ilS IS
A A R
NIEUWSBLAB
VOOR ZEELAND.
tfers/
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Knecht
Ho: IS. 1896.
ALENDERS.
1ENP1UJS
JOON,
MS,
'sknecht
rsknecht
lodigd,
;necht
ffffifp ïofitjiiing.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Doufaffog 29 ©cfofiec.
IG.
„Overden-
n het Traktaat
orden by dezen
[r zij de laatste
gedurig grootere
|erkocht, is tijdige
de hestellingen
Traktaatgenoot-
ling onder de sol-
s, enz. volhouden
ïitdeeling op de
1 verminderden
zij opgemerkt,
gebruikt worden
'g-
kan nog worden
en Kalender
Irdenklngen"
p in boek-formaat
met hetzelfde
slechts 0.40.
:n en bestellingen
De Uilgever
\ehap Filippus
P. D'HUIJ.
de.
3ER, O. en W.
d een
Kleermaker,
einkenszand.
z., te Middel-
Schoenmaker,
Brigdamme.
Ite IerseJce.
oortij d.
7,20,{ 9.406,
8,—, 10,10fe,
55e) nm. 3,25*
12,25c) 3,55
lm. 8,10.
8,40.
e vervoerd en
Breskens en
•hsdag en
rijdag.
11,55 3,25*)
12,15 3,45
10,10 1,55
10,30 2,15
geen vee en
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pt o,95.
Enkele nummerso,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedore regel
meer 10 cent.
Volkslied.
000
Wijze Wilhelmus van Nassouwe.
Vereenen we on» als zonen
Van 'tzelfde Vaderland!
Ons, die dit erf bewonen,
Verbind' de broederband.
Dan zijn we als natie machtig,
En moedig, big van zin,
Schaart Neerland» volk eendrachtig
Zich om zijn Koningin.
Hoe klein ons land moog' wezen,
Hoe min ons volk geteld,
Dan zullen wij niet vreezen,
Ook niet voor 't ruwst geweld.
Laat zelfs de stortzee woeden
Op ons verbrokkeld strand,
De Heer blijft dan behoeden
Ons oude Nederland.
Een rij van vrome helden,
d'Ora*je» aaa het hoofd,
Wier naam de faam blijft melden,
Heeft God#» trouw geloofd.
Dat wg daaraan gedenken
Uit God zij ons begin
En Hij zal zegen schenken
Aan land en Koningin.
Dan klink' 't „Oranje boven 1"
En 't „leer' de Koningin
Geen tweedracht zal dan dooven
Den gloed der broedermin,
De Heer, op Wiea wij bouwen,
Schraagt ons door Zijne hand
Der Koningin getrouwen
Staan wij voor 't Vaderland.
Komt, vrienden, bondgenooten
In dat geloof getrouw,
Om 't vaandel aangesloten
't Oranje, wit en blanw.
En laat die spreuk on» eeren,
Zoo schoon, zoo rijk van zin
„Vreest God, den Heer der Heeren,
En eert de Koningin
i Een nieuw volkslied wordt verlangd,
geschikt Toor oneen tüd, inzonderheid met
list oog op het jaar '98, het Kronlngsjaar
D. V. onzer geliefde Koningin. Bovenstaan
de regels worden door den diehter als eene
proeve van een nieuw Volkslied gege
ven. Mocht het naar de meening van
bevoegde beoordeelaars hem gelukt zijn
om den rechten toon van ons Volk aan te
slaan, en mocht dit vooral blijken bij de
verspreiding van het lied (inzonderheid
op de scholen) doordat het zich eene zeke-
ro populariteit mocht verwerver., hij, uit
wiens hart het opwelde, zou er zich zeer
in verblijden. Andere bladen worden beleefd
verzocht deze dichtregelen te willen over-
nemon.
Geen Scheiding.
I* de bladen kon men twee beriehten
l«zen die het tegendeel schijnen te behel-
zen van hetgeen boven dit opstel staat.
^Een berisht namelijk van een invloed
rijk man te Hilversum, die in zij* district
allen oproept die niet met de Standaard
partij meegaan, teneinde organisatie te
zoeken bniten deze partij om.
_Een ander bericht dat eenige invloed
rijke hervormde mannen in den lande
bezig zijn om te trachten hen allen te
vereenigen die bij |de aanstaande Kamer
verkiezingen van plan zijn al die candidaten
te weren, welke de hervormde kerk gram
zijn of werkeloos zullen aanzien dat haar
bestaan wordt bedreigd.
