NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 145. 1896.
lenkzee
16 10,—
21 12,
28 11,
de I en II."
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Hiasifag 8 Sepfenififlt.
Sienife laargang,
Goes
smidd
,50 3,45
.30
.50
,50
,50
7',50
7,50
7,50
7,50
7,50
7,50
6.30
7,50
7,50
11,30
6.—
7.50
7,50
6-
7,50
7,50
7,50
7.50
7,50
7.50
3,45
3,45
3,45
3,45
3,45
3,45
3,45
3,45
3.45
3,45
5-
3,45
3,45
3)-45
3,45
3,45
3,45
3,45
3-
3,-
3|
3,-
3.—
NST.
BURG.
50, (alleen
larkt, 8,
1,15, 2,-,
6,55, 7,45,
se vm. 5,20
Naar Zeil-
5,nm. 1,20,
®i 1 1
ERDAM
aatsen.
ntterd an)
g
ig
5 11,
6 11,—
7 12,
8 12,—
9 11.—
10 11,—
11 11,
12 10.—
13 10.—
14 12,
15 10,—
17 10.—
18 11,
19 11.—
20 11,—
22 12,
23 10,30
24 10,30
25 10,30
26 10,30
27 10,30
29 11,
30 10,30
ST
OTTERDAM
Van
Rottorilain.
Zondags, van
lburg 8.45
ddag.
Middelburg
OOT.
6's m. 10.
s morg. 6.
otterdam
7
8
ag 9
1ag 10
11
12
13
14
15
ag 16
ag 17
18
19
20
21
22
ag 23
'ag 24
25
26
27
28
29
ag 30
g
10,45
10,45
12,-
11,45
10,30
10,30
10,30
7.—
10,30
12-
11,45
10,30
9,30
10,30
10,30
10,30
12,—
11,45
10,30
10,30
10,30
10.30
10,30
12,—
11,45
10,3Q
ELKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02E.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 centiedere regel
meer 10 cent.
,Van de Werkstaking.
De Amsterdamsche afdeeling van Patri
monium besloot de werkstaking te Maas
tricht niet te steunen. De Haagsohe af
deeling die al steun geboden had, verdroot
dit en zij zond nogmaals een gift tot steun
terwijl de Utrechtsche, nog minder tevreden
met de toelichting harer Amsterdamsche
zuster, besloot nu juist wel steun te ver-
leenen.
Ook radioale en socialistische bladen en
een enkel antirevolutionair blad spraken
hunne ontevredenheid uit over Amsterdams
besluit, een besluit dat eigenlijk beteekent
dat de zedelijke steun van zoo goed als
geheel Patrimonium aan deze werkstaking
wordt onthouden. Wij beginnen te ge-
loovou dat Kater gelijk heeft. Een inge
zonden stuk van de „zeven" in De Volks
stem geeft er ons aanleiding toe.
Zy schryven onder anderen:
„Wij hebben ons van den beginne niet
warm gemaakt over Patrimoniums optreden.
Wij werden ingelicht dat Patrimonium in
de protestantsche kringen hetzelfde is wat
de R. K. Volksbond is onder katholieken,
vandaar dat onze verwachtingen waren
gelijk nul".
Verder.
„De heeren Kater en Root waren pas
ter vergadering of Kater begon ons op
te zetten tegen de menschen die ons tot
nu toe gesteund hadden, tegen de socialis
ten en de radicalen en begon op een be
lachelijke manier over God en den Hemel
te redeneeren. Onze leden waren veront
waardigd over het eerste en wantrouwden
hem over het tweede. Zelfs zijn er bij
ons geweest die hem eens goed van nabij
hebben gaan bekijken om te zien of zijn
baard niet aangeplakt was; men meende
een vermomd Jezuïet in hem te zien".
De heeren noemen dit „persoonlijk is
(Kater) een beetje gekrenkt geworden."
En ten slotte schryven zy:
„Het karakter dier heeren komt wat al
te veel aan 't licht; zij gaan by de Je
zuïeten en bij onderkruipers om nadere
inlichtingen en hechten blijkbaar niet de
minste waarde aan de getuigenissen der
arbeiders zelf".
Bij zooveel vertrouwen en schampere
beoordeeling, van wat naar Christelijk
historischen maatstaf door Kater gesproken
is, wordt het moeilijk te veronderstellen
dat het ongelijk geheel ontbreekt aar. de
zijde der „zeven", uitmakeude „het bestuur
der Glasslij pers-Vereeniging Vergelding".
