NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Wie wordt kiezer?
Ho: 116. 1896.
DotuMag 2 Mi.
lienife laarpng.
ELKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Nu de Kieswet aangenomen is, wordt
het tijd dat de Kiesvereenigingen aan
het werk gaan om de nieuwe kiezers voor
te lichten. Wij wenschen haar hierin een
handje te helpen.
Het zal wel niet noodig zijn van anti
revolutionair standpunt in herinnering te
brengen dat 't de dure roeping der Kiezers
is om waar 't immer kan aan de verkie
zingen deel te nemen.
Niets geschiedt bij geval. De voorzie
nigheid Gods, die over alles gaat, heeft ook
gewild dat deze kieewet er komen zou
om aan zoovelen het kiesreoht te verlee-
nen. Ieder kiezer heeft zich derhalve in
dien weg te stellen en van zijn kiesrecht
gebruik te maken.
De vraag is niet of hun die kieswet, ook
niet of het hun verleende kiesrecht hun
aangenaam is. Zij hebben slechts te nemen
wat hun geboden wordt.
Het is een constitutioneel recht, van
hetwelk Groen van Prinsterer eens ge
zegd heeft (Heraut 25 Sept. 1863)
„Een constitutioneel recht dat beteekenis
en kracht heeft, het petitierecht in omge
keerde verhouding.
„De meerderheid der Tweede Kamer
regeert het land, ook waar het Kerk en
School geldt.
„Daarom is het ongebruikt laten van dit
recht een inzonderheid voor den Christen
onverantwoordelijk verzuim.
„Daarom, zoo mijn raad iets bij mijne
geloofsgenooten vermag, zal voortaan niet
licht iemand hunner zich aan de stembus
onttrekken."
Dezen raad van Groen van Prinsterer
op te volgen, laat dit ons aller doel en
eere zijn.
En dan, laat ons gedachtig wezen wie
kiezer worden.
Wij hebben 't al meer gezegd. Wij
krijgen nu
a. belastingkiezers.
b. woningkiezers.
c. loonkiezers.
d. pensioenkiezers.
e. kapitaalkiezers.
f. examenkiezers.
En al deze kiezers moeten geboren of
genaturaliseerde mannelijke Nederlanders
zijn van minstens 25 jaar; en daarboven.
Wie zijn belastingkiezers
Dat zijn zij die over het laatst verloo-
pen dienstjaar zijn aangeslagen in de
grondbelasting voor een bedrag van ten
minste f 1
vermogensbelasting,
bedrij fsbelasting
personeele belastingde vijf eerste grond
slagen.
Wie in een van deze vijf belastingen
aangeslagen is wordt kiezer.
Het verloopen dienstjaar. Hiermede wordt
bedoeld het dienstjaar 1895/96.
De grondbelasting moet vóór of op den
len Maart 1897 zijn voldaan. Eigenlijk
behoorde deze belasting reeds met 1 Janu
ari voldaan te zijn. Er is dus niets on
billijks in dat wie op 2 maanden na dato
nog niet heeft afbetaald, van kiesrecht
wordt uitgesloten.
Ook de overige straks genoemde be
lastingen moeten voor of op 1 Maart be
taald zijn. Hier is echter geen bepaling
gemaakt van f 1 gelijk bij grondbe
lasting. Iedere som waarvoor men is
aangeslagen, hoe klein ook, geeft 't kies
recht.
Wie dus geen belasting betaalt, is of
wordt geen kiezer?
Mis gezien.
Wij hebben ze u reeds opgenoemd de
verschillende soorten van kiezers. Onder
hen zijn vijf groepen die niet behooren
tot de belastingkiezers en die dus ook
kiezer zijn, al zijn zij ook niet aange
slagen in eenige belasting, of al hadden
zij van hun aanslag in de belasting op 1
Maart nog geen cent betaald.
Men onthoud e wel dat het dienstjaar
piet is 't loopende maar het laatste, het
afgeloopen dienstjaar.
Wie in 1897 wil weten of hij op de
kiezerslijst komt, moet maar zien of hij
zijn belasting over het (dienstjaar 1895/96
heeft voldaan. Voor de personeele belas
ting loopt het dienstjaar van Mei '95 tot
Mei '96.
