NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 8. 1896.
Huisdag 6 €)cfo6ec.
tffife faaEgang
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Buifenlandsch Overzicht.
fëuT ll e t~ö n.
Een Goesenaar.
RE 6 li TSZA. K.K N.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pr 0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedore regel
meer 10 cent.
Naarmate de dag der presidentsverkie
zing in de Vereenlgde Staten nadert,
naar die mate neemt de opgewondenheid
der kiezers toe. Vooral de republikein-
sche bladen storten de fiolen hnnner
bitterheid uit over den persoon van den
demoerati8chen candidaat Biyanen dat
te meel dewijl sommigen vreezen dat deze
gekozen zal worden. Toch schijnt deze
vrees niet gewettigd. De republikeinen
kunnen rustig zijn, tenminste vooralsnog
dreigt ben van die zijde geen gevaar
maar de overwinning die zij met bunnen
candidaat Mc. Kinley behalen zullen, zal
eene Pyrrhus-overwinning zijn. Want
grooter en schrikwekkender zal de be
weging worden van allen die verbetering
van zoowat van alles begeeren. De
atmosfeer is onhoudbaar drukkend ge
worden. En bet onweder dat ontspanning
geeft, mag nog wat toeven, het komt en
dan wacht zoo de Heere het in zijne
lankmoedigheid niet verhoedt Amerika
wel geen bloedige maar toch eene ingrij
pende omkeering.
Wij zullen de horoskooptrekkers, die
voor elk der partijen een meerderheid
hebben weggelegd, nu maar laten praten.
Tenslotte is 't toch niet meer de vraag
■wie wint? maar wat wint? Want de
zegepraal van Bryan brengt geen verbe
tering en de zegepraal van Mc. Kinley
heft de malaise niet op, die in verkiezings
dagen vooral de minimumlijders tegen de
toongevende partij doet coDspireeren.
Maar geld is de zenuw vsn den oorlog.
Een verkiezing voor den presidents-zetel
kost in Amerika miljoenen en die moet
ten slotte de „geldmacht" tegen wie men
zich verheft weer betalen.
Voor de eerste maal beeft thans een
Amerikaansche bank zich aangesloten bij
de verkiezingsbeweging. Een der oudste
en meest eons8rvatieve bankiersbuizen van
New-York heeft 25,000 doll, gegeven voor
het kiesfonds der republikeinsche partij.
De directeuren hebben verklaard dat het
belang van hun deposito-houders eischte,
dat Bryan wordt overwonnen. Andere ban
ken zijn geneigd dit voorbeeld te volgen.
De secretaris van de Bimetallistische
Liga van de zilverstaten heeft aan de
eigenaars van zilvermijnen een circulaire
gezonden waarin bijdragen worden gevraagd
voor het verkiezingsfonds van het Bryan-
comité. In de circulaire wordt gezegd, dat
indien Bryan wordt verslagen, het zilver
Er zijn altijd personen geweest, die groo-
te aanspraak hebben op onzen lof en onze
bewondering, en die, al staan er geen ge-
denkteekenen voor hen {opgericht, toch
voortleven in de gedachtenis der nakome
lingschap, zelfs wanneer zij reeds lange tot
beter leven zijn ingegaan. Onder dezen
behoort Bernardus Smijtegeltdoor ons ge-
heele land bekend, en door velen met
eerbied genoemd.
Bernardus Smijtegelt was de zoen van
Marinus Smijtegelt en Anna Lambrechtse.
Mij werd te Goes geboren den 20 Augus
tus 1665. Zijn ouders waren burgerlieden.
Zijn vader was boekverkooperen bekleed
de de kerkelijke betrekking van Siecken-
trooster. Zijn eerste wetenschap ontving
hg op de Goesche schoole. Later deden
zijn ouders hem op de Goesche Latijnsche
schoole om de oude talen te leeren bij
den toenmaligen reetor Johannes Biscop.
Op 19 jarigen leeftijd vindt men hem op
de beroemde Utrechtsche hoogeschool waar
hij zich onderscheidde door naarstigheid
en schranderheid. Vier jaren bracht hij
aldaar door, hij ontving zijn theologische
opleiding van de professoren Melchior
Leidekker en Herman Witz, de laatste
meer onder zijn latijnschen naam, Witzius,
zal dalen tot 40 cent per ons, maar dat,
indien hij verkozen wordt, de mijneigenaars
een winst zullen maken van 64 cent per ons.
