i
ii
otprijzen.
ireKno 307,
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
o klein is
;erne.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
|j.P.v.d.Does,Boes.
S1D
8
EEL EN ZIJDE,
5f"«
burg.
C'ffife laaegang.
Middelburg.
iskjtetten,
oor Beuken.
eren:
viterij.
l!e soorten
3TALEN, enz.
ook in
nieuw
model.
fa^enmakers!
[ERSKNECHT
Dienstbode
[edienst Midd.-Vliss.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Pacht noch regie.
Buitenlandsch Overzicht.
or35
45
55
55
35
kleur17 Vs
26
ii
18
10
20
2.—
75
30
12 VÜ
Imber een KNECHT be-
jORNELISSE, Wolfertsdyk.
aan een
;en 1 November. Brieven
boekdrukker Gr. M. KLEM-
een
Wed. H. HARINCK,
Ikskinderen.
risteljk gezin te Ostende
een
leen. Zonder goede ge-
zicb aan te melden.
in persoon of schriftelijk
bij Mevrouw VAN MELLE,
/"interdienst.
an vertrek ongeveer
j: Voorm. 5,20*, 6.20*
J,—11,Namid. 12,—,
3, 4,20,5,15,6, 7,
gen: Voormid. 6,40*, 8,
-. Namid. 12,1,30,2,30,
6,10, 7,05, 8,10,
werkdagen.
)MBOOTDIENST
-MIDDELB.-ROTTERDAM
October,
in Van Van
igen. Middelburg. Rotterdam.
8.15
8,45
8.15
8.15
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p.0,95.
Enkele nummers0,02 B.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van I 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
7,30
7,30
8,45
Vele Indische geleerden en staathuis
houdkundigen hebben beweerd dat het
pachtstelsel door het regiestelsel dient
vervangen.
Bet regiestelsel of het stelsel van
eigen beheerstelsel van onmiddelijke ver
strekking, bedoelt dat de Regeering den
alleenverkoop van opium op zich neemt
en dit laat geschieden door hare ambtenaren.
Hier komt dan bij dat de Regeering
doortastende maatregelen tegen den sluik
handel neemt, zelf het opium-verbruik
regelt en alleen de winsten geniet die
thans in de zakken der pachters vloeien.
Maar dit stelsel van regie verschilt in
strekking en gevolg niets van het pacht
stelsel. Zj zijn één in wezen; beide zijn
vormen van éénzelfde opiummonopolie.
Alleen met dit verschil dat hier de pachter,
daar 't gouvernement met de winst strj ken
gaat, hier de Chineezen, daar de ambte
naren het opium verkoopen.
Is 't de hoogste bedoeling om 't gou
vernement zijne groote winsten te blijven
verzekeren, een winst van ruim vjftien
miljoen per jaar, dan kan het regie-stelsel
hoven het pachtstelsel te verkiezen zijn.
De pachters hebben er belang bj dat
zooveel mogeljk geschoven wordt. Den
ambtenaren, mannen met vast salaris, kan
het echter niet schelen en zj zullen der
halve nimmer medewerken om 't opium
verbruik te bevorderen, 't Is tot hun
gemak wanneer zj dat gebruik weten te
beperken.
Bevendien zou 't slechts een kleine
vormverandering zijn. Het pachtstelsel is
in den vorm evenzeer regie-stelsel: een
staatsmonopolie met (Chineezen) pachters als
zetbazen. Het regie-stelsel is een staats
monopolie met (Nederlandsche) ambtenaren
tot dienaren.
En eindelijk zon 't een groote winst op
leveren wanneer de Chinees met zjnlage,
laslerljke, egoïstische, schelmsche manier
van propageeren, van het tooneel kon ver
dwijnen, zoodat men bj vervangingvan paoht
door regie, er iets beter aan toe zon zijn.