Al hadt gij derhalve den vollen aanslag,
dienst 1896/97 ten volle betaald, en gij
waart bijv. over 1895 96 niet aangeslagen
geweest, bijvoorbeeld dewijl gij toen nog
niet getrouwd waart, of omdat gij toen
bedeeld werdt of ook omdat gij dien aan
slag verzuimdet te betalen, dan wordt gij
dit jaar geen kiezer, wanneer gij namelijk
niet behoort tot de
woning-, loon-, pensioen-, kapitaal- of
examenkiezers.
Welke eischen stelt de wet nu aan de
woningkiezers
Een woningkiezer moet als hoofd van
het gezin of als alleenwonend persoon op
den 1 Februari 1897 sedert 1 Aug. 1896
of vroeger bewo >nd hebben eenzelfde
huis, maar hy mag tusschen de genoemde
datums éen keer verhuizen, mits in de
zelfde gemeente. Dit huis mag ook een
deel van een huis zijn, maar de huurprijs
van het huis dat hij bewoont, of de
huurprijs van een deel, hetzij kamer, of
beneden- of bovenwoning, dat hij bewoont
moet bedragen zekere som die niet lager
mag dalen dan
fl.75 te Vlissingen
f 1.50 te Middelburg
f 1.25 te Koudekerke (Zandt) en O. en
W. Souburg
fl voor de overige gemeenten dat zijn
al de gemeenten op Schouwen, (Zierikzee
uitgezonderd), Duivelend, St. Philipsland,
Tholen, Noord-Beveland en Zuid-Beveland,
en Walcheren behalve de bovengenoemde;
en in Zeeuwsch-Vlaanderen O. D. alleen
de gemeenten Axel (kom), Neuzen (kom),
Hulst en Sas van Gent
f 0,80 voor de overige gemeenten in
Zeeuwsch-Vlaanderen O. D. en W. D.
Nu iets over de Loonkiezers.
Zijt gij op den len Februari, sedert den
len Januari van 't laats verloopenjaar, dus
gedurende de laatste dertien maanden, bij
denzelfden persoon, dezelfde onderneming,
in openbare of bijzondere dienstbetrekking,
dan zijt gij kiezer, indien gij over
dat jaar een inkomen hebt genoten of als
inwonend zoon in het bedrijf of beroep
uwer ouders een loon hebt verdiend, min
stens gelijk aan het bedrag dat ook weder
voor al de genoemde gemeenten door de wet
is aangegeven.
Dat loon moet bedragen voor iemand te
Vlissingen per jaar f 450 dat is nog geen
f 9 per week
Middelburg f 400 of nog geen f 8
't Zandt en Souburg f 350 of nog geen f 7
Goes, Ierseke, St. Laurens (Brigdamme),
Neuzen (kom) en Zierikzee f 325, of nog
geen f 6,50 per week
Al de overige hierboven genoemde ge
meenten op de eilanden benevens Hulst,
(kom) f 300 of nog geen f 6.
Het overige Zeeuwsch-Vlaanderen f275
of f 5.50 per week.
Pensioenkiezers. Indien datzelfde bedrag
niet als loon maar als pensioen van een
openbare instelling wordt genoten dan zijn
dezulken ook kiezers. Wie een pensioentje
geniet te Goes van f 6,25 per week te
Middelburg van f 8 per week, die is dus
kiezer. Wie 't ook van de overige gemeenten
weten wil, die leze 't bovenstaande om
trent het loon nog eens na.
Kapitaalkiezers noemen wij gemakshalve
allen die sedert een jaar vóór den 1 Feb.
f 100 op het Grootboek of f 50 op de
Rijkspostspaarbank hebben, in eigendom
met recht van vrije beschikking.
Ten slotte herinneren wij er aan dat
zelfs zij die aan geen van al de boven
genoemde vereischten voldoen, daarom
nog niet behoeven te wanhopen dat zij
geen kiezer zullen worden. Zij kunnen
't ook worden, wanneer zij maar voldaan
hebben aan een examen waardoor zij volgens
de wet benoembaar zjjn voor eenig ambt
of eenige betrekking, eenig beroep of
bedrijf.
