NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
t CHRISTELIJK-
HISTORISCH
8
enhaagsche
leekbank
nst Midd.-Vliss.
Hulst-Vlake.
6,—
6,-
7,50
6,-
7.50
6,-
6,-
6.—
6-
7,50
6-
7,50
6,-
3,45
3,45
3,45
3,45
3,45
3,45
6-
3.45
3,45
3,45
3,45
3,45
3,45
Ho: 182. 1896.
tiende laatpng.
VERSCHIJNT
Recht en plicht.
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Buitenlandsch Overzicht.
AAMSTRAAT 11a)
leen onder eerste hy-
9ii geeft 3Vs pCt. Pand-
ren van 50, 100, 500
ekomen te Middelburg
DOORENBOS. Markt
n by denheer G. VAN
'■s, bij de Heeren VAN
AMDIENST.
-MIDDELBURG.
emise vm. 4,50, (alleen
5. Van Zeilmarkt8,
12,30, nm. 1,15, 2,
5,10, 5,55, 6,55, 7,45,
Naar Remise vm. 5,20
gen) 6,23., Naar Zeil-
11,45,12,35, nm. 1,20,
4,20, 5,15, 6,-, 7,—,
30,11.—.
USDIENST
CHE VEER—GOES.
;ondering van Dinsdag.
Vertrek Veer's morg.
0, 's avonds 5,uur.
l) 'smorg. 8,37, 'snamid.
's avonds 6,30. Des
pr 's morg. 9,'s av.
(Slot ÜBtende), 'a nam.
rtrek ongeveer
Voorm. 5,20*, 6.25*
11,Namid. 12,
5,15, 6,—, 7,-, 8.-.
Voormid. 6,40*, 8,
amid. 12,1,30, 2,30,
10,7,05, 8,10, 9,—.
•kdagen.
(OTDIENST
DELB.-ROTTERDAM
LUg.
Van Van
Ilddelburg. Rotterdam.
9,
8,45
8,45
8,45
9,-
9,-
9,-
9.—
8,45
8,45
9.—
8,45
9.—
8,45
8,45
8,45
9.—
9.—
9.—
9.—
8,45
8,45
9,40
9,40
9,40
9,40
9,40
9,40
9,40
9,40
9,40
9,40
9,40
9,40
9.40
9,40
9.40
9,40
9,40
9,40
9,40
9,40
9,40
9,40
ORBOOTDIENST
de
erdienst.
OTDIENST.
20 min. na kloktijd)
naar Vlake vm. 4,50
ralsoorden onmidd ellij k
en correspondeerenden
10.30, 2,15, 5,15 uur.
worden geen goederen
^DIENST.
Valsoorden vm. 7,
uur.
onmiddellijk na aan-
ngeveer vm. 8,45, en
u.
IOTDIENST
iurg en Zierikzee.
•ikzee Spoorweg Goes
ug.
Van Zierikzee:
'smorg. smidd
Dond. 6 6,— 3,45
Vrijd. 7 7,50 3,45
Zater. 8 7,50
Zond. 9 6,—
Maan.10 11.30
Dins. 11 6.
Woenl2
Dond.13
Vrijd 14
Zat er. 15
Zond. 16
Maan,17
Dins. 18
Woenl9
Dond.20
Vrijd.21
Zater.22
Zond. 23
Maan.24
Dins. 25
Woen26
Dond.27
Vrijd 28
Zater.29
Zond. 30
Maan.31
6.—
7,-
6-
7-
7,50
fi
ll,30
3,45
6-
3,45
3.45
3,45
3,45
3,45
3,45
6
3,45
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
Iedere strijd om bet recbt is een strijd
om den pliobt.
De schoolstrijd was een strijd om bet
recht der minderheden, doch tegelijk om
den plicht dierzelfde minderheden ten op
zichte hunner kinderen behoorlijk te kun
nen vervullen.
