NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
ilo: 107. 1896.
DotuMag 11 Stuii.
Iten^e laarpng.
VERSCHIJNT
PRIJS DER ADVERTENTIËN
G.
M. KLEMKERK, te Goes
F.
P. D'HUIJ, te Middelburg.
Loon en Arbeidsduur.
UITGAVE VAN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Prijs per drie maanden franco p. p
EN
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
Enkele nummers
0,02®.
meer 10 cent.
IY.
Bg de opwerping van quaestiën als de
bovengenoemde stuiten wg telkens op het
gemis van Arbeidsraden of Kamers van
Arbejd.
Had men in de gemeenten, waar de
vraag om regeling van loon en arbeidsduur
aan de gemeentebesturen wordt voorge
legd, een college voor den Arbeid, gelijk
de Handel het heeft in de Kamers
van Koophandeldan zouden deze colleges
zich immers over zoo gewichtig eene aan
gelegenheid kunnen uitspreken en de ge
meentebesturen konden winst doen met
hunne adviezen.
Belangen van den Arbeid, dat is van
arbeiders en patroons vragen behar
tiging.
Wordt alleen voor de arbeiders gezorgd
en niet voor de patroons, dan wordt het
onrecht slechts verplaatst, de patroons gaan
op de llesch; en de arbeiders worden in
hun val meegesleept.
Daarom was 't zoo noodig dat, althans
wat het loon betreft, overeenstemming be
stond tusschen de patroons eu hunne ar
beiders en samenwerking tusschen de pa
troons onderling.
Wanneer daar een loonsregeling ge
troffen werd, dienden alle patroons zich er
aan te onderwerpen. Er moet vastheid en
eenheid in de uitbetaling van loonen zijn.
Waartoe is die onedele concurrentie noo
dig, waardoor de patroons elkaar het le
ven verbitteren of uit het zadel
lichten.
En van de andere zgde, waartoe anders
leidt de concurrentie anders dan tot het in
houden aan den werkman van het hem
rechtens en zedelgk toekomende loon
Wy zgn dan ook met de toestemming
der gemeente alleen nog niet veel ge
vorderd.
Gesteld dat de gemeente de gevraagde
bepalingen heeft gemaakt voor al hare
rechtstreeksche en indirecte arbeiders, be
palingen omtrent minimum-loon en maxi
mum-arbeidstijd, wat zal het baten, wan
neer de particuliere werkgevers dit voor
beeld niet volgen; wat zal het baten,
wanneer dit normale loon, deze arbeidstijd
niet door alle bazen in hetzelfde vak wordt
toegepast
Hier moest de Kamer van Arbeid iets
aan kunnen doen. Deze Kamer moest er
zijn; en er eenmaal zijnde, de regelen
voor loonen en arbeidsduur in haar ressort
kunnen vaststellen.
Niet de regelen die zg zoo op een goe
den dag eens gelieft uit te donken. Maar
de regelen, gelijk die uit gebleken behoef
ten, uit overleg met werklieden en werk
gevers zgn ontstaan. Zoo kon de souvereine
kring van den Arbeid zijn eigen zaken
regelen, en in samenwerking den loonstand-
aard enz. bepalen.
Het bakkersgilde bestaat niet meer
maar in verschillende steden bestaat nog
altgd de onafgesproken bakkersbond die
onderling de broodprijzen regelt. De bak
kers zeiven maken uit hoe duur het brood
zal zijn.
De slagers zgn steeds in onderlinge af
spraak om het vleesch op prijs te houden;
ook omtrent den te besteden prijs van
het vee. Wee de boerin die te veel vraagt
naar den zin dezer heeren. In de eerste
weken komt geen enkele slager naar haar
kalf zien. Zg mag het nog eenige weken
■vetten.
Een bewijs dat samenwerking tusschen
de vakmannen mogelijk is.
Op enkele plaatsen bestaat ook tusschen
andere werkgevers een dergelijke afspraak
in betrekking tot de loonen.
