NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. tienrfp laarpnif. CHRISTELIJK- HISTORISCH 1896. Ho. 79. VERSCHIJNT F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN Hotidkifag Hprif. elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p- 0,95. Enkele nummers0,0'25. UITGAVE VAN G. M. KLEMKERK, te Goes EN van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. WMCSkft* betalingen dit ffiPBSp blad betreffende gelieve men te doen voor Walcheren uitge zonderd Vlissingen bij dhr. F. P. D'HUIJ te Middelburg, alles buiten Walcheren bij dhr. C. ORANJE Lz. te Goes. DE ADMINISTRATIE. Uit Atjeh komen weer geen beste be richten. Reeds lang was onder ons gelachen om onze Atjehsche „bondgenooten", die be wierookt en geridderd, van ammunitie voorzien door de Nederlandsche regeering, van heeler harte heetten te strijden voor de belangen van de eigenlijk gezegde vijanden huns vaderlands. Thans verneemt men dat de machtigste dezer bondgenooten Toekoe Oemar of Toekoe Djoha* „ons verraden heeft" of „weder zichzelf geworden is". De lezer oordeele maar welke van deze beide lezingen de rechte is. Niet van het Nederlandsche noch van het Atjehsche standpunt, maar van het standpunt van het recht. Reeds hadden gevechten en omsingelin gen plaats, en verloren wij enkele man schappen. Onze „bondgenoot" heeft maanden lang met hem door de onzen zelven versterkte wapenen de onzen afbreuk gedaan, onder den schijn van vriendschappelijke gehecht heid. In welke eeuw leven wij toch dat de Nederlands.he Diplomatie en Strategie zich zoo om den tuin laat leiden Hier is erger dan struisvogelpolitiek, hier is idiotisme, een verstands verduiste ring in het spel, waartegen dergelijke ver raadpleging het beste geneesmiddel schijnt. Een stukje geschiedenis. Toekoe Oemar is een der machtigste Atjehers in de VI Moekims. Hoeloeboe- lang was hij feitelijk niet; hij nam slechts de taak waar voor zijn oom Toekoe Rajoet een idioot. Oemar had invloed, dank zij zijn huwe lijken met verschillende vrouwen uit de aanzienlijkste geslachten. Bovendien is hij een krachtige persoon lijkheid en bezit op de Westkust belang rijke pepertuinen. Nu zij» er op Atjeh onder de hoofden twee partgen, waarvan de eene meer voor oorlog is dan de andere. De oorlogspartij wordt vertegenwoordigd door de oelama's of moslims. Tusschen deze en de hoeloe- hoelangs is een groote klove. Eerstge- noemden waren vijandig jegens de bewoners der kampong Lam Manjang. Het hoofd dier kampong nam hierover wraak door het hoofd der moslemins te dooden. Dit viel voor in de VI Moekims, dus Toekoe Oemar werd door Toekoe Beb ter ver antwoording geroepen. Oemar weigerde. Beb, boos, verbrandde eenige huizen in de kampong. Oemar, niet minder boos, riep onze hulp in om Beb te straffen. Wij „leenden" hem am munitie, Oemar sloeg Beb, trok zelfs de aangrenzende IX Moekims binnen en bracht K aio et in onze macht. Zoo werd Oemar, die ons al tweemaal verraden had, in 1893 onze „bondgenoot", onder den naam van Toekoe Melaboe, Panglima Prang besar Compagnie. Wat hij vroeg kreeg hij. Een paard, een officiers-mantel, een binocle, een revolver, veel kruit en lood en levensmiddelen. Hij verkocht ons zijn peper, natuurlijk „peperduur", en lokte ons in het binnenland. En nu Meenende dat alle goede dingen in drieën bestaan, heeft de snaak ons weder verraden, onze bezettingen en patrouilles overvallende. Een paar man en een officier der onzen zijn reeds gesneuveld. Vele aanzienlijke hoofden hebben Oemar of Djolian zoo heet hij ook gevolgd. Treurig nieuws dat niet opgewogen wordt door de blijde tijding dat thans op Borneo weer alles op orde is, wegens gevangen neming van den oproerstoker Raden Pakoe te Lemason. Het is de tijd der examens. Aan de hoogescholen, alvorens met vacantie te gaan, aan de gymnasiums en middelbare scholen. Op normaallessen en kweekscholenburger-avondscholen en ambachtscholen. Eindexamens en overgangs examens. Toelatingsexamens voor kinderen en jongelingen en jongedochters. Examens naar artikel zus en artikel zooveel van de wet op het lager- of op het hooger on derwijs. Welnu. In dezen tijd van examens mag wel