NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Jlo. 113. 1896.
3)otnMag 23 3uni.
Iiemfe laargann.
VERSCHIJNT
Provinciale Staten van Zeeland,
Prof. Dr. Allard Pierson.
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers 0,025.
tB 1
'In de a. s. Zomervergadering, "Woensdag
8 Juli, zijn aan de orde na het onderzoek
der geloofsbrieven van den beer Van
Teylingen en het doen van mededeolingen
en verslagen, in de eerste plaats de ver
kiezing van een lid der eerste kamer,
aftreding mr. E. Fokkeren van een
buitengewoon lid van. gedeputeerde staten,
aftreding J. M. Kakebeeke. Natuurlijk
zijn beiden herkiesbaar.
Onder de voorstellen vermelden wij
Het aangehouden voorstel van Gedeputeerde
Staten omtrent het verleeuen van rentelooze
voorschotten voor wegen van secundair
belang, met een nader rapport te dezer
zake.
In het rapport bespreken Gedeputeerde
Staten de verschillende, op hun in de
vorige vergadering gadaan voorstel inge
diende amendementen
lo dat van den heer Hammacher, strek
kende om
„het onderdeel lo. te wijzigen als volgt
„dat met uitbreiding van den tot dusver
gevolgden regel om alleen rentelooze voor
schotten te verleenen voor hoofdverbin
dingen, in beginsel aangenomen wordt dat
voortaan dergelijke voorschotten zullen
kunnen worden verleend, voor de verbete
ring van openbare wegen"
„het onderdeel 3o. te wijzigen als volgt
„dat het niet wenschelijk is voor het
verleenen van rentelooze voorschotten enz."
2o dat van den heer Van der Have
luidende
„om in punt 3 der resumtie van heeren
Gedeputeerde staten de woorden na ad
vies van den provincialen hoofdingenieur
en in verband met den toestand der pro
vinciale geldmiddelen te worden beslist
te behouden."
3o het door den heer Homback voor
gestelde amendement, zooals dit nader
door hem gewijzigd is, strekt om punt 1
te lezen
„dat met uitbreiding van den tot dus
ver gevolgden regel om alleen rentelooze
voorschotten te verleenen voor hoofdver
bindingen, in beginsel als algomeene regel
aangenomen wordt, dat voorschotten ad
hoogstens 50 der kosten voor aanleg
ook zullen kunnen worden verleend voor
de verbetering van wegen, waarvan de
verharding noodzakelijk zal blijken te zijn".
4o het amendement van den heer Hen-
nequin strekkende: „ad 3um worde ge
lezen: dat het niet wenschelijk is voor
EEJJILLETON.
IN MEIViORIAWI.
Vervolg en slot.)
Pierson behoorde in geenen deele tot
het slag van eenzijdige en bekrompen lie
den, die alleen bij de gedachte, dat hunne
zeer alledaagseke denkwijze op hun systeem
als ze dit laitste er ten minsts op na
houden door anderen wordt aangeval
len of aangerand, onmiddellijk op alles
behalve edele wijze toonen, welke diepe
wortels de woekerplant der onverdraag
zaamheid in hun gemoed heeft geslagen.
Integendeel hij verdedigde zijne
krachtige, gevestigde overtuigingen hoe
kon het anders met warmte, met gloed,
met vuur, kortom met al wat ge wilt,
maar nooit met minder gepaste middelen
of minder eerlijke wapenen.
Hij streed met open vizier, in riddereer
en met ridderdeugd. Nimmer maakte hij
gebruik van giftige pijlen, maar moest hij
treffen hem blonk een traan in het bezielend
oo", d'en spiegel van zijn helder gemoed.
En was eenmaal de wonde geslagen,
men kon er zeker van zijn, gaarne ver
vulde hij den plicht van een barrhartigen
Samaritaan, „gietend daarin olie en wijn."
Of zonder deze beeldspraak, Pierson
zocht eerder door helderen betoogtrant te
overtuigen en voor zijne denkwijze te
winnen, dan door opeenkooping van aigu.
het verleenen dezer rentelooze voorschotten
andere vaste regelen te stellen, dan die
welke rekening houden met de draagkracht
des aanvragers maar dat overigens elke
aanvraag om enz".
Met 't oog op de financiën komen de
voorstellen 1,3 en 4 Gedeputeerde staten
onaannemelijk voor.