De Arbeidsraad te Zutfen, een raad uit
sluitend voor bouw- en aanverwante vak
ken, bestaande uit werkgevers, architec
ten, patroons en werklieden, heeft eene
algemeene regeling vastgesteld. Eet minste
loon voor een geschikt "werkman bedraagt
aldaar zoo alle patroons zich aan dezen
j-egel houden, voor timmerlieden, met
selaars, stukadoors, meubelmakers, loodgie
ters, behangers, schilders, 15 cent per uur,
huissmeden 13 en opperlieden en grond
werkers 12 cents per uur. Beneden dit
getal mag men niet gaan.
Zoo heeft ook de Arbeidsraad te Kam
pen reeds goede diensten gedaan op den
weg naar beteie loonsregeling.
Een dergelijke regeling moet den steun
bebben van alle patroons en werkgevers.
Daarom is 't te betreuren dat die niet
door by de regeling als zoodanig bekend
staande lichamen als deze Arbeidsraden kan
worden bevolen.
De wet toch is voor de onwilligen.
Wanneer wg den arbeidstgd op 60 uren
stellen, dan zullen in een gemeente als
bovengenoemde de werklieden minstens f 9
verdienen een loon dat in een gemeente
als Ylissiugen zeker wel zal dienen onge
veer verdubbeld te worden. De loonstan-
daard zal ook wisselen naar de duurte der
woningen, der levensmiddelen en der ge
neeskundige hulp.
Dat er werklieden zgn die het met heel
wat minder dan het dubbele kunnen doen,
verandert niets aan het feit dat een mini
mum loon voor een goed werkman vol
doende moet zgn om in de behoeften van
zgn huisgezin te voorzien.
Waar het om te beginnen onmogelgk
blgkt de leorisverhooging zoo groot te doen
zgn, daar dient vergoeding geschonken te
worden in overwerkloon, dat per uur duur
der moet zijn, dan het overwerkloon in
de gewone uren. Doch langzamerhand moet
't komen tot de gewenschte regeling.
Een regeling die de gelegenheid open
stelt dat de werkman ook kan hg dragen
voor zijn pensioen.
Om een lijfrente te hebben op zijn 65ste
jaar van 3 gulden per week, moet de
werkman van zgn 18de jaar af, 30 cents
per week storten. Doen hier patroon en
gemeente iets by, dan komt men allicht
tot een som die hem een onbezorgden ouden
dag bezorgt. De pensioenquaestie toch
hangt met de regeling der loonen en van
den arbeidsduur zeer nauw saam.
Ook zal het noodig zijn dat bg invoe
ring der regeling een scheidsgerecht worde
in 't leven geroepen, om geschillen op de
loonen enz. betrekking hebbende te on
derzoeken en een beslissing te nemen.
Dat Scheidsgericht zou door de Kamer
van Arbeid kunnen worden aangewezen uit
de patroons en uit de werklieden, aan
welker uitspraak men zich dan dient te on
derwerpen.
De zedelgke gevolgen van verkorting
van den arbeidstgd zgn inderdaad treffend.
Dit wordt door particuliere groot-onderne
mers en werkgevers als Van Marken on
bewimpeld erkend.
De zedelgke gevolgen van betere loonen
zullen ook niet te berekenen zgn.
In tal van gezinnen wordt de moeder
gedrongen om buitenshuis haar brood te
verdienen, door uit werken, uit naaien, uit
wasschen, uit schoonmaken te gaan of des
nachts als ziekenoppasseres te fungeeren.
Dergelgke treurige toestanden moeten uit
zijn.
Neen, wg verdedigen de leer niet dat de
vrouw van den arbeider altgd in hare
huishouding moet zgn.
Menige arbeidersvrouw zonder kinderen,
wonende in een arbeiderswoning uit één
vertrek met aangrenzend schuurtje, waarin
een geit; zou waarlgk den geheelen dag
niet weten wat met haar leegen tgd uit
te voeren. Wat zal zij doen, als het huis
werk afgeloopen is en de aardappels ge
schild en opgezet zijn? Lezen Wandelen?