Doch let men op de zedeljke drjfveeren,
op 't zedelijk belang van den inlander,
en daar immers heeft de regeering in de
eerste plaats mede te rekenen dan
houdt die voorkeur voor regie op. Pacht
en regie blijken dan broertje en zusje
te zijn.
Het monopolie verdraagt zich op den
duur niet met moreele doeleinden. Er is
geen monopoliestelsel denkbaar met zedelj
ke bedoelingen.
Men kan wel zeggenwj aanvaarden
het regie-stelsel om hiermede te komen
tot een stelsel van algeheel verbod. Maar
dit is een hersenschim najagen. Bj de
regie blijft de prikkel tot opiumverkoop,
tot smokkelen, tot schuiven, tot 't plegen
van verzet tegen allerlei fiscale- en politie
maatregelen bestaan. Hel onvernieuwde
hart van den inlander blijft tot het be
denken van eenig goeds onbekwaam en
de trek naar het verhodene bljft den schui
ver beheerschen.
En nu mag men beweren dat het kwaad
alleen in de pacht zit, en dat bj wegne
ming van de pacht de trek naar opium
schuiven zal verdwjnen, zj die het in
zelfkennis zelfs nog maar een klein eind
gestnurd hebben, zullen 't u wel anders zeg
gen gezwegen nog van tal van mannen
die Indie kennen en van de toestanden op
de hoogte zijn, en deze stelling der regie
mannen met kracht hestr jden.
En wat de meening betreft dat de Re
geering door streng toezicht op smokkelen
en door beperking van het te koop stellen,
en van den invoer het opium-gebruik zal
hestr jden, ook deze is een illusie.
Dat toezicht zal miljoenen kosten, en
spijt dat toezicht, zal er nog veel gesmok
keld worden. De Chinees zal zjn invloed
doen gelden nog meer dan te voren, wjl 't
nu zjn levensonderhoud geldten de Ja
vaan zal helpen, dewjl hj het opium
niet missen wil en zich geen dwang wil
laten opleggen.
Er zullen tengevolge der regie derhalve
nog vele slachtoffers! Jvallen. Het zal den
Javaan onverschillig zjn of hj van Chi
neezen dan wel van Europeanen, van
pachters, dan wel van regeeringsambte-
naren koopt. En stelt de Staat een tax
vast waar de Inlander niet boven gaan
mag, welnu, dan laat hj immers zjn
buurman of een ander 't overige koopen,
en zjn quantum koopt hj toch.
En de groote schande, de onzedeljke
winste der miljoenen welke het pachtstelsel
in de Staatskas brengt, zal door het regie
stelsel worden bestendigd, zoo niet ver
groot.
Op dit laatste vooral hebben wj als anti
revolutionairen den nadruk se leggen. De
verantwoordeljkheid van het Nederland
sche volk voor al de ellende die het opium
over het Javaansche volk bracht zal ouder
het regiestelsel bijven bestaan. De opium-
vloek mag niet langer rusten op eene na
tie die den Christennaam draagt.
Daarom paoht noch regie.
Maar wat dan
Nog twee andere stelsels zjn genoemd
het aceijna-licentiestelsel en het verbod
stelsel.
Deze beide stelsels wortelen niet in het
onzedeljke opiummonopolie, maar houden
rekening met de zedeljke verplichting die
de Nederlandsche natie heeft op te volgen
tegenover de Indische volkeren. Volkeren,
die zj niet mag ezploiteeren, niet mag uit
zuigen, niet mag tyranniseeren of demora-
liseoren, maar die zj moet beschaven,
dienen, vooruit brengen in welvaart en
dege ontwikkeling, en met de praetjk van
den waren Godsdienst bekend maken.
Reeds jaren geleden heeft een christeljk
ambtenaar de heer Schot in eene brochure
naar aanleiding dezer quaestie in den
breede betoogd dat het exploitatiestelsel
nu al zoo lang het ongeluk bracht over
Indië, en ook in Nederland door het
bederf van ons financiëel beheer, en de ver
ergering der sociale wanverhoudingen,
dat het tjd wordt, meer dan tijd, met
dat exploitatiestelsel te breken.
