NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Ho: 185. 1896.
Saterdag 15 lugusfus.
itenife laargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
KERKNIEUWS.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Over Transvaal.
Uit een schrijven uit Transvaal van den
heer C. Dingeler aan de Jongelingsbode is
het onderstaande onze kennisneming over
waard.
„Voor zoover ik dit land leerde kennen,
schijnt 't mij uitermate ongeschikt voor ver-
eenigingen. De bevolking is dun en ver
deeld. Geen blanke laat zich met een kleur
ling in, geen „boer" gaat tot vereeniging
met den „uitlander" over en omgekeerd.
Op ons dorp bijv. waar misschien 1200
menschen wonen zijn Engelschen, Hollan
ders, oude Transvalers, Kapenaars, Koelies,
en Kafiers. Alle deze verschillende natio
naliteiten dulden elkaar, doch ook meer
niet. Zij wonen nu eenmaal op dezelfde
„plek" en behooren dus naast elkaar te
leven, doch zien volstrekt niet de nood
zakelijkheid in met elkander dit leven door
te gaan. De talen, zeden, gewoonten en
godsdiensten verschillen te veel.
„De Engelschman is, veroorloof 't mij
dit zóó te zeggen „Engelsch" godsdienstig.
In de kerk zingt hij de sohoonste liederen,
hoort de meest orthodoxe preek, doch na
atloop daarvan is hij zoo modern mogelijk
en denkt aan .God of godsdienst niet vóór
dat 7 dagen later de kerkbel luidt. Heel
gewoon vertelt hij u„at first we went
to church and then at eigt we had a nice
ball" (eerst gingen we naar de kerk en
toen hadden we om acht uur een aardig
bal). Den Hollander kent ge even goed
als ikgemakkelyk maakt ge u eena voor
stelling van zijn godsdienstzin in een ver
land, waar weinig toezicht op hem is, als
ge slechts bedenkt, dat in Nederland hoog
stens 5 pCt. der jongelingen lid van eene
jongel. vereen is.
„Min of meer huiverig ben ik, u mijne
gedachten te zeggen omtrent de oude Trans
valers en Kapenaars. Zij worden in Holland
zoo zeer verheven, dat ze bij eene kennis
making moeten tegenvallen vooral op gods
dienstig gebied- Zij gaan naar de kerk,
doch of hun hart ook geneigd is naar en
vol is van hetgeen boven is, ik meen dit, na
zeven maanden onder hen gewoond te
hebben, te mogen betwijfelen. Let wel, ik
spreek in 't algemeen.
„De Koelies zijn veelal Mohammedanen
en de Kaffers hebben, wanneer zy niet
door zendelingen zijn onderwezen, nog mis
maakte poppen, die als huisgodjes dienst
doen. Echter staan zij op een onbegrijpe
lijk lagen trap van intellectueel© beschaving.
Er wordt onder koelies en kaffers op som
mige plaatsen veel gewerkt, doch de uit
slag van dien arbeid wekt verwondering.
Zij worden gewoonlijk veel slechter. De
gevangenissan zijn vol van kaffers van de
statie (zendingspost).
Reeds vele malen dacht ik na over de
oorzaak daarvan en moest tot het besluit
komen: het Evangelie kan hun niet op
goede wijze gebracht worden; want nooit
kan dit toch een mensch slecht maken.
Een kaffer is dom, erg dom, en stelt zich
ver benedeu den blankehij noemt eiken
blanke „baas". Het komt mij voor, dat
als hem duidelijk gemaakt is dat hij even
goed een kind van Adam is als de blanke
en de Heere Jezus ook voor hemhetgroote
werk volbracht en óók hij door Zijn ver
dienste in heerlijkheid kan komen, de
kaffer dan meent, nn ben ik een heele
baas, hoogmoedig wordt en dus voor den
val komt. Door de Engelsche zendelingen
wordt veel onder hen gewerkt als ook
door het Leger des Heils. Men leert hun
mooie liederen zingen van gevonden heer
lijkheid en verlossing, zonder dat hun hart
vernieuwd is en zelfs zonder dat zij nog
weten zondaars te zijn voor een rechtvaar
dig God.
