NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Hoi 14. 1896.
Mectfag 31 ©cfoGoc.
fffife laatgimg,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
PATRIMONIUM.
gvsKT/mg ,mwin
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p.0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedore regel
meer 10 cent.
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel-
DU vereeniging is Patrimonium.
Zij is niet bestreden in de Goesehe
Werkliedenrereeniging; derhalve behoeven
wij haar niet te verdedigen. En na de
langs artikelenreeks die wij twee jaar
geleden aan haar gewijd hebben, behoeven
wij haar eok niet by de lezers in te
leiden.
Ook zijn wij van meening dat wg niet
maar op een goeden dag eens moeten gaan
nederzitten en sen afdeeling van Patrimo
nium moeten stichten. Waar de behoefte
niet aanwezig is, daar kan de stichting ook
geea nut afwerpen.
Het aantal vereenigingen in onzen tgd
is zoo groot dat wij er eerder wat van
dienen op te ruimen dan er nog eenige
bg te nemen. En 't lidmaatschap van
iedere vereeniging kost geld, wat den
werkman, die mettertyd ook wel gaarne
uit het in de lucht hangend pensieenfonds
trekken zen, niet zeer voordeelig schijnt.
Maar waar de beheefte zioh openbaart,
daar haaste men zich om zioh tot de broe
ders te wenden, die reeds eene afdeeling
van Patrimonium hebben, of tot hen die
te Amsterdam aan het roer van 't schip
zitten. Wg noemen slechts de namen van
K. Kater, den voorzitter van het Neder-
landsch Werkliedenverbond Patrimonium,
of ds. Talma te Arnhem, ds. v. Hoogen-
huyze te Nymegen en ds. Voorhoeve te
Vlissingen. Of de breeders Maas en
Sohout te Middelburg, Van der Poel en
C. P. I. Dommisse te Vlissingen.
Overal waar slechts 15 personen zich
daartoe vereenigen, is een afdeeling van
Patrimonium.
En schoon wg vermeenen dat de Sta
tuten van Patrimonium op aanvrage wel
gratis zullen verkrygbaar zyn, willen wg
er toch wel een en ander ter kennismaking
uit mededeelen.
Omtrent naam, grondslag en doel luidt
het artikelEr bestaat in Nederland een
Werkliedenverbond onder den naam van
Nederlandsch Werkliedenverbond Patrimo
nium (Vaderlgk Erfdeel), hetwelk, in de
overtuiging dat Gods Woord en de tradi
tion onres volks de vertrouwbare grond
slagen eener Christelgke maatschappg uit
maken, zich ten dosl stelt, allerwegen de
kennis daarvan te verbreiden, om de liefde
daartoe op te wekken, teneinde op deze
grondslagen ds belangen der maatschappg
in haar geheel, die der werklieden in
het byzonder, door alle geoorloofde mid
delen te bsvorderen. De hoofdzetel is
gevestigd te Amsterdam,
De middelen zgn de navolgende
a. Verbreiding van het beginsel dss
Verbonds bg monde en geschrifte.
b. Vergaderingen, zso mogelyk, in alle
plaatsen des lands, tot het honden van
voordrachten en onderlinge besprekingen
over onderwerpen van godsdienstigen, ze-
delyken, staathuishoudkundigen en maat-
schappelyken aard.
e. Besprekingen ter plaatse waar Afdee-
lingen bestaan van de geschiedenis der
wsreld in het algemeen, van de vaderland-
«chs historie in het bgzonder, metjonge-
lieien, inzonderheid met kinderen der
leden.
<i. Bevordering der oprichting van volks
bibliotheken ter verbreiding van postief
Christelyk», zuiver historische en degslgk
■wetenjchappelgke kennis.
e- Al wat verder in aansluiting aan
Patrimoniums Soo. Progr. met onderwer
ping aan Gods Woord iD het belang van
het Verbond en zijne Afdeelingen kan
worden aangewend.
In deze woorden „al wat verder" enz.
ligt de waarborg dat tal van sociale be
langen door Patrimonium worden in 't oog
gehouden, onder meer ambachtaonderwijs,
protectie, pensioen- en andere kassen, Zon
dagsrust, Christelgk onderwys.
