NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho: I 1896.
Doadecdag 1 ©cfofiec.
iffde laacgaiig.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Het pachtstelsel geoordeeld.
De Deur van het Torentje.
•jv
PRIJS DER ADVERTENTIËN
ïLKEN MAANDAG-, WONSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden frnco p. p;0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
EN
later bleek dat er over de duizend waren!
Nu heeft van Regeeringswege een on
derzoek plaats gehad „naar de nadeelige
Na al het vorenstaande zulle allen het gevolgen van het gebruik van opium voor
wel eens zijn dat de Opium en bederf de bevolking van Java, en naar hetgeen
voor Indië is en dat het paohtselsel dit daartegen kan worden gedaan". Doch de
bederf in de hand werkt. resultaten der gehouden onderzoekingen
Dior dit pachtstelsel tooh word aan den zijn of nimmer medegedeeld öf van on-
meetbiedende het recht tot alleeverkoop waarde verklaard.
van opium verpacht. Dat wil erhalve Dat pachtstelsel brengt ook nog ver-
zeggindie maar de meeste zieleii te ver- schillende andere moeilijkheden mee, na-
mooden weet, wordt pachter. De Neder- melijk dezulke die elk pachtstelsel aankle-
landcke regeering steunt indirect «ze zie- ven. Er moet natuurlijk gezorgd dat de
lenuoorders. pachtsom niet te laag zij, dat de pachters
Dior dit pachtstelsel zjjn de opiuischui- geen conclave maken om de pacht laag
'erstoegenomen, en niet minder dan uizen- te doen zijn; dat de pachtsom niet zoo
gjheime kitten zijn er door ontstaat Deze hoog opgejaagd wordt dat de pachter toch
lttih zijn een gevolg eener special ver- niet aan zijn verplichtingen zou kunnen
gnjing van gouvernements wege sn in- voldoen. Men moet de soliditeit van
buta om voor gezamenlijke rekning, pachters en borgen kennen bedacht zijn op
cöperatief, tjandoe te koopen op naa van faillissementen enz.
en ïunner. Zoo kreeg men geheime ktten, Kortom aan 't pachtstelsel kleeft zooveel
d» in niets van openbare kitten oder- ongereohtigs en bezwarends dat het niet
sadden zijn. Thans heeten ze erende te kras gesproken schijnthet pachtstelsel
gaarne kitten en staan, wijl zij geeim moet verdwijnen.
zij\. geheel buiten de contröle. Maar wat dan
j regeering weet dat zij er zijn e als Drie vragen houden de natie nu reeds
uitten grond verrijzen, en toch doet zij al die jaren bezig.
er einig of niets tegen. lo. Door welk stelsel moet het pacht-
j it uitzondering van de ministers ran stelsel vervangen worden 2o. Op welke
kt^ft-Seuohenius, Mackay en Van3e- wjjze In dit geval aan de Indische schatkist
dsnhebben de ministers zich weinig nu het mogelijk verlies te vergoeden? 3o.
demmokkelhandel bekreund. De da&ïoe Langs welken weg kan de smokkelhandel
nooige gelden zijn nimmer besteed of gad nu eindelijk eens krachtig worden aan-
beseed en de rechte maatregelen zijn noit gepakt
getoffen. Artikel 1 van den Anti-Opiumbond
.n 1883 tijdens 't ministerschap van bum schrijft, om daartoe te geraken, een ernstig
Tan Goltstein werd ronduit erkend At onderzoek en een degelijke voorbereiding
men den smokkelhandel, bijvoorbeeld vu voor; en eischt dat het tot een regeling
luit Bali, niet tegenging, dewijl dat lief kome die niemand persoonlijk belang bij
leen ongunstigen invloed zon uitoefenen o opiumverkoop geeft en tot vermindering
le pacht! van het verbruik voert.
Dat pachtstelsel, wij zagen het reeèj Hier valt de tweede vraag er buiten.
Revert de bevolking over aan de willekev En zij is toch zeker niet de onbelangrijkste.