Overigens blijkt ook bij deze campagne
weer hoe hopeloo3 de scheuring is, waarin
de partijen, die tot kort geleden zoo on
deelbaar een waren de republikeinen en
de democraten, uiteen liggen.
Trouwens dat is overal zoo. In Duitsch-
land zouden de socialistische en de chris
telijke werkliedenpartijen elk afzonderlijk
eene macht kunnen vormen, om zich tegen
over elkaar te meten. En zie zij zijn
hopeloos verdeeld.
Ook de christelijke werkliedenpartij, van
welke Stöcker de ziel is, ligt in tweeën.
De ééne helft, onder den predikant Nau-
mann heeft zich afzonderlijk geconstitueerd
als de partij der niet-conservatieve cliris-
telijk-socialisten. Het is te betreuren dat
een partij die blijkens haar program zeer
krachtige maatschappelijke hervormingen op
de basis van het cbristelij k geloof voorstaat
in twee fraetiën, die blijkbaar hetzelfde
bedoelen, uiteengaat. Zoo worden de krach
ten verbrokkelden de actie in christelijken
geest wordt met lamheid geslagen.
Intusschen hebben de Naumannisten ook
de „volkssohool op confessioneelen grond
slag" de christelijke school op den grond
slag der gereformeerde of Luthersehe be
lijdenis op hun program geschreven. Nog
iets anders valt uit Duitschland te melden.
Namelijk dat daar het grootste stoomschip
der wereld gebouwd is. Het is de „Bremen"
van de Nord-Deutsche Lloydhet staat
op de werf te Stettin, en is 195 meter
lang, dat is ongeveer 7 torens van Kapelle
en 2Vg maal de „lange Jan".
De waterverplaatsing bedraagt 20,000 ton,
de machines hebben een vermogen van
27,000 paardekraebten. Het zal voor het
vervoer van passagiers en goederen dienst
doen tusschen Bremen en New-York.
De takelage er zijn twee masten
heeft alleen ten doel het schip bij zware
zeeën eenigszins te kunnen steunen.
Achttien reddingbooten zijn voor de
veiligheid van de passagiers afwezig.
De Great Eastern net reuzenschip
dat in 1852 voor het eerst zee koos, was
nog langer, doch had in verhouding tot
zijn lengte een veel geringere snelheid.
De Czaar en zijn gemalin zijn uit Lon
den naar Parijs vertrokken. Het Fransche
volk zal hun een hartelijke ontvangst
bereiden. Het contrast is wel groot, tus
schen de meest democratische, anarchis-
■HMII iMMBBBBMM—■■onwwinwil i 'i i »bguit«iuuia
onder ons bekend, en nog voortlevende in
de gedachtenis der Goesche gemeente. Wie
kent niet zijn Twist des Heeren met Zijn
wijngaard"waarin hij zijn verblijf in de
Goesche gemeente zoo treffend beschrijft.
Na volbrachte studie keert Smijtegelt
terug in zijn vaderstad en verschijnt 8
Juli 1687 ter Classicale Vergadering, waar
hij verzoekt geëxamineerd te worden. De
Voorzitter J. Leydekker geeft hem tot
tekst Col. 2 vers 15, en draagt hem op
om over drie weken over dezelve voor de
Classis te preeken.
Op den bepaalden tijd doet hij de preek
tot groot genoegen der aanwezigen. Zijn
tweede predicatie voor de Classis wordt
bepaald op 12 Augustus 1687 uit Joh 117.
Weder wordt bij aangeboord tot genoegen
der predikanten. En eindelijk wordt hem
verzocht zijn derde of laatste preek te
houden voor de Classis op 23 Sept. 1687
over het 3e gebod uit de Wet des Heeren.
Ook deze preek wordt goedgekeurd en
Smijtegelt is proponent der Classis Zuid-
Beveland.
Twee jaar oefende hij zich practisch
in het prediken. Op den 19 April 1689
wordt hij beroepen te Borsele in plaats
van ds. Servatis Amijs die naar Cortgene
vertrokken was.