Met betrekking tot het aangehouden
verzoek van het waterschap Oranje-Dieren-
tijd om een renteloos voorschot voor wegs-
verbetering, met een nader adres ter zake,
komt het Ged. staten voor dat het voor
het voorschot gestelde maximum thans
geen wijziging behoeft.
Verder stellen Gedeputeerde staten voor:
af te wijzen een verzoek van den ge
meenteraad van Oudelande om een rente
loos voorschot voor wegsverbetering, van
f G450 of daaromtrent. Tot toelichting zeg
gen Gedep. Staten onder anderen
Indien ook do weg over den Oudeland-
sche dijkinNissc, welke de verbinding
vormt tusschen het beginpunt var. de
ontworpen wegsverbetering en den grindweg
van Ovezan d naai 's G r a v e n polder,
van eene kunstbedekking werd voorzien,
zou eene zeer nuttige verbetering der ge
meenschap verkregen worden, daar alsdan
eene veel kortere verharde verbinding zou
ontstaan tusschen do kommen van Oude
lande en de verschillende ten noordon
van den grindweg van O vezand naar
's Gravenpolder gelegen gemeenten,
en wij zouden in dat geval niet aarzelen
U eene gunstige beschikking op het verzoek
voor te stellen.
Op de begrinding van dien weg in N i s s e
bestaat echter geen uitzichtop onze vraag
toch aan Burgemeester en Wethouders van
Oudelande, of zekerheid zou kunnen
gegeven worden, dat ook die weg zal
worden verhard, ontvingen wfi de mede
hierachter afgedrukte brieven van 2 en 13
April jl., waaruit blókt, dat de gemeente
N i s s e bereid is den bedoelden weg te
bègrinden indien de gemeente Outelai de
de verplichting tot onderhoud op zich neemt,
doch dat deze gemeente die voorwaarue te
bezwarend acht.
Daar de ontworpen wegsverbefering dus
slechts aan éene zijde aan verhard® wegen
zal aansluiten, kan zij niet van gonoegzaam
algemeen belang worden geacht om daarvoor
een renteloos voorschot uit de Provinciale
fondsen te verleenen, en wy hebben derhalve
de eer U voor te stellen het verzoek af
te wy'zen.
Verder stellen Gedep. Staten voor
in te willigen een verzoek van Ja. van
Hoitzen c. s., pachters van ae tollen op
de provinciale wegen in het voormalige
4e district, om teruggaaf van de rechten
menten te vernietigen.
Trouwens, zijn polemiek wordt als model
van humaniteit geroemd.
Het valt licht, zoo sprak hij eenmaal in
betrekking tot een groot staatsman, zieh
in veler eenzijdigheid te verplaatsen, als
men zelf de eenzijdigheid van zóó nabij
heeft gezien.
En wat het zulk een fijnbesnaard gemoed
en uiterst gevoelige ziel gekost hoeft, door
veranderde godsdienstige denkwijze vroe
gere vrienden meer en meer van zich te
vervreemden, het is voorwaar geen geheim
voor wie in zijn „Intimis", dat juweeltje,
tintelend van innigheid des gevoels en
waren humor, den sterken polsslag van
zijn innerlijk leven heeft voelen kloppen.
Het afscheid van de „Vaderlamlsche
orthodoxie" heeft zijn weg eene lange wijle
eenzaam gemaakt.
Met weemoed herdenkt hij dan ook den
tijd, na de uitgave van zijn „Bespiegeling,
Gezag en Ervaring" het bewijzen van
eene zeer eenvoudige stelling, zooals hij
zijn critischen arbeid noemde als een
tijd niet vrij van spanning en verdriet.
Zeer zeker kwam de bewuste stap, dien
wij zouden willen noemen, de duurgekochte
overwinning van het wijsgeerig denken
op het eenvoudig geloof, dit laatste in
Bijbelscheu zin genomen, den jongeling van
het Réveil, nu tot man gerijpt, vooral
in den eersten tijd op eene belangrijke
hoeveelheid levensgeluk te staan.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
EN
O.MIIIMit hUl'IIHimi'flMMitllf'U'lil iHUTIt1
van zegel en registratie wegens de onder-
liandsche verpachting dier tollen voor een
jaar.
wijziging van het reglement voor de
schoolonderwijzers-wcduwcnhcnrs;
het verleenen van een subsidie aan de
ambachtsschool te Middelburg gedurende
viji jaar, ad f500 'sjaars;
bepaling van den afstand ter afpaling
eener eendenkooi in du gemeente Ellemeet.