Buurpraatjes gaan houden
Maar wat is er dan tegen dat zy yoor-
al in den drukken tgd, zoo vaak en zoo
lang zg wil, me le in 't veld gaat en lich
ten arbeid verricht, waarmede zg haar
man nog een goed stuk brood helpt ver
dienen bij het weekloon dat hem toekomt.
Maar niet zoodra heeft de vrouw een
gezin te besturen, of zg behoort in haar
huis te zgn. En hoe zal zg daaraan kun
nen voldoen, wanneer haar man niet ge
noeg weekloon medebrengt
En geldelgk tin zedelgk zou de werk
man er op verbeteren, wanneer deze re
geling tot stand kwam.
De gemeenten als werkgeefsters konden
er licht eens eene proef mede wagen.
En iedere proef slaagt, wanneer zg ge
schiedt in de richting van het recht.
Voor de antirevolutionairen is de kies
wet van Van Houten al even weinig aan-
nemelgk als die van Tak. In beide toch
worden de a. r. beginselen miskend en
wordt de lgn der volks-souvereiniteit door
getrokken. Daarom staan zg ook voor het
ontwerp vrg gemakkelijk.
Wanneer zij voor de wet zgn dan zgn
zg 't uit utiliteit. De groep Lohman wgl
zij van die nare kiesrechtquaestie af wil
zijn. De groep Kuyper wgl en voorzoo
ver zij met dit ontwerp nader komt aan
den door de omstandigheden geboden eisch
van finale kiesrechtregeling.
Zoo zullen alle party en er ten slotte wel
over denken.
De oud-liberale groep aanvaardt de wet,
wgl zij zich gebonden acht aan den vader
der wetde Roomsche groep Haflfmans
voorzoover zg zich vast weet aan het ma
nifest der Katholieke kamerleden en de
democraten voorzoover zg niet door dik
en dun met de Liberale Unie meegaan,
zullen zich eveneens er mee vereenigen.
Ook de radicalen, type Volksstem, en de
parlementaire socialisten, type Troelstra,
nemen de wet faute de mieux.
De Volksstem toch schrgft
„Wg voor ons zouden niet gaarne de
verantwoordelgkheid dragen voor het ver
werpen eener wet, die reeds dadelg k min
stens 100,000 werklieden het kiesrecht
geeftwg achten dat onverstandig, be
schouwen het als een fout, gevolg van
onjuiste redeneering en slechte bere
kening".
En de heer Troelstra schreef 25 Sept.
1895„Intusschen hebben wg haast met
de kiesrechtuitbreiding die al veel te lang
slepende is gehoudenal wat maar kan
vertragen is voor ons uit den booze.
Daarom hopen wg dat Van Houtens ont
werp, liefst zooveel mogelgk ten gunste
der arbeiders veranderd, mag worden aan
genomen en stellen wg elk democraat, elk
sociaal liberaal die tot zijn val mocht
bijdragen voor deze hernieuwde teleurstel
ling der arbeiders aansprakelgk".
Doch met dat al zien wg dan ook de
voorspelling vervuld dat deze wet in de
Staatscourant komen zal zonder in den
eigenlgken zin begeerd te zgn.
Men heeft van Taks wet gezegd die
haalt geen twintig stemmen.
Maar zoo ieder Kamerlid eens naar de
absolute inspraak zijner politieke consciëntie
stemmen kon, zou de wet Van Houten het
dan wel zooveel verder brengen
k
Gelijk bg de wet Tak laten wg ook
bg deze wet den wensch hooren dat de
stembus langer moge open staan dan onder
deze wet het geval is.
Thans is ,de tgd, 94 of 95 uur, veel
te kort.
Kiezers die met den eersten trein of
soms nog vroeger het land in gaan om hun
brood te verdienen en eerst met den laat-
sten trein of nog later in de gemeente
terug kunnen zgn, missen de gelegenheid
om te stemmen.