Het zou dwaas zijn te wanen dat dezul
ken nog te overtuigen zonden zijn dat
het in politieke zaken niet om de kerk
6*at; of te hopen dat zij hij stemmingen
Voor antirevolutionaire candidaten nog met
ons zouden optrekken, gesteld dat zij 't
Ooit hadden gedaan.
De scheiding zit nu eenmaal in de lucht.
En daartegen te opponeeren zon vechten
tegen de bierkaai zijn. Wij kunnen slecht»
deze feiten betreuren en voorts alle ge
beurlijkheden er uit voortvloeiend, kalm
afwachten en laten voorbijgaan.
Het is gebeel in strijd met wat wij
altijd gewenscht en bepleit hebben, maar
wij kunnen hierover niet blijven treuren.
Wij zijn nu eenmaal, ook op electoraal
gebied, in de wereld, en wij moeten er door.
Bovendien doen zich deze verschijnselen
in onze omgeving nog niet in zoo ernstige
mate voor. Wij kunnen dus volstaan met
de heide bovengenoemde berichten voor
kennisgeving aan te nemen.
Over de scheiding op politiek gebied
hebben wij het trouwens op het oogenblik
niet. Wij zonden het nu liever hebben
over een andere scheiding die dreigt door te
werken, onder ons, namelijk op het gebied
van den arbeid. Eene scheiding, waar
misschien de politieke scheiding wel inzit,
doch die wij niet anders dan op zichzelf
beschouwende, reeds nu hartelgk betreuren
en ontraden moeten, kon het zijn haar in
de toekomst voorkomen.
Wg hebben hier op het oog de oprich
ting van Chr. nationale werkiiidenrereo-
nigingen uit de ned. hervormde kerk
welke in Holland begonnen, ten onzent is
nagevolgd, eerst te Middelburg, daarna
te Goes.
En nu is het niet zoo zeer de oprichting
zelve die on» spyt, als wel de toelichting,
de motiveering van de daad der oprichting,
waartegen wg ernstig moeten opkomen.
Het is nu eenmaal een feit dat vrees
en wantrouwen en tot op zekere hoogte
ook de werkelg kheid, de leiders er toe
heeft gebracht een deel onzer Christen
arbeiders van Patrimonium te vervreem
de» en te vergaderen in een nieuwen
bond. die verband houdt, innig verband
houdt met de Nederlandsch Hervormde
Kerk.
En diegenen, welke nit overtuiging 't
met die leiders eens zgn en zich in dit
partgverband Jaten samensnoeren, behoeven
van ons geen hard woord te verwachten
over deze daad.
Ieder meusch, ieder Nederlander heeft
aanspraak op de vrgheid van b eweging,
die ook wg ons zelf gunnen en wie het
binnen de muren eener vereeniging te
eng vindt, die ga »r nit en zoeke een
andere.
Wien Patrimonium niet bevalt, die voege
zich vrg bg welke vereeniging ook die
hem 't meest aanstaat.
Hieromtrent zgn wg 't allen volkomen
eens.
Alleen maar, wg mogen verwachten dat
de scheidenden wel weten wat, en waarom
zg dat doen.
En dan staat bg ons vast dat niet alle
leden van de „nieuwe" werkliedenver-
eenigingen precies weten wat jzg doen.
Zg zien misschien niet in dat de roeping
van een werkliedenverbond nimmer wezen
kan om als zoodanig steun of stut van
eenige kerk te zgn; of het voedsterheer-
schap van kerkelg ke waardigheidsbekleeders
te zoeken.
Dat zon Roomsch zgn; en met Rome
hebben deze nieuwe werkliedenvereeni-
gingen, big kens de teelichting der leiders,
niets op.
Kerk en maatschappg zgn, volgaas de
zuiver Protestantsche opvatting van el
kander onderscheiden, hebben ieder een
apart terrein, haar eigen onderscheidene
belangen, en kunnen niet zonder schade
voor een van heide in elkanders belangen
ingrgpen.
51 Zoo begreep 't altyd Patrimonium die
hare denr zoo wijd mogelgk openzette voor
alle christenen van wat naam of richting
ofkerkelyke indeeling ook, mits zg slechts
staan „in de overtuiging dat Gods Woord
en de traditiën onzes volks de vertrouw
bare grondslagen eener Christelyke maat
schappg uitmaken".