Van het kiesrecht uitgesloten zijn na
tuurlijk allen, wien het ontzegd is bij
onherroepelijk geworden rechterlijke uit
spraak, die in de gevangenis of in hechtenis
zijn het beheer over hunne goederen
hebben verloren.
Wie kiezer wordt, die wordt het voor
de Tweede Kamer, voor de Prov. Staten
en voorden Gemeenteraad. Op voorwaarde
in het laatste geval, dat hij ingezetene zij.
Moet ik mij ook aangeven om op de
kiezerslijst te komen?
Als gij belasting betaalt niet.
Als gij geen belasting betaalt wel.
En wel voor geval gij u als loon-kiezer
of woning-kiezer aangeeft, tusschen 8 en
15 Febr. aan het gemeentehuis.
De looukiezer moet zich ieder jaar tusschen
bovengenoemde datums aangeven.
De woning-kiezers alleen voor het geval
zij verhuisd zijn.
Wij zouden aan d#ze mededeelingen wel
den wensch willen aanknoopen dat de kies
vereenigingen moeten trachten wakker te
worden en de nieuwe kiezers te bewegen
om lid der kiesvereetfi^ing te worden.
De toestand van dofheid en lusteloosheid,
waarin zij door de onverwachte en on-
gewenschte schipbreuk der wet Tak geraakt
zijn moet nu plaats maken voor een flink
actief optreden.
Meer toch dan ooit zal nu van hare
krachtsinspanning gevorderd worden.
Die leden, welke het missen kunnen be
ginnen al vast met bunne contributie te
verdubbelen. De besturen beginnen alvast
te bespreken hoe zij door reorganisatie va*
den arbeid der kiesvereenigingen, waardoor
deze bij mindere kostbaarheid dezelfde
vruchtbaarheid belooft, de verkiezingen
kunnen leiden in 't gewenschte spoor.
De leden der kiesvereenigingen dragen
zorg dat zij bij de aftreding der oude be
stuursleden alleen die leden herkiezen, welke
blijk geven van doorzicht en krachtsin
spanning. Mannen die meer voor de zaak
geven dan hun naam onder eene advertentie.
Mannen die zichzelf geven; die „den boer
op" willen, die de kiezers ten platten lands
in openbare vergaderingen met of zonder
debat, willen gaan voorlichten. Want meer
dan op het geschreven zal 't nu op het
gesproken woord aankomen.
En voorts trachten allen, doch de be
stuursleden vooral, zooveel mogelijk de
aanstaande nieuwe kiezers in de kiesver-
eeniging op te nemen. Is 't minimum
een kwartje 's jaars contributie nog te
veel, dan zette men de contributie op een
dubbeltje; en houde bij iedere vergadering
een collecte.
Vooral moeten de besturen, zoodra de
oogst binnen is, een paar avonden in de
maaid uitkiezen, om de leden bijeen te
roepen en hen van den toestand op de
hoogte te stellen en de verschillende vraag
stukken die aan de orde zijn principieel
toe te lichten.
Van de leden mag geëischt worden dat
zij getrouw opkomen. Dit liet in de laatste
paar jaar veel te wenscben over. In een
enkele plattelandsgemeente, waar een der
onzen den afgeloopen winter optrad, be
droeg 't aantal opkomende leden stellig niet
meer dan twintig eer minder. Dit is niet
aanmoedigend voor een spreker die van
elders komt.
De nieuwe kiezers dienen man voor man
bewerkt te worden. Daartoe moeten de
leden zich splitsen in buurtcommissiën
van 2 of 3 ledenwelke dan op zich nemen,
die leden aan welke een bezoek te brongen
gewenscht is, aan huis op te zoeken. Kan
't bestuur 't met weinig kosten gedaan
krijgen dat in den vorm van een gesprek,
of hoe dan ook, in populairen sty 1 de ver
schillende quaestiën werden toegelicht op
kleine blaadjes, die als vliegende blaadjes
konden worden verspreid, ook dat zou een
goed middel ter voorloopige propaganda
wezen.