Smijtegelt nam het beroep naar Borsele
aan en deed aldaar intrede met eene pre
dicatie uit 2 Cor. 4 7.
Hij was volgens getuigenis zijner tijd-
tische natie en de meest autocratische van
Europa's vorsten. De uitersten raken el
kander.
Wat de verhouding tusschen Rusland en
Engeland aangaat, deze zal nu, door het
bezoek van den Czaar aan Koningin Victo
ria, ev wel op verbeterd zijn.
Eene quaestie tusschen beide regeeringen
over de afperking van Ruslands gebied
in Afghanistan, is thans op vredige wijze
beslecht. Volgens de overeenkomst, juist
gesloten, zijn thans de Khanaten van Shig-
nan, Roskan en Wakban, waarvan de
Afghanen in 1888 bezit hebben genomen,
door dezen ontruimd en aan Rusland over
geleverd, terwijl Darwaz, een deel van het
gebied van Bokhara, gelegen op den lin
keroever van de Amoe Darja, onder Af-
gaanscb bestuur is gekomen.
Shignan, Ros'nin en Wakhan zijn bezat
door de Begs, die daartoe machtiging had
den gekregen ran den Emir van Bokhara,
daar deze drie staatjes niet direct aan Rus
land, maar aan den vazalstaat zijn afge
staan, als vergoeding voor het afstaan van
de bij Afghanistan getrokken landstreek
Darwaz.
Koning Karei van Rumenië ontving in
zijn hoofdstad Bnkarest bezoek van den
Oostenrijkschen Keizer, welke ontmoeting
door het Rumeensche, volk met ingenomen
heid werd begroet.
Spanje heeft het nog altijd met Cuba
en de Phillippijnen te kwaad. Een leger
van 20 duizend vrijwilligers wordt door
generaal Blanco dringend ingewacht. Hij
ziet, zegt hij, zonder deze geen kans den
opstand te onderdrukken.
Uit Turkije geen nieuws.
Dat bet er nog niet zuiver is, mag wel
blijken uit het feit dat Zaterdag een der
voornaamste hoofden der opstandelingen ia
Macedonië heeft slag geleverd aan een
detachement Tarksn, sterk vijftig man, dat
geheel vernietigd is.
5 Oct. '96.
Te 's Gravenhage is overleden de
ond-resident van Amboina en Menado,
vroeger gouvernements-secretaris in Indië,
de heer Van Deinse, die in 1822 te Goes
Goes werd geboren.
Eervol ontslagen P. M. Voerman,
opziener le kl. bij de Visscherijen op de
Schelde en de Zeeuwsche stroomen.
Met ingang van 16 dezer wordt de
surnumerair bij de posterijen en telegrapbie,
genooten een ijverig leeraar. Ook in de
gemeente Driewegen die hij als oonsulent
diende onderscheidde hij zich doer grooten
ij ver. De vreugde der Borselsche gemeente
was echter van korten duur. Zijn Godza
ligheid en buitengewone, schoon vreemd
soortige, predikgaven deden de gemeente
in zijne geboorteplaats besluiten hem te
beroepen in plaats van den overleden pre
dikant J. v. Dort. Het was zeker voor
hem een moeilijk beroep. Niet dat hij er
tegen zal opgezien bebben om naar zijn
vaderstad te gaan, maar dewyl 't toen was
in de dagen der burgertwisten binnen Goes
in 1692. Temeer wijl in dien tijd het
kerkelijke leven met het burgerlijke innig
vereenigd was, waarvan de kerkelijke ge
meente te Goes gelijkte begrijpen is, veel
nadeel ondervonden heeft. Immers de Goe
sche predikanten droegen wel het hunne
bij tot de felheid van den politieken strijd
in dat jaar. Toch besloot Smijtegelt naar
Goes te gaan, en zijne prediking vond hier
eenen zeidzamen bijval, zoo zelfs dat som
mige vromen zeiden dat de oude tijd van
Witzius teruggekeerd scheen te zijn.
Ook hier bleef hij kort: slechts drie jaar,
toen hij als opvolger van Thilenus naar de
gemeente te Middelburg vertrok.