Patrimonium heeft dan ook altgd zeer
terecht ingezien dat de belangen der kerk
alleen van geestelijken aard, en die der
maatschappg van overwegend natuurlyken
aard zgn.
En om dezelfde reden waarom wg ons
tegen een kerkstaat zouden verzetten,
moeten wg ook onze medewerking ont
zeggen aan eene kerkelijk sociale vereeni
ging, als eene te wraken poging om tweeërlei
geheel ondersoheiden belangen tc ver
eenigen.
Tegen Rome optredend, haalt men op
denzelfden oogenblik den Roomschen zuur-
deesem binnen.
En dit is niet te veel gezegd. Wie 't
genot hadden den talentvollen pleitbezorger
der nederl. hervormde werklieden den heer
dr. J. Th. de Visser over deze zaak te
hooren, diegeven ons toe dat door hem op den
eisch dat de vereeniging kerkelgk en wel
bepaald hervormd kerkelgk zg zeer de
nadrnk gelegd werd. Niemand dergenen
die de tot standkoming der jongste af-
deeling van den Chr. Nat. Werkmansbond
verlangden, heeft hier tegen geprotesteerd,
en dus mag men 't er voor houden, voor
zoover zg de welsprekende rede van den
spreker begrepen hebben en thans met 't
doel van dezen bond op de hoogte zgn,
dat zg er mede instemmen.
Zg aanvaarden derhalve het kerkelijk,
het clericaal karakter van hunne ver
eeniging.
Daarom verklaren wg gaarne dat Patri
monium op.s niet alleen veel meer toelacht
maar dat de kiemen voor een krachtig
voortbestaan ons veel meer in deze dan in
den Werkliedenbond aanwezig voorkomen.
Het is ons niet mogslyk vertrouwen te
stellen in eene sociale organisatie die be
oogt „tegenover Rome een kerk te bonwen"
en „zich in te richten in kerkelg ken geest".
Zg toch zal of een bg kerk der kerk worden
en daarmede bniten haar boekje gaan, of
ook zg zal op sociaal gebied door de twee
ledigheid van haar doel zoo weinig pres
teerend optreden dat noch maatschappij,
noch kerk veel voordeel van haar optreden
genieten zal.
Het zal haar gaan gelyk de Nieuwe
Provinciale Courant zoo kernachtig juist
naar onze meening 't heeft uitgedruktZij
zal der Kerk te maatschappelij k, der maat
schappg te kerkelgk wezen.
En zoo krggt ten slotte ds. Pierson nit
Zetten weer gelgk, wanneer hg beweert
dat ons volk nu eenmaal een kerkelgk
volk is, zoo zelfs dat het kerk speelt, als
er niet eens een kerk is.
In de woorden: „Neen, het moet zgn
een beslist hervormde vereeniging", door
dr. de Yisser ter inleiding van de enkele
afdeelingen van genoemden Bond gesproken,
ligt hare Achillnshiel. Niet dat wg, ook
als staatkundig blad den arbeid der Her
vormde broeders zonden willen miskennen,
of hnn het recht ontzeggen om hnn kerk
gemeenschap op zoo duurzaam mogelijken
grondslag te vestigen. Wg kunnen eiken
arbeid waardeeren die de komst van
Christus' Koninkrijk bevordert. En wg
hebben ook niet noodig deze beweging met
eene nesteling vaa het synodalisme te verge-
lgken.De namen van hen die de zaak belan
geloos, in 't belang van den werkman,
hebben op 't getouw gezet, zijn ons borg
voor hunne goede bedoelingen.
Doch «aar de leer van een iegelyk in
zgn orde, en alle ding naar zgn aard,
meenden wg voor 't vervolg onze vrienden
te moeten waarschuwen, zoo de geest der
vereeniging over hen vaardig wordt, dat
zg zich dan aansluiten bg die vereeniging
welke „Geen scheiding" in haar vaandel
schrijft, en welker 20 duizend leden u
gaarne znllen verzekeren dat geen kerke-
lgke partgtwisten binnen haar worden ge
duld en die tot Dog toe de politieke
quaestie anders dan wanr zg de sociale
qnaestie raakt, heeft vermeden.
Deze vereeniging is Patrimonium.