Ier pachters en dwingt den Javaan t( Hoe zal de Nederlandsche regeering In-
hpium-gebruikgeeft den pachters een oi die's schatkist te hulp komen wanneer de
geoorloofde beschikking over de politie e opiumpacht vervangen wordt door een
bver de vrijheid van duizenden inlander, stelsel dat minder inbrengt en meer kost.
In over Europeescbe ambtenaren, ja zeli' Nederland is verplicht zich de grootste
jver de Nederlandsohe regeering; want he geldelijke opoffering tot opheffing van dit
Vingt haar om 's pachters alleenhandel le ongerechtige, zondige stelsel te getroosten,
bschermen, wat eigenlijk zeggen wil dal Het is een nationale schuld die slechts met
z; hem de vrijheid laat om het zelf te nationaal geld kan worden betaald,
don eii zioh bovenmatig te bevoordeelen. baarbij dan nog komt de ontzaglijke
Dat pachtstelsel waarborgt ook in geen schuld van den Atjeh-oorlog. Kon Neder-
enlel opzicht bekendheid van de ambte-' land besluiten dien oorleg te doen eindi-
naisn met zijne werking en uitwerking. gen desnoods met scha en schande en
Hen herinnert zich de mededeeling van de millioenen die daardoor vrij komen
minister Keuchenins, dat een resident, wien aan de invoering van het nieuwe stelsel
opgave verzocht werd van het aantal te besteden, wij zouden al heel wat ge-
erkende geheime kitten in zijn gewest, ten vorderd zijn.
antwoord gaf dat er geen waren; terwijl Dan is tenminste vast een begin ge-
FEUILLETON.
ii.
Op dit oogenblik deed een luid ge-
druisch mij schrikkenhet scheen uit
de zoldering boven mijn hoofd te komen
en stoorde plotseling de stilte der een
zaamheid. De groote torenklok van de
hoofdkerk sloeg het uur. De tonen volg
den elkander langzaam, plechtstatig, wei-
luidend, maar dreunend »p. Toch hoorde
ik ze hier in mijne gevangenis niet dof
gedempt en als uit de verte, maar met
een helderheid en duidelijkheid, alsof ze
▼lak bij ware». Klaarblijkelijk moest
mijne tijdelijke gevangenis vlak onder den
klokkentoren zijn gelegen. Hierbij bleef
het echter voor het oogenblik en ik
maakte er geene andere gevolgtrekking uit.
Lang zat ik in gepeins verzonken en
Wekende hoeveel uren er nog voor mg n
mogeJijke bevrijding moesten verloopen.
De kathedraal zou den volgenden morgen
hoogstwaarschijnlijk niet voor 9 of 10 nur
worden opengezet. Mij bleven dns vijf
tien uren over, waarin ik mijn geduld
ion oefenen eu die ik maar zoo goed mo
gelijk moest traehten door te komen.
"'Tt kroop de tijd voorbij Welk een
i scheen het te duren, eer de
klok het velgende kwartier sloeg, een,
twee, drie, vier en toen het uur 7.
Nauwelijks was de laatste slag weggestor
ven, of daar begon 't klokkenspel.
De tonen bereikten mij even duidelijk
ls ik het nur had hooren slaan, zij speel-
«n het avondlied.
Plotseling deed eene zeer zonderlinge
gdaohte mij de oogen naar de zoldering
ojjlaan. Zooal» ik nu zat, kon ik jnist
Lflauwe lichtschemering daar in de hoogte
bepeuren tusschen de zoldering en de
■vladen, maar de zoldering zelve was ge-
het in de duisternis verborgen.
k stond nu langzaam op en mijn ver
meden blesk jnist te zjjn. Zooals ik
v«trachtte kon ik niet langer rechtop
staaimijn hoofd stiet nu tegen de zol-
de hg. De volle waarheid openbaarde zich
plcteling aan mijn geest. Nu zag ik dui-
deljj de verklaring van hetgeen mij vroe
ger verwonderd had en in verwarring
brack. Ik zag waarom de zoldering de
wanen niet aanraakte en waarom ze van
stevi; ijzer was gemaakt. Ze zakte lang
zaan naar beneden.