Daar kwam hij tegelijk te staan met zijn
geliefden Godzaligen oom Ds. Petrus Smij
tegelt, welke hem op 16 Jan. 1695 beves
tigde met eene leerrede uit Jes. 3020.
De bevestigde koos tot intreetekst Hand.
de heer W. F. Dhont, te Middelburg,
werkzaam gesteld aan het post- en tele
graafkantoor te Breskens. M. G.
Volgens den staat, gevoegd bij de
memorie van toelichting tot het wetsontwerp
regelende de financiëele verhouding tusschen
Rijk en gemeenten en herziening van de
regeling der plaatselijke belastingen, worden
onder de gemeenten in Nederland met meer
dan 10,000 zielen, er slechts drie aange
troffen waar geen hoofdelijke omslag of
andere plaatselijke directe belasting als
bedoeld in art. 243 der Gemeentewet en
dus ook geen opcenten op het personeel
worden geheven en wel te Kampen, Rheden
en Roermond. Vijf gemeenten zijn er, waar
wel hoofdelijke omslag, doch geen opcenten
op de personeele belasting worden geheven,
zijnde de gemeenten Menaldumadeel, Sneek,
Tjietjerkstradeel, Venlo en Zntphen.
Pacht-contract!
Mr. Z. v. d. Bergh behandelt in het
Sociaal Weelchlad het pachtcontract, naar
aanleiding der praeadviezen voor de jaar
vergadering der Vereeniging voor de
Statistiek. Hij vat de hoofdgebreken van
het pachtcontract alias te zamen
lo. Een risico bij den pachter dat hij
niet behoort te dragen.
2o. Tal van voor den paehter onbil
lijke bepalingen (uitvloeisel van des ver
pachters overwicht.)
Daarmede is aangewezen in welke rich
ting de verbetering moet gezocht worden.
Het risico eener belangrijke daling van
den prijs der producten evenals dat der
vernietiging van een belangrijk deel van
den oogst, kome voor rekening van den
eigenaar.
Nog grooter verbetering zal 't zijn als,
waar mogelijk, de vaste pacht worde ver
vangen door een van jaar tot jaar vast te
stellen som.
Daarnaast moet men trachten te bereiken
dat in 't algemeen bet paebtcontract rede
lijker zij tegenover den pachter en doel
matiger bepalingen bevatte ten opzichte
van de cultuur. Daartoe rekent hij bij
name dat den pachter vergoeding worde
gewaarborgd voor zekere door hem aan
gebrachte verbeteringen, waarvan zijn
opvolger profiteert. Al deze verbeteringen
zijn zijns inziens hnogelijk op ééne voor
waarde: dat over het geheels rijk worden
aangesteld rijks-pacht-adviseurs, die voor
een deel de taak te vervullen bebben,
thans toegedacht aan de pachtcommissies,
en die overigens het middeipuut kunnen
vormen, waar omheen zich de commissies
groepeeren.
10: 33.
Veel heeft hij ts Middelburg gearbeid.
De kerken, waar hij predikte, liepen vol.
Tweemaal werd hij te Rotterdam en een
maal te Utrecht beroepen er ging zelfs
sprake van dat men hem in Engeland be
geerde om zyn preekgaven, maar de Mid-
delburgsche gemeente lag hem zoo na aan
het hart, dat hij voor elke roeping bedankte.
Hij hield vol met preeken, ook nadat eene
pijnlijke kwaal hem had aangetast, die hem
het preeken hoogst moeilijk maakte. Hij
verflauwde even weinig, toen inde gemeente
sommigen toonden dat zij hem niet welge
zind waren. Nu eens had hij te kampen
met onverschilligen, die zijne gasten na
bootsten bij anderen was hij te mild evan
gelisch. Het ontbrak zelfs niet aan naam-
looze lasterschriften en paskwillen die tegen
hem werden uitgegeven.
In veel en lang preeken gaf hij het zijn
collega's niet gewonnen; het eerste blijkt
duidelijk uit zijn uitgegeven predikatiën,
het laatste zou reeds daaruit opgemaakt
kunnen worden dat de uitgegeven stukken
slechts schetsen zijn van betgeen bij breed
voerig van den kansel behandeld heeft.