Ter tafel komt verder een voorstel van
Gedeputeerde staten tot staking van de
door den stoombootdienst op de Wester-
Schelde beproefde vaart op Hoofdplaat.
lu dat voorstel wijst het Ged. college
er op dat 1 Augustus a. s. de termijn is ver
streken, gedurende welken volgens het be
sluit, dd. 12 Juli 1895, no. 23 de proefvaart
op Hoofdplaat met de l'rovinciale stoom
booten zal worden voortgezet. De uitslag
der exploit tie is ten gevolge van daling der
ontvangsten niet gunstiger geworden. Ter
wijl over het driemaandèlljksch tijdvak van
Augustus tot en met October 1.894 de dienst
een tekort heeft opgeleverd van f 89, en
over dat van 10 maanden (Augustus 1894 tot
en met Mei 1895) een ad f 609.80, heeft de
exploitatie over de 12 maanden van Febru
ari 1895 tot en met Januari 1896 eene som
van f 1056.45 gevorderd.
Wanneer men de cijfers van het personen
vervoer nagaat, is de vraag gewettigd, of
in verband met de belangrijke offers, welke
van de provincie voor de exploitatie van den
stoombootdienst reeds gevorderd worden
aan een dienst op eene gemeente als Hoofd
plaat zooveel ten koste mag worden gelegd.
Deze gemeente toch valt buiten de plaatsen,
waar zich met het oog op andere middelen
van gemeenschap liet verkeer concentreert'en
voor welker verbinding de dienst van wege
de provincie moet geacht worden bestemd te
zijn. Niet de toevallige omstandigheid van
de ligging der gemeente Hoofdplaat buiten
de route van den stoombootdienst en de
wensohelijkeheid eener verbinding moeten
o.i. in dezen beslissen, maar de noodzake
lijkheid uit het oogpunt van het verkeer
en deze wordt door de opgegeven vervoer-
cijfers niet bewezen.
Neemt men verder in aanmerking, dat
de afstand tusschen Hoofdplaat en Breskens
langs den verharden weg slechts 8881 M.
bedraagt en dat er des zomers zes en des
winters vijf gelegenheden zijn om van Bres
kens te vertrekken, dan is de kiacht over
het isolement van Hoofdplaat niet vrij van
overdrijving, terwijl het ontbreken vaneen
geregeld vervoermiddel tusscaen die gemeen
te en Breskens aantoont, dat de behoefte
En ioch hij kon, hij mocht niet an
ders, zoo meende hij ten minste. Hij had
immers het kostbaar kleinood als erfdeel
behouden, slechts het foedraal, als van
minder belang, geruild
Daartoe was bij naar zijne mooning ten
volle gerechtigd.
Eenige jaren daarna, toen hij de „va-
derlandsche kerk" eveneens uit volle over
tuiging vaarwel zeide, was de scheiding
volkomen.
Pierson was voor beide onherstelbaar
verloren. Vanaf dit oogenblik gingen dan
ook de wegen uiteen.
De Waalsclie kerk te Rotterdam leed
alzoo een zwaar verlies, toen zij den be
gaafden spreker, die steeds een uitgelezen
gehoor rond zich vereenigde, naar elders
zag vertrekken.
Om u „den aard zijner pastorale werk
zaamheid" te toonen, meenen we niet be
ter te kunnen doen, dan u behalve naar
zijn „Intimis", naar zijn „Adriaan de Mé-
rival" te verwijzen, waar gelegenheid ge
geven wordt, den „herder" gedurende en
kele uren op zijn tocht door de gemeente
te volgen wie en wat hij als leeraar ge
weest is, schetste dezer dagen een zijner
oude academievrienden en vroegere ambt-
genooten, wien we, als daartoe volkomen
bevoegd, naar we veronderstellen mogen,
bij dezen heel gaarne het woord verleenen.
„Pierson", zoo zegt genoemde vriend,
„was een ongemeen prediker. Hij bezat
va-n 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
aan communicatie nimmer sterk gevoeld is.