Opmerkelijk is dat het protest der „zeven"
onderteekend is door slechts „zes", terwijl
de zevende, of liever de eerste, de voor
zitter, Jongen, er zyn naam niet onder
geplaatst heeft.
Ely kens mededeeling der overige be
stuursleden, heeft de man de wijk geno
men naar het Buitenland, zonder orde op
de zaken der Vereeniging te stellen. Een
tweetal stakers hebben hem gevolgd.
Intusschen het weekblad Patrimonium
heeft bereids eenig antwoord gegeven. Een
antwoord met een lange inleiding en een
slot dat slechts een paar woorden bevat
en eigenlijk voldoende en afdoende is.
Wij nemen alle drie over.
a. De Inleiding.
De socialialisten, die, gelijk bekend is,
onlangs te Londen hoopten in één congres
samen te kunnen vergaderen, om in naam
van de vrijheid, gelijkheid en broederschap
te beraadslagen, en het de wereld aan te
zeggen wat tot „het meest mogelijk geluk
van de meest mogelijke menschen" zou
kunnen ditnen, zagen zich ten slotte ge
noodzaakt uiteen te gaan, en in tweeën
gescheiden te beproeven wat saam vereenigd
niet gelukken kon.
Nu men weet, dat als twee partijen het
niet eens kunnen worden, het ook naar
ons gevoelen 't het best is uiteen te gaan.
De socialisten zijn die meening niettoe-
gedaa-.i. De hunne is allen zijn aan elkander
volkomen gelijk en allen behooren dus tot
één doel samen te werken, ofschoon ver
draagzaamheid in hun wooi denhoek totaal
onbekend is,gelijk hun handtastelijkheden te
Londen gepleegd en hun plukharen in
Plancius te Amsterdam weer opnieuw
hebben bewezen.
Dat we hierop wijzen is niet omdat het
gebeurde ons tot blijdschap strekt en wij
ons in hun vecht- en scheldpartijoefeningen
verheugen, neen, maar enkel ten bewijze
dat samenwerking met hen volstrekt on
mogelijk is en er geen grooter vijanden
zijn van eenige goede oplossing van het
arbeids- en arbeidersvraagstuk dan juist
zij, die meenen dat invoering van het
sooialisme daartoe de eenig mogelijke en
alleen tot het doel leidende weg is.
b. De verklaring.
Ook uit dat oogpunt bezien is het zeer
begrijpelijk en verklaarbaar waarom de
mannen van Patrimonium, als zij met eenig
onderzoek worden belast, in oordeel ver
schillen met hen die het so;ialisme zijn
toegedaan of tot de socialisten, gelijk radi
calen en liberalisten, in niet te loochenen
familiebetrekking staan. Zegt een oud spreek
woord dat alle wegen naar Rome leiden, er
is nog een spreekwoord dat zegt: „Het
bloed kruipt waar het niet gaan kan."
Togen het eerste spreekwoord is veel in
te brengen, maar het laatste verloochent
zich in H eind nooitook al is het waar
heid, dat broeders soms elkander zeer
scherp bevechten.
Met broeders is vrede herstellen mogelijk
ook na den felsten strijd.
Samenwerking met wie eens anderen
geestes zijn, en dat in dingen waarin de
beginselen den weg voorschrijven en de drijf
kracht zijn, wordt door ons niet begeerd.
c. Het slot.
Wij zien uit eigen oogen.
Tot zoover Patrimonium.
Wy hebben lang gehoopt eu ver
wacht dat 't mogelijk zou zyn de par
tijen te Maastricht met elkander te ver
zoenen. Maar èn Regout èn Vergelding èn
de overige stakers blijken derwijs hard-
hoorend en kardleersch dat er geen denken
aan is. Maar wat dan Toenadering is toch
de eenige weg. Of weet men een anderen
Laat men 't dan zeggen.
Reeds vernam men dat slechts 55 plaat
sen meer te bezetten zyn en dus alle
stakers niet meer kunnen terug genomen
worden. Wat zal dan, in het beste geval,
met de 21 overigen geschieden?
De eerste kamer heeft met 35 tegen 12
stemmen de kieswet, aangenomen.
De tegenstemmers waren de vier leden
der antirevolutionaire partij, Dp vier na
alle aanwezige Roomsche leden en een
liberaal uit de onde school.
Voor wie de namen weten wil, schrijven
wy ze hier over.
Schimmelpenniek v. d. Oye, Godin de
Beaufort, Engelberts, Van Lijnden.