„Een korten tijd geleden voerde ik met
een goed onderwezen Koelie een lang ge
sprek over den Koran. Ik trachtte hem
te overtuigen, dat de Bijbel en niet zijn
Boek" Gods Woord was, doch neen, de
Mohammedaan stond vast in zijne schoenen.
JJij verklaarde my, dat de Koran eigen
lijk een uittreksel was van den Bijbel en
Mohammed een die, met eerbied gesproken,
den Heere Jezus hier op aarde moest ver
vangen totdat Hij weerkomt, waarom dan
de „groote Profeet" ook niet is opgeno
men. Den Koelie er op wijzende, dat zijne
uitlegging niet met Gods Woord klopte,
bleek liet dat hij nooit den Bijbel had ge
lezen. Hij beloofde me dit te zullen doen.
Ik betwijfel of zijne aardsche beslomme
ringen dit toelaten en ook zoovelen die
Christen heeten maken hier zulk een treu-
rigen indruk op den Heiden en den Mo
hammedaan, dat geen hoog denkbeeld van
het Christendom bij hen kan rijzen."
Van „het scheefoogig ongedierte
Rochetort, de bekende Eransche anarchist,
velt een weinig vleiend oordeel over den
reeds te veel besproken Chineeschen mi
nister Li. Hij schrijft in zijn blad (De
Onverzoenlijke)
„Te St. Etienne hebben wij, Franschen,
eene wapenfabriek. Een belachelijke ge
heimzinnigheid voert in en om deze fa
briek den boventoon. Geen burger komt
er binnen. Behalve de Fransche en Duit-
sche legeradnjinistratie weet niemand iets
van Saint-Etienne. Den hoop misdadigers,
die zonder eenigen tact een groot land
zooals Frankrijk zelfs zonder Elzas-Lotha-
ringen nog steeds is sedert 25 jaar ten
gronde poogt te richten, is dit blijkbaar
nog niet voldoende. En zoo hebben zij het
scheefoogige ongedierte, waarvoor geheel
Europa sedert eenige weken op den buik
kruipt, ook het allerheiligste van Frankrijk
binnengeleid en ingewijd in de diepste
geheimzinnigheden, die men zelfs niet aan
Fransche prefecten laat zien.
In het gevolg van den gelen rjjstvreter
bevonden zich een hoop kerels met boeven
tronies, die hun ongepoetste neuzen overal
instaken en met hun vuile vingers alles
bevoelden. Wie staat ons borg, dat achter
deze als Chineezen gemaskerde vogelver
schrikkers niet enkele geslepen officieren
staken van het leger, dat door het opper
hoofd der Chineesche dievenbende als
„het beste der wereld" werd gequalificeerd
Maar zelfs wanneer dit niet het geval
mocht zijn waarschijnlijk weten de
Pruisen zonder dat toch reeds alles,
welkereden hebben wij dan, deel te
nemen aan de algemeene kruiperij voor
dezen half wilden Aziaat? China koopt
bijna alles in Duitschland, China betrekt
zijn instructeurs, zijn ingenieurs, zijn lee
raars uit Duitschland en na het bezoek,
dat de Chineesche opperspitsboef thans te
Berlijn heeft afgelegd, zullen de schuin-
oogige barbaren waarschijnlijk nog veel
meer uit Duitschland betrekken dan
vroeger."
14 Aug. '96.
Wij vestigen de aandacht op de in dit
no. voorkomende advertentie en het inge
zonden stuk van 't Hoofdbestuur van den
Ned. Bond van Gemeente-ambtenaren.
Genoemde Bond steld zich ten doel (uit
sluitend de materiëele belangen der ambte
naren te bevorderen. Daartoe is echter
krachtige aaneensluiting een eerste ver-
eischte. Daarom wekken wij de Zeenwsche
ambtenaren op van bedoeld schrijven naar
stig nota te nemen, en zoo een bondge
nootschap op dezen voet mogelijk blijkt,
in hun eigen belang de pogingen tot het
stichten eener afdeeling Zeeland van ge
noemden Bond, te steunen.
Benoemd tot ontvanger der directe be
lastingen, invoerrechten en accijnzen te
Terborg c. a., T. A. Lambrechtsen, ont
vanger der dir. belastingen te Domburg.
