N1EUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
Dinsdag 28 luni.
itenifr laacgang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 112. 1896.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
Bij dit nummer behoort een bijvoegsel-
Zij die zich met 1 Juli
op ons blad wenschen
te abonneeren, ontvangen de tot
dien datum verschijnende nommers
GRATIS.
Bij het uiteengaan van de Tweede Ka
mer voor het zomerreces zijn dertig wets
ontwerpen onafgedaan gebleven.
Een goede gelegenheid voor een volgend
kabinet om hare nieuwe taak een volgend
jaar te beginnen met de intrekking van
dertig onafgedane wetsontwerpen van zijn
voorganger.
Zoo iets werd in de laatste jaren ge
woonte.
Van de letters tot de letteren.
De oud-letterzetter Carpentier, die in en
door zijn vak liefde tot de beoefening der
letteren verkreeg, is dezer dagen als cor
rector aan de Staats-Courant in den rang
van Hoofd-commies te 's Gravenhage over
leden.
Hij was een self made man en verwierf
als zoodanig de algemeene achting.
De Kieswet is aangenomen.
Deze tijding is hier in Zeeland nog al
kalm opgenomen.
Wij hebben niet gehoord dat door èén
bezitter van een spaarbankboekje de vlag
is uitgestoken.
De oude kiezer» en de nieuwe kiezers
hebben elkander met een stijve buiging
begroet.
Wat ons betreft, wij zijn er big mee,
dat deze eerste stap naar de definitieve
uitbreiding gezet is, al verblijdt 't ons
tevens dat onze vrienden in de Kamer
tot de totstandkoming dezer wet niet heb
ben medegewerkt.
Zij hebben zich niet willen losmaken
v&n het advies der deputatenvergadering
dat de koppeling van kiesrecht aan belas-
tingcensus had afgekeurd.
■De heer Staalman die niet aan de be
sluiten der deputatenvergadering vastzat,
had volkomen gelijk met liever dat half
of kwart ei te aanvaarden dan door ver
werping de kans op een ledige dop te ver
meerderen.
1596.
FEUILLETON.
23 JUNI
1896.
Den 10 Maart in het jaar önzes Heeren
1596 was daar eene ongewone drukte aan
den buitenkant te Amsserdam. Heel de
stad was uitgeloopen om de schepen te
zien, die zouden uitzeilen naar 't onbekende
„land waar de peper groeit", naar de rijke
Oost Indiën, om daar handelsbetrekkingen
aan te knoopen met de rij ke vorsten.
Onder het geklank van trommel en trom
pet dreunde het grof geschut met drie scho
ten en die groet werd door al de schepen
op het IJ beantwoord.
Ieder wenschte in zijn hart dezen koe
nen zeevaarders „goed fortuin" op de reis,
terwijl dezen op hun beurt hun het laatst
vaarwel toewuifden.
Den 2 April daaraanvolgende zeilden de
scheepjes, met name de Mauritiusde Hol-
landia, de Amsterdam en het Duijflce
ter reede van Texel nit.
Reeds toen waren er genoeg rijke koop
lieden, in Amsterdam vooral, die er 3 ton
voor over hadden, om deze onderneming
te steunen. Trouwens niet slechts onder
nemingsgeest, lijfsbehoud was hun raads
man, toen zij 't koene besluit namen tot
den ongekenden tocht.
Wij waren midden in den tachtigjarigen
oorlog. Tot dien tijd hadden wij een
winstgevenden handel gedreven op Portu-
Grondwetsbezwaren
De Graafschapper schrijft
Op Zaterdag 31 Mei 1890 trad Mr.
Rink, afgevaardigde voor het kiesdistrict
Arnhem, te Lochem voor de liberale
kiesvereeniging op, ter bestrijding van
het Ministerie-Mackay.
Met nadruk werd toen betoogd, dat de
wet van Minister Lobman, ter splitsing
der groote steden in enkelvoudige districten
verworpen moest worden, ook omdat zij
in strijd was met de grondwet.