Jt 1— ze zakte. Gedurende het uur, dat
ik bier gezeten had, was ze volle vier
duim gezakt. Maar de ontdekking, die ik
nu deid, wel verre van bij mij eenige
verbiizb.2 te wekken, openbaarde plot-
aelinouiAi <*AliAAlAVAliAim
maakt om het net te ontwarren, om den
Augias-stal te openen, tot welks reiniging
meer dan een Hercules-talent zal noodig
zijn.
De natie dient voor deze twee denk
beelden gewonnen te wordendat de
opiumpacht onzedelijk, en de Atjeh-oorlog
onrechtvaardig is, en dus boe eer hoe beter
aan beide een einde moet komen.
Maai eilacy, hoe krijgt gij de natie voor
Indische zaken warm? Indië ligt immers
zoo ver af.
En dan ds regeering. Wie zal haarde
energie instorten om tot zoo kloek besluit
over te gaanen den moed om deswege
een beroep te doen op de beurzen der
belasting betalende burgers van Nederland?
Want opheffing van 't pachtstelsel zou,
ook bij plotselinge staking van den Atjeh-
oorlog het verlies niet goed maken, welke
de Indische schatkist hierdoor lijden zou.
Wat te meer te bejammeren is, dewijl
de schandelijke Biliton-knoeierijen, welke
de heer Keuchenius indertijd aan het licht
tracht en die miljoenen en tienmiljoeuen
uit 's rijks schatkist te onttrekken wisten
ten bate van particulieren, van deze m*
laise de grootste oorzaak zjjn. Eadd"'1 WÜ
deze miljoenen maar, wij zouden een z0°
duren maatregel, als de hi»r voorgestelde
CU da-i' -I— gociaCktC bCSi AUÜ-
nen ondergaan.
Daarom hebben vele staatslieden her
haaldelijk van gedaehten gewisseld over
't te kiezen stelsel dat het pachtstelsel
zou moeten vervangen. Een stelsel, dat
minstens even voordeelig, althans niet
nadeelig voor de schatkist zou moeten zijn.
Van daar dat men het regie-stelsel is
gaan aanbevelen.
Een stelsel waarin nochtans al het kwaad
van de pacht, zij 't onder ge wijzigden vorm,
terugkeeren zou. Want 't is niet de pacht
die onmisbaar zou zijn. 'tls het kwaad
van de pacht dat de regeering noodig heeft.
Noodig heeft om den Javaan zijn geld uit
den zak te kloppen. En is men dan met
de vervanging van pachtstelsel door regie-
stelsel er zooveel beter aan toe
Deze vraag beantwoorden wij in een
volgend artikel.
30 Sept. '96
Bij de administratie der directe belas
tingen enz. zijn, met ingang van den len
November a. s., verplaatstde kommiezen
der le klasse P. C. A. van der Loeff van
Hansweert naar Heinkeoszand en J. P.
van Bortel van Veere naar Breskens; die
der 2e klasse D. J. Eenijn van Hoede-
kenskerke naar Hansweert, P. Versluijs
van Aardenburg naar Hoedekenskerke, A.
Ik bemerkte nu dat de zwarte massa,
welke ik voor de zoldering had aange
zien, inderdaad niets anders was dan het
massieve en reusachtige gewicht van de
groote klok. Ik zat opgesloten onder in
de schacht, waarin 't gewicht daalde. Het
zware blok van massief metaal zakte met
eene snelheid van vier duim per uur. In
mi nder tijd dan ik noodig heb, om dit
neer te sehrg ven, vloog mij dit alles door
't hoofd. In vijftien uur doorliep het ge-
wioht eene ruimte ran vijf voet. Lang
voordat ik op hulp kon hopen, had het
reusachtige gewicht mij bereikt en mij
tegen het steenen plaveisel mijner cel ver
pletterd.
Ik zal niet beproeven te beschrijven,
wat er bij deze ontdekking in mij omging.
Dikwijls zéér dikwijls heb ik in den
loop van mijn leven gelegenheid gehad om
op te merken, hoe waar het gezegde is:
„Talloos en vreemd zijn de paden, die ons
naar de vallei des doods brengen." Wei
nig dacht ik, dat ook ik eenmaal een nieuw
bewijs voor deze waarheid zou leveren.