De strijd voor het recht om vrije Chris
telijke scholen te bouwen is in den grond
niets anders dan een strijd voor den plicht
om God te dienen ook in de opvoeding
onzer kinderen, Hem te gehoorzamen waar
Hij van ons eischt dat wij hen zullen op
voeden in Zijne leer en vermaning.
Van alle rechten zijn plichten de keer
zijde.
Ezou's eerstgeboorterecht was een recht,
waartegen Jacob uit zichzelf niet mocht
ageeren, waaraan niemand tornen mocht.
Maar 'tlegde ook aan Ezou de dure ver
plichting op overeenkomstig dat recht te
wandelen en allerminst het te verkwanse
len voor een schotel linzenmoes.
Israels uittocht was de herovering van
zijn recht om den Heere als een vrij volk
toe te behooren, maar ook een aanvaar
ding van den plicht om nu ook alleen Hem
te dienen en aan de volken een exempel
te geven van vreeze Gods.
Zoo heeft alle recht ook nog in onze da
gen zijn keerzijde.
Ieder huis fader heeft recht op zijn kind.
Dat wil zeggen hij mag zich door niemand,
hij heete Staat of Kerk of hoe ook, het
recht uit de 'hand laten nemen om die
kinderen te vormen naar zijn smaak, te zetten
naar zijn hand, op te leiden en heerschappij
over hen te voeren naar den eisch van hun
bestwilovereenkomstig zi)ne opvatting. Maar
diezelfde vader heeft ten plicht zijn kind
als redelijk zedelijk wezen allen noodigen
steun te bieden, het een goede verpleging
en vaderlijke verzorging te geven, het voor
te gaan in het najagen van den vrede en
de vreeze Gods en het niet te exploiteeren,
tot slavernij te voeren, zich ten koste van
de eer, de deugd, de levenskracht zijner
kinderen te verrijken. Anders toch is de
wet daar die tus.'chen beide treedt om het
kind tegen dien vader te beschermen, den
vader tot zijn plicht te brengen.
Dit is de beteekenis ook van den strijd,
zoo noodzakelijk te voeren in onze dagen,
voor de rechten van den minderen man,
den arbeider of hoe gij hem noemen wilt.
In den strijd om de volksrechten heeft
de antirevolutionaire partij steeds in de
voorste gelederen gestaan. Doch zij heeft
nimmer die volksrechten eenzijdig op den
voorgrond geschoven, zonder er de zorg
voor de volksplichten aan te verbinden.
Die rechten op te sommen, op 't gebied
■\an kerk en school en maatschappij, ach
ten wij onnoodig. Voor de vrijheden des
volks, voor de zedelijke rechten der ver
drukten op te komen is de eere en de roem
geweest van allerlei mannen van naam en
stand. Mozes en vele profeten, de Heiland,
als het ideaal van den volksman in den
hoogsten zin, hebben aan de Christenen
het exempel nagelaten, hoe men voor de
rechten der verongelijkten heeft te strijden.
Nooit heeft de Heere eenzijdig strijd voeren
voor het recht aanbevolen, en zijne dis
cipelen hebben voorzichtelijk wandelen als
het sieraad voor de Christenen aangeprezen,
in tegenstelling met zich te laten omvoe
ren door allerlei wind van leer.
Wie in dat licht den socialen strijd be
ziet, die kan dan ook niet nalaten er
aan mee te doen.
Was het „leven en laten leven" tot nog
toe een der kenmerken van de Christelijke
historische rechtsbeschouwing, niet minder
moet het ook het einddoel zijn bij den
strijd om het menschwaardig bestaan van
den werkman.