En dat dit kan, heeft Engeland ons ge
leerd ten opzichte zjner koloniën.
Of echter het accjns-licentie-stelsel, een
stelsel dat ODgeveer hetzelfde is als het
stelsel van „vergunning" bj den drank
verkoop in ons land, als zoodanig aanbe
veling verdient
Wj zouden bj de ervaring met dit stel
sel in ons land opgedaan, die vraag niet
gaarne bevestigend beantwoorden.
Maar als overgangemaatregel zou dit stel
sel minder bezwaar wekken dan dat van
de regie.
Doch hierover in een volgend nummer.
Naar aanleiding van de riddering van
den heer J. H. Donner bevat een liberaal
blad Het Nieuws van den Dag de
onderstaande bekentenis
„Zoolang de voorzitter der Tweede Kamer
nog niet door de Koningin-Regentes is
bonoemd, wordt jde voorzitters-zetel inge
nomen door het oudste lid in jaren. En
zoo was dit jaar, na het overlijden van
Generaal v. d. Schrieck, de heer Donner
als zoodanig aangewezen om de vergadering
te leiden. Wj wenschen een oogenblikop
dit feit terug te komen, en wel om drie
redenen
„Vooreerst omdat de heer Donner een
maal voorganger was van de Afgescheide
nen, die in doorsnede genomen, niet hebben
behoord noch behooren tot da eerste stan
den der maatschappij, en hunne voorgan
gers waren, in den aanvang althans, niet
eens academisch gevormd. Zjj hebben voor
hun overtuiging smaad |gedragen, en door
hunne volharding hebben zj de achting
afgedwongen hunner landgenooton, wier
schitterendste daad zeker niet bestaat in
de wijze, waarop zj deze eenvoudigen naar
de wereld hebben bejegend. En nu is door
een dezer langen tjjd miskenden, door
een dezer naar wereldschen maatstaf ge
ringen, de voorzitterszetel ingenomen van
's Lands Hoogste Vergadering.
„Voorts vestigen wij op het praesidum
van den heer Donner de aandacht wegens
de wijze, waarop hj het heeft vervuld.
Ziehier de twee door. hem gehouden rede
voeringen, die wj zeldzame voorbeelden
van welsprekendheid achten.
Mijne HeerenArt. 1 van het Reglement van
Orde legt op mijn leeftijd de taak, om tijdeiyk
Voorzitter te zijn, en dit ala opvelger van het zoo
hooggeschatte lid, den heer van der Schrieck, ons
aller vriend, die zoo veie malen deze betrekking
waardiglijk heeft bekleed.
Dat het Reglement van Orde de betrekking van
tijdelijk President opdraagt aau het hoogst bejaarde
lid der Kamer is zeker een bewijs dat men die be
trekking voor meer eervol dan moeilijk en zwaar
houdt. Maar wmneer men zelf dien leeftijd bereikt
heeft en geroepen wordt tot die betrekking, dan,
moge men ook op dien leeftijd n et onverschillig
zijn voor de eere, men gevoelt toch dat, zoo niet
het moeilijke, dan toch het ongewone meer bezwaart,
dan het eervolle aantrekt.
Toch ben ik bereid het tij lelijke voorzitterschap
te aanvaarden, met opzien tot God, uit Wien alle
bekwaamheid is, en in vertrouwen, Mijne Heeren,
op de bekendewelwillendheid door u aan mijne
voorgangers bewezen en die ik verwacht, dat gij ook
mg niet zult wtllen onthouden. Ik open hiermede
de vorgadering
Hooggeachte heer Gleichmanl
Het heeft eau H. M. de Koningin-Weduwe Re
gentes behaagd, u, in overeenstemming met de keuze
der Kamers, tot voorzitter te benoemen gedurende
het tijdtnrk dezer zitting. Die herhaalde benoeming,
waarmede de Kamer u en zichzelf geluk gewenscht,
is waardig uwe gaven en bekwaamheid voor, de
betrekking aan n opgedragen.