herinnerd, wat wij trouwens voor jaren reeds deden, dat met al deze examens een veel-wetend, niet een veel-denkend geslacht wordt gekweekt. Herinnerd dat de hedendaagsche volks school lijdt aan overlading van leerstof. Herinnerd dat de school meer papegaaien dan menschen kweekt, volgens Ida Weijer- mans en dat volgens Maarten van Utrecht zie Centrum van 29 Februari 1896 alle examens, van Kinderschooltje tot Aula, het brein vernagelen. Zoodat wel eens aan verlichting der examen-programma's, aan vermindering der leervakken, aan breken met het inpomp systeem mocht gedacht worden. De sociaal democraat Stienstra schrijft in een afscheidswoord aan zijne partijge- nooten onder meer het volgende „Bij dezen doe ik de beste wenschen aan alle strijders voor de groote zaak, en hoop dat zij, die meenen mijn daad te moeten beoordeelen, dit vooral doen met die onpartijdigheid, die uoodig ie bij het be oordeelen van persoonlijke daden." Wij noemen dit een gulden advies, de behartiging niet alleen van sociaal demo craten, maar van alle journalisten van welke richting ook, overwaardig. Een kersversche nieuwe professor is ons door den minister uit Batavia bezorgd. Een man zonder doktorstitel. Een hoog leeraar in de zielkunde aan de Leidsche hoogoschool. Eenja laten wij 't maar zeggen. Een Godloochenaar. Een Atheïst, zooals trouwens de minister zelf er een is. De nieuwe professor heet Bolland; en heeft geen andere vermaardheid dan dat hij vele artikelen in De Dageraad ge schreven heeft en wij schrijven het over uit een „liberaal" blad „zich jin zijne „studiën" over den Pentateuch en het Evangelie van Johannes heeft doen kennen als een tegenstander van den op openbaring berustenden Godsdienst." Leiden is gefeliciteerd met dezen pro fessor. Wij zullen er voorts niets van zeggen, en' schrijven het liever maar bij al 't andere. De Roomsche bladen (misschien wel een stok om straks bij de Kieswet den hond te slaan) roepen Ach! en Wee I over deze benoeming. Wij niet. Wij verwachtten van dit ministerie geen andere benoemin gen dan de zoodanige. Het is een vanzelfsheid dat een geloovige minister als Mackay een professor Gunning benoemten een ongeloovige minister als Van Houten meer voorkeur heeft voor een professor Bolland. Daarom onthouden en bij al 't andere doen, is het eenige wat wij elkander aan raden kunnen. En ons voorbereiden op een ernstigen 'ijd teneinde, kon het zijn, de Van Houtens te weren en de herhaling van dergelijke benoemingen in de toekomst te voorkomen. Altijd met de bewustheid dat Liberaal en Radicaal al even stout zijn. Getuige de eed, de meisjes-kweekschool, de Malthus- bond en de moderniseering der natie. Er is in de Bazuin een Protest opge nomen van prof. Lindeboom tegen een be sluit van Curatoren om de nieuwe rege ling in de lessen aan de Theologische School aan de goedkeuring der Synode te Mid delburg voor te dragen. Het protest is gevolgd door eene „Verklaring" van de overige professoren aan genoemde School, in welke verklaring zij bun standpunt te gengesteld aan dat van hun ambtgenoot uiteenzetten. Wijl de Zeeuw geen kerkelijk blad is, hebben wij van 't verzoek om èn het „Protest" en de „Verklaring" in onze ko lommen op te nemen, geen notitie genomen. Bovendien zouden wij er ook geen plaats voor hebben. Bedoeld besluit der Curatoren, niet voor de pers bestemd, is een sneeuwbal geble ken, die nog steeds aan 'tgrooter worden is, zoodat, wij, om de geheele geschiede nis op te nemen, wel een halve courant zouden noodig hebben. Te meer nu ook ds. LitUoy zich in bet jongste nommer van De Bazuin op 3 van de 4 punten in professor Lindebooms protest met dezen eenstemmig verklaart en prof. Lindeboom zelf weder geantwoord heeft op de „Ver klaring". En wij zullen nog wel niet aan het eind zijnwant bet duurt nog lang eer het Augustus is. Nu hebben enkele bladen de „Verklaring" wel, het „Protest" van prol. Lindeboom niet opgenomen, evenmin als diens Repliek, ook al ter wille van de plaatsruimte. Maar dan willen wij ook niet, gelijk zij, den schijn op ons laden, als zouden wij 'tin dezen met een van beide partg en het meest eens zijn. Wij moeten dus volstaan