NIEÜWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Ho. 121. 1896,
SKnsfCag 14 ML
fêieuife laatgang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
F.LKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 centiedere regel
meer 10 cent.
De Middelb. Crt. bevat uit Middelburg
de volgende belangrijke mededeeling.
Nieuw is, vergissen wij ons niet, een
praotische aanwending van den automaat
voor de verstrekking van duinwater, zoo
als die door den lieer P. Polet, den ijve-
rigen en kundigen directeur van de ge
meentelijke gasfabriek en duinwaterleiding
alhier, is gevonden en in werking ge
bracht.
Gaarne voldeden wij aan het tot ons
gericht verzoek om eens even een kijkje
te nemen aan de gemeente-gasfabriek,
waar die duinwaterautomaat in werking
gebracht is.
Het instrument 't is altijd nog maar
een model ziet er hoogst eenvoudig
uit en heeft den vorm van een omkaste
pomp.
In het bovendeel er van is een raampje
aangebracht, waarin, als het toestel gevuld
is, het woordje „vol" voorkomt, terwijl
eronder de volgende gebruikaanwijzing is
te lezen
„Zet den met duinwater te vullen emmer
onder den uitloop, en zie of het aan den
voorkant achter (/las aangebrachte peil op
„volu staat. Is dat niet het geval, dan
wacht men een oogenblik.
Plaats het aan de voorzijde aanwezige
handeltje naar rechtswerpt één cent in de
aan den zijkant aanwezige sleuf; draai
het handeltje snel van rechts naar links en
men bekomt een emmer duinwater''1
Eenvoudig, niet waar, maar daarom niet
minder ingewikkeld.
Wij zijn te veel leek om de constructie
van den automaat uiteen te zetten, wat
trouwens voor het meerendeel der lezers
van minder belang te achten is.
Wij willen daarom liever even wijzen
op het groote nut, het groote gemak en
het groote voordeel, dat deze duinwater
automaten hebben.
Dat alles springt wel direct in het oog
als men bedenkt, hoe men thans zonder
kostbare buizenleiding op verschillende
plaatsen den inwoners gelegenheid geven
kan om voor een luttel gedrag een
cent per 10 liter elk oogenblik van den
dag zich van zuiver water te voorzien
hoe nu ook de armste van deze, voor de
volksgezondheid zoo aanbevelenswaardige,
gemeentelijke onderneming kan profiteeren,
terwijl ook de exploitatie der waterleiding
er mede vooruitgaat.
Wanneer wij nog melden dat de auto
maat registreert de hoeveelheid water die
verstrekt is en zoo dus controle op de
kas uitoefent, gelooven wij voldoende aan
getoond te hebben dat de nieuwe vinding
van den heer Polet van groot algemeen
belang is.
Wij hopen dat de gemeenteraad termen
zal vinden om den duinwater-automaat op
verschillende plaatsen in de gemeente te
doen opstellen ten gemakke van hen die,
om een of andere reden, geen leiding kun
nen of willen doen aanbrengen en toch
gaarne tegen betaling frisch water wen-
schen te ontvangen."
Wij ondersteunen dezen wensoh van
de Midd Crt. van harte.
Alleen die cent hindert ons nog een
beetje.
Zou er geen kans zijn dat ook zonder cent
van den duinwater-airtomaat worde gebruik
gemaakt, op de manier van de ouwerwet-
sche stads pompen die ook gratis water
gaven?
Licht en lucht en water moeten overal
kosteloos en onbelast te genieten zijn.
Wij geven echter toe: een automaat
die ook zonder cent werkt, zal wel moei
lijk te vinden zijn.
Wij mogen nu niet langer meer uit
stellen de aandacht te vestigen op het
verdienstelijke vlugschrift van den heer
Vorsterman van Oyen „Het Pachtstelsel."
Het boekske bevat 32 bladzijden en kost
slechts 15 cents. Wij zullen het niet te
yeel plunderen teneinde geen af breuk te
doen aan den kooplust onzer belangheb
bende lezers.