Uwe gaven en bekwaamheid te vermelden ver
heffen kan ik ze niet is, dit weet ik, niet wel
gevallig aan uwe bescheidenheidzij wijst dit
veeleer af.
Vergun mij evenwel, in naam der Kamer, den
wenseh uit te spreken, dat God u bij het leven
spare, bij de gezondheid beware, en n sterke tot de
veeleischenle taak, waartoe gij ook In deze zitting
zult geroepen «ija. En hieraan paar ik den wensch,
dat u als voorzitter getuige moogt zijn van al
zulke beraadslagingen en besluiten der Kamer die
Strekken kunnen tot eer van Hem, uit wien alle
aardsche machten zijn, tot nauwere samenstrenging
van den band, door God in en door de geschiedenis
gelegd tusschen het Nederlandsche volk en o»s
dierbaar stamhuis van Oranje, en tot de welvaart
van dat volk onder alle standen en rangen van de
maatschappij. En hiermede heb ik de eer n uit
te noodigen de voorzittersst <el te willen innemen.
„Zoo spreekt de man, die weet waar hjj
staat. De heer Donner had menschen onder
zijn gehoor, in wereldschen rang zijn meer
deren; had menschen onder zijn gehoor,
hem overtreffende in speciale kennis; had
menschen onder zijn gehoor, hem vooruit
in aanzien, invloed en beteekenis maar
van die allen was niemand zijn meerdere
in waardigheid. Geen expectora-
ties, geen toespelingen, geen gezwollenheid,
geen pathos! Vriendelijke, hartelijke, wat
de eerste rede betreft, met sublieme gees
tigheid dooraderde, woorden, in aantal
sober, aan inhoud rijk daarmede heelt
de heer Donner de Kamer geopend, den
Voorzitter geïnstalleerd, de harten gestolen
en aan het geheele vaderland een weldadig
voorbeeld gegeven eener levenswijsheid,
te behartigen door jong en oud.
„De derde reden, waarom wij het feit van
des heeren Donners presidium ophalen, is
een zeer aangename. Hare Majesteit de
Koningin-Regentes heeft zijn borst versierd
met het Ridderkruis van den Nederlandschen
Leeuw.
„De richting van den heer Donner is de
onze niet. Nochtans is het onze meening
dat de beteekenis van genoemd ridderkruis
stijgt wanneer het wordt gedragen door
znik een medeburger,"
Tot zoover het Nieuws van den Dag.
Wij voegen er slechts aan toe„Als
iemands wegen den Heere behagen, zoo
zal Hij ook zijne vijanden met hem bevre
digen (Spreuken 16 7)".
Het Overzicht bevatte ditmaal slechts
een en ander over het bezoek der Russi
sche vorsten aan Frankrijk.
Maandagmorgen omgeveer 9 uur bevond
zich het Fransche eskader dat de Poolster,
het vaartuig dat de hooge reizigers uit
Engeland overbracht, had over te nemen,
op de helft van het Kanaal. Hier konden
derhalve de Engelsche pantserschepen die
de Poolster uitgeleide gedaan hadden, terug-
keeren. Ontvangst en terugtocht geschiedden
onder Engelsche kanonschoten en Fransche
hoera's. De Tsaar, op de brug van de
Poolster, groette op militaire wijze,
De Czaar en zijn gemalin kwamen Maan
dagavond te Cherbourg aan waar tusschen
hen en de vier presidenten (der republiek,
van het ministerie, der Kamer, en van
den SenaatFaure, Meline, Loubet e n
Brisson) een hartelijke ontmoeting plaats
had. Eerst werd het arsenaal bezichtigd.