Bij beschikking van den Minister van
Marine is aan den loodsschipper le klasse
L. A. van Hoeke, wegens meer dan vijf
en vijftigjarigen ouderdom, eervol ontslag
uit den dienst verleend onder opheffing
tegelijkertijd van zijne detacheering als ge
zagvoerder aan boord van den transport
schoener Coertseningaande den 1 October
a. s., en met ingang van denzelfden datum
bevorderd tot loodsschipper le klasse, de
zeeloods L. van der Eijk, om te worden
gedetacheerd als gezagvoerder aan boord
van den transportschoener in het 6e district.
Kapitein A. Breeman, van het 3e
reg. inf. te Middelburg, is gedurende de
ziekte van kapt. Yan Bekum tijdelijk belast
met het commando over' het depot van
discipline te Vlissingen.
Door den directeur-generaal der Staats
spoorwegen is eene eervolie vermelding
toegekend aan J. A. Anemaat, machinist
le klasse alhier.
De regeering is, naar men verneemt,
bezig de laatste hand te leggen aan een
wetsontwerp tot verplichte levensverzeke
ring van werklieden en tot oprichting van
eene staatsbank voor levensverzekering,
die daarmede verband houdt.
Ter gelegenheid van Onze Lieve
Yrouwe Hemelvaart morgen 15 Aug.zul
len de Belgische grensstations Selzaete e.
a. voor den invoer van vee uit Nederland
gesloten zijn, en in plaats daarvan op Maan
dag 17 Aug. a. geopend wezen.
By kon. besluit is aan jhr. mr. M.
J. Schuerbeqne Boeye op zijn verzoek eer
vol ontslag verleend als lid en voorzitter
van het college van regenten over het huis
van bewaring, voorloopig tevens hulpstraf
gevangenis, te Zierikzee, onder dankbetui
ging voor de in die betrekking bewezen
diensten en is benoemd tot voorzitter van
genoemd college van regenten mr. J. P.
Cau, lid van het college.
Generaal Swart is benoemd tot chef
van den generalen staf in Atjeh.
Yoor de betrekking van telegrafist
by het telegraafwezen der Zuid-Afrikaan-
sche republiek wordt uitzending gevraagd
van twaalf Nederlandsche telegraafambte
naren, bij voorkeur van commiezen der
telegrafie. Het salaris bedraagt vau p. st.
205350, terwijl voor Zondagdienst en
diensten buiten den normalen tijd extra
vergoeding wordt gegeven. Ingevolge de
wet worden de telegrafisten bij hun in
diensttreding dadelijk genaturaliseerd. Zij
mogen niet tot den R. K. godsdienst be
hooren. Tel.
LOMBOK.
Uit Ampenan wordt onder datum van
4 Juni geschreven aan De Locomotief-.
De oolonne, die Dinsdagnacht naar Praja
uitrukte, om de kwaadwilligen, die zich
aldaar in de bosschen zouden hebben ver
zameld, op te vatten, heeft tot heden nog
niets kunnen uitrichten. Den 3en en 4en
Juli althans werden berichten aangebracht,
luidend dat men het terrein gedeeltelijk
had onderzocht, doch niets had gevonden.
Van een terugkeer der troepen kan dus
nog geen sprake zijn. Hoe schijnbaar ge
ring het kwaad ook moge zijn, toch moet
het met wortel en tak worden uitgeroeid,
om de mogelijke gevolgen te voorkomen.
Want, naar van achteren blijkt, zijn die
kwaadwilligen geen gewone Sasaks maar
bevinden zich daaronder mannen van aan
zien en invloed.
Onder andere wordt genoemd een Ma-
mi Sapian, de rijksbestierder van Goeroe
Bangkol, vorst van Praja, die reeds een
maand naar Boeleleng is gebannen geweest
om zijn qualificatie van den resident als
„den vraatzuchtlgen krokodil". Ook moet
gebleken zijn, dat zijn vorst die houding
niet alleen goedkeurt, maar hem in het ge
heim steunt.
Praja is het brandpunt van het Islamis
me, ontzien en gevreesd door de andere
Sasaksche staatjes; zijn invloed is groot,
vooral na den val der Baliërs zijn de be
woners meer krijgshartig en talryk; volgens
de opgaaf zou Praja 4000 man onder de
wapens kunnen brengenzyn fanatieke
vorst, Goeroe-Bangkol, moet er van droo-
men Lombok tot een Mahomedaansch
rijk te maken met Praja aan het hoofd.