Op enkele grieven en wenschen, door den
geachten schrijver in populairen vorm ont
vouwd, wenschen wij binnen kort de aan
dacht te vestigen.
Uitgever is de heer Wijtman te Mid
delburg.
Onze lezers kennen de profetische woor
den door Johannes den Dooper overge
nomen
„De stem eefns roependen in de woestijn".
Het spraakgebruik van lateren tijd nam de
uitdrukking over en hechtte er de betee-
kenis aan van eene stem die zich tevergeefs
laat hooren. De 20ste eeuw zal er echter
eene nieuwe beteekenis aan verbinden. De
telefoon zal voortaan die stem zijn, althans
in de Sahara, waar de voornaamste oasen
telefonisch zullen worden verbonden. Reeds
begon men met de verbinding Biskrah-
Tuggurth. Ook voor telegrafische gemeen
schap zal worden gezorgd. En zoo zal dus
ook weldra de woestijn hare poëtische
natuur voor eene meer prozaïsche hebben
te verwisselen. De woestijntooneelen zul
len verminderen. De „zonen der woestijn",
de leeuw der woestijn, zij zullen in onze
reisverhalen hunne aantrekkelijkheid ver
liezen en het schip der woestijn krijgt
alle kans door den locomotief te worden
vervangen.
Toch zal onze God ook deze verandering
zeker wel doen strekken tot bevordering
der komst van zijn Koninkrijk.
In de tweede kamer heeft de antirevo
lutionaire party fractie Kuyper en
fractie Lohman zich eenparig verklaard
tegen de grensregeling van Leiden, ten
koste van de kleinere gemeente, inzonder
heid Zoeterwoude.
Met genoegen melden wij dat de antire
volutionaire partg in de eerste kamer,
voorzoover zij vroeger tot de tweede kamer
behoord heeft, insgelijks tegen genoemd
wetsvoorstel, zoo ingrijpend in de rechten
der gemeenten gestemd heeft. Het
waren de heeren Engelberts, Godin de
Beaufort sn Schimmelpennink v. d. Oye.
In de tweede kamer was de heer Donner,
in de eerste kamer de heer Engelberts
leider van het rechtmatige verzet.
By dergelijke principiëele quaestiën ziet
men herhaaldelijk, hoe de antirevolutionai
ren bijeen behooren en hoe weinig men
van liberale en radicale „wetgevers" mag
verwachten.
Na vijf stemmingen is door de democra
tische conventie te Chicago voor de pre
sidentskeuze in de Vereenigde Staten tot
candidaat geproclameerd Bryan. By de
vierde stemming had Bland het tegen hem
moeten afleggen.
Het zal dus zijn McKinley of Bryan.
Voor beide partijen een stuivertje op z'n
kant.
Overigens is door deze en andere beslis
singen in de Nationale Conventie de
kracht der Democratische party gebroken.
Het zilverprogramma haalde slechts 628
van de 929 stemmen. De motie Hill ter
goedkeuring van Clevelands bestuur werd
verworpen met 564 tegen 357 stemmen.
Deze 357, meest goudmannen, zullen zich
nu zeker wel by de republikeinen aan
sluiten. De New-Yorkers, onder Hill, moe
ten zich al voor Mc Kinley hebben uitge
sproken. Zooals men weet is deze de can
didaat |op het goudprogram der repu
blikeinen.
Een enkel woord naar aanleiding van
het Feuilleton in de beide vorige nom
inees. Wij lazen het eerste reeds eenige
maanden geleden in een der beste Trans-
vaalsche bladen het tweede vonden wij
in een Nederlanlsch blad dat zyn sympa
thie uitsprak met de Schriftkennis der
Transvalere die uit den vorm van het ver
haal over Jamesons nederlaag sprak.
Zoo namen wij te goeder trouw beide
stukken op. Doch by nader inzien komt
het ons voor dat de nabootsing van de
taal des Bijbels eene zeer groote fout in
beide opstellen was, die ons had moeten
verbieden ze op te nemen.
Wy betuigen dan ook ons leedwezen met
de opneming en zullen van de overige, hoe
goed ook bedoeld misschien, geen notitie
meer nemen.