Daarna had de revue plaats over de vloot;
waarop een vorstel j k maal in het arsenaal
werd aangeboden. Daarna werden aanstal
ten gemaakt voorden doortocht naarParijs-
Gisterenmorgen 10 uur kwam het Rus
sische echtpaar te Parijs aan, onder storm
achtige teejuichingen. Yan alle kanten
stuitte 't oog op militairen. De straten
door welke de stoet jging, waren met een
haag soldaten afgezet, terwijl rug aan rug
tegen hen aan, en alzoo met het gezicht
naar 't publiek gekeerd, een rj politie
agenten geposteerd was, zoodat niets ver
dachts geschieden kon of men kon terstond
weten van waar 't kwam.
Het is wel diep te betreuren dat zelfs
de meest vriendschappelijke ontvangst van
een vorst niet meer geschieden kan, zonder
dergelijke voorzorgsmaatregelen. Arme
vorsten, maar ook arm volk, dat zoo
het vertrouwen in zijn goede trouw heeft
weggeworpen. Een schilderaehtigen aan
blik leverden de Afrikaansehe jagers, allen
op schimmels, en vooral de spahis in
hunne wijde rood en witte mantels, hun
bruine kappen met wit omhuld. Nog
ichittender was de groep van veertien be
reden Arabische en Tunesische hoofden,
toegetakeld, met al wat kleur is, maar
prachtig doende op hun fijne rossen en in
de wijde omplooiing hunner burnoes.
Daarna reed het paar naar de Grieksche
kerk, waar de Keizerin de weduwe en den
zoon van den vroegeren president Carnot
ontmoette.
Des avonds, toen de president met de
Czaritsa aan den arm, en de Czaar met
mevrouw Faure aan den arm de opera
binnen traden, werden zij warm toegejuicht.
Men schat het aantal reizigers in de
laatste paar dagen te Parijs aangekomen,
op drie millioen.
7 Oct. '96.
Bij kon. besluit is goedgekeurd het be
sluit van den gemeenteraad van St. Anna-
land, tot invoering eener belasting op de
honden. Deze belasting treedt na 1 Januari
in werking.
Bij kon. besluit zijn, voor 3 jaren, be
noemd tot plaatsvervangers van den districts
veearts, wien Dordrecht als standplaats is
aangewezen, de veeartsen L. Boogaert, te
Axel, en C. Roodzant, te Oude Tongeis
den plaatsvervangenden districts-veearts L.
Boogaert, te Axel, de titel toegekend van
gouvernements-keurmeester van vee en is
hij als zoodanig belast met de visitatie van
vee te Neuzen, voor de inlading in een
schip naar het buitenland bestemd.
Men meldt ons dat de Belgische re
geering voornemens is eerlang de grenzen
te sluiten wegens bestaand mond- en klauw
zeer onder het rundvee op verscheidene
plaatsen in Nederland. Vliss. Crt.
De leiders ook niet op de hoogte
Het Centrum wijst op een zonderlinge
vergissing door het Centraal Bestuur van
het „Alg. Nederl. Werkliedenverbond"
begaan.
In een schrijven, van dat bestuur uit-
uitgaande, een praeadvies inhoudende op
voorstellen, die op de agenda der algemeene
vergadering voorkomen, wordt er op aan
gedrongen, dat de afdeelingen rechtsper-
soonljkheid aanvragen ten einde als kies-
vereenigingen te kunnen fungeeren, „om
bij besluit eener vergadering (met meer
derheid van tenminste 25 stemmen) een
candidaat te stellen en deze bij een door
den voorzitter en den secretaris ondertee-
kende verklaring te doen opgeven.
Het Centrum herinnert dat, volgens de
kieswet, zooais zj in het Staatsblad ver
scheen, elke groep van minstens 4-0 kiezers
gerechtigd is een candidaat voor hun district
op te geven, mits de aanbeveling door alle
40 wordt onderteekend. Het Centraal Be
stuur gi»g af op een bepaling, die oor-
sprankel jk in de wet stond en die alleen
een candidaatstelling door kiesvereenigingen
aannam. Zj verviel eebter en komt in de
wet, zooals ze thans van kracht is niet voor
Bj de posterijen worden 16 dezer
verplaatst M. A. J. J. Blankert van het
post- en telegraafkantoor van Osch naar
postkantoor YiiBsingen enjA. Donkersloot
van id. naar postkantoor Vlaardingen.