Maakt men daarom aan de eerste poging
tot verzet, die van Praja uitgaat, niet op
krachtige en afdoende wijze een einde, dan
zouden de gevolgen voor Lombok, dat in
zijn geheel geenszins kan gezegd worden
gouvernementsgezind te zyn, zeer droevig
kunnen worden.
Ned. Herv. Kerk.
Beroepen te Makkum Smit te Daarle
te Maarsen Sanders te Numansdorp.
Schoondijke. Benoemd tot Gods
dienstonderwijzer aan de Evangelisatie der
Nederl. Hervormden alhier, de heer H.
Stavenga hulpprediker te Rousselaere
(België).
In de zitting der Alg. Synode der
Ned. Herv. kerk, op Donderdag, was aan
de orde de behandeling van een door mr.
Bredius namens de commissie voor de
stukken ter behandeling ingediend rapport
over een verzoek der class, vergadering
van Amsterdam, waaraan adhaesie was
gegeven door ds. P. J. Roscam Abbing
en 65 leden der herv. gemeente te Mid
delburg, en strekkende om met het oog
op de vreeselijke ^moorden die door of
onder toelating der Turken in het Oosten
op de Christenen plaats vinden, de ver
schillende gemeenten uit te noodigen op
een door de Synode aan te wijzen Zondag
een bidstond te willen houden voor het
breken van de macht van den Islam en
verder maatregelen te nemen die tot be
vordering daarvan dienen kunnen. De
minderheid der commissie adviseerde tot
voldoening aan het verzoek met bijvoeging
dat zy het wenschelijk achtte dat in den
bidstond een collecte zou gehoudeu worden,
waarvan de opbrengst strekken zou voor
ondersteuning der ongelukkige slachtoffers.
De meerderheid der commissie kon echter
op grond eener andere opvatting en waar
deering van de heilige geloofsuiting die
men het gebed noemt, en ook omdat het
uitschrijven van een biddag niet behoort
tot de bevoegdheid der Synode, en een
van haar uitgaande uitnoodiging tot de
kerkeraden toch niet tot het doel zou
leiden, met adviseeren tot inwilliging van
het verzoek.
Onder de beraadslaging stelde dr. Brons
veld de volgende motie voor welke werd
aangenomen
„De Synode besluite een schrijven te
richten aan de kerkeraden, waarin gewe
zen wordt op de gruwelen in vele landen
gepleegd, en op den in zoovele plaatsen
zich vertoonenden invloed van den Islam,
met de uitnoodiging dat de gemeente in een
openbare godsdienstoefening daarop worde
gewezen en opgewekt Gods aangezicht met
het oog daarop te zoeken en den strijd tegen
den Islam met geestelijke wapenen met alle
kracht voort te zettten."
Dr. Bronsveld is opgedragen een concept
schrijven op te maken.
Gen. Syn. der Geref. Kerken in Ne
derland. Zitting op Woensdag
12 Augustus.
II.
By het binnentreden der kerk was het
reeds dadelijk aan de talryk opgekomen
schare te zien, dat een gewichtige kwestie
dezen dag aan de orde zou komen. Dit
was dan ook inderdaad het geval. Zooals
we reeds, doch, slechts mei een enkel woord
om het nog in het Woendagnummer te
kunnen doen opnemen, mededeelden, zou
de brandende kwestie, de kwestie, die
reeds zoo geruimen tijd de gemoederen in
beweging gebracht had, nl. het Rapport
„inzake het brengen van meerder eenheid
in de opleiding van dienaren des Woords"
besproken worden. Het praeadvies, bij
monde van Dr. Bavinck, namens de com
missie van adviseurs, luidde in zijn vollen
omvang dit rapport als onbevredigend en
onaannemelijk te verwerpen en wel op grond
hiervan, dat het onderscheid tusschen aard
en doel van Theol. Sohool en Theol, Fa
culteit er eerst wel in erkend, maar niet
in gehandhaafd isdat het beginsel van
vrije studie er in wordt miskend de wijze
van examinatie, die het voorstelt, onker
kelijk is aan de wetenschappelijke eischen
te kort doet; eene wijziging van art. 2
der statuten der vereeniging voor hooger
onderwijs op gereformeerden grondslag
voorstelt, die, hoe goed wellicht ook be
doeld, met het wezen der Vrije Universi
teit niet is overeen te brengen en einde
lijk, het verband tusschen de Kerken en
de Universiteit derwijs wil leggen, als
noch de Kerken, noch de Vrije Univer
siteit het mogen eischen. Voorts: nu niet
voor de derde maal eene deputatie te be
noemen, maar deze zaak te laten in den
toestand, waarin ze thans verkeert, ten
einde der kerken tijd van kalme overwe
ging te geven.