13 Juli 1896.
De minister van waterstaat heeft den
heer A. Matthyssen te Leeuwarden benoemd
tot buitengewoon opzichter by de voor
ziening der boorden van het kanaal van
Ter Neuzen.
De Minister van Binnenlandsche Zaken.
In het Leeskabinet toekent dr. Sohaep-
man mr. S. Van Houten, minister van
binnenlandsche zaken, in de volgende be
woordingen
„Aan de ministerstafel verrijst de breede,
stevige, welgedane gestalte van den minister
van binnenlandsche zaken. Vijf weken
lang heeft men hem aan de tafel kunnen
zien. Geen trek van vermoeidheid op het
blozende gelaat. Nog altijd een welbewuste
glimlach om den forschen, door den vollen
baard omgeven mond. De oogen onder de
flinke wenkbrauwen, frisch en levendig.
Het haar zorgeloos over den reeds kalen
schedel geschikt. Een kloek man in de
volle rypheid van zyn leven.
Hij spreekt en het rumoerig gonzen be
daart.
Eerst eenige eenvoudige volzinnen. Een
antwoord op iets, wat naar een verwijt
zweemde. Zake.ijk en zelfs uitvoerig, als
was men niet tot het laatste artikel van
het ontwerp tot regeling van het kiesrecht
genaderd. Zonder haast, zonder gejaagd
heid, juist als midden in de beraadslaging
over een technisch punt. En dan opeens
deze woorden:
„Wat verder de geachte afgevaardigde
met de geheele wet zal doen, is voor zyn
verantwoording, daarmede heb ik mij niet
in te laten. Ik heb hier by de behandeling
van het ontwerp alleen gehandeld op za
kelijke gronden en by die behandeling heb
ik noch naar rechts, noch naar links gezien".
Het hoofd wordt een weinig achterover
geworpende op de tafel rustende hand
balt de spreker tot een vuist.
Een historisch woord.
Niet alleen omdat het 't laatste woord
was, dat in de Tweede Kamer over de
kieswet vallen zou. Niet alleen omdat 't,
vol van zelfbewustzijn, maar vrij van
grootspraak, in breederen zin de werkelijk
heid teruggaf. Want al waren in den over
het geheel uiterlijk kalmen loop der be
raadslagingen ook van de ministerstafel felle,
scherpe, by na schampere woorden gekomen,
al waren ook by het handelen „op zakelijke
gronden" de personen niet gespaard, de
man, die daar stond op 16 Juni, stond er
niet anders dan op 12 Mei, dezelfde, vast
en onverwrikt".
Concurrentie tusschen gevangenisar-
beid en particuliere nijverheid.
Tot het vraagstuk der concurrentie tus
schen gevangenisarbeid en particuliere nij
verheid levert het volgende een nieuwe
bijdrage.
In het jaarlijksch rapport der kamer
van koophandel in Opper-Beieren over de
marmeiindustrie wordt de depressie in de
verkoopprijzen deels geweten aan de con
currentie met het buitenland, deels aan
den gevangenisarbeid, te Dietz aan de
Lahn verricht.
In het tuchthuis aldaar vinden 15 ruwe
werklieden, 70 slijpers, 30 steenhouwers
en 5 machinisten tegen een gemiddeld
dagloon van 40 Pf. werk. Neemt men
aan, dat deze menschen 300 dagen in een
jaar werken, zoo geeft dit een gemiddeld
bedrag van 14.400 Mrk dagloon in een jaar.
De particuliere industrie moet voor een
gelijk aantal werkkrachten 155.250 Mrk
loon uitbetalen. Dientengevolge is de par
ticuliere industrie 140.850 Mrk ten acuter
bij de in het tuchthuis uitgevoerde mar
meren steenhouwerswerken.
Wat de zaak uog erger maakt, is het
feit, dat de goedkoope prijs van het werk
aan de flrnia, welke den tuohthuisarbeid
gepacht heeft, van den staat groote opdrach
ten verschaft. Zoo werden aan het station te
Frankford a. Main alle marmeren werken,
en aan liet Kenlsche gedeeltelijk door haar
geleverd. Zoo steunde de staat indirect den
gevangenisarbeid.