Bj kon. besluit is benoemd tot in
specteur 3e klasse, 37e divisie U. J. W.
van Nooteu, ontvanger der registratie te
Goes.
Bj kon. besluit zijn benoemdtot
voorzitter van bet bestuur van het water
voor het beheer en onderhoud van de
Nol tusschen den Koude- en den Loven-
polder L. W. de Jonge tot dj kgraaf voor
den Gouweveer- en Zelkepolder L. Hage;
in het bestuur voor het waterschap Loven
en Willetnskerke tot djkgraaf A. Franse
Cz. en tot gezworen W. Geelhoedt; tot
gezworen voor het waterschap Oud-Yosmeer
L. M. Frideriohs; tot plaatsvervangend
djkgraaf voor het waterschap Groot- en
Klein-Isabelle J. F. Voerman.
Bj kon. besluit zjn met ingang
van 1 Nov. benoemd tot opzichter van den
r j kswaterstaat 4e klasse J. C. v. Eendenburg
en C. de Jong; en zjn bevorderd in de
le kl. J. Haringx en S. Klaassenin de
2e G. H. Vroeg en L. M. Brouwer; inde
3e F. W. K. de Klerk en H. Djkstra.
Aan den afgetredeu gouverneur van
de West, jhr. mr. T. A. J. Asch v. Wjck,
thans wonende te 's Gravenhage, is gister
door een commissie, namens de bevolking
van Suriname, bj monde van dr. v. Ree-
sema, een velledig studeerkamer-ameuble
ment als bljk van waardeering voor al
betgeen de afgetredene in 't belang der
kolonie Suriname heeft gewrocht.
In het boven vak van den spiegel prjkt
in Delftsch aardewerk een afbeelding van
het gouvernementshuis te Paramaribo.
De heer Yan Asch v. Wjck dankte
zeer voor de eer en 't geschenk en beloofde
den bloei der kolonie, naar vermogen te
zullen bij ven bevorderen.
Eenige maanden geleden werden te
Boskoop bj het afbreken van den dors
toren vjf boekwerkjes, in een steen ge
metseld, gevonden, en tot nader onderzoek
aan den Leidschen hoogleeraar Acquoy
toegezonden. Deze heeft ze in het Archief
voor Nederlandsche Kerkgeschiedenis be
schreven en toegelicht. Een boekje van
geloof, hoop en liefde, en van de bruid
van Christus gedrukt omstreeks 1540;
een exemplaar der Nederlandsche geloofs
belijdenis met het jaartal 1566 een Hei-
delhergsche catechismus (gemengde tekst)
van 1566een psalm- en gezangboekje
ten gebruike bj de geuzenpreek in 1566
en een geesteljk liederboekje van 1554
ia het Nedërrjnsch. Altemaal waren het
verboden boekjes, die ruim drie eeu
wen in hunne schuilplaats verborgen zijn
gebleven. Het voornaamste er van is wel
het vierde, omdat het geheel onbekend
is en niemand zelf vermoeden kon, dat er
zulk een boekje had bestaan.
Het bevat onder den titel „Sommighe
Psalmen ende andere ghesanghen/ die me(n)
in die Christe(n) Ghemeynte in dese Ne-
derlande(n) is gebruyekende" een zevental
van elk, ontleend aan het bundeltje van
„25 Psalmen end andere ghesangen die
men in de Duydtsche Ghemeynte te Lon -
den is ghebruyokende", hetzij naar den
oorspronkeljken druk van 1551, hetzj
naar den herdruk te Emden hj Gellius
Clematius, d. i. Gillis van der Erven 1557.
Dertien van deze Psalmen waren afkomstig
van den Londensohen ouderling Jan Uten-