met den be langstellenden lezer te verwijzen naar De Bazuin, het officiëele Orgaan der Gere formeerde kerken, welk orgaan volledig en dus onpartijdig op de hoogte houdt allen, die deze kerkelijke quaestie willen bestu- deeren. Wij spreken alleen den wensch uit dat niet op kerkelijk, gelijk op staatkundig ge bied, eene onheelbare breuke ontsta, en dat in den strijd tegen het ongeloof op elk terrein, het „Eén is uw Meester" al meer tot zijn recht kome. Eer de winter voor goed afscheid van ons neemt, drukken wij den kiesvereeni- gingen op 't gemoed zich nog eens te be raden op de quaestie van evenredige ver tegenwoordiging door de Goesche Kies- vereeniging „Voor Nederland en Oranje" op den voorgrond geschoven en in ons blad door den heer C. E. v. Koetsveld in den breede toegelicht. De vraag of het jantirevolutionair is om op proportioneel kiesrecht aan te drin gen, blijven wij altijd bevestigend beant woorden. „Ons Program", in zijn toelich ting strekt ten bewijze. Antirevolutionairen van naam als Loh- man en Godin de Beaufort, hebben het indertijd verdedigd. De Standaard heeft op verschillende tijd stippen, herhaaldelijk zich er voor ver klaard. Onder anderen nog in haar no (606) van 17 Feb. 1892 in een hoofdartikel Propor tioneel, waarvan wij den aanhef hieronder afdrukken. „Sinds meer dan twintig jaren is door ons gehamerd op de invoering van een proportioneel kiesrecht. Een stelsel, waar op ongetwijfeld, evenals op elk ander, be zwaren drukken, die we verre van licht achten maar die deels nit den weg zijn te ruimen door beleidvolle regeling bij de toepassingen deels gaarne door ons zouden aanvaard worden als de prijs dien we betaalden voor een ongelooflijke zede lijke winst. Een zedelijke winst, die hierin zou be staan, dat lo fracties en onderdeelen van eene partij niet langer zullen gedwongen zijn om, ter wille van het verband, te steu nen wat hun eigenlijk tegen de borst staat; en dat 2o de minderheden bij de stembus van eiken last tot saamwerking zouden ontslagen zijn. Kortom, de kiezers zouden er door worden vrijgemaakt. De gewrongen com binatiën zouden de wereld uitraken. En elke stroom in het nationale leven zou zuiver zijne wateren kunnen rimpelen." Op dit punt behoeft derhalve niemand meer te twijfelen. En bij het streven om, in samenwerking met andersdenkenden op geestelijk terrein, dit proportioneel kiesrecht te verkrijgen, zal wel niemand aarzelen zich aan te sluiten, die voor de invoering van het evenredigheidsstelsel vrijmaking der kiezers verwacht. Samenwerking met ongeloovigen is inder daad iets om van te huiverentoch zou zij schoon mogen heeten, wanneer als rijpe vrucht dezer saamwerking verkregen werd, dat alle samenwerking voortaan on- noodig wierd. En daarom al zwegen wij er den laatsten tijd van wg blgven voor invoe ring van proportioneel kiesrecht. 1 April '96. Vergadering van den gemeenteraad te Goes op Dinsdagavond half 9. Voorzitter de heer mr. de Witt Hamer, burgemeester. Afwezig met kennisgeving de heeren de Jonge en v. d. Peijl. De notulen der vorige vergadering wor den gelezen en goedgekeurd. De voorzitter deelt mede dat bij de aanbesteding schoonmaak gemeente eigen dommen minste inschrijvers waren N. Ha- geman en M. Buitendijk voor f565 en aan hen het werk is gegund dat de nieuw benoemde leeraar G. Ch. C. Bethe zijne benoeming aan de H. B. S. heeft aangenomen dat de kweekeling A. Kooiman aan school B met 1 April eervol ontslag is verleend en in zijn plaats is benoemd W. C. Windhorst, terwijl als tweede kweeke ling is aangesteld mej. M. A. Dage vos dat 't procesverbaal der opname van boeken en kas bij den gemeente ontvanger is ingekomen en alles is in orde bevonden. Ingekomen zijn de navolgende stukken Van Ged. Staten bericht dat H. M. de Koningin de concessie tot het heffen voor Sas- en havengelden weder voor 3 jaar heeft verlengd; van hetzelfde college goedkeuring van het fcuppl. Kohier der Schoolgelden van den Hoofdcommissaris der gilden - vereeniging van werklieden, de rekening welke door B. en W. is accoord bevonden en ter visie ligt voor de leden van de C. v. T. op het lager onderwijs het Jaarverslag