Misschien ware het 't meest gewenscht dat
een onzer uitgevers zich in contact stelde
met het Centraal Comité of omgekeerd en
dat door hunne samenwerking dergelijk
blaadjes werden geleverd tegen een zeer
goedkoopen prijs. Bijvoorbeeld van f 1 de
duizend, welke dan door gezamenlijke be
sturen van kiesvereenigingen konden wor
den gekocht.
Want vooral de linanciëele toestand
der kas van de meeste jKiesvereenigingen
zal geen groote uitgaven meer permittee
ren. Penningmeesters van de meeste onzer
kiesvereenigingen gaan gebogen onder
schuld of zijn verplicht uit eigen zak het
tekoit te dekken.
Werken de kiesvereenigingen op den
ouden voet voort, dan zal die schuldenlast
belangrijk stijgen. En vooral sedert de
uittreding uit de antirevolutionaire partij
van zoovele rijken en edelen, wier financi-
ëele steun ook wel verloren zal zijn, zullen
de kiesvereenigingen er al meer op be
dacht moeten worden om zelf allo kosten
der verkiezingen op zich te nemen. En
dit is geen kleinigheid, al schijnt 'tniet
onmogelijk.
De Standaard schrijft het volgende stukje
onder het opschrift Verlegen
„Dat de Standaard eenigszins verlegen is
met de houding der oud-anti-revolutionnaire
partij (alias club-Lohman) bij de behande
ling der kieswet, is een alleszins juiste
opmerking van de Nederlander (R.)
Een anti-revolutionnair orgaan kan moei
lijk anders dan verlegen zijn met de hou-
diug, die door deze dissentieerende broederen
werd aangenomen.
Of hoe het te vergoelijken, dat deze
zich noemende „anti-revolutionnaire" club
bij zoo belangrijke wet,op niet éen punt
voor het beginsel in het krijt trad.
Dat ze noch tegen de liberalen, noch
tegen de conservatieven, noch tegen het
kabinet het zwaard ophief, maar uitsluitend
de eigen broederen aanviel.
Dat ze elke poging tot hereeniging van
wat uiteeniging, afsloeg en tegenwerkte.
Dat ze voor een deel met de meest
reactionnaire amendementen meeging.
Dat bet eenige beteekenend amendement
dat ze voorstelde, strekte om door een hyper
conservatief voorstel ben te bevredigen, die
oordeelden dat men „te ver ging".
Dat de voorzitter van deze club den
minister van Houten, na aanneming van de
kieswet, een handdruk ging geven, die
aan den woordvoerder van onze club ge
weigerd werd.
En dat buiten het Kamerdebat om, de
haar naaststaande Kamerleden gekozen
werden tot het mikpunt voor de pijlen
van verguizing.
Metterdaad, zulk een houding maakt u
verlegen.
Ge weet niet, hoe ze goed te praten."
Dit stukje overnemènde voegen wij er
voorloopig aan toe de betuiging van ons
hartelijk leedwezen dat het reeds zoo ver
met den heer Lobman en zijn# politieke
vrienden gekomen is, dat met name de
heer Lohinan zelf, tot zelfs in de vergade
ring der Volksvertegenwoordiging zijne
antipathie tegen den leider der antirevolu
tionaire partij niet wilde verbergen.
Natuurlijk miskennen wij de rondheid
van karakter die ook uit deze zijne hande
lingen spreekt, niet.
Doch te verbloemen valt het feit niet
meer dat op terugkeer tot de oude sym-
pathieëem en samenstemming tusschen twee
mannen, door wier bezielend optreden in
dertijd onze antirevolutionaire partij werd
gebouwd, bij den heer Lohman niet meer
valt te rekenen.
Wij gaan niet diep in op de drijfveeren
en beweeggronden tot de breede reeks van
afwijkingen die de heer Lohman tot den
einde toe met zorgwekkende -consequentie
heeft afgeloopen.
Misverstand, wantrouwen, wortels der
bitterheid, 'tzijn slechts schakels in deze
rij, die ten slotte in vierkant positie nemen
tegenover de oude wapenbroeders is uit-
geloopen.