Daarom is 't noodig dat de stembus open
zg 's morgens 4, in den winter 7 uur tot
tgv. 10 uur; daarna nog van 12—2 uur;
en vervolgens nog van 's avonds 49, in
den winter 47 uur.
Deze regeling zou ten gevolge hebben
dat de stembureaux niet verplicht werden
ook op die uren zitting te houden, wan
neer de toeloop der kiezers niet druk is.
Op de dorpen heerscht de grootste toe
vloed in de schafturen en tusschen de
schooltgden, en reien zouden in het vroege
morgenuur en na terugkomst van den veld
arbeid het best tot het inleveren van hun
stembiljet in staat zgn.
Wie wel eens op een stembureau ge
zeten heeft, zal ons toegeven dat op en
kele uren van den stemdag het stembu
reau best naar huis kan gaan.
Dit voorkomt men door een betere tgds-
verdeeling en men helpt de kiezers het
vervullen van hun stemplicht mogelgk
maken.
De heeren Kuyper een Lohman heb
ben zich bg de door den Minister toege
zegde wgzigingen op de des betreffende
artikelen in zake den termgnen voor reclame
neergelegd.
Hoe men nu het bezwaar zal kunnen
ondervangen, dat toch nog kiezers aan de
stemming deelnemen en omgekeerd andere
gerechtigden geweerd worden alrorens de
beschikking van den Hoogen Raad zal
verkregen zgn, is ons niet duidelgk.
In kiesdistricten,i waar het op één stem
aankomt, zou daardoor wel eens een ge
kozen Kamerlid onwettig kunnen zitting
nemen.
Wg geven echter ons gevoelen voor
beter.
•ï-
Vermelden wij nog dat aangenomen werd
een voorstel Sanders om den kiesvereeni-
gingen het recht van reclame te onthou
den. Dat de heer Van Deinse zelfs zoo
ver ging van de kiesvereenigingen geheel
uit de wet te willen weren, „welker voog
dij hij niet wenscht erkend te zien". Zon
derlinge bewering van een liberalen Tak-
kiaan, die toch wel uit Hulst naar lerseke,
c. s. komen wou om zich door de kies
vereenigingen op 't schild te laten zetten,
en met name door de inderdaad buiten
gewone krachtsinspanning der Antirevolu
tionaire kiesvereenigingen lid der Kamer
werd, eene inspanning ten gevolge
waarvan deze kiesvereenigingen financiëel
nog altgd bezig zijn eene hongerkuur van
zeer langen asem te ondergaan.
Eindelijk dat de heer Lucasse heeft voor
gesteld Arnemuiden van het kiesdistrict
Goes af te nemen en bg Middelburg terug
te brengen. Gelgk men weet werd in
1887 Arnemuiden van Walcheren afge
scheurd en bij Zuid-Beveland gevoegd.
Wg steunen het voorstel Lucasse gaarne.
Er is geen enkele reden om de nu negen
jarige ballingschap der Arnemuidsche kie
zers te bestendigen. Zij zijn vreemde
eenden in de Goesche electorale bgt. Hun
vischwater stroomt niet bg voorkeur om
Zuid-Beveland; maar om Walcheren,
de Noordzee is hun element.
Men verwacht dat de kiesrechtdebatten
den 20 Juni kunnen afgeloopen zgn, en
de Kamer alsdan op reces gaat.
De kiesvereenigingen hebben zich dus
vast aan te gorden voor de zeer moeilgke
en gewichtvolle taak om de nieuwe kie
zers voor te lichten.
Een telegram uit Atjeh luidt dat zes
bataljons met drie batterijen een aanval
op Lamkrah ondernomen hebben en ver
overden. Wg hadden 11 gewonden. Twee
colonnes rukten op, de eene onder bevel
van overste van Heutsz, de andere onder
bevel van overste Bischoflf van Heems-
kerek.