Brief van Toekoe Oemar.
De Soer. Ct. deelt den Volgenden brief
mede van Toekoe Oemar aan den waarn.
gouverneur van Atjeh, den heer v. Longen.
Hy stelt daarin zijn voorwaarden voor
zijn aanblijven als Panglima Prang Besar_
Brief van T. Djohan Oemar te Lam-
pisang aan den wd. Gouverneur
te Kota Radja.
Voorts geef ik ITfloogEdelGeetr. kennis,
dat ik volstrekt niet van gezindheid ben
veranderd jegens het Gouvernement en
UHoogEdelGestr.
In waarachtig vertrouwen stel ik mij
onder de schaduw van 's gouvernement»
vlag en hoop ik mee op uwe hulp om
van het gouvernement in de eerste plaats
te verkrijgen een teeken van goedkeuring,
te weten een kruis voor mijue verrichte
werkzaamheden in den oorlog met de
XXVI Moekims.
De hoogedelgestrenge heer Deykerboff
is met my overeen gekomen om mij te
geven een kruis, een onderscheidingsteeken
en indien ik dat kruis niet krijg, ben ik
zeer beschaamd.
Nog breng ik onder de aandacht van
UHoogEdelGestr., dat ik een geteekende
verklaring verzoek dat het Nederl. gou
vernement jegens my niet van gezindheid
veranderd is en die overeenkomst met my
verzoek ik dat gesteld worde op naam
van H. M. de koningin der Nederlanden
en onderteekend door Z. E. den gouver
neur-generaal te Batavia en door den
gouverneur over Atjeh en onder getuigenis
van de Europeesche vorsten die daarvoor
in aanmerking komen, die door middel
hunner consuls kunnen onderteekenen,
opdat mijn gemoed krachtig en tevreden
zij en mijn gemoed geen twijiel en ach
terdocht, koestere en ik persoonlijk onder
's gouvernements vlag gesteld zij, want
thans is mijn gemoed door laster vervuld
van twijfel en achterdocht.
De Radja's en Oeloebalangs in het
Atjehsche Rijk verwekken thans veel
beroeriug en verwarring in het land en
door hen is de laster op mij neergekomen
en heb ik een verachtelyken naam gekregen.
Volstrekt meng ik my niet in de zaken
der Radja's en Oeloebalangs in de XXII
of XXVI of IV Moekims en ik blijf in
de landstreek der VI Moekims, kampong
Lampisang, omdat ik den laster vrees.
Voorts breng ik eerbiedig ter kennisse
dat ik blijf Panglima Prang van het
Gouvernement in het rijk van Atjeh en
zijn onderhoorigheden en ik er voor insta
de oorlogszaken uii te maken. Atjeh kan
dan tot rust komen en zal ik in de banden
van het Gouvernement overgeven.
Ik vraag daarvoor f 151000 'smaands
om mijne krijgers te bezoldigen, doch
zoolang de oorlog nog niet geëindigd is
moet het Gouvernement voor het oorlogs-
materieel en de vivres naar billykheid
instaan, terwijl indien mijne krijgers sneu
velen in den oorlog het Gouvernement
mede volgens billy lcheid betaalt, maar
niets behoeft uit te keeren in geval van
verwonding.
Daar waar de oorlog geëindigd is, geef
ik het land in handen van de kompagnie
over. In geval van beroering sta ik er
voor in. Het Gouvernement kan bentings
oprichten, waar het denkt, dat zij van
nut zijn en ik verbind my te bewaken de
blokhuizen, waar het Gouvernement ze
wenscht op te richten, opdat de compenie
in rust en vrede biijve. Maar de Radja's
of Oeloebalangs mogen zich niet mengen
in de oorlogszaken en de kompenie kan
dan ten uitvoer leggen wat zij nuttig en
goed oordeelt ten bate van het Gouverne
ment en de onderdanen in het land.