Woensdag 30 November 1892, dus ruim
twee jaren later, trad dezelfde Mr. Rink
in Arnhem op, ter bespreking van de
kieswet-voorstellen van Mr. Tak van Poort
vliet, die evenais na de heer van Houten
in zijn kieswet de splitsing der groote
steden had opgenomen.
Hoewel toen nog niet geheel en al met
die splitsing ingenomen, achtte hij haar
toch geen onoverkomelijk bezwaar voor
de wet-Tak. Van o»grondwettigheid werd
met geen enkel woord gerept.
Zij was volkomen grondwettig.
Ook thans schijnt Mr. Rink nog van
dit gevoelen te zijn. Hij heeft tenminste
met geen enkel woord in de Tweede
Kamer tegen de ongrondwettigheid van
dit voorstel van minister van Houten
geprotesteerd en ook niet tegen gestemd.
Opmerkelijk nu een liberaal ministerie
hetzelfde voorstelt wat vroeger een anti
liberaal deed, is het bezwaar van ongrond
wettigheid als sneeuw voor de zon ver
dwenen. Nu laat de grondwet toe wat
zij vroeger verbood
Is dit niet merkwaardig
Als de antirevolutionaire Minister Lob
man de splitsing der groote steden voor
stelt, heet zij ongrondwettig nu liberale
ministers als Tak van Poortvliet en van
Houten hetzelfde doen, is zij in overeenstem
ming met de grondwet.
O, die grondwetsbezwaren O, politieke
eerlijkheid
De republikeinsche partij in de Veree-
nigde Staten van N.-A. heeft den gouver
neur van Ohio Mc. Kinley tot candidaat
voor 't presidentschap gekozen. Toen bleek
dat hij de groote meerderheid had, werd
hij met algemeene stemmen „met algemee
ne stemmen verkozen verklaard".
Er heerschte in de republikeinsche partij
een groot verschil van meening op meer
dan eenig punt. Doch het groot gewicht
gal doch Pilips van Spanje had ook dit
land bij zijn kroonlanden gevoegd en nu
werden voor de Nederlandsche schepen op
straffe van beslag, de Portugeesche havens
gesloten. Er moest dus worden uitgezien.
En de kooplieden van Amsterdam en van
Middelburg, na rijp beraad, besloten den
tocht te ondernemen. Houtman werd naar
Lissabon gezonden om de bootslieden al
daar uit te hooren. Dan, deze Goudsche
brouwerszoon, losbol als hij was, bedierf
aanvinkelijk de goede zaak door zijn
radde tong en weinig ingetogen leven. Toch
kon hij bij deze onderneming wel niet
gemist wordendaartoe had hij te veel
kennis opgedaan en in kaart gebracht.
Daarom hielden onze vaderen, tuk op
winst, hem aan de hand. Want dit was
wel het voornaamste bij hen. Hij had
hun wijs gemaakt dat er goud te verdie
nen viel. De Portngeezen maakten
zoo zeide hij van zes gulden er hon
derd. De „Maatschappij van Verre (landen)"
werd opgericht met Maurits en de Staten
werd onderhandeld.
En zoo zagen wij dan ook op bovenge-
noemden datum de eerste seheepkens uit
zeilen, bemand met 248 koppen, door de
Staten van Holland van 64 stukken ge
sehut van allerlei kaliber, kruit en wape
nen voorzien en met het handschrift van
Van Linsehotens reisverhaal aan boord.
Een groot deel der bemannirg was sa
mengesteld uit ruw en ordeloos volk,
der zaak en het bewustzijn dat open
bare, onderlinge twistvoering te groote
kans voor de tegenpartij bieden zou, deed
de partij besluiten eenstemmigheid te
zoeken.
Met den gewenschten uitslag.
Gouden standaard en hooge invoer
rechten, daar zal 't bij de verkiezing in
November om gaan.
Den democraten is 't om de vrije aan
munting van zilver te doen. Een leus
waarbij zij wel geen ernstig candidaat
zullen opdoen.
Cleveland althans is 't op dit punt reeds
lang met de republikeinen eens.