Hoe afschuwelijk, niet waar? Daar hing
dat zware gewicht boren mij. Langzaam
maar zeker daalde het. En in de duis
ternis en in de stilte van den nacht zou
het blijven zakken, totdat En daar
boven in den zachten glans der onder-
1 1 V i vl H V
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
B. de Meulenmeester van Breskens naar
Hontenisse en P. Dreve van Cortgene
naar Veere; die der 3e klasse C. J. de
Bruijne van Heinkenszani naar Aarden-
burg, A. van der Welle van Hontenisse
naar Hulst en C. J. van de Wall» van
Axel naar Sas van Gent, alsmede dien
der 4e klasse J. F. de Zutter van Hulst
naar Cortgene.
Bij kon. besluit zijn benoemd tot
voorzitter van het bestuur van het water
schap de Damespolder, H. Overbeeke tot
dijkgraaf voor het waterschap Oud-Wol-
faartsdijk P. Koeman tot dijkgraaf voor
den Joanna-Mariapolder J. Zandee tot ge
zworen voor den polder de Vier Bannen
van Duiveland C. van Westen Pz.
Wijziging der Arbeidswet.'
Bij de Tweede Kamer is do<y "e ^0"
geering ingediend een ^-^ntwerp tot
wijziging der Arbeid»"0*' 111 e* doel om
het ten aanzien-" <a'n den vrouwenarbeid
geldend a,Jv»fiut verbod tot het verrichten
van Z'Odagsarbeid in fabrieken en werk
plaatsen, niet van toepassing te verklaren
op den, bij algemeenen bestuursmaatregel,
met name te noemen arbeid van vrouwen
boven den leeftijd van 16 jaren, in boter
en kaasfabrieken, voor zooverre daarbij de
voorwaarden worden in acht genomen,
voor alle of voor bepaalde gemeenten bij
dien algemeenen maatregel te stellen. Het
wetsontwerp voldoet derhalve aan den aan
drang op eene wijziging in dien zin, dat
in zuivelfabrieken de Zondagsarbeid van
vrouwen zoude geoorloofd zijn. Vooral nu
de Hooge Raad beslist heeft, dat het on
verschillig is, of de vrouw den arbeid
vrijwillig verrichtte of niet, wordt, meent
de Minister van Waterstaat, het dedrijf
der zuivelfabrieken in hooge mate bemoeie-
lijkt.
Volgens het wetsontwerp zal de vronw
van het hoofd of den bestuurder des Zon
dags enkele werkzaamheden mogen ver
richten en omvat de bepaling alle zuivel
fabrieken, dus ook die, waar geen echtpaar
aan het hoofd der fabriek staat.
De Minister acht het intusschen niet
noodig, dat de vrouwen 's Zondags gedu
rende langen tijd arbeid verrichten, zoodat,
wanneer vergund wordt gedurende eenige
uren noodzakelijke werkzaamheden te ver
richten, het bedrijf geholpen zal zijn.
Men bericht het Centr., dat de heer
dr. Nolens, met het oog op de caididaats-
stelling van den heer Chr. Honben, bur
gemeester van Venloo, den wenscb heeft
uitgedrukt bij de verkiezing voor de Tweede
Kamer (vacature Haffmans) buiten aanmer
king te blijven.
steeds het avondlied.
Tot hier had slechts de snelheid waar
mede alles was geschied, indruk op mij
gemaakt. Het avontuur was wel onaan
genaam, maar had op zich zelve niets on-
heilsspellends. Wat was echter de onaan
genaamheid van mijn nachtverblijf, verge
leken bij den afschuwelijken dood, die mij
wachte.
Eenige minuten lang bleef ik beweging
loos en trachtte mij tevergeefs vertrouwd
te maken met het zonderlinge, maar doode-
lijke gevaar, dat mij bedreigde. Ik weet
niet meer, hoe lang het wel duurde, eer
ik het gebruik mijner vermogens in zoo
verre terugkreeg, dat ik weder denken
kon. Eindelijk deed ik mij zeiven ge
weld aan en begon te onderzoeken, welke
weg tot redding mij nog openstond. Ik
wijdde al mijne oplettendheid aan de
ruimte tusschen het gewicht en den muur
maar deze was veel te nauw, om een door
tocht aan mijn lichaam te 'schaffen.