En in geval men in den kampong twist
verwekt, moet de kompenie zoo mogelijk
zich daarmede niet bemoeien. Indien echter
een Atjeher zich schuldig maakt aan over
treding jegens de kompanie, dan kan het
Gouvernement hem veroordeelen volgens
zijne wetten.
Het bovenstaande breng ik eerbiedig ter
kennisse van UIIoogEdelGestrenge.
Omtrent andere zaken kuntu by Soetan
Ali informeeren, opdat zij U duidelijk
worden en wat Soetan Ali U mededeelt,
kunt U beschouwen als door my te zijn
medegedeeld omdat met mijn toestemming
Soetan Ali U alles zal zeggen.
Dit diens ter kennisse van UHoogEdel-
Gestrenge.
Geschreven op den llden dag dei maand
Dzoelkaidah 1313. (23 April 1896).
lerseke. In den nacht van Zaterdag
op Zondag evsn na twaalf uur verkondig
den alarmsignalen wederom dat er iets niet
in orde was. Daardoor opgeschrikt vernam
men terstond dat er midden in ons dorp
een zoo goed als nieuwe, groote landbouw-
schuur, van Mej. de wed. A. v. d. Burght
in volle vlam stond. Wijl de eigenares
het bedrijf niet meer uitoefent, weid de
schuur aan alle menschen verhuurd, van
die huurders is een en ander landbouwge
reedschap en wat hooi verbrand, levende
have was er niet in. Op een kleine uit
zondering na was alles verzekerd. Aan
boos opzet wordt niet getwijfeld.
Te Zaamslag is Vrijdag feestelijk
gevierd de honderdste verjaardag van Mege-
lina Leunis, wed. H. Moens. Het dorp was
in vlaggentooi en voor de woning der oude
vrouw was een nette versiering aangebracht.
Megelina Leunis werd den 10 Juli 1796
geboren op het Zaamslagsche Veer en huwde
op 19-jarigen leeftijd met Hendrik Moens.
Na eene echtvereeniging van 57 jaren over
leed deze in 1872 in den ouderdom van
82 jaar. Uit dit huwelijk werden geboren
13 kinderen, waarvan thans nog 8 in le
ven zijn de oudste is 74, de jongste 55
jaar. Deze kinderen hebben 19 kinderen en
28 kleinkinderen, zoodat te zamen 55 af
stammelingen van de honderdjarige in leven
zijn, m eest allen in die streken wonende.
Het vrouwtje woont thans 66 achtereen
volgende jaren te Zaamslag, nog altijd in
hetzelfde huis bij een barer kleinkinderen.
Zy geniet steeds een goede gezondheid. Pe
oogen veroorloven haar niet meer te lezen,
naaien of breien, doch wel kan zy groote
voorwerpen onderscheiden. Het gehoor is
nog uitstekend, evenals de eetlusthaar
geheugen is ook nog zeer goed.
De kerkeraad der Ger. gemeente bezocht
de jarige en zegde een geschenk toe, ter
wijl een commissiie uit de ingezetenen haar
een mooie fauteuil en een mandje Tokayer
aanbood.
's Middags bracht eer/ muziek- en zangge
zelschap haar een aubade en 's avonds had
een volksconcert plaats. M. C.
Poortvliet. Veenbranden zijn vreemd
in de provincie Zeeland. Toch is hiervan
een voorbeeld in 't klein te zien geweest
in de weihoek, onder deze gemeente. Daar
ligt namelijk sedert eenigen tijd langs den
kant eener sloot een kade van gedolven
derrie of veengrond. Door de felle zon
van Donderdag en vorige dagen kurk
droog geworden, schijnt hij met vuur in
aanraking gekomen te zijntegen den
avond althans was de geheele dam een
klomp vuur geworden. Het gevaarlijke
in dezen was, dat in de onmiddellijke nabij
heid, zoo goed als lijp koren te velde
staat. De brandweer van hier kwam spoe
dig ter plaatse en was weidra den brand
meester. Door het stille is de schade ge-