De democratische party, voor eenige
jaren zoo onbegrijpelijk sterk, zal weldra
blijken als sneeuw voor de zon versmolten
te zijn.
Dat is de toekomst van elke party die
een program mist tot kompas op de politieke
baren.
22 Juni '96.
Bij kon. besluit zijn benoemd in het be
stuur van den Oostpolder (Krabbendyke) A.
de Kok tot dij kgraaf. En tot gezworen van den
Oostpoider C. C. WabekeMolenpolder,
A. v. d. Bnrght; Oad-Noordbevelandpolder
M. de Regt Cz.Reigersbergscben polder,
J. J. v. Gorsel Hz.Mariapolder D. de
Regt Mz. - Koudepolder J. C. de Jonge;
Willem III polder J. de Putter; Elizabeth-
polder C. B. Thomaes polder den Oosteren
Ban van Schouwen P. Hoogenboom Jalc.zn.
Muijepolder G. C. de Wilde; het waterschap
Sint Maartensdijk A. Geluk.
By kon. besluit is op zijn verzoek
eervol ontslag verleend aan J. Woutersen
als dijkgraaf van het waterschap Ooster-
Zwake.
De Staatscourant bevat de statuten
der Vereeniging ter bevordering van de be
langen der Zeeuwsche oesterindustrie te
Ierseke.
De vereeniging heeft ten doel de bevor
dering der belangen van de Zeeuwsche oes
terindustrie en tracht dit doel te bereiken
a. door het bespreken van die belangen
in hare vergaderingen
b. door ieder lid door raad en voorlich
ting in zijn bijzonder belang zooveel mo
gelijk de behulpzame hand te bieden als
met de belangen van de andere leden be
staanbaar wordt geacht.
De zetel der vereeniging is gevestigd te
Ierseke. Haar duur wordt bepaald op vijf
en twintig jaren, ingaande met den dag
woeste losbollen niet zelden dikwerf zoons
van deftige ouders, wier terugkomst meer
gevreesd werd vaak dan gewenseht.
Min of meer beschaafde lieden, die nog
maar eenige uitkomst zagen hun brood
aan wal te verdienen, lieten zich niet
aanmonsteren, eenigen tuk op avonturen
uitgezonderd; want het leven op 's lands
schepen was nog al bar in dien tijd.
Jan Jansz. Molenaar was met het op
perbevel dier vier schepen belast. Corne
lls Houtman was oppercommies, terwijl
PLeter Dirkszoon Keizer, de bekende ster-
rekundige en uitnemende leerling van Ds.
Plancins, den koers der vloot moest ricli-
teh, terwijl het bestuur dei vloot was
opgedragen aan den scheepsraad, die uit
de schippers en de commiezen was samen
gesteld.
Aanvankelijk ging de tocht zeer voor
spoedig. Reeds op den 19en April werden
de Kanarische eilanden voorbij gezeild, op
den 26sten April landden de Nederlanders
op een der Kaap-Verdische eilanden den
4den Juni daaraanvolgende werd „de Linie
gepasseerd" ook werden de toen zoo ge
vreesde klippen voor Brazilië gelukkig
ontweken.
Van toen af echter scheen hunne ge
lukszon onder te gaan. Velen hunner, ten
gevolge van ,,'t zoute vleis", kregen last
van „scorbut" (scheurbuik), waaraan zij
bezweken. De overgeblevenen hielden
echter moedig stand. Zoo werd de Kaap
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
waarop (24 Februari 1896) de vereeniging
is opgericht.
Pe aanneming der kieswet!
Tegen het uur van stemming over de
kieswet in de Tweede Kamer op Vrijdag-
middag, werd op straat voor den toegang
naar de publieke trubune een lange rij
gevormd door nieuwsgierigen, die van dit
gewichtige oogenblik in 's lands vergader
zaal getuigen wilden zijn. Er konden slechts
zooveel worden toegelaten als de tribune
kon bevatten, zoodat velen moesten afge
wezen worden. Toen de scbel des voor
zitters de hervatting der werkzaamheden
aankondigde, waren de tribunes aan weers
zijden der zaal in een oogwenk gevuld en
onder bet bezoek der gereserveerde plaatsen
ontwaarde men tal van dames, ook in de
zijloges, overigens bezet door hooge staats
dienaren en diplomaten.