De Roomsch e kiezers te 's Gravenhage
hebben een pluimpje verdiend van hunne
leiders.
Aan de oproeping om lid te worden
der groote Roomsche Kies vereeniging heb
ben letterlyk byna allen, van de aanzieu-
lgken tot de geringen, voldaan.
Dit is beschamend voor de andere par
tgen niet het mir.st voor de eens zoo
machtige antirevolutionaire partg die nog
niet zoo heel lang geleden tot bg de der
tig vertegenwoordigers in de tweede kamer
telde, en met zooveel geestdrift en ver
trouwen elke nieuwe verkiezing tegemoet
zag.
Het kan zgn dat zg in de laatste jaren
wat topzwaar geworden was. Maar na de
jongste snoeiing heeft zich immer» dit
malheur hersteld. En nog ontbreekt de
moed bg vele overgeblevenen om de nieuwe
periode zonder om te zien tegemoet te
gaan.
Gelukkig dat 't nog niet te laat is.
Dan de vlag maar fier ontplooid, de
wervers uitgezonden, de iedenlysten aan
gevuld met hen die den nieuwe» koers
zonder reserves aandurven.
Een flinke actie leidt tot een flink pro
gram van actie.
Hebben wg 't wel dan vernamen wij te
Middelburg den flinken polsslag.
De heer Van Asch v. Wijck, lid der
eerste kamer, voegde zgn krachtig woord
bij dat van de leiders der kiesvereeniging,
om zonder aarzelen, vereenigend wat by een
behoort, met kracht aan het werk te
tggen, teneinde 't eens veroverde terrein
te bewaren en te versterken.
Dit zg voor al onze kiesvereenigingen
het parool.
Het zou dwa.sheid {zyn op 't oogenblik,
nu onze plattelandsbewoners midden in
de overgroote, tamelyk winstgevende peëen-
drukte „zitten", hen met onze vermanin
gen om toch de Kiesvereenigingen bijeen te
roepen, op hun dak te komen.
Wg wenschen hiermede dan ook nog
eenige weken te wachten.
Men wapene zich echter alvast er op
dat wij weldra znllen beginnen te luiden,
en niet ophouden znllen voor wij zeker
heid hebben dat aL onze Kiesvereenigingen
de voorbereiding voor den naderenden ver
kiezingskamp begonnen zijn.
Het Centraal Comité zond bereids eene
circulaire, die de besturen zoo spoedig
mogelgk dienen te beantwoorden.
Nu er werk aan den winkel komt, zou
langer slapen onverautwoordely k en scha-
dslgk zgn.
Hoe Rome over den Zwijger denkt weet
men wel.
Toch willen wg onze lezers wel eens
laten lezen wat De Tijdeen invleedrgk
Roomsch blad zegt bij gelegenheid van
de jongste bevestiging onzer Koningin.
„Niet dan in geval van uiterste nood-
zakelykheid wenschen wij zaken, van verre
of nabij het particuliere leven onzer ge
ëerbiedigde Koningin rakende, te mengen
in een polemiek, die nit den aard der zaak
lichtelg k een scherp karakter aanneemt,
't Is om die reden, dat wg ons ontbonden
van aanmerking op dagbladartikelen, waar
in H. M., ter gelegenheid van H. D. aan
neming tot het lidmaatschap der Neder-
dnitsch Hervormde Kerk, de „vroomheid"
„verdraagzaamheid" en verdere deugden,
Willem den Zwijger toegeschreven, ten
voorbeeld worden gesteld. Wg hebben over
protestantsche historie-vervalschingdikwijls
genoeg onze meening gezegd, om bij deze
gelegenheid het stilzwygen te kunnen be
waren. Dezen wensch evenwel willen wg
niet onderdrukken, dat de onpartijdige, der
zaak kundige geschiedschry ver eenmaal
het karakter onzer jeugdige Koningin moge
schilderen als geheel het tegendeel van
dat van den slnwen en somberen Zwijger,
welke door zgn herhaalde geloofsveran
dering en veel andere handelingen het
bewijs leverde, dat bg hem godsdienst
niet meer dan een middel was tot het be
reiken van eerzuchtige bedoelingen, alsook
dat H.M. gedurende do lange en voorspoe
dig e regeering, die allen haar toewenschen,
steeds moge ondervinden en erkennen,
dat de liefde, vereering en aanhankelyk-
heid harer katholieke onderdanen in geenen
deele geschaad worden door herinneringen
aan een verren, niet eens rechtstreekschen
voorzaat, die, als afvallige van hunne Kerk,
die Kerk zelve en het aan deze getrouw
gebleven katholieke voorgeslacht vervolgd
heeft."