Wij veroorloven ons deze uitdrukking,
nit den socialistischen hoek voortgekomen,
niet zoozeer dewijl wij haar zoo juist en
zoo mooi vinden, maar dewijl zij ongeveer
uitdrukt, waar het ook van onze zijde om
gaat. Ook in onze kringen laat zich een
menschwaardig bestaan niet anders denken
dan als een recht en een plicht tevens. Een
recht op arbeid, op loon, op goede behan
deling, op waardeering en aanmoediging,
op nachtrust, op den vrijen Zondag, en
dat alles zoo mild mogelijk en overeen
komstig de behoeften. Maar ook een
recht om den plicht tot arbeiden op de
zelfde wijze te vervullen. Goed loon
om met getrouwheid en een volkomen
hart de zaak van den patroon te behar
tigen. Goede schafttijd eu nachtrust om
al zijn kracht in de oefening van zijn
laak te besteden. Vrije Zondagen of al
thans bij noodzakelijk gebleken Zondags-
arbeid een vrije dag in de week teneinde
nieuwe adem te scheppen op den moeilij
ken weg, nieuwe kracht op te doen voor
de volgende dagen, de opgeruimdheid
in zijne omgeving te kunnen bewaren en
zedelijken invloed te blijven uitoefenen.
Een recht kortom opdat de plicht den
Heere te dienen ook in den dagelijkschen
arbeid, nimmer verzuimd worde, en met
name op den Zondag genoegzaam over te
houden om af te zonderen en weg te leg
gen voor het onderhoud van den dienst
des Woords en het onderhoud der soho-
lenen den armen christelijke handrei
king te doen.
Wie niet op deze plichten ziet en uit
sluitend op de rechten, die komt tot
scheeve gevolgtrekkingen, tot vergissingen.
De strijd om het recht is voor hen die
niet staan op den bodem van het chris
telijk geloof een strijd om de macht.
De liberale partij, voor zoover zij de
leer van het laissez faire, het laat-maar-
waaien-stelsel nu jarenlang heeft toegepast,
heeft volgens de oeconomen van denjong-
sten tijd aan velerlei onrecht en misstand
schuld. Zoolang zij meerderheid was in
den lande en dies de maoht bezat, dank
zij het door haar zeiven in elkaar gezet
systeem dat bij de meerderheid de macht
en dus ook het recht is, zijn de zaken op
allerlei gebied metterdaad achteruit ge
gaan. Om niet af te dwalen van ons on
derwerp, leggen wij onszelf den plicht op
van de details af te blijven.
Wij gaan hier thans niet op in.
Maar de strijd die daaruit ontstond
verkreeg daardoor dan ook een eenzijdig
karakter. Van een recht om een plicht
te vervallen was daarbij geen sprake. Al
leen van een recht om de macht uit te
oefenen.
De socialist zei 't met ronde woorden:
gij hebt al zoo lang aan het laadje geze
ten, uw invloed doen gelden, de wet
voorgeschreven, de macht gehad; maak
plaats dat wij nu ook eens regeeren.
De logische gang der denkbeelden bij
het verdrukte volk was alzoo
Men zag den grooten achteruitgang der
nijverheid ten gevolge van de doodelijke
concurientie van het stoomwerktuig.
Men zag den nijveren welgestelden
handwerksman, tot berging van lijf en le
ven ook van zijne huisgenooten zich, in
dienst stellen van zijn grootsten vijand
den stoom. Van alleen werkend patroon
die in den kring der zijnen en met de
zijnen zijn handwerk uitoefende, zag men
hem dalen tot gezelvan gezel zag men
hem verlaagd tot een stuk machine van
redelijk wezen "tot willoos verlengstuk. En
in het huisgezin zag men den vader in
den „winnebrood" ondergaan. Men zag de
familiebanden verscheurd, de orde uit de
huiselijke kringen geweken, waar de
disch en de haard geen aantrekkelijks meer
bood.