De ontwerper van de kieswet, minister
Van Houten, was bij deze gelegenheid aan
de ministerstafel omringd door al zijne
ambtgenooten.
Onder de meest plechtige stilte las de
voorzitter zelf de namen der leden van
de presentielijst af. Toen het vijftigste lid
zijn vóór had uitgeroepen, ging er eenig
gedruisch door de zaal, omdat daarin het
teeken lag, dat de wet in veilige haven
was aangeland.
Nadat de president den uitslag der stem
ming had geproclameerd, snelden ae meeste
leden naar den minister van binnenl. zaken
oui den talentvollen verdediger der wet
met handdrukken te overstelpen en hem
geluk te wenschen met de aanneming van
zijn voordracht. Ook met den premier,
minister Roëll, en den voorzitter der Comm.
van Rapporteurs, baron Michiels Van Ver-
dnynen, wisselden de leden complimentjes,
en te midden van al de beweeglijkheid
en het gedruisch, die op ditjoogenblik in
de zaal heersohten, waarbij nog kwamen
de afscheidsgroeten die de afgevaardigden,
na een 6-weeksch bijeenzijn, onderling wis
selden brachten eenige leden, gansch on
hoorbaar, nog eenige verslagen uit.
Die levendigheid duurde nog voort, zelfs
lang nadat 's voorzitters hamer gevallen en
de vergadering gesloten was. R. N.
Benoemd tot gouverneur van Atjeh
generaal majoor du Moulin. Gene
raal Vetter keert naar Java terug. Toekoe
Oemar heeft het hoofd van Lampagar ge
vangen genomen. Deze heeft zeker te
veel vredelievendheid jegens onze troepen
aan den dag gelegd bij hun tocht naai
de VI Moekim.
omgezeild, na met veel moeite aan de
Zuidpunt van Afrika eenige ververschin-
gen van de inboorlingen te hebben ver
kregen, en eerst den 3den September kreeg
men het eiland Madagascar in het oog.
Men landde aldaar op de Zuidwestkust.
Daar, in de nabijheid, op een eilandje
dat nog den naam van het Hollandeche
Kerkhof draagt, omdat daar zooveel dezer
eerste Hollandsche Oostinjevaarders begra
ven liggen, stierf onder anderen de be
kwame schipper van de Hollandia Jan
Dignusz. Zyn dood gaf aanleiding tot
twistingen, namelijk wie hem zou opvolgen.
Zijn door den lastbrief aangewezen op
volger, Keizer, deed hierop afstand van
zijne aanspraken, en zoo werd een ander
schipper op de Hollandia
Eindelijk, na eene reis van 105 dagen,
den 23 Juni 1596, was Java bereikt en
lieten de koene zeevaarders de ankers
vallen op Bantams ree. Zoo was dan
de weg gevonden. Houtman en de zijnen
waren verblijd en trots de kuiperyen
van vijandige Portugeezen en het wan
trouwen der inboorlingen werden eenige
handelsbetrekkingen aangeknoopt en met
een lading tot zinkens toe groot, keerde
men naar het vaderland terug, waar men
den 14 Augustus 1597 onder vroolijk klok
gelui de ai. kers vallen liet. Van de 248
manschappen waren nauwelijks een derde
deel behouden wedergekeerd, terwijl één
vaartuig van de vier de Amsterdam
MIDDELBURG. Woensdag 24en Juni
te 2Vs uur, openbare zitting van den ge-,
meenteraad ter behandeling van de oiider-J
staande zaken. 1. Ingekomen stukken.