Er mag voorts niet uit het oog worden
verloren, dat de proefvaart bij bestendiging
van den dienst een vast karakter zon die
nen te verkrijgen waardoor dan de nu
reeds groote uitgaverf nog aanzienlijker
zonden klimmen door de kosten van in- en
ontscheping van passagiers en goederen, van
agentuur en meer andere.
Bij behoud van don dienst zouden voorts
driemaal 's weeks drie booten in de vanrt
moeten zijnen tengevolge daarvan de aan
stelling van meer equipage op den duur niet
kunnen uitblijven.
De uit al het vorengemelde voortvl oeiende
uitgaven zijn wel niet met zekerheid to be
palen, doch komen Ged. Staten met het
oog op het geringe verkeer te aanzienlijk
voor.
Waren verder materieel en personeel
zoodanig ingericht, dat zonder schade voor
de diensten op Vlissingen, Breskens en Ter-
neuzen de vaart op Hoofdplaat kon gtschie-
den, dan zou alleen het geldelijk nadoel,
dat de resultatenstaat aangeeft, in overwe
ging behooren te worden genomen, doch
Oik op een bezwaar van anderen moeten
worden gelet.
De stoomschepen 11 rcsl< rscheldt' on Zeelan-
<Va bewijzen nog velerlei en goede diensten,
vooral ais zij tengevolge j van de meer of
minder belangrijke herstellingen, welke
de nieuwere stoomschepen Walcheren en
Zeeuwsch-Vlvandereii herhaaldelijk moeten
ondergaan, voor deze den dienst moeten
verrichten. Bij voortzetting van den dienst
op Hoofdplaat zijn de eerstgenoemde boo
ten daardoor gedeeltelijk verbonden en niet
altijd geschikt om als reserve dienst te
doen, hetgeen allicht tot storing in de
hoofddiensten aanleiding zou kunnen geven,
zooals nog onlangs gebleken is, toen, om
in den dienst op Hoofdpaat te voorzien,
eene sleepboot gehuurd moest worden.
Op grond van een en ander meenen Ge
dep. staten te moeten voorstellen de proef
vaart met 1 October a- s,, tot welk tijdstip
de dienst is aangekondigd, te staken, en
adviseeren zij een daartoe strekkend besluit
te nemen.
Nog komen in behandeling voorstellen
van Ged. staten
tot inwilliging van een verzoek van de
Vennootschap de Middelburgsche Courant
om ontheffing van de verplichting tot uit
gifte van een afzonderlijk verslag van het
verhandelde in de vergaderingen der Pro
vinciale staten;
tot afwijzing van een verzoek van het
bestuur van het waterschap De Buitenpol.
geene schitterende, verblindende welspre
kendheid. Ze was geen vuurwerk, waar
van niets anders dan gezengd papier over
blijft, maar bij liet een helder, zacht en
verwarmend licht in de ziel van den hoorder
over ernstige levensvragen opgaan".
En welke was nu de wereld- en levens
beschouwing van Pierson
Wij behoeven u in dezen het antwoord
niet schuldig tc blijven.
Aan het eind van een zijner werken
reeds te voren genoemd, „Eene levensbe
schouwing", ziet lij zich aan de band van
Dante's Beatrice, „eene strenge schoonheid,
die voor hem Waarheidsliefde heet", naar
den eenzamen top van een heuvel geleid,
van waar hij neerziet in een dal, dat zich
aan beide zijden van den heuvel uitbreidt.
Het wordt duister om hem heen. De
sterren verdwijnen en eene geheimzinnige
nachtelijke koelte verdrijft het klamme
zweet van zijn voorhoofd.
Langzamerhand wordt de vallei aan zijne
linkerhand door een rossen gloed verlicht.
Zijn oog ontwaart bij dit flikkerend schijnsel
een altaar, mot kransen versierd, aan welks
voet do stroom der Vergetelheid zacht
murmelend daarhenen vliet.
