempel van 5 en van 3 cent,
in klein en groot formaat, en met een
postzegelstempel van 12Va cent, alleen groot
formaat.
Zij worden uitgegeven voor den prijs
respectievelijk van 5V2, 3Vs en 13 cent.
Het formaat der postbladen klein model
is zóó gekozen, dat zij ook kunnen dienen
om in binnenlandsch of in stadsverkeer
als betaald antwoord, in het postblad van
gelijke waarde, groote formaat, te worden
gesloten.
Met de uitgifte der oude postbladenj van
5 ct. wordt voortgegaan zoolang de voor
raad strekt.
ATJEH.
Bq een verkenning door 't 12e bataljon
naar Lepong op Westkust is de le luitenant
Gobius gesneuveld benevens 2 minderen,
en 2 gewond.
Yrq'dag vergaderde de Tweede Kamer
om Dinsdag hare taak voort te zettem.
Het voornaamste is de rede va* den
heer Cremer. Deze behandelde de Atjeh-
quaestie. De oorzaak van den afval van
Toekoe Oemar was zgns inziens gelegen
in de houding der pers in Indië, het
heengaan van den assistent-resident Kroesen
en den twgfel in Nederland, of de gevolgde
pelitiek moest voortgezet worden. Hij
ziet in Oemar niet den aartsverrader oh
meent, dat de afval is voortgesproten uit
bgzondere oorzaken. De voorstanders van
aansluiting met hem behoeven zich niet
te schamen. Die politiek was goed. Yer-
der vraagt spreker wie verantwoordelgk
is voor den tocht naar Lamkrak.
Hulde brengende aan het leger, dat de
rust heeft hersteld, vraagt hij, of deze
blpvend zal zijn. Hg kan zich niet ver
eenigen met de aangekondigde politiek der
Regeering, maar vraagt duidelgke uiteen
zetting, heeveel zg zal kosten, opdat de
Kamer wete, hoe de Atjeh-zaak kan opge
lost worden en dit moet geschieden, wat
het ook koste. Wg moeten in Atjeh
blgven.
Nog werd met algemeene stemmen goed
gekeurd het traktaat met België tot ver
betering van het kanaal van Gent naar
Terneuzen. Een groote sluis bij Terneuzen,
door België gewenscht, zal nu verrgzen,
door de Nederlandsehe regeering uit te
voeren op Belgie's kosten.
De heeren Hennequin en Yan Deinse
ontwikkelden eenige bedenkingen tegen de
houding der Belgische regeering in zake de
sluiting harer grenzen voor ons vee. Te
genover de gunst die wg aan onzen buur
man bewgzen door zgn scheepvaartverkeer
te verbeteren hadden wg eenig voordeel
op dit punt kunnen bedingen. De heer
Hennequin gaf overigens toe dat de ver
betering ook Terneuzen ten goede komt,
terwgl de heer Yan Deinse hiertegen
aanvoerde dat Sas van Gent er scha bij
heeft.