2. Rekening concertgebouw over Sept
1895 tot einde Februari 1896. 3. Wijzi
ging begrooting godshuizen 1895. 4. Wij
zigingen gemeentebegrooting 1896. 5. Voor
stel van B. en W. tot aankoop van een
strookje grond tusschen het Oude Arne-
muidsche voetpad en Karelsgang. 6. Adres
C- Alberts Lz Co om m erfpacht te
mogen bekomen een terrein, thans openbare
straat en sloot, gelegen ten Westen en
'en Noorden van hare terreinen aari den
Looierssingel en het Amerikaansch Schuit-
vlot, met voorstel van B. en W. 7. Adres
G. Alberts Lz. Co. om verlenging van
erfpacht van grond achter de Houttuinen,
met voorstel van B. en W. 8. Voorstel
van B. en W. tot het aangaan van eene
dading ten aanzien van strookjes grond aan
het Molenwater. 9. Adres J. T. van der
Weele om een stuk door hem in erfpacht
bezeten gemeentegrond aan de Station
straat in eigendom re mogen bekomer,
met voorstel van B. en W. 10. Voorstel
van B. en W. betreffende een reeds vast-
gestelden staat van oninbare posten hon
denbelasting 1893. 11. Voorstel van B-
en W. tot opzegging overeenkomst met
Koudekerke betreffende onderling hulpbe
toon bij brand. 12. Voorstel van burg. en
weth. betreffende het toestaan van eene
tweede brandkraan aan de gemeente
Serooskerke. 13. Adres L. J. de Vries om
eervol ontslag uit zijne betrekking van
onderwijzer aan school B. 14. Adres J.
Jansen c. s. om uitbreiding duinwaterleiding
naar het Arnemuidscho voetpad, met voor
stel van burg.'en weth. 15. Voorstel van
burg. en weth. tot het weder verleenen
van subsidie aan de ambachtschool 16.
Kohier hondenbelasting 1896. 17. Rooiing
v.in boomen.
Middelburg. De uitslag der verkie
zing voor 6 commissarissen in het polder
bestuur van Walcheren is als volgt. Inge
leverd voer de verkiezing in plaats der
zes herkiesbare aftredenden 123 briefjes
te Middelburg eti 12 te Westkapelle, samen
135 van deze waren 4 in blanco blijft
131 zoodat de volstrekte meerderheid 66
bedraagt. Herkozen bleken de heeren P.
Loeff met 125, L. Cysouw met 125, W.
Cevaal met 124, D. J. Dronkers met 124
en J. H. Snijders met 107, terwijl gekozen
werd de heer A. Lantsheer met 81 stemmen.
Enkele stemmen tot een hoogste aantal
van 9, bleken op verschillende personen
uitgebracht.
Voor de vervulling der vacature tot 't
najaar, door vertrek van mr. v. Voorst
Vader, werd met 106 van de 128 geldige
stemmen de heer Lantsheer eveneens gekozen.
schipbreuk lijdend, door de bemanning in
de Java-zee was ontladen en verbrand ge
worden, zoodat slechts drie vaartuigen te
rugkwamen terwijl ook de lading der wijs
beschadigd was, dat ten slotte ternau
wernood lading voor één scheepje was over
gebleven, en dan nog in desoiaten staat.
Doch de betrekkingen waren aangeknoopt,
en de grond was gelegd voor nieuwen
roem, de bron gevonden voor zeer groote
rijkdommen.
De Oost Indische Compagnie werd op
gericht. Indië werd voor Nederland een
bron van grooten welvaart; en voor dui
zenden Nederlanders en hunne familiën en
volgende geslachten een goudmijn. Dui
zenden Nederlanders, naar Indië getogen,
met geen ander doel dan om er binnen den
koitst mogelijken tijd rijk te worden, za
gen er hun verlangen bevredigd. In dat
land der zonne en der kleuren kwam me
nigeen van „niet tot iet".
Maar was dit het groote doel van Hout
mans avontuur geweest?
Is Indië ons geschonken enkel en alleen
opdat wij er onze zonen zouden zien rijk
worden; om er den Javaan uit te zuigen,
den armen Heiden in zijne zonden te laten
sterven; het Mohamemddinisme er te laten
voortwoekerenen er niets te doen „tot
verbreiding van den Naam van Christus,
zaligheid der niet-Christenen eere en re
putatie van onze natie"
Hierover in een slotartikel,