Rond het altaar huppelt en danst eene
vroolijke, luidruchtige menigte. Aan zijne
rechterhand rijst uit het dal de statige
vorm van de Gothische kathedraal, wier
slanke torenspitsen in de donkergrauwe
lucht verdwijnen.
den van Nisse om splitsing van dat water
schapGed. staten verwijzen in de toe
lichting naar een adres van genoemd wa
terschap en zeggen verder
Men wenscht liet tvaterschap in twee dee-
len to splitsen, het eene best,lande uit de
polders k r u li i n g e n, Ronde en 'L-a n-
g e N1 6 u w 1 a n d ter gezamenlijke grootte
van ruim 200 hectaren, net andere bestaande
uit de polders Sohouwersweel met
Zuidzak, Noord en Zuid Daniel
en Proojjen, ter gezamenlijke grootte van
ongeveer 160 hectaren.
Die beide deelen van het waterschapgrenzen
niet aan elkander en hebben geene gemeen
schappelijks belangen.
Niettemin kunnen wij het verzoek niet
ondersteunen.
Het splitsen van groote waterschappen,
welke meer kracht, kunnen onj wiktelen tot
het behoorlijk onderhouden en tot het aan
leggen van werken en wogen dan kleine,
en welker administratiekosten in don regel
por Hectare minder zullen bedragen dan liet
geval is in kleine polders, welke onder een
afzonderlijk bestuur zijn geplaatst,achtoi wij
in het algemeen onraadzaam en daarvoor
moeten in elk geval meer aldoende redenen
bestaan dan thans worden aangevoerd.
In hot tot U gerichte adres worden twee
redenen voor de splitsing medegedeeld lo.
do moeilijkheden ondervonden bij do aan
vrage dor gemeente Risse om eerie jaariykticb
bijdrage tot aanleg en onderhoud van een
grindweg, waarbij alleen de gronden in
Kruiningen c. a. beiang haddenen 2o. het
leggen der lieuJon in Behouwersweel c. a.
door de gebruikers, terwij dat in Kruiningen
c. a. door het waterschap geschiedt.
Het eerste bezwaar, dat slechts een deel
van een waterschap of polder belang heeff
bij v erken, welke niettemin op kosten van
allen worden uitgevoeid, zal zich wel overal
voordoen en kan dus moeiyk als eene reden
tet scheiding worden aangemerkt, terwijl de
vergadering van ingelanden het tweede
bezwaar zelf kan ophcffoti, door te bepalen
dat ook de heulen in Schouwersweel
c. a. voor rekening van het waterschap zul
len zijn.
Waar derhalve zulke w inig klemmende
redenen worden aangevoerd, achten wij het
niet wenschelijk over te gaan tot splitsing
van oen waterschap, dat, oiykens het hier
achter afgedrukt schrijven van den Rijks-
Archivaris in deze Provincie van 2 dezer,
vermoedelijk reeds sedert 1511 bestaat.
Bedoeld adres is van den navolgenden
inhoud
Aan Heeren Provinciale Staten
van Zeeland.
„Geeft met verscliuldigden eerbied te ken
nen het bestuur van het waterschap „d e
Buiten polders van Nisse",
Dat ingelanden van dit waterschap in
Alleen het kerkportaal wordt hel ver
licht door den fakkelgloed van een na
derenden optocht. De vrome sohaar volgt
den priester, die met de mentgte het 11e-
cordare Jesu Fie aanhefi.
Zijn blik wendt zich beurtelings naar
beide zijden. Hij staat besluiteloos. Doch
slechts een oogenblik.
Daar breekt de liefelijke glans der maan
door de donkere wolken heen, en werpt
den mantel van haren koninklijken luis
ter" 3) als een luchtigen sluier Beatrice
om de leden.
Zacht fluistert deze hem toe hier, aan
mijn linker is het rijk van genot, waar
men dartelt, daar, aan mijn rechter, het
rijk van de behoefte aan genot, waar men
hoopt, maar als in eene fantastische wereld,
het eenige, wat de menschelijke zwakheid
in hare armoede kon voortbrengen. „Wie
mij volgen, moeten sterk zijn". Zij ge
nieten niet en kunnen evenmin op per
soonlijk genot hopen; zij offeren het heden
op aan eene onbekende toekomst. Eiken
dag arbeiden zij op eene dorre heide, voort
gedreven door de sombere figuur der ellende,
bene heide, die zij te vergeefs trachten
vruchtbaar te maken, uaar een plan, dat
hun telkens als de dagtaak is volbracht,
door de Poëzie wordt getoond.
Op de vraag naar de mogelijkheid der
ri Denk aan my, o dier'ore Jezus
Ten Kate, naar Milten.