Om afdeeling van het Verbond te zijn,
moet eene plaatselyke vereeniging min
stens 15 leden tellen, die, onder een eigen
bestuur en eigen huishoudelgk reglement,
een zelfstandig bestaan hebben, mits ze
zich in alles vrijwillig verbinden aan de
artikelen dezer Statuten.
De leden der Afdeelingen moeten ien
leeftyd van minstens 18 jaren bereikt
hebben, en worden onderscheiden i> ge
wone en buitengewone ledengewone le
den zgn werklieden, om het even of zij
handen- dan wel geestesarbeid verrichten;
buitengewone leden zgn fabrieksheeren,
directeuren van naamlooze vennootschap
pen, groothandelaars, aanuemers en hooger
geplaatsten in de maatschappg, alsmede
landbouwers en werkbazen, die niet per-
soonlgk het handwerk of bedrgf mede
uitoefenen. Worden deze laatsten hierin
door lichaamsgebreken verhinderd, dan
kunnen zy desverkiezende gewoon lid zgn.
De bepaling der contributie wordt aan de
afdeelingen overgelaten, de bydrage voor
hot Verbond hij huishoudelgk reglement
geregeld.
In de dit jaar gehouden algemeene verga
dering is het sociaal program, reeds vroe
ger door ons medegedeeld, aangenomen en
vastgesteld.
Aan de meeste artikelen van dit program
hebben wg indertgd opstellen gewgd,
zoodat wg ze als bekend mogen veron
derstellen.
Nu is 't bekend dat velen zich van
Patrimonium hebben afgekeerd dewyl zi)
dat verband beschuldigen van aan politiek
te doen.
Wg hebben echter in Patrimoniums
statuten een waarborg dat dezulken zich
vergissen.
Patrimonium komt de eer toe van beter
dan eenige andere werklieden vereeniging
begrepen te hebben dat zfjn standpunt
maatschappelijk moet zgn en dat hg dier
halve niet geroepen is te staan naar de
politieke macht.
In zijne statuten staat dat hg niet is
eene politieke vereeniging, maar dat de
leden zich in het staatkundige houden aan
de beginselen der antirevolutionaire party.
Hiertegen moest toch eigenlgk geen be
zwaar zgn. Als werkliedenverbond buiten
de staatkunde staande, houden de leden
zich, niet als werklieden, maar als kiezers
of leden van kiesvereenigingen, aan de
beginselen in Ons Program uitgedrukt.
Vandaar dan ook dat de leden voorzoo
ver zg geen kiezer zgn maar 't weldra
worden, mede door Patrimonium moeten
en zullen worden ingelicht hoe zg hunne
nieuwe taak zullen hebben op te vatten.
Het is zoo ondenkbaar onnatuurlgk dat
gaasch eene machtige vereeniging als deze
zoo heelemaal over deze dingen zwygen
zou, dat zelfs in de werklieden vereeni
gingen van de N. H. K., iets daarvan is
gevoeld, big kens 't gesprokene door ds.
Schriecke in de jongste jearvergadering
van genoemden bond. Hg sprak 't onver
holen uit dat de leden, werklieden nieuwe
kiezers, wel degelyk moeten voorgelicht
worden hoe zg hunne stem zullen behooren
nit te brengen.
Maar dat is politiek, klonk 't hem tegen.
Dat is geen politiek zonden wg zeggen.
Indien de werkliedenbonden als zoodanig
candidaten stelden om langs dien weg een
vertegenwoordiger vaa één stand naar de
tweede kamer te zenden, dan zou kunnen
gezegd worden, dat deze vereenigingen aan
politiek deden.
Maar laten de mannen van Patrimo
nium maar aanhouden met deze beweringen
te weerleggen, overtuigen zullen zg hunne
opponenten neoit.
Maar hier tegenover staat ook ditlaten
de leiders maar roepen wat zg kunnen,
tot de werklieden in hunne vereenigingen,
zwijgt toch van de politiek doet toch niet
aan de politiekzg zullen er zich niet
aan storen. Niet uit ondankbaarheid, maar
uit noodzaak zullen deze mensohen de stem
hunner leiders ongehoorzaam zgn.