Merkelbacb, Sassen, Magnee, Zinnicq Berg-
mann, Regont, Pij ls, Prinzen. Muller.
Onder de liberale Takkianen bleken geen
onverzoenlyken te zyn. Zy gingen niet
met Goeman Borgesius mee maar met
Pyttersen.
Of de antirevolutionairen behooren tot
de Kuyper-groep of dat zy met Beelaerts
zich voor deze stemming afscheidden van
de Lohmangroep, is eene vraag die moeilijk
op te lossen schijnt.
Met de Kuyper-groep bleken zij het,
blijkens de toelichting van hun woord
voerder, den heer Schimmelpenninck v. d.
Oye, eens op dit punt dat deze wet niet
rekent met den wensch der antirevolutio
naire party om de hoedanigheid van ge
zinshoofd op te nemen onder de kenmerken
van geschiktheid en welstand terwyl ook
de kiesbevoegdheid voor -Prov. Staten en
Gemeenteraden te eenvormig met 't poli
tiek kiesrecht is geregeld zonderdat ook
daarover de kiezers zyn gehoord.
Voorts verklaarde de heer Schimmel
penninck dat hij en zijne vrienden by de
beoordeeling van dit ontwerp wenschten
rekening te houden met de grondwet, met
de beginselen der antirevolutionaire party,
met de politieke omstandigheden en met
de bijzondere positie der Eerste Kamer.
Hij erkende, dat de verwezenlijking van
de wenschen der antirevolutionaire partij
(een organisch kiesrecht) onder de bestaande
grondwet niet mogelijk is; dal het aan
bangig ontwerp in hoofdzaak voldoet aan
hetgeen bij de jongste Kamerontbinding
door de ant.i-Takkianen is toegezegd dat
de uitbreiding niet zoover gaat, dat aan
een bepaalde klasse overwicht wordt ver
zekerd en dat het ontwerp dus op een
gunstig onthaal kan aanspraak maken.
Nog een ander, een Roomsch Kamerlid
noemde de wet onverbeterlijk goed doch
stemde ook tegen, wijl de stemplicht niet
was opgenomen.
Wij kunnen hiermede wel van de kies-
rechtquaestie, de kieswet en de eerste
kamer afscheid nemen.
Thans moeten wü 'toog richten op de
Kie8vereenigingen en de nieuwe kiezers.
Er komt werk aan den winkel.
Buitenlandsch Overzicht.
TURKIJE.
Telkens worden nog verschrikkelijke
bijzonderheden bekend over de moord-
tooneelen de Woensdag en Donderdag van
de vorige week te Constantinopel hebben
plaats gehad. Het gekeele aantal slacht
offers wordt op vijfduizend geschat. In
sommige wijken is nauwelijks een Arme
niër aan het zwaard der fanatieken ont
komen. In eene wijk hadden een vijftig
vrouwen en kinderen de wijk genomen
naar een plat dak, maar men ontdekte hen
en de een na do ander werd op de straat
te pletter geworpen. De Moharaedanen
moeten door sommige Joden bij het opspo
ren der Christenen en ook bij de plunde
ring, een handje geholpen zijn.
De vertegenwoordigers der mogendheden
hebben zich eindelijk opgemaakt om de
Armeniërs te beschermen. Verscheidene
ontkomenen zyn naar Marseille ingeseheept.
Een groote menigte Turken nit de laagste
standen zag dit alles met dreigende ge
baren aan. Zij werden echter door de
consuls in bedwang gehouden.
Enkele winkels werden weder geopend,
al schijnt de rust nog "niet hersteld. In
verschillende deelen van Klein Azië be
drijven de Turken nog steeds de grootste
gruwelen. De Armeniërs op wraak uit,
werkten in stilte met dynamiet-bom.nen.
Hun toeleg werd nochtans verijdeld.
Wat Kreta aangaat, de Kretascbe afge
vaardigden, voorzoover zij te Kania aan
wezig zijn, hebben de concessiën derPorte
goedgekeurd. De rust schijnt hersteld, al
worden hier en daar nog moorden gepleegd.
Zoo hebben nog deze wees een honderd
moslims, als christenen verkleed, vreedzame
christenen die op raad van den gouverneur
ongewapend naar hun dorp terugkeerden
om er den arbeid op het land te hervatten,
vlak bij het militaire cordon aangevallen
en acht gedood, terwijl 56 zwaar gewond
werden. Daarna hebben de moslems tien
winkels in brand gestoken.