Toen tot zulke uiters'
hoop hare slachtoffer
oogenblik aan het
den, door mijn stok
Ik had evengoed ku
sneeuwval te stuiten.
Toen viel mij, als
eene gedachte ie binne
"A Wederkeering heeft ook de heer Houben
bedankt voor de candidatuur.
Coes. Vergadering van den gemeente
raad Maandagavond 8 uur. Voorzitter de.
heer burgemeester, Afwezig met kennis
geving de heer Ochtman.
Medegedeeld wordt dat de cursus 96/97
aan de H. B. S. begonnen is met 94 leer
lingen, waaronder 46 van elders en eenige
meisjes; en op de Meisjesschool met 56
leerlingen waaronder 12 van buiten. V-™*1-
dat de benoemden bij het ond»-'9® hunne
fnnctiën hebben aanvaa^, dat d«
Kolkman acte Dit" r Dekwam zoodat hg
definitief als "ffar 't Duitsch kan wor-
den he"" *ia' 200 wordt besloten.
wordt medegedeeld dat een dochter
van Bannet en eene dochter van v. d.
Heyden te Bergen op Zoom zijn toege
laten tot de lessen aan de H. B. S. En
dat mej. v. Dellen als kweekeling aan
school A is vervangen door mej. Blackatone.
Tegen Mei '97 wordt aan C. Duvekot
op diens verzoek ontheffing van erfpacht
verleend op een stukje grond dat door
verbouwing is vrijgekomen, welke erfpacht
f 0.50 beliep.
Voor juiste traceering der bouwlijn san
den Oostsingel heeft B. M. den Boer ver
zocht dat een streepje gronds door de ge
meente he™ wor.L. afgcntu.ar. ?r Vei*
een strookje gronds aan de noordzij^ der
door hem aldaar te bonwen woning, welk
strookje verlangd wordt door J. Polder
man, die 't noodig heeft, wijl hij het uit
zicht zijner ramen aan die zijde door
evengenoemden houw dreigt te verliezen.
Zonder schade voor de gemeente kan de
ruil geschieden, zoodat B. en W. mede
met goedvinden der financiëele commissie
voorstellen genoemde strook gronds (14
cA.) aan de publieke bestemming te ont
trekken en aan eerstgenoemden adressant
af te staan, iu ruil voor een strookje dat
B. en W. voorstellen aan laatstgenoem
den adressant te verkoopen tegen f 1.60
de M". Alzoo wordt besloten.
De 75 jarige A. Dronkers wordt tegen
1 Oct. a. op verzoek eervol uit den dienst
der gemeente ontslagen. Hij heeft haai:
40 jaren als sasknecht trouw gediendzijn
zoon A. Dronkers, oud 32 jaar en schip
per te Ierseke, is bereids in zijn plaats
aangesteldterwijl aan den vader tot we
deropzegging wordt vergund in de woning
te blijven wonen, waarbij f 100 pensioen
wordt gevoegd. Dit alles geschiedt met
algemeene stemmen.
Het kohier van schoolgeld aan de H.
B. S. 97 leerlingen f 4521en dat aan
school E 56 leerlingen f2280 worden goed
gekeurd.
het gewicht ging hangen, om daaraan eene
slingerende beweging te geven. Wanneer
deze voortduurde, zou dit eindelijk de
zware massa in aanraking met de deur
brengen en deze misschien open doen sprin
gen. Ik ging dus weder overeind staan
en spande al mijne'kracht in en ja, het
gelukte mij weikelijk eene schommelende
beweging aan het gewicht te geven. Lang
zamerhand werden de schommelingen wij
der en, zonder eene omstandigheid, jdie ik
niet kon vooruitzien, was mijn plan mis
schien geslaagd.
Ik ontdekte echter, dat het gewicht niet
precies in het midden hing en eerst tegen
den tegenover liggenden muur aansloeg,
eer het de deur zelve bereikte. Daardoor
werd de wijdte der schommeling vermin
derd en welke pogingen ik ook in het
werk stelde, het gewicht kwam niet in
aanraking Vur. Ik gaf dus deze
tot wan-