De sneeuwbal is reeds lang aan 't rollen.
De werklieden zullen op dit gebied
hunne leiders laten praten.
Het zal dezen gaan, gelyk de klokhen
die hare kiekens uit het eendengeslacht
ziet te water gaan en 't machteloos moet
aanzien dat zg zich al verder begeven op
den plas, om slechts wanneer zg behoefte
aan voedselaan rust of bescherming hebben,
tot haar terug te keeren of zich te komen
koesteren onder hare vleugels.
Trouwens hoe zou 't ook anders kunnen.
Gelijk deze eenden door de hen uitgebroed,
behoefte hebben aan den waterplas, zoo
heeft de werkman in zijne vereeniging
van o, zoo veel vraagstukken gehoord,
die verband houdem met de politiek, met
de staatkunde van de regeering, sn wat
wonder dat hg hierbg naar voorlichting
vraagt of leiding zoekt in de keuze der
beginselen, uit welke hg deze vraagstuk
ken wenseht te beoordeelen.
Het is derhalve niet meer dan natuurlyk
dat hg de voorlichting ook op 't punt van
het inleveren van zgn stembiljet bg de
aanstaande verkiezingscampagne, verwacht
van hen die met hem dezelfde sociale
belangen hebben, dezelfde sociale verlan
gens koesteren. En 't is eene aanbeveling
voor Patrimonium te meer dat het op de
vraag hoe des werkmans sociaal belang
langs den ordelyken weg bg de Regeering
vertegenwoordigd kan worden, dezen het
antwoord niet schuldig behoeft te big ven,
•naar hem ruiterlijk in.icht, ook al heet
het daarvoor hg sommigen aan politiek
te doen.
Een vrouw op den kansel.
Als een bewys hoe de wereld vooruit
gaat, wordt met zekeren ophef verteld
dat dezer dagen een dame mejuffrouw Euiilie
Knappert in de kerk der vrye gemeente
te in Zuid-Holland heeft gepreekt ea
wel zoo mooi dat de dominé die't eigenlgk
had moeten doen er door geboeid werd
en weigerde haar het werk zyn werk
uit de handen te nemen.
De „gemeente" had nameljjk zitten wach
ten doch daar de dominé van elders niet
kwam, werd aan de aanwezige predikanten
gevraagd wie hunner wilde optreden. Doch
zg achtten zich geen van allen bekwaam
of voorbereid. Toen beklom Emilie den
kansel en preekte. Inmiddels kwam „do
miné", doch hg liet haar stilletjes voort
gaan. Zoo mooi was 't.
Wel ja.
Bg de hedendaagsche begrippen over
emancipatie en vrouwenkiesrecht, over ver
manning der vrouw, komt zulk eene vrou-
welyke moderne dominé juist van pas.
„VVeriher" zal af en toe wel eens in
zijn vuistje lachen, wanneer bg dergelgke
voor ernst opgenomen aardigheden vau
zyne geestverwanten leest.
De heer mr. E. Cremers, lid der Eerste
Kamer, is te Zurich overleden.
In 1864 was hg minister van buiten-
landsche zaken in 't ministerie Thorbecke II.
Yan 1869 tot 1888 was hg lid der
Tweede Kamer voor Zuidhorn.
In dien tgd waagde hg op 's Konings
verzoek (1879) nog eens een poging om
een liberaal ministerie by een te brengen,
hetgeen noch hem noch zgn vriend Fransen
v. d. Putte mocht gelukken. Hierover
hebben zg in de Kamer harde woorden
te hooren gekregen, vooral van de zyde
der Roomsche heeren Hegdenrgck en Yan
Nispen, o. s.
Tegen 't „Clericalisme" kon Cremers
dan ook zeer scherp zgn. Misschien wel
wgl hg zelf Roomsch geweest was, doch
met dit geloof gebroken had.
Een fraai spreker was hij niet, en vooral
niet wanneer hg zoo nu en dan eens
eenige leden der antirevolutionaire partij,
met name mr. Kenchenius a faire nam.