De Turksche soldaten klagen zeer dat
hun hunne soldij niet wordt uitbetaald.
SPANJE.
De opstand in Cuba is nog niet gedempt.
Ook is een oproer uitgebroken op Manilla
een der Philippijnsche eilanden, het siga-
renland.
Er zijn soldaten noodig, flinke krachten
om den opstand te breken. Maar om de
geesten om te zetten is een andere dan
materieele, physieke kracht noodig, en die
kan de regeering ook niet verschaffen.
Generaal Pando is opzettelijk van Cuba
naar Madrid gekomen om de Koningin den
toestand in dit oude wingewest bloot te
leggen en haar om een veertigduizend man
hulptroepen verzoeken.
BELGIË.
Uit dit land op het oogenblik geen
ander nieuws dan dat de Koning naar de
Noordkaap op reis toogdat Lothaire, de
moordenaar van Stokes, schoon vrijgespro-
ken, nog steeds door lasteringen of juiste
beschuldigingen, wordt vervolgd en einde
lijk dat de werkstakingen nog niet uit de
mode zyn onder onze zuidelijke „broeders".
Te Antwerpen breidt zich de staking
onder de dokwerkers uit, ondanks de maat
regelen der politie om de stokers te weren
Deze laatsten zijn Engelscben en onder
hen munten uit Septon, secretaris der Dok
werkers te Londen, Panckburst, advocaat
en afgevaardigde der Trades Unions, Wil
son, oud-lid van bet Parlement en Pile,
een dokwerker. De laatste was reeds lang
ongehinderd onder de stakers stokende. De
drie eerstgerioemden waren pas Maandag
avond aangekomen. Zij traden in sommige
meetings op doch de politie verbood toen
verder op te treden. Septon die ondanks
het verbod, toch voortging werd opgelicht,
in bewaring genomen en des avonds per
Harwichboot naar Londen terug gezonden,
liefst zonder dat zijn kameraden er iets van
afwisten.
FRANKRIJK.
Onder de Fransche mijnwerkers is een
zeer belangrijke strooming merkbaar. Dit
zag men uitkomen inde jongste vergade
ring in het Noorden. Een afgevaardigde
stelde voor een socialistische propaganda
voor het departement van het Nauw van
Calais op touw te zetten met medewerking
van redenaars der werkmanspartij. Nie
mand minder dan het kamerlid Basly, tot
voor enkele jaren met Camelinat zeker
de meest revolutionaire onder hen, bestreed
dit voorstel. Wel een bewijs hoe de
promotie van dezen tapper tot parle
mentslid hem ten goede heeft doen veran
deren. Schoon niet ouder dan 42 jaren
schijnt deze kort geleden nog zoo roode
man genoeg ie hebben van bet al te heftige.
Hij zei onder anderen Hadden Lamendin
en ik in de Kamer de revolutievlag ont
rold, wij zonden nooit iets hebben gedaan
gekregen ter verbetering van den bijzonde
ren toestand der mijnwerkers, onder ande
ren geen pensioen- en onderstandskassen.
Indien men de collectivistenjgaat inhalen,
zal de sympathie welke de vereeniging
thans nog bezit, weldra verloren gaan.
Gevolg zijner toespraak was dat 't voor
stel verworpen werd en de mijnwerkers
als vereeniging wenschten vrij te blijven
in hun optreden, en los ook van de poli
tieke invloeden der socialistische vrienden
te Parijs.
RUSLAND.
De Czaar heeft onverwacht zijn rechter
hand verloren. Die rechterhand was de
minister prins Lobanow Rostowsky, welke
op de reis van Weenen naar Kiew in den
trein plotseling overleed. De overledene
genoot een groot vertrouwen om zijn vre
delievende voorzichtige staatkunde. Hij was
de ziel van het Russisch Fransoh verbond.
Gelukkig loopt dit verbond bij zijn dood
geen gevaar. Zijne staatkunde zal door zijn
opvolger onveranderd worden voortgezet.
TRANSVAAL.
Te Johannesburg is men zeer ingeno
men met de door den Volksraad aange
nomen wet, waarbij't voortaan zal ver
boden zyn aan Kaffers sterken drank of
bier te schenken. Verscheidene mijnen
toch zouden hebben moeten sluiten, als
de toestand niet an Iers ware geworden.