Men zag den voet zich verbroeden van
de menschenzuil, men zag de menschen
worstelend om op te klimmen, in steeds
grooter getale vallen, terwijl slechts enke
len op de schouders der anderen staande
bleven of hier en daar een eenling zich
te verheffen wist tot aan den top. Doch hoe
hooger zij klommen, hoe grooter de af
stand tusschen hunne broeders werd. En
dezen, uitgekropen uit het stof, waarin
zij geworpen zijn, trachten de zuil te doen
UITGAVE VAN
en
va-n I 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
schudden. Zij zouden gaarne die anderen
verwijderenen zich vestigen in hunne
plaats. Hebben zij niet dezelfde rechten
Of zonder beeldspraak gesproken. De
arbeider ziet en gevoelt maar al te diep
hoe hij miskend wordt. Deze toestand
drukt hem. Hij weet dat hij onbeschermd
staat, en waar hij beschermd wordt, ont
breekt hem het vertrouwen in eene wet
die hem tevens aan zijne plichten herin
nert. Inderdaad groot zijn de machten die
zich tegen hem stellen. Ook Regout is
een voorbeeld der ontzaglijke macht van
het Kapitaalen andere machten, schoon
minder of niet schuldig, worden al evenzeer
verdacht. Zij verdrukken hem zoo hij meent,
wijl zij sterk zijn. En zoo wordt zijn strijd
voor het recht eigenlijk een strijd om ook
macht te zijn gelijk zij. En dan organi-
seeren de verdrukten zich en prediken
geweld. En geweld is een gevaarlijk
wapen. Het wondt ook hem die 't hanteert.
Het is de verkeerde aanvatting der zaak-
Er is groote schuld bij de tegenwoor
dige machthebbenden, maar de strijd tegen
hen moet niet anders zijn dan een poging
em de plaats te veroveren, niet waar wij
zeiven ons hebben willen, maar waar God.
ons hebben wil. Een strijd om de roeping
van Zijnentwege te vervullen. Daarom
kan niemand met vrucht dien strijd voeren,
die niet gelooft in zijn Heiland die gezegd
heeft„Zoekt eerst het Koninkrijk Gods
en alle dingen zullen u toegeworpen wor
den". Wie in dat licht den strijd aan
bindt, wat dus het tegengestelde is van
eene lijdelijk berusten, dien valt de betere
loonsregeling, de meerdere waardeering,
de weg tot het menschwaardig bestaan als
in den schoot. Want dan dient hij een
Heer die niet alleen belooft, maar ook
geeft en de macht, het gezag, de invloed,
heit prestige, de zedelijke meerderheid, het
wordt zijns, wijl hij de kunst van heer-
schen door dienen op de school van zijn
Meester heeft aangeleerd.
Doch naar dezen maatstaf, naar deze op
vatting hebbe dan ook de strijd om de
volksrechten al de achting die hij verdient.
De onderwijzer den Hartog heeft van den
Amsterdamschen gemeenteraad zijn ontslag
brief thuis gekregen. Met 17 tegen 8 stem
men werd hem het niet-eervol eervol ont
slag „verleend."
Er is lang gesproken over deze quaestie.
Een lid stelde nog voor om het besluit uit
testellen. Een ander om het niet te nemen.
Nog een ander dat men entslag geven goed
vond, doch het niet te geven. Nog een
ander om het wel te geven maar met opgaaf
van redenen. Slechts laatstgenoemd voor
stel werd aangenomen.
Voorstel 1 zou trouwens slechts uitstel
der executie zijn geweesten voorstel
3 zou toch door ontslag vragen hebben
moeten gevolgd worden.
Van de antirevolutionaire raadsleden was
de helft afwezig, de andere helft die er was,
hiervan stemde nog eens weer de eene helft
voor en de andere tegen. De overige
tegenstemmers waren radicalen en 3 libe.
ralen. Verzet tegen de overheid, trou
wens heteenige waarvoor, spyt zijn excuus,
deze onderwijzer kan gestraft worden,
was bij Burgemeester en Wethouders de
reden voor hun voordracht geweest.
Jammer dat met dezen leider lijder te
maken de neutrale school niets gevorderd
is. Het zijn toch niet de personen, maar de
beginselen die het Kwaad stichten. Den
geestdrijver kan men verwijderen, de geest
blijft.
Bij de hooghouding van het gezag, gelijk
dit in den Amsterdamschen gemeenteraad
door den burgemeester en den heer Treub
terecht geschied is, had van antirevoluti
onaire zijde wel eens op de bron van het
gezag mogen gewezen worden.