En ook ons komt het feit bedenkelijk
voor, dat de Goesche afgevaardigde, na zoo
meesterlijk juist bij de algemeene beraad
slaging de breede klove tusschen de anti
revolutionaire beginselen en die welke
aan het ontwerp Van Houten ten grondslag
liggen, geteekend te hebben, aan den vader
dezer kieswet de hand der gelukwensching
biedt, waar hij diezelfde hand aan een
ouden medestrijder schijnt te hebben ge
weigerd.
Het is de pijnlijke vrucht van zijne tac
tiek om de conservatieve elementen in de
Kamer op zijde te nemen in plaats van hen
met hunDe achteraankomende staatkunde
alleen te laten staan.
Er is wel eenig verschil nog, maar iets
van het fanatisme der Van Zuijlens tegen
Groen van Prinsterer wordt in het optre
den der groep-Lohman tegen Groens opvol
ger openbaar.
Dit langer zwijgend aan te zien, zou te
kort doen zijn aan de broederlijke liefde
die ons jegens de dissentiëerende broederen1;
zeker maar meer nog jegens de broederen,
die den principiëlen strijd nu laatst met
zooveel tact en volharding gevoerd; hebben,
past en betaamt.
1 Juli 1896.
Ierseke. Gemeenteraad van Maandag
11. 's namiddags te 3 uur. Tegenwoordig
6 leden.
Ingekomen is van het Burgerlijk Arm
bestuur lo. de kennisgevingj dat de heer
W. van Oeveren Jr. tot zijn voorzitter is
gekozen en dat deze de benoeming heeft
aangenomen.
En 2o. verzoek om machtiging tot wij
ziging der begrooting voor 1895 en af- en
overschrijvingen op die begrooting.
De wijziging bestaat in het plaatsen van
f 243.50 aan buitengewone inkomsten op den
post voor onvoorziene uitgaven.
De af- en overschrijvingen beloopen te
zameii een som van f 932,65. Beide verzoe
ken worden met algemeene stemmen inge
willigd en daarna de vergadering gesloten.
Bij kon. besluit herbenoemd tot bur
gemeester van Hengstdijk G. van Trappen,
en tot burgemeester van Nieuwerkerk F.
Bouman.
- De 2e luit. Abresch, van het 4e bat.
3e reg. inf. te Vlissingen, wordt gedurende
3 maanden te Terneuzen gedetacheerd.
Tot ontvanger der dir. bel. enz. te
Hontenisse is benoemd de heer G. Kleber,
thans ontvanger te Vlodrop (station).
De collecte voor uit- en inwendige
Zending gehouden op het vierde VI. Zen-
dingfeest bij Terneuzen bedroeg f 171,
en is aldus verdeeldZending der Gere
formeerde kerken f 40, Nederl. Zendingsver.
f 28, Nederlandsche Vereeniging voor Israel
f 20, Martliastichting f 25, Hulpgenootschap
van de Zending der broedergemeente te
Zeist f 30, Armeniërs f 30.
Zendeling van Balen ontving bij het
latenzien der voorwerpen van Nieuw Guinea
ongeveer f 30J
Onder het opschrift „De vier Middel-
burgsche Waterwegen" schrijft de Vliss.Crt.:
Het tegenwoordige Walchersche kanaal,
dat Middelburg in verbinding met de zee
brengt, is de vierde waterweg sedert de
grondvesting der stad.
Den derder. waterweg heeft ieder nog
gekend, de voormaligeMiddelburgsche haven,
niet lang na den Franschen tijd, gegraven
en geopend, gelijk een monument in ge
noemde stad nog aanwijst. Deze haven
is thans grootendeels met het kanaal ver-
eenigd. Tusschen Veere en Arnemuiden
is er nog een klein overblijfsel bij de
vroegere uitmonding gebleven. Deze haven
stond met het buitenwater in open ver
binding, zoodat men hoog- en laagwater
in de Middelburgsche kaaien had.
De tweede waterweg is geopend in 1535.
Hij liep langs dentegenwoordigen Nieuw-
landschen straatweg, een der twee vroegere