Eene kalme, waardige bespreking, die
(natuurlijk afgedacht van het feit, hoe
men over de zaak denkt) aan zeer velen
genot verschafte, volgde nu. Dr. Fran
sen er. Prof. Lindeboom konden zich met
dtt praeadvies niet vereenigen laatstge
noemde verdedigde het Rapport met alle
macht, die in hem was, en betoogde, dat
de deputaten zich geheel gehouden hadden
aan de opdracht, die ze ep de Generale
Synode in Dordt (1893) ontvangen hadden.
Hij komt er ook ten sterkste tegen op,
deze zoo hoog noodige zaak nu weer drie
jaar uit te stellen; wijst op genoemd art.
2 en zegt dat dit dan toch best beslist
kan wordendringt er nogmaals op aan,
dit rapport niet zoo in eens terzijde te
schuiven, maar het artikel voor artikel
te behandelen. Prof. Rutgers antwoordde
hierop zeer uitvoeringhij wees er op,
dat de deputaten inzake de opleiding
zich beter aan hun mandaat zouden ge
houden hebben, als ze eerst beter hadden
nagegaan, in welk opzicht de studie en
de examina aan de Theol. School en de
Theol. fac. der V. U. verschillen en dan
o. a. het verschil in studietijd op den
voorgrond hadden gesteld. Voorts betoogde
spreker dat, het secundaire (tweede) doel
der V. U., n. 1. de practische vorming,
geheel is miskend terwijl de best weten
schappelijke toch eigenlijk ook de meest
practische opleiding is. Ten slotte drong
hij er op aan het gegeven advies, om geen
deputaten meer te benoemen, aan te nemen.
Ds. Bos sprak een woord van waardeering
over het van Dr. Rutgers gehoorde, hij
heeft genoten, hoewel hij het niet met
alles eens is. Volgens dezen spreker ging
men te ver, 't was alsof de wetenschap by
de Vrije Universiteit en de practijk bij
de Theol. School te vinden was. Hij stemt
toe, er zijn twee stroomingen, twee denk
werelden, en 'tvalt niet te ontkennen,
dat de vroegere deputaten gepoogd hebben
de Theol. School te doen opgaan in de
Theol. fac. der V. U. en dat deze depu
taten het omgekeerde gedaan hebben. En
zoo vordert men niets, zoo kan men nog
wel 25 deputaties benoemen; neen, men
moet eerst de puntjes op de i's zetten en
b. v. uitmakenwat is gereformeerde
wijze van examinatie. Doet men dat niet,
dan houdt ieder over die punten zijne
eigene meening en komt men nooit tot
eene beredigende oplossing der kwestie.
Dr. van Goor gelooft met Ds. Bos, dat
God regeert, regeert ook in de historie
der Kerken en daarom juist is er in die
historie een gang te bespeuren. En waar
nu Ds. Bos nog zooveel verschilt met Dr.
Rutgers over b. v. de gereformeerde wijze
van examinatie, daar gelooft hij, dat eerst
de puntjes op die i's moeten gezet worden.
Daarvoor is tijd noodig; daarover moeten
de Kerken kalm kunnen nadenken en
daarom is hij tegen eene nieuwe deputatie.
Alvorens het Rapport begraven wordt,
moet Ds. Littooij opmerken, dat waar men
drie maanden tijd gehad heeft om zich
in het Rapport in te werken, men slechts
een oogenblik tijd heeft om de zes over
wegingen, der nu benoemde commissie, die
een aantal bladzijden schrifts jbevatten in
verband met de conclusie der begrafenis