de Statistiek van de Spaar- en Leen bank over '93 verslag der Commissie voor het Eind examen aan de Burgeravondschool rekening der dienstdoende schutterij. Deze rekening kwam te laat in voor be handeling in deze vergadering en zal in handen der financieele commissie gesteld worden. De overige mededeelingen worden voor kennisgeving aangenomen. De voorzitter deelt nog mede dat het gemeenteverslag over 1895 is overgelegd en weldra in druk verschijnt om den raad te worden aangeboden. Voorgesteld wordt om 26 kiezers die door liefdadige instellingen in deze gemeente gedurende het laatste dienstjaar zijn bedeeld geworden van de kiezerslijst te schrappen. De heer Van der Leeuw (moeilijk te verstaan) zegt dat deze 26 voorzoover zij aangeslagen zijn in den Hoofdelijken Omslag 't toch niet helpen kunnen dat zij bedeeld zgn geworden. De voorzitter wijst op de Kieswet, die de schrapping vordert. De heer Van der Leeuw weet niet of onder hen aangeslagenen in den II. O. zijn maar laat wanneer 't gewoonte schijnt te zijn, ook dezulken te schrappen, zijn opmerking aan de overweging van den voorzitter over. De heer Ramondt zegt dat onder de bedeelden nooit aangeslagenen in den H. O. voorkomen. Het voorstel wordt hierop unaniem aangenomen. Het kohier van den Hoofdelijken Omslag over 1896, loopende over een som van f26001,13.door 994 contribuabelen naar den factor 1,01374 wordt voorloopig vast gesteld. De voorzitter zegt Sedert de jongste opmaking voor de begrooting der Gasfa briek over 1896, welke begrooting moet worden opgemaakt voor de inkomsten van 't loopende dienstjaar bekend zijn, zijn er zoodanige wijzigingen in de prijzen van sommige artikelen gekomen o. a. zal de prijs der steenkolen wel 3Vs cent per H. L. beneden de raming blgven dat, mede door den gunstigen afloop van den dienst over 1895 bet de Gascommissie billyk voorkomt den gasprgs te verlagen met 1 cent per M®. De financieele com missie heeft zieh met dit denkbeeld ver- eenigd, weshalve B. en W. voorstellen, den gasprgs met 1 April te brengen van 8 op 7 cent per M®. Aldus wordt besloten en de daarmee ver band hondeade wijziging der begrooting wordt goedgekeurd. Aan den leerling A. Dresselhuijs, die met 21 Maart de H. B. S. heeft verlaten wordt 1 kwartaal ontheffing van schoolgeld verleend. Eenige overschrijvingen op den post Onvoorzien tot een totaal van f 160,45 worden goedgekeurd. Niemand meer iets te zeggen hebbende, sluit de voorzitter de vergadering. Zierikzee 30 Maart. Voor de lezers van „de Zeeuw" is de heer A. de Vlieger geen onbekende meer. Velen zullen zich met genot de oogenblikken herinneren, onder zgn gehoor doorgebracht en volko men kunnen begrijpen, dat ook de Zen dingsvrienden alhier zeer gaarne genoem den heer wilden hooren. De Ger. J. V. noodigde ZEd. uit, om tot ons over te komen en dezen avond trad hij op in het schoollokaal, dat zóo vol was, dat velen, teleurgesteld, geen plaats meer konden bekomen. De voorzitter verzochtte zingen Ps. 84 6, las Jes. 19, heette de aanwezigen welkom en gaf daarna het woord aan den spreker, dien hij vooraf aan de vergadering had voorgesteld. Spreker, het woord bekomende, ging eerst voor in het gebed en begon zijne rede met op de uitspraken van Gods Woord te wijzen in het voorgelezen hoofd stuk in betrekking tot Egypte. De geheele rede hier weer 'te geven, is niet wel mogelijk en daarom zullen wij ons tot het voornaamste bepalen. Allereerst kwam eene beschouwing over den oorsprong en de merkwaardigheden van Caïro aan de orde. Tot de laatste moeten vooral gerekend worden de hoo- geschool en de Amr-moskee. (Mahom. tempel.) De hoogeschool telt 230 professoren en 10.000 studenten, van kleine kinderen tot grijsaards toe. Velen studeeren daar hun leven lang en worden, wanneer zij arm zijn, door zekere fondsen daartoe in staat gesteld. De moskee, een der beroemdste, be slaat een oppervlak van 5 k 7 gemeten. Ook het onderwerp de pyramiden, was alleszins merkwaardig. Zestig a zeventig stuks worden er aan getroffen. Haar grondvlakte is (van de grootste) 12 a 13 gemeten. De top, die

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1896 | | pagina 1