Vooral die laatste volzin is fataal, en
der weerlegging onwaardig.
Wij zonden dat soort vereerders van
de komingin wel eens wille# vragen, wie
den Vader des Vaderlands vermoord hebben;
om niet te spreke* van het kostelijke
martelaarsbloed dat ook van Nederlands
bodem om wrako roept.
28 Oct.'96.
Door den minister van financiën wordt»
met ingang van den len November a. s.»
verplaatst de verificateur 3e categorie der
dir. bel. invoerr. en acc. H. Doewes van
Ternenzen naar Oldenzaal en de kommies-
verif. 2e cat. G. F. Crone van Lobith *aar
Ternenzen.
Voorts zgn benoemd tot kommiezen der
4e klasse te Aardenburg D. J. Jansen te
Utrecht, te Zniddorpe J. Beerends te
's Hertogenbosch; te Brouwershaven G. van
der .Griek te Rilland-Bath en te Swalmen
P. Moerdyk te Waarde.
Bg kon. besluit is aan J. M. Slegt,
burgemeester der gemeente Hoedekenskerke,
toestemming verleend om te Goes te wonen
De vergadering der Katholieke kamer-
olub die verleden week. Dinsdag, ten huize
van den heer Okhuizen te Utre»ht plaats
vond, moet zich door volkomen eensgezind
heid gekenmerkt hebben, zegt de Limburg
Koerier. Tegenwoordig waren de heeren
Kolkman, Borret, dr. Sehaepman, Dobbel-
mann, De Ras, Bahlmann, mgr. Everts,
Truyen, Van der Kun, Lambreehts, De Ram,
Michiels van Verduynen, Van Basten Ba
tenburg, Loeff, Van Vlgmen, Travaglino,
Mntsaers, Vermeulen, Van den Ber»h van
Heemstede en Van Berckel. Ook dr.
Nolens was aanwezig, alzoo in 't geheel
21 leden. Het ontworpen programma werd
in hoofdzaak onveranderd goedgekeurd.
Op deze byeenkomst ontbraken derhalve
de leden Vos de Wael, Smits va* Oyen
d'Ansembourg en Harte van Teekelenburg.
In verband met de ongerustheid on
langs over de Paramaribo zullen voortaan
de gezagvoerders van ryksvaartuigen ni»t
tot „marine" behoorende, aan het depar
tement van kolouiën de aankomst «n by-
zondere voorvallen gedurende de reis
telegrafeeren.
De Tweede Kamer der Staten-Gen»-
raal zal bijeenkomen, wanneer de Indische
begrooting zal zijn ingekomen, die ver.
wacht wordt tegen het einde dezer week_
Omtrent de eerste Avondmaalsvie
ring door de Koningin met de gemeente
in de Ned. Herv. kerk te 's Gravenhage,
schrijft de NederlanderZondag waren
velen saamgekomen in de Kloosterkerk,
waar Koningin Wilhelmina voor de eerste
maal zou deelnemen aan het Heilig Avond
maal. Onder het zingen van Gezang 221:
1 en 4 traden bij de woorden„Sterk on»
Heiland meer en meer", de Koninginnen
met groot gevolg de kerk en de voor haar
bestemde loge binnen. Na voorlezing van
Rom. 8 128 ging dr. v. d. Elier voor in
het gebed en smeekte den zegen des Al
lerhoogste* af voor onze geliefde Konin
gin en Hare Koninklyke moeder. Onder
het zingen van Ps. 53 3 en 4 werd ge
collecteerd voor de armen en de kerk.
Nadat de laatste tonen van het naspel
waren weggestorven, noodigde de Hofpre
diker allen nit aandachtig hem te volgen
bg het voorlezen van bet formulier van
het Heilig Avondmaal en toen de lezing
geëindigd was, stonden alle aanwezigen
met de Koninginnen op om,falvorens plaats
te nemen aan den Heiligen discb, de alge-
meene geloofsbelijdenis af te leggen.
Dit was een zeer plechtig oogenblik,
en toen de predikant zich tot de gemeenta