Wij, antirevolutionairen, eeren alle ge
zag, onverschillig of wie het oefenen dit
gezag als boeman, dan wel als ordening
Gods gebruiken.
Maar wanneer het als argument voor ont
slag gebezigd wordt, dan dient èn wie tegen
dit ontslag zich verklaart, èn wie op grond
van het gekrenkte gezag het ontslag verde
digt, gelijk beide van antirevolutionaire
zijde is geschied, ook tevens op 't princi
pieel verschil van opvatting omtrent de
beteekei is van het gezag te wijzen en alzoo
de tegenstelling te doen uitkomen tusschen
hen die uit den mensch, door middel van
de menschelijke rede, en hen die uit God,
door middel van zijn Goddelijk bestel, het
gezag van mensch over mensch pogen af
te leiden.
Een hulpfonds.
De algetneene vergadering van den school
raad voor de scholen met den bijbel heeft
indertijd aan het Moderamen opgedragen
het oordeel van de besturen der scholen
met den bijbel in te winnen over de „vor
ming van een hulpfonds, waaruit de scho
len, die buiten haar schuld verstoken worden
van de rijksbijdrage, worden tegemoetge
komen, onverschillig of zij bij den school
raad zijn aangesloten of niet". Aan die
opdracht voldoet het Moderamen thans
door rondzending van een circulaire, waarin
zij o. a. het volgende voorstelt
Wanneer, tengevolge van onvoldoend
personeel, een school, zonder schnld van
het schoolbestuur, haar aanspraak op een
rijksbijdrage verliest, wordt de daaruit
ontstane schade aan die school vergoed.
Scholen, die nog nimmer aanspraak op die
rijksbijdrage hebben doen gelden, of die
eerst toetreden nadat het vaststaat, dat zij
geen aanspraak op rijks-subsidie kunnen
maken, vallen hier niet onder.
De vraag, of er al dan niet schuld is
aan de zijde van het hoofdbestuur, wordt
beslist door het Moderamen van den school
raad, dat de motieven zijner beslissing
aan de algemeene vergadering van den
schoolraad meedeelt. Elke school, die op
de vergoeding recht wil doen gelden ver
bindt zich, tot nadere opzegging om telken
jare een bedrag van ten hoogste drie
gulden per onderwijzer bij te dragen.
Yanderbildt, de 22-jarige zoon van den
bekenden billionair, is te New-York in het
huwelijk getreden met miss. Grace Wilson
die acht jaar ouder is. Zulks tegen den
wil zijns vaders die hem zal onterven. Toch
blijft de ongehoorzame zoon nog rijk ge
noeg om zelfs zijn vaders erfenis te trot-
seeren. Yader Vanderbildt schijnt het hu
welijk te hebben tegengewerkt, dewijl Grace
te weinig kapitaal wist aan te brengen.
Natuurlijk voor dezulken, kapitalisten
in den meest ongunstigen zin, is de deug
delijke huisvrouw uit Spreuken 31 niet de
kostelijkste schat dien men wenschen kan.
Een met goud omhangen onnutte dame is
in het oog dierzulken grooter schat dan de
kloeke vrouw, die haar huis weet te ver
zorgen, doch zonder goud.
Wat zijn wij, niet-kapitalisten, dan ge
lukkiger voorzoover wij onze degelijke huis
vrouw van den Heere gekregen hebben, wier
waardij is verre boven de robijnen. (Spreu
ken 3110Z>).
„Uit den komkommertijd", zet een der
bladen boven het onderstaande leuke be
richtje
Te Elsenthal in Oostenrijk heeft men
zeker het record geslagen van een le
venden boom in een nieuwsblad te ver
anderen.
Om 7.35 uur 's morgens had men drie hoo
rnen voor dit doel geveld, welke 9.35
van hun schors waren ontdaan en voor den
molen waren klaar gemaakt, die er papier
van maakte. Met dit papier liep men naar
een drukkerij, waar om 10 uur dus
145 minuten na het vellen der boomeu
de eerste courant van het nieuwe papier
verscheen.