Men verbaalt dat zekere Maria Boter, die
Smijtegeld boog vereerde dertig jaren lang
zijn leerredenen heeft opgeteekend. Smij-
tegelds pijnlijke kwaal verergerde in 1734
zoodanig dat hij met veel pijn en smart
zijn laatste predikatie deed uit Hoogl. 14.
In dienzelfden nacht, 24 Oct. 1735, weïd
LOMBOK.
Volgens een {telegram uk Batavia aan
de iV. R. Crt. is ;het huis van den agent
der Pak et vaart maatschappij te Sisi op
Lombok geplunderd en verbrand. De
controleur Engelenberg viel met cavelerie
een sterke bende aan. Een cavalerist
werd gedood en een gewond. De Atjeh
is er bee'n met den assistent-resident. Van
Praja wordt versterking gezonden.
Dit bericht wordt bevestigd door een
bij de regeering ontvangen officieel
telegram uit Lombok, luidende
„In Oost Lombok twee kampongs nabij
Sissi oproerig. Muiters, door cavalerie
overvallen, leden veel verliezen. Onzer-
zij ds gesneuveld een en gewond een ca
valerist."
Vrijdag stond voor de rechtbank te Zie-
rikzee terecht M. P. F., oud 18 jaar,
dienstbode te Stavenisse, beschuldigd van
brandstichting bij den landbouwer G. te
Stavenisse. De beklaagde bekende onder
tranen den brand gesticht te bebben, welke
bekentenis werd bevestigd door de verkla
ring der geboorde getuigen.
De gemeente-veldwachter gaf omtrent
beklaagde gunstige getuigenis en verklaar
de het onbegrijpelijk te vinden dat zij tot
deze daad is overgegaan.
Alleen kon hij als oorzaak vinden, dat
de landbouwer en zjjne vrouw dikwijls
nit waren, terwijl beklaagde dan alleen
zat op de afgelegen hoeve.
De beklaagde zei de nog, dat de gedachte
om brand te stichten plotseling bij haar
opgekomen is, omdat zij een voortdurend
verlangen had om naar St. Annaland terug
te keeren, waar zij een paar dagen met
haar vrijer had doorgebracht.
De eiscb van bet O. M. luidt drie jaar
gevangenisstraf. De conclusie van den
verdediger luiddelichtere straf. De be
klaagde behoorde tot die ongelukkigen
welke van „den armen" bij den minstbie
denden worden besteed een stelsel waarbij
veel gezondigd wordt, ook beklaagde on-
dervoud dit, dewijl vrouw G. haar vaak
verweet dat zij toch niet weg kon, wijl
zjj van „den armen" bij baar besteed was.
Het Rijkstelegraaf kantoor te Goes
verzond gedurendo de maand September
1896, 836 telegrammen, ontving 869, over-
hij doodelijk ziek, doch het beliefde den
Heere hem te herstellen. De geneesheer
verklaarde echter dat hij niet meer in staat
zou zijn te prediken, waarom hij op 9 Mei
1735 emeritaat vroeg en verkreeg.
Rustig was zijn levensavond. Nog vier
jaar genoot hij de hem vergunde rust, tot
hij op den 6 Mei 1739 overleed, ten einde
toe getuigenis gevende van zijn geloof.
Zeker zal Smijtegeld niet vermoed heb
ben dat zijn preeken ooit bet licht zouden
zien, maar de zoo straks geneemde Maria
Boter gaf ze met milde hand aan de druk
pers over.
Yan zijn breed exegetisch en homilet"sch
talent getuigen onder anderen zijn 145
voorstellen over „Het gekrookte riet".
Vermoedelijk heeft deze bescheiden pre
diker, die voor zeer velen ten zegen was,
nooit gedacht of bedoeld dat hij nog na
twee een wen met zooveel liefde door het na
geslacht zou worden gelezen en genoemd
met name zijn Cathechimus blijft voor velen
een geliefd boek en voer menigen predi
kant een gezochte vraagbaak, al is ook
deze arbeid, gelijk al wat menschelij'k is,
niet zonder gebreken.
Niets zon schrijver dezes aangenamer
zijn, dan door een der lezers met een
portret van wijlen B. Smijtegeld te wor
den ve-reerd, hetwelk de redacteur van dit
blad gaarne in ontvangst wil nemen.
Gr.
De K.