Vijftien pet. van de Kaffers bleven dage
lijks wegens dronkenschap uit de mijnen
weg, en nog 5 pet. was eigenlijk tot wer
ken onbekwaam. Nu hadden de meeste
mijnen daar zelf schuld aan, door op haar
erf een cantine te houden. Zij verkochten
het recht om daar drank te verkooj en
meest aan Russische of Poolscbe Joden
voor grof geld; éen mijn verdiende daar
jaarlijks f33.600 aan. De tappers op hun
beurt maakten ook grove verdiensten.
Sommigen beweerden van eiken Kaffer
f 12 per maand te verdienen. Wat zy ver
kochten verdiende meer vergif dan sterke
drank te heeteu. Het is een mengsel van
slechte whiskey met Indische arak, Cayen-
ne-peper, tabaksvocht, blauwsteen enz.
Dit bocht maakte van de Kaffers, die thuis
matige, flinke, eerlyke menschen zijn, aan
den Rand halfversufte en immoreele wezens.
Men vreest tegen 1 Januari, als de wet
in werking treedt, oproerige tooneelen, ook
omdat de tappers de Kafferszij tellen
een kleine 50.000 wel zullen opzetten
maar met strenge politie-maatregelen is dat
wel tegen te gaan.
4 Sept- '96.
Bij kon. besluit zijn herbenoemd tot
burgemeester van Axel I). J. Oggel; en
tot idem van Borssele J. Rottier Lz.
Bij Kon. besluit is benoem 1 tot voor
zitter van het bestnur der waterkeering
van den calamiteuzen polder Anna Friso
J. L. Marcusse en tot gezworen voot den
Bospolder J. C. Cortvriendt.
De aanneming en bevestiging van
H. M. de Koningin is thans bepaald op
24 Oct. e.k. in tegenwoordigheid van een
beperkt aantal genoodigden in het konink
lijk paleis te 's-Gravenhage.
Gen. Syn. der Geref. Kerken in Ne
derland. Zitting op Donderdag
3 September.
Dit was de eerste publieke aoowrfzitting.
Velen, die des jdaags door hunne werk
zaamheden verhinderd zijn de zitting by
te wonen, waren 'nu opgekomen. Maar
0 wee! wat werden ze bitter teleurgesteld!
Wat was bet taaiDe interessante kwesties,
die zulke aangename en leerzame debatten
ten gevolge hadden, waren afgeloopen thans
waren aan de orde zaken van verschillenden
aard: opzicht, tucht, geschillen, stoffelijke
belangen, enz. rakende. Ellenlange rappor
ten werden voorgelezen, handelend over
personen van welke de meeste belang
stellenden nimmer geboord hadden of over
zaken daar ze niets van af wisten.
Ds. Dijkstra leest 7 rapporten, allen
betrekking hebbend-tóp de zending. Som
migen komen niet in behandeling uit hoofde
van de nieuwe regeling, die ten vorige
dage getroffen is, anderen werden aange
houden om in gesloten zitting op nader
te bepalen tijd te worden behandeld. De
conclusie der commissie werd aangenomen.
Prof. Noordtzi) doet voorlezing van zijn
rapport inzake bet bezwaarschrift van den
Geref. kerk van Enschedé A tegen een
besluit der Prof. Synode met bijlage en
brief van den kerkeraad der Ger. kerk B
aldaar.
Besloten werd eene commissie te be
noemen, teneinde deze zaak nader te onder
zoeken. Als zoodanig werden benoemd de
II.H. Prof. Noordtzij, Ds. T. Bos en
H. Kamstra, ouderling te Franeker.
Prof. Lindeboom rapporteert over een
bezwaarschrift van de Gereformeerde kerx
te Hardenberg tegen de uitspraak van de
classis Ommen en der Prov. Synode van
Overijsel, waarbij besloten was dat de ge
meente overeenkomstig baar verzoek grens
regeling zou krijgen.
Het advies der meerderheid in de com
missie luidt: dat deze grensregeling haar
moet gegeven worden doch rekening houdend
met de kerkelijken toestand van de kerk
te Hardenbergde minderheid wil van
de oude kerkelijke grensregeling uitgaan
en op ineensmelting aandringen. Na een
geanimeerd debat besluit de Synode met
19 tegen 17 stemmen het advies der meer
derheid aan te nemen en wel omdat de
bepalingen van de geünificeerde acta over
eenkomstig het advies der meerderheid
van de burgerlijke grens uitgaan.
Zitting van Vrijdag.
Op gebruikelijke wijze werd deze zitting
door den praeses geopendhet appèl no
minaal werd gehouden, waarop de notulen
werden gearresteerd. De zaken, die aan
de orde kwamen, waren van denzeüdea