Bekend is zijne hatelyke aanhaling uit
Vondels Roskam aan Keuchenius' adres,
teneinde diens getuigen als «vangeliebe-
lyder, te hekelen.
Hg vergeleek mr. Keuchenius met mr.
Teeling en herinnerde hem hoe Vondel
van dezen had gezongenMeester Teeling
heeft bloedbeuling gegeten,
Opgevuld met apostelen en profeten,
En wijl hg dien kost niet weet te
verduwen,
Begint hg op eenmaal geweldig te
Een aardigheid, waar niemand om lachte.
Overigens heeft de heer Cremers uit de
laatste jaren van 1888, als wanneer hij het
voorzitterschap der Kamer waarnam, den
roep behouden van op waardige wyze in
't moeilgkst jtgdsgewricht, dat der Grond
wetsherziening, den hamer te hebber, ge
handhaafd.
Een broeder van den heer Cremers, de
heer W. Cremers is nog lid der Eerste
Kamerslechts een paar jaar jonger dan
hij, doch een beslist principiëel Roomsch
man van de fractie Schaepman.
Het [program der liberale Unie wordt
over 't algemeen als zeer mooi geprezen.
Men heeft alleen maar een weinig vrees
voor de dragers er van.
De Controleur byv. zegt: ik ben wol
een beetje bang dat 't met het Uniepro-
grem gaan zal als met de jassen in de
glazenkast van een confectiewinkel. Be
hendig geplooid om een zielloos manne
quin zitten ze onberispelyk in de hoogste
mate. Maar nauwelyks heeft iemand ze
aan het lijf of de charme is er af en' er
mankeert van alles aan. Als ik mg de
oud- liberalen zoo voorstel in dat nieuwe
program, dan moet ik lachen, en als ze
daar boos om zgn, kan ik hun antwoorden:
ik lach niet om je program maar om jou.
Nog enkele dagen en de slag wordt ge
slagen in de Vereenigde Staten van Noord-
Amerika. Bryan, de candidaat der zilver-
partg, i« nog steeds onvermoeid. In één
dag heeft hjj gezien 210.000 personen, tot
97.000 personen gesproken, aan 3000 rnen-
schen de hand gedrukt en twintig speeohes
gehouden.
De heer Mae-Kinley, die elders op een
groote vergadering was genoodigd maar
verhinderd was New-York te verlaten,
heeft door middel der telephoon do mee
ting bijgewoond eii al het gesprokene
kunnen volgen.
Echt Amerikaanschl
Bruinlsse. Het gezonken scheepje
van den tonnenlegger Beekman, waarvan
wij deze week melding maakten, is met
behulp van eenige hoogaartsen gelicht eu
naar hier gebracht. Nadat men Donder
dagnacht hiermede zoover gevorderd was,
dat men slechts eenige honderden meters
van de haven was verwgderd, werd men
genoodzaakt door den opkomenden harden
Noordenwind, het wederom aan de golven
prys te geven. Men was echter zooTer dat
met laag water het schip kon worden leeg
gemaakt zoodat het in den loop van den
dag de haven Kon worden binnengebracht.
Het big kt dat het schuitje door deze ge
schiedenis nogal aardig wat avery heelt
beloopen.
De heer W. Z. van Teylingen, nieuw
benoemd burgemeester der gemeente Oost-
kapelle, is door den gemeenteraad aldaar
met algemeene stemmen benoemd tot se
cretaris.
In den nacht van Zondag op Maandag
zgn te lerseke, volgens de Q. Ct., op
een erf aan de Damstraat twee ganzen ge
stolen. Een onderzoek naar de daders heeft
aanleiding gegeven, dat twee personen, in
wier woning, naar men zegt, overblyfselen
der dieren zgn gevonden, gearresteerd en
naar Middelburg vervoerd zgn.
De prgs van het gas te Zierikzee
is met ingang van 1 Januari a. s. be
paald op 6 cent per M3.
Colijnsplaat. In de Woensdag gehou
den vergadering van den gemeenteraad werd
het subsidie aan het Burgerlijk Armbestuur
nader vastgesteld op f 275, in plaats van
f300. Goedgekeurd het eindcijfer der ge
meentebegroting in ontvang en uitgaaf
op f 13781,39 met een post voor onvoor
ziene uitgaven van f 254,57. Aan den on-
deiwyzer J. Verhuist werd op verzoek
eervol ontslag verleend tegen 1 November,
wegens voortdurende ongesteldheid. Beslo
ten werd onmiddellijk sollicitanten op te
roepen ter vervulling der vacature hier.
door ontstaan op eene jaarwedde vanf550|
De justitie uit Zierikzee vertrok gis
ter naar Brouwershaven om een onderzoek
in te stellen naar de oorzaak van het over
lijden van vrouw K. aldaar, aangezien de
echtgenoot verdacht wordt van mishan
deling die den dood ten gevolge had.
iV. R. C.
Te Hulst zijn aangehouden en naar
Middelburg overgebracht twee broers van
13 en 14 jaar, voddenrapers te Clinge, die
er in den laatsten tijd werk van maakten
om de zinkputroostors te Hulst weg te
nemen. Oorzaak hiervan is dat deze kinde
ren, wanneer zg zonder iets thuis komen,
door de ouders worden gestraft.
Overtreding der arbeidswet.
Tegen de directie van de spoorlijn Ter
NeuzenGe*t is proces-verbaal opgemaakt
wgl zg sommigen harer beambten meer
uren per dag dienst laat doen, dan de wet
toelaat. Bij onderzoek is gebleken, dat er
een beambte was, die slechts zes uur per
etmaal rust had.
De heer J. Pauw te Abbekerker
Weere, die Vrijdag 1.1. bg Kon. besluit
tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau
is benoemd, was dien dag 45 jaar wethou
der der gemeente Abbekerk.
In 1851 tot lid van den raad gekozan
en tevens tot wethouder benoemd, is hg
waarsehijnlgk de eenige persoon, die zoo
lang onafgebroken deze betrekking be
kleedde. Bovendien is hg reeds 47 jaar
lid en voorzitter van het polderbestuur,
32 jaar heemraad der Vier Noorderkoggen
en 40 jaar lid van het kerkbestuur.
Een 74-jarige alleen wonende vrouw
te Rotterdam ontving dezer dagen in hare
woning bezoek van een jeugdige Zeeuwsche
die zich als winkeljuffrouw voordeed en
een kamer kwam huren. Toen zg de kamer
bezichtigd had, wist zg de oude vrouw door
een voorwendsel daaruit verwgderd te krjj-
gen, van welke gelegenheid doer haar
gebruik gemaakt werd om een bedrag van
f 5.94, dat in een kopje op den schoorsteen
stond, in den zak te steken. Dit geld had
de oude vrouw voor een ander tydelyk
in bewaring. De dievegge liet zich niet
meer zien.
Waren alle aardappels op één enkelen
na van de aarde verdwenen, dan zou men
uit dien eenen in den tgd van 10 jaar toch
weer 10.000.000.000 aardappels kunnen
bekomen.
Sterkedrank zal voortaan ook op
de gemeentewerken te Leeuwarden een
verboden artikel zijn, tevens zal daar het
loon in gepast geld worden uitbetaald.
Zondagmiddag zgn op den St. Louis
Franciscospoorweg twee treinen met elkaar
in botsing gekomen, waarby 8 personen
gedood en 21 verwond werden.
Te Elberfeld werd op de markt aan
een koopman uit Barmen door een zakken
roller zijn gouden horloge ontfufseld. Netjes
ingepakt kreeg de bestolene eenige dagen
later zijn gouden horloge terug met een
begeleidend schrijven, waarin de dief zijn
leedwezen uitdrukte, dat hij het horloge
niet kon gebruiken omdat in de horloge-
kast de naam van den eigenaar was ge
graveerd.
Uit Peking komt het bericht dat
Li-Hung-Chang tot minister van buiten-
landsche zaken is benoemd. De uitslag
zijner reis is dus goed opgenomen. Er
waren er die reeds gevreesd hadden voor
eene nieuwe ontvesting, zoo niet erger,
wanneer alles niet naar den zin bleek.°