Op z'n Turksch is zeker wel de
manier waarop de Bulgaren zelfs aan het
graf van Stamboelof nog bun haat meenen
te moeten koelen tegen wijlen den energie
ken persoon van dien naam. Reeds een
paar malen werden pogingen gedaan het
graf door middel van dynamiet te doen
uiteenspringen. Deze week vond man er
weder eenige dynamietpatronen.
Op zijn Spaansek mag ook wel gezegd
worden van de luiden in het Spaansche
stadje Sagunto, waar de bevolking onver
wacht het land aan de belastingen kreeg
en daaraan uiting gaf door de belasting
kantoren te verbranden.
Op z'n Amerikaansch mogen wij ten
slotte het navolgende medicijn wel noemen,
door een dokter te Chicago uitgedacht om
een dame van toevallen te genezen. Eene
dame klaagde haar nood bij den dokter
dat zij de lucht van rozen niet kon ver
dragen dat zij bij den geur van een der
gelijke bloem steeds ineen zakte en stuiperig
werd. De dokter overtuigde zich daarop
of zij de waarheid sprak. Hij haalde een roos
en hield haar die onder den neus. En jawel
daar zakte de dame, onder kennelijke tee
kenen van duizelingen, ineen. Toen ha
re huisgenooten haar weer hadden bij
geholpen, zond de dokter haar weg met
den last des anderen daags terug te komen.
Des anderen daags op het gegeven uur
stond zij reeds met hare familie in de wacht
kamer. Daar trad eensklaps de dokter haar
met een roos tegemoet en liet haar daaraan
ruiken. Maar nauwelijks had de dame de
bloem aan den neus gehad of de ziekte
trad in. Daar lag de dame. Doch de dokter
schaterde het uit en liet aan de omstanders
zien hoe de juffrouw door den geur van
een reuklooze kunstroos was bevangen ge
worden.
De dame was in minder dan geen tijd
weder overeind en hare huisgenooten zeggen
dat zij geheel hersteld is.
Het socialistisch congres te Londen
is thans geëindigd. Yeel lof viel hetzelve
niet ten deel. De Engelsche pers is tamelijk
eenstemmig in haar oordeel dat het mis
lukt is. Niet zoo zeer ten gevolge van
de ongunstige weersgesteldheid als wel
door de gebleken verdeeldheid en „terro
risme", of hoe men 't ook noemen wil. In
ieder geval heeft het congres aan het
gioote doel, de solidariteit en de eendracht
van alle arbeiders te bevorderen, niet tie-
antwoord. Drie dogen werden zoek ge
maakt met twistingen en stemmingen over
het al of niet toelaten der revolutionaire
socialisten, en toen men eindelijk eens
heusch aan het werk toog, bleken de be
raadslagingen in den vloed van moties en
amendementen te verdrinken. In dit alles
werden de groote, mot onvruchtbaarheid
geslagen parlementen eenvoudig nagebootst.
Jlannen met meer prachtisch talent werden
door de meerderheid en de macht is
immers bij de meerderheid overstemd.
Bekende wenschen en eischen werden
herhaald, in betrekking tot de „kapitalisti
sche maatschappij" en het „communaal
grondbezit"doch iets nieuws werd niet
geopperd, en nog minder tot stand ge
bracht.
Zou het ook kunnen zijn zoo vraagt
de Engelsche pers dat 't groote verschil
van denkrichting enz. tusschen de leden
der vakvereenigingen in Engeland en de
leiders der socialistische beweging op het
vasteland hieraan schuld heeft? In dat
geval zullen voortaan de werklieden af
zonderlijk hebben te vergaderen; en de
theoretici van het vasteland met hunne
boekenwijsheid alleen laten staan.
Het slot van het Congres is dat een
maaltijd de leden wat opfrischte. Recht
voor allen stak daarmede den draak, gelijk
zij met meer dan een der vergaderden had
gedaan.