Lamkrah is een groot bosch van weel
derige vruchtboomen en wild opgeschoten
kreupelhout en men verwachtte daar war
men tegenstand van verzamelde vluchte
lingen uit de omliggende moekims.
Onze verliezen zgn derhalve betrekke-
lgk gering.
Te Maastricht heelt de politie op straat
gevonden een smoordronken meisje van
13 jaar. Zg gaf op jeneverdraagster te
zgn. En inderdaad werden in haar bezit
kaartjes gevonden met den naam er op van
een brander voor wien zij de jenever rond
bracht.
Diende nu zulk een brander niet wegens
poging tot moord vervolgd te worden,
evenals de gevers van het alcoholvergif
aan de Soestsche werklieden?
Real-politiekil
Een merkwaardige bgdrage tot het ver-
lapgen en de politiek der liberalen om
geavanceerdenen niet-geavanceerden hg een
te houden en zich zoodoende de meerder
heid te verzekeren, levert in zgn jongste
nummer wederom het Vaderland.
Polemiseerende met de Amsterdamsche
Courant zegt dit blad o. a.
„Laat ons al dadelijk zeggen, dat ook
wg „Real"-politiek willen en overtuigd
zijn, dat een eerste eisch van „Real"-
pelitiek is, te rekenen met het feit, dat
men, om een hervorming tot stand te
brengen, een meerderheid moet hebben.
En dan wenschen wg, eenigszins inafwgking
misschien met de sympathieën van som
migen onzer geestverwanten, het liefst
aansluiting te zoeken bij oud-liberalen.
Niet om tot een beginselloos allegaartje te
komen, maar om op te trekken naast hen,
die ons het naast staan. Waar de vooruit
strevende liberalen in het kiesreohtvraag-
stuk gestreden hebben naast de democra
tische antirevolutionairen, aan wie zg zich
ten aanzien der regeling van dit vraag
stuk het meest verwant gevoelden, is het
toch spoedig duidelg k geworden voor wie
zien wil, dat voor een big vend samengaan
de gelgkheid van grondbeginselen te ver
te zoeken is".
Duidelgker kan het al niet.
De verschillende fracties der liberale
partg moeten aaneengesloten big ven, omdat
zg au fond toch dezelfde beginselen be
lijden en tevens, omdat voor het tot stand
brengen van hervormingen een meerder
heid noodig is.
Dit laatste vooral geeft den doorslag.
Om de meerderheid ook zonder her
vormingen is het den liberalen altgd
te doen geweest, want door de meerderheid
regeert en bestuurt men het land en drgft
men alles in de richting, welke men ver
kiest.
Vandaar dan ook, dat men aan de over-
zgde nooit tot een besliste scheiding of
een definitieve zuivering in de gelederen
wil komen.
Al liepen de ideeën op tal van punten
voorname punten zelfs uiteen, al
vielen er meermalen hooge woorden en
harde slagen, de concentratie-zucht bleef
ten slotte altgd domineeerend en aldus be
hield of herwon men de meerderheid.
In trouwe, hier mag sprake zgn van
echte „Real-politiek!"
Bovenstaande staat in Het Centrum.
Volgde hare redactie geregeld de penne-
vruchten van hare collega de redactie
van de Middelburgsche Crt. die cleri-
calenvreetster is als weinige zg zou hare
verwondering zeker wel hebben ingehouden.
„Het clericalisme is de vgand" voor
ons is 't. niets nieuws.
De heer en mevr. BoothClibborn,
de nieuwe leiders van het leger in Neder
land, kwamen Zondag van Parijs te Amster
dam aan.
Wij lezen dit bericht letterlijk zoo in
de bladen; en vragen onszelf onwillekeurig
af, of die aankomst op Zondag niet een
slecht begin is voor de leiders van het
Leger des Heils, hetwelk de pretentie heeft
de fouten der kerk aan te wgzenen of
de onbepaalde gehoorzaamheid die van de
soldaten gevorderd wordt wel past bg deze
overtreding van het gebod des hoogsten